284 Anh Hùng Hào Kiệt Của Việt Nam

DƯƠNG HỮU QUANG



   Trong trận quân Pháp hạ thành Hà Nội lần thứ hai, ngày 22 háng 4 năm 1882 , Dương Hữu Quang người làng Sơn Lộ (tên tục là làng So), tổng Đông Cứu, huyện Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây, nay thuộc xã Tân Hòa, huyện Quốc Oai, Hà Nội làm Tri huyện Thọ Xương, rồi Thương vụ quân sự Hà Nội. Khi quân Pháp đánh thành Hà Nội lần thứ nhất, dưới sự chỉ huy của Tổng đốc Nguyễn Tri Phương, ông chiến đấu tới khi thành bị vỡ mới thoát ra ngoài. Giữa năm 1883, Dương Hữu Quang được cử giữ chức Phòng binh tỉnh Sơn Tây, dưới quyền chỉ huy của Thống tướng Hoàng Kế Viêm (còn gọi là Hoàng Tá Viêm).

   Ngày 01/9/1883, tướng Bouet chỉ huy lực lượng quân viễn chinh Pháp ở Bắc Kỳ đích thân chỉ huy quân Pháp đánh thành Sơn Tây. Hoàng Kế Viêm kết hợp với quân Cờ Đen do tướng Lưu Vĩnh Phúc chỉ huy đón đánh quân Pháp ở Cầu Phùng. Dương Hữu Quang được giao nhiệm vụ chỉ huy một cánh quân đánh tạt sườn phía sông Hồng. Trận đánh diễn ra ác liệt từ ngày 1 đến ngày 3 tháng 9 năm 1883, quân Pháp đại bại phải tháo chạy. Tướng Bouet bị triệu hồi và bị cách chức.

   Sau chiến thắng ở Phùng, Dương Hữu Quang được lệnh của Thống tướng Hoàng Kế Viêm cùng các tướng tăng cường phòng thủ tỉnh Sơn Tây.

   Trận đánh diễn ra mười ngày, quân Pháp bị thiệt hại nặng nề, sau đó đại quân rút về Hưng Hóa. Dương Hữu Quang ở lại thu thập tàn quân, ông về ẩn náu ở chùa làng So, ông mượn áo tu hành để chiêu mộ quân đánh Pháp, vì thế nhân dân gọi ông là Tự So. Tại đây, Dương Hữu Quang thành lập hội Tín Nghĩa tập hợp những người yêu nước chống Pháp. Chỉ trong một thời gian ngắn, ông thu thập được hơn 40 sĩ tốt là những người chiến đấu gan dạ ở thành Hà Nội, Cầu Phùng và thành Sơn Tây. Song quân ít, vũ khí chỉ mới có hơn một chục khẩu súng bắn nhanh, còn lại là gươm, giáo nên chưa xuất trận lần nào.

   Người gia nhập Hội Tín Nghĩa càng đông, chẳng bao lâu, đội nghĩa binh lên đến vài trăm. Dương Hữu Quang trút bỏ áo nhà chùa mặc lại quần áo nhà binh, huấn luyện quân sĩ.

   Đội quân của Dương Hữu Quang hoạt động mạnh ở nội thành Hà Nội và các huyện Từ Liêm, Quốc Oai, Đan Phượng, Tùng Thiện. Đội quân của ông trang bị kém xa quân Pháp, nhưng nhờ tinh thần quyết chiến, quyết thắng, lại được nhân dân hết lòng ủng hộ, tiếp tế quân lương, thông tin các hoạt động của quân Pháp, tố cáo bọn Việt gian nên trận nào nghĩa quân cũng thắng.

   Vào một ngày giữa tháng 12 năm 1883, nghĩa quân được tin báo tên tuần phủ Ninh Bình gửi biếu tên công sứ Pháp ở Hà Nội một con voi. Dương Hữu Quang cho trinh sát đi nắm tình hình được biết bọn lính hộ tống voi sẽ đi qua trạm Hà Mai, xã Thanh Liệt, ông liền đặt quân mai phục đánh tan tác bọn hộ tống voi bắt được con voi.

   Năm 1885, nghĩa quân đột nhập vào nội thành đánh bọn lính Pháp đua thuyền trên hồ Hoàn Kiếm do giặc Pháp và tay sai tổ chức kỷ niệm 1 năm ký Hiệp ước 1884.

   Dương Hữu Quang chuyển địa bàn lên hoạt động ở tỉnh Sơn Tây. Thanh thế nghĩa quân ngày càng mạnh, thắng lợi tiêu biểu là trận Ngãi Cầu.

   Không đánh thắng được nghĩa quân Dương Hữu Quang trên chiến trường, giặc Pháp hèn hạ cho tên Quận Vùng vốn là bạn với Dương Hữu Quang, đã ra đầu hàng nhân làm tay sai cho giặc Pháp nhưng chưa lộ mặt. Hắn mời Dương Hữu Quang sang nhà hắn chơi rồi đặt quân mai phục ám hại. Dương Hữu Quang nhận được lời mời, ông định đi thì các tướng khuyên nên cảnh giác đem quân đi hộ tống. Dương Hữu Quang nói Quận Vùng là bạn bè đâu nỡ theo giặc hãm hại mình, nhưng vẫn nể các tướng đem theo 15 quân hộ vệ.

   Dương Hữu Quang đến nhà Quận Vùng, hôm đó là ngày 22 tháng 5 năm Quý Mùi (cuối tháng 6-1884), Quận Vùng hô phục binh đổ ra đánh. Mặc dù lực lượng ít, quân sĩ không đem vũ khí chỉ có đoản đao và dao găm lại bị bất ngờ, bị bao vây tứ phía, nhưng Dương Hữu Quang và các nghĩa binh đi hộ vệ đã kiên cường đánh trả bọn giặc, giết chết hơn ba mươi tên, nhưng nghĩa quân cũng hy sinh mất tám người. Dương Hữu Quang và các nghĩa quân còn lại cũng đều bị trọng thương. Tuy vậy anh em vẫn vừa đánh vừa phá vòng vây. Trên đường rút quân Quận Vùng cho quân đuổi theo, mặc dù thương tích đầy mình, anh em vẫn đánh trả, giết hơn một chục tên lính nữa. Khi họ đưa được chủ tướng về đại bản doanh thì ông đã mê man bất tỉnh. 

   Tang lễ Thủ lĩnh nghĩa quân Dương Hữu Quang được tổ chức rất trọng thể.


Bạn có thể dùng phím mũi tên để lùi/sang chương. Các phím WASD cũng có chức năng tương tự như các phím mũi tên.