Truyền thuyết về thành Troy và Hy Lạp

Chương 10 phần 2



Tuy nhiên, Memnon quá khỏe mạnh và dũng mãnh so với Thrasymedes. Chỉ trong một thời gian ngắn, chàng đã đánh lùi Thrasymendes. Ông già thông thái Nestor cũng lao vào tấn công kẻ đã giết chết cậu con trai nhỏ của mình; tuy nhiên, Memnon không nao núng và cũng không cảm thấy áy náy khi phải chiến đấu với một người đàn ông đã lớn tuổi nên cũng đánh trả quyết liệt. Trước tình hình như vậy, Nestor đành phải rút lui bởi tuổi già đã lấy đi phần lớn sức lực của ông. Sau đó, Memnon cùng lực lượng quân đội của chàng tấn công quân Hi Lạp, giết chết biết bao nhiều người và cũng gây tổn thương không ít. Trong khi đó, Nestor điều khiển xe ngựa chạy thẳng về lều của Achilles khóc lóc và cầu xin chàng nhanh chóng ra trận để cứu lấy thi thể của Antilochus. Biết tin Antilochus chết, Achilles vô cùng buồn đau và tức giận. Chàng lao nhanh ra trận trong bộ quần áo giáp sáng loáng. Vừa nhìn thấy chàng, Memnon đã bê một tảng đá lớn và ném thẳng về phía chàng; tuy nhiên, Achilles không hề bị ảnh hưởng bởi cú ném. Chàng chạy lên phía trước, dùng mép của lá chắn làm Memnon bị thương. Mặc dù bị thương nhưng Memnon vẫn tiếp tục chiến đấu, chàng dùng giáo đâm xuyên qua cánh tay của Achilles bởi quân Hy Lạp không có tay áo bằng đồng để bảo vệ đôi tay.

Đáp lại, Achilles cũng rút thanh kiếm lớn của mình ra và lao nhanh về phía Memnon. Cả hai chiến đấu tay đôi với nhau vô cùng ác liệt, không ai chịu nhường ai. Có thể nói hai chàng dũng sĩ là đối thủ ngang tài, ngang sức. Lá chắn của hai người va vào nhau chan chát. Cả hai đều cố gắng nhằm trúng cổ họng, đầu của đối thủ để đâm, tuy nhiên, hai chàng dũng sĩ được trang bị rất kĩ lưỡng nên rất khó có thể bị đâm trúng. Trong khi chiến đấu, bụi bay dày đặc tạo thành những đám mây dưới chân hai chàng dũng sĩ giống như một đám sương mù bao phủ xung quanh dòng thác đổ xuống dòng sông lớn đang trong cơn lũ. Họ tiếp tục chiến đấu, không ai chịu lùi một bước mãi cho đến khi Achilles nhanh như sóc đâm một nhát về phía Memnon khiến cho chàng không kịp trở tay. Thanh kiếm bằng đồng sắc nhọn xuyên qua cơ thể của Memnon khiến chàng ngã gục xuống dưới đất.

Achilles cũng bị thương nặng và bị yếu do bị mất máu nên cũng không còn hứng thú với việc tước lấy bộ áo giáp bằng vàng của Memnon, mà hét một tiếng thật lớn rồi tiến lên phía trước. Chàng hi vọng có thể vào bên trong cổng thành Troy cùng với đám quân Troy đang rút chạy. Theo hiệu lệnh của Achilles, binh linh Hy Lạp cũng theo sau chàng. Achilles luôn là một trong số những vị chỉ huy tài giỏi, dũng cảm nhất. Sự có mặt của chàng chính là động lực cho binh lính Hy Lạp và là sự khiếp sợ đối với kẻ thù. Chàng bị thương nhưng điều đó không hề làm giảm ý chí chiến đấu của chàng; chàng vẫn tiến liên phía trước, dượt đuổi kẻ thù đang rút chạy. Quân Hy Lạp vừa đuổi theo kẻ thù, vừa giết chết tất cả những ai gặp trên đường đi. Cổng Scanean chật ních binh lính bao gồm cả những kẻ đang đuổi theo và những người đang bị đuổi. Vào giờ phút đó, quân Hy Lạp đã vào được bên trong thành Troy, đốt cháy thành phố, bắt giữ phụ nữ. Tuy nhiên, Paris đứng trên tháp cao nhìn xuống cổng, trong lòng dâng trào nỗi tức giận trước cái chết của Hector. Chàng cố giương cung lên nhưng dây cung của chàng đã bị dão bởi suốt cả ngày hôm đó chàng đã xối tề phía kẻ thù. Chàng chọn một sợi dây khác, căng lại cung và tiếp tục tấn công kẻ thù theo cách của mình. Chàng nhằm thẳng mắt cá chân của Achilles để bắn bởi vì mắt cá chân của Achilles là nơi không có quần áo giáp bảo vệ. Mũi tên xuyên ngang qua mắt cá của Achilles, sẵn đã bị thương nặng, Achilles ngã lăn xuống đất; bộ quần áo giáp các vị thần làm riêng cho chàng dính đầy bụi bặm và máu tươi. Achilles đã chiến đấu quá sức, mặc dù bị thương nhưng chàng vẫn không chịu quay về tàu nghỉ ngơi mà tiếp tục xông lên. Chàng đã biết trước số phận của mình nên cũng không có ý định trốn tránh. Tất cả những gì chàng mong muốn là tận dụng quãng thời gian còn lại giúp quân Hy Lạp giành được ưu thế trước đối thủ. Chàng mải đuổi theo kẻ thù nên không đề phòng phía trên. Mặc dù chàng biết Paris là một xạ thủ đáng gườm nhưng chàng không nghĩ rằng mình lại bị trúng tên của Paris.

Sau đó, Achilles đứng dậy và hét lên:

– Thật là một kẻ hèn nhát. Tại sao nhà ngươi chỉ dám đứng từ phía xa tấn công ta bằng cung tên như vậy? Đó đâu có thể được gọi là quân tử hay công bằng. Có giỏi thì nhà ngươi hãy ra đây, cầm giáo và kiếm chiến đấu tay đôi với ta để phân thắng bại. Nào, hãy ra đây mau.

Vừa dứt lời, chàng dùng tay rút mạnh mũi tên ra khỏi mắt cá chân. Máu chảy rất nhiều từ vết thương và chàng có cảm giác choáng váng, bóng tối bao phủ lấy đôi mắt của chàng. Lúc này, Achilles rất yếu và cần được tĩnh dưỡng nhưng chàng đã tiến quá xa nên không thể rút lui. Chàng lảo đảo xông lên phía trước đâm chết Orythaon, một trong số những người bạn thân thiết của Hector và đâm một số binh lính Troy khác mà ngay cả bản thân chàng cũng không nhận thức được. Chàng giống như một con hổ bị thương nặng, đang lồng lộn dùng chút sức lực cuối cùng của mình tấn công kẻ thù. Dù biết rằng thời gian của mình không còn nhiều nữa nhưng chàng vẫn dũng mãnh, không nao núng và đặc biệt không bao giờ van xin kẻ thù tha mạng. Đng như những gì chúng ta đã nói, Achilles không thể tiếp tục chống trả lại quân thành Troy đông đảo. Chàng đã kiệt sức, dựa vào thanh giáo lớn của mình và hét lớn:

– Hỡi quân đội thành Troy hèn nhát kia. Vậy là các ngươi đã có thể thoát khỏi mũi kiếm của ta bởi ta đang chết dần, chết mòn.

Chàng vừa nói xong thì ngã gục xuống đất, bộ quần áo giáp đặc biệt của chàng đập xuống nền gạch tạo nên một thứ âm thanh khó tả: nó vừa giống như âm thanh của đồng rơi xuống gạch, lại vừa giống như một tiếng khóc than dành cho số phận quá ngắn ngủi của một chiến binh vĩ đại. Binh lính thành Troy đứng xung quanh chàng quan sát giống như những tay thợ săn đang đứng nhìn con sư tử hung dữ đang chết dần nhưng không dám tiến lại gần nó. Từ trên những bức tường thành, phụ nữ thành Troy hét lên sung sướng vì kẻ giết chết anh hùng Hector của họ cuối cùng cũng phải nhận một kết cục đích đáng. Vậy là lời nguyền của Hector đã thành sự thật: Achilles phải chết ở cổng Scaean dưới bàn tay của Paris. Cái chết của Achilles không khiến cho Hector sống dậy, cũng không thể xóa đi nỗi đau của người dân thành Troy, nhưng ít ra với họ đó cũng là một sự an ủi lớn. Mặt khác Achilles chết đi tạo cho quân thành Troy một niềm hi vọng chiến thắng đáng kể.

Ngay sau đó, những binh lính tinh nhuệ nhất của thành Troy lao nhanh lên phía trước để cướp lấy thi thể của Achilles cùng với bộ quần áo giáp quý của chàng. Tuy nhiên, bên phía Hy Lạp cũng quyết tâm bảo vệ Achilles dù chàng đã hi sinh, quyết giữ lấy thi thể của chàng đem về chôn cất chu đáo. Dù gì thì Achilles cũng đã có nhiều đóng góp cho phía Hi Lạp, nên chàng xứng đáng được bảo vệ, được yên nghỉ theo đúng phong tục, tập quán của quê hương mình. Binh sĩ hai bên chiến đấu ác liệt xung quanh cơ thể đã chết của Achilles. Cả hai bên lao vào nhau tạo nên một chiến trường hỗn hợp, khó có thể phân biệt đâu là quân Hi Lạp, đâu là quân Troy. Chính vì vậy mọi người từ trên thành Troy không dám xả tên xuống phía dưới, họ sợ nếu làm như vậy sẽ giết chết những người bạn của mình. Paris, Aeneas và Glauscus từng là bằng hữu của Sarpedon chỉ huy quân thành Troy, Ajax và Ulysses đứng đầu đội quân Hi Lạp. Không có một bằng chứng nào cho thấy đích thân Agamemnon tham gia chiến đấu trong cuộc chiến vĩ đại này. Giống như một bầy ong hoang dã đang đùng đùng nổi giận bám vây xung quanh kẻ đang lấy đi những tổ mật ong ngon lành của mình, quân Troy tập trung lực lượng bao vây lấy Ajax, cố gắng đâm chết chàng tuy nhiên chiếc lá chắn của chàng rất lớn và có thể bảo vệ được cơ thể cao lớn của mình. Ngay cả Ulysses cũng vậy, mặc dù nhiều lần chàng bị kẻ thù đâm vào chân nhưng chàng vẫn đứng vững, tiếp tục chiến đấu bảo vệ thi thể của Achilles. Cuối cùng, Ulysses cướp được xác của người đồng đội và cõng lên trên lưng, cố gắng chạy bộ về phía những con thuyền chiến của quân mình. Tuy nhiên, đó cũng không phải là một việc có thể dễ dàng làm được bởi quân Troy đâu dễ dàng bỏ qua cho chàng. Trong khi đó, Ajax cùng binh lính của mình cũng chạy theo, bao quanh Ulysses đề phòng quân Troy tới gần, và có ý định tấn công, cướp lấy chàng Achilles đã chết. Cứ như vậy, họ mang xác của Achilles chạy dọc vùng đồng bằng với tốc độ dường như không đáng kể. Nhìn từ xa ta có cảm giác đó là một đám đông hỗn độn đang cố gắng dành một thứ gì đó vô cùng quý giá, không ai chịu nhường ai. Bao nhiêu người đã ngã xuống, máu chảy thành sông trên chiến trường cho đến khi họ gặp ông già thông thái Nestor đang điều khiển xe ngựa. Ngay lập tức ông đặt thi thể của Achilles lên trên xe và lao thẳng về phía những con thuyền.

Những người phụ nữ bên phía quân Hy Lạp vây xung quanh Achilles, khóc lóc thương xót chàng. Họ tắm rửa cho chàng, đặt chàng lên trên một tấm ván có lót vải trắng sau đó những người phụ nữ than khóc, hát bài hát ca ngợi những vị anh hùng đã có công đóng góp sức mình cho quê hương, đất nước. Người tỏ ra đau khổ nhất là Briseis bởi nàng yêu Achilles hơn cả đất nước của mình, hơn nữa, hiện tại ngoài Achilles ra, nàng chẳng còn người thân nào khác. Cha và các anh trai của nàng đã bị chết trong chiến tranhòn Achilles thì luôn đối xử rất tốt với nàng và dành cho nàng một vị trí nhất định trong trái tim. Nàng không cảm thấy tủi thân như những nữ nô lệ khác bởi nàng đã tìm thấy cho mình một chủ nhân tốt, một người tình tuyệt vời. Các hoàng tử Hy Lạp cũng vây quanh lấy xác chết, vừa khóc thương, vừa cắt những lọn tóc dài màu vàng đặt xung quanh cơ thể để bày tỏ sự đau khổ và niềm tiếc thương dành cho người đã chết. Mọi người thương tiếc Achilles không chỉ bởi chàng có vai trò rất quan trọng đối với quân Hy Lạp mà chàng còn là một người bạn tốt, một người chỉ huy tốt. Cái chết của chàng là sự mất mát to lớn đối với quân Hi Lạp, đặc biệt là trong tình thế chiến tranh ác liệt như vậy.

Mọi người nói rằng ngay sau khi nghe tin về cái chết của mình, nữ thần Thetis với đôi chân bạc và cũng là mẹ của Achilles cùng với những nữ hầu gái bất tử của mình vội vã lên bờ. Họ nổi lên mặt nước từ những căn phòng bằng thuỷ tinh, di chuyển trên mặt biển trông giống như những con sóng tuyệt đẹp vào ngày hè. Những bài hát của họ ngân vang, vọng đi tứ phía trên bờ biển. Mặc dù họ có giọng hát rất ngọt ngào, rất hay nhưng nội dung bài hát và giai điệu nghe thật thảm thiết. Một nỗi sợ hãi bao trùm lên quân Hi Lạp. Không ai giải thích được chính xác họ sợ điều gì nhưng ai nấy đều có cảm giác bất an. Một số người nhớ quê hương, gia đình da diết, chỉ muốn ngay lập tức được quay về nhà; số khác thì ngồi ngẫm nghĩ lại ý nghĩa của cuộc sống, về cuộc chiến tranh này… Chắc hẳn binh sĩ Hy Lạp đã chạy trốn nếu ông già Nestor không hét lên:

– Đừng chạy trốn như vậy hỡi những chủ nhân của Achaens. Mọi người hãy ở lại. Người đang từ biển đi lên là mẹ của Achilles cùng những nữ thần biển bất tử chứ đâu phải ai xa lạ mà sợ. Nữ thần Thetis chỉ muốn đến nhìn mặt con trai mình lần cuối thôi mà. Ai chẳng đau lòng khi con trai yêu quý của mình chết đi, âm thanh đó chính là tiếng khóc của các nữ thần biển

Nestor luôn hành động đúng lúc, đã bao nhiêu lần ông giúp giải quyết các mối bất hoà, những nỗi sợ bất chợt ập lên đầu quân Hi Lạp… Ngay sau đó, các nữ thần biển đã lên bờ, đứng xung quanh cơ thể lạnh ngắt của Achilles, mặc cho chàng bộ quần áo của các vị thần, xức nước thơm để tẩy rửa bụi trần rồi tất cả chín nàng tiên Thơ cũng đáp lại bằng giọng hát ngọt ngào. Tất cả mọi người đều bật khóc nức nở. Nữ thần Thetis đau đớn vô cùng, bà đã làm mọi cách để con trai mình không ra trận nhưng cuối cùng số phận vẫn chiến thắng, sự bất hạnh vẫn đổ lên đầu con trai bà. Lời tiên đoán ngày xưa nay đã trở thành hiện thực. Dù đã chuẩn bị tinh thần từ trước nhưng sao bà vẫn có cảm giác mình không thể chịu đựng được.

Tiếp theo, phía quân Hy Lạp chất một đống củi khô lớn và đặt Achilles nằm lên trên rồi châm lửa đốt. Tất cả đều đứng lặng xung quanh đống lửa cho đến khi xác của Achilles bị thiêu cháy chỉ còn lại một đống tro tàn. Sau đó, theo lời dặn trước khi chết của Achilles, họ trộn tro của chàng với tro của người bạn thân Patroclus rồi xây cho hai người một ngôi mộ lớn trông giống như một ngọn đồi trên một vùng đất cao giữa biển khơi, như vậy mỗi khi lái thuyền qua khu vực đó, họ có thể nhìn thấy mộ và nhớ tới chàng dũng sĩ Achilles anh hùng. Sau đó, quân Hy Lạp còn tổ chức cuộc thi chạy bộ, đua xe ngựa và rất nhiều trò chơi khác theo tập tục của người Hy Lạp và đích thân nữ thần Thetis dành tặng người chiến thắng những phần thưởng lớn. Các trò chơi kết thúc, nữ thần Thetis đặt bộ áo giáp mà các thần làm riêng cho con trai vào đêm Hector giết chết Patroclus trước mặt ba quân, tướng sĩ Hy Lạp và nói:

– Nó sẽ là phần thưởng dành cho dũng sĩ Hy Lạp tài giỏi nhất và đó là người đã cứu được thi thể của Achilles ra khỏi vùng đất của người Troy.

Nữ thần vừa dứt lời cả Ajax và Ulysses cùng đứng lên bởi cả hai người bọn họ đều có công bảo vệ xác chàng Achilles trước sự tấn công của kẻ thù, hơn nữa không ai nghĩ rằng mình kém người kia mà họ cũng không có lí do nào để tự nhận mình không phải là dũng sĩ tài giỏi. Cả hai đều là những dũng sĩ dũng cảm nhất trong số những dũng sĩ dũng cảm. Nếu Ajax cao lớn, khoẻ mạnh hơn và dẫn đầu trong cuộc chiến trên tàu vào hôm Hector bị giết chết thì Ulysses đã một mình chống trả lại quân đội thành Troy và không chịu rút lui dù chàng bị thương nặng. Ngoài ra, không thể không kể đến việc chàng đã dùng mưu trí, sự thông minh và chấp nhận đau đớn giả vờ làm kẻ ăn mày lắm chuyện để đột nhập vào bên trong thành Troy, đánh cắp Vật thiêng của đất nước này. Thật khó có thể nói ai giỏi hơn ai. Trong lúc mọi người đang bối rối thì một lần nữa ông già thông thái Nestor đứng lên và nói:

– Đây là một ngày không may mắn đối với quân Hy Lạp chúng ta, khó có thể xác định ai là người xứng đáng nhất để nhận món quà này. Ngay cả người thua cuộc cũng sẽ cảm thấy trái tim trĩu nặng và không thể đứng vững trong chiến đấu bởi tinh thần của anh ta sẽ bị lung lay, lòng tự tôn của anh ta bị ảnh hưởng. Ai có thể trở thành quan toà để phân xử vấn đề này đây? Một số người trong số chúng ta yêu quý Ajax hơn, một số khác lại thích Ulysses, chính vì vậy việc lựa chọn sẽ gây ra một cuộc tranh cãi ngay trong nội bộ của quân Hi Lạp. Không, chúng ta không giống như những tù nhân Troy chỉ biết ngồi đó chờ đợi bạn bè và người thân đem nộp gia súc, vàng, đồng và sắt để chuộc lại tự do cho bản thân mình. Chẳng lẽ chúng ta lại như vậy sao? Nhưng có một điều là những tù nhân Troy đều nghĩ rằng mọi người Hy Lạp đều giống nhau, họ ghét tất cả chúng ta nên không thiên vị Ulysses hay Ajax. Hãy để họ là những vị quan toà công minh, họ sẽ quyết định ai là người giỏi nhất, ai là mối đe doạ lớn nhất cho quân Troy

Agamemnon hoàn toàn đồng ý với ý kiến của Nestor và nói rằng ông luôn khôn ngoan trong mọi tình huống. Sau đó, những tù binh thành Troy được yêu cầu ngồi ở giữa hội đồng để trở thành những quan tòa phán xử. Còn Ajax và Ulysses kể cho mọi người nghe những câu chuyện về hành động vĩ đại mà mình đã làm trong suốt những năm chiến tranh, tất nhiên những câu chuyện đó mọi người đều phải biết đến, như vậy họ mới có thể đưa ra được quyết định công bằng. Ajax khao khát có được món quà quý nên ra sức thể hiện mình. Chàng luôn nghĩ rằng mình là người tài giỏi nhất, lập được nhiều công trạng nhất cho quân Hi Lạp. Chàng đã nói át Ulysses và có những lời không được tôn trọng đồng đội. Ajax gọi Ulysses là kẻ hèn nhát và yếu ớt không làm nên được trò trống gì nơi trận mạc. Ulysses không nổi điên lên, cũng không đòi khiêu chiến vì Ajax đã nhục mạ nhân phẩm của mình mà chỉ nhẹ nhàng đáp lại:

– Có lẽ người Troy biết được hết mọi chuyện, chính vì vậy họ biết được tôi đáng bị Ajax nói như vậy không, họ cũng thừa hiểu liệu tôi có phải là người yếu ớt không qua cuộc thi ném lao ở đám tang của Patroclus. Tôi không muốn giải thích quá nhiều bởi tôi tin rằng người khác không bao giờ đánh giá sai về bản thân tôi.

Sau khi thảo luận, những người Troy cử ra một đại diện đứng lên tuyên bố kết quả của cuộc bầu chọn. Họ nói rằng Ulysses là dũng sĩ giỏi nhất ở phía quân Hi Lạp, và với tư cách là đối thủ, họ e sợ Ulysess nhất bởi chàng là một chiến binh không những dũng cảm mà còn đa mưu túc chí, có nhiều kế sách chiến đấu khiến kẻ thù rơi vào cảnh khốn đốn. Khi nghe thấy điều này, Ajax tái mặt, chàng đứng bất động và chẳng nói lấy một lời bởi trong tình huống này, liệu chàng có thể nói gì nữa. Thấy Ajax rơi vào tình huống bối rối, không biết làm cách nào để thoát ra được, bạn bè của chàng chạy đến gần và đưa chàng quay trở về lều. Về tớiều riêng của mình, chàng ngồi im lặng không chịu ăn hay uống bất cứ thứ gì cho đến khi đêm xuống. Thật khó khăn khi phải chấp nhận sự thật này, lòng tự trọng của chàng bị tổn thương, chàng cảm thấy xấu hổ trước mặt mọi người. Chẳng lẽ đó lại là sự thật hay sao?

Chàng cứ ngồi đó, trầm ngâm suy nghĩ điều gì không ai biết. Một lúc sau, chàng đứng phắt dậy, mặc áo giáp vào người, chộp lấy thanh kiếm mà Hector đã tặng cho chàng vào ngày hai người bọn họ trực tiếp giao chiến. Để tỏ lòng tôn trọng lẫn nhau và để chào tạm biệt nhau theo cách tao nhã của những bậc anh hùng, Hector tặng Ajax một thanh kiếm quý, ngược lại, Ajax cũng tặng lại Hector một chiếc thắt lưng rộng có đính vàng. Ajax mang món quà của Hector đến thẳng lều của Ulysses định chặt chàng thành nhiều mảnh cho vơi cơn tức giận. Lúc đó Ajax không thể kiểm soát được mình, chàng như phát điên lên nên rất dễ có những hành động thiếu khôn ngoan và nóng nảy. Trong lúc lao nhanh giữa đêm tối để đến giết chết Ulysses, Ajax bắt gặp một đàn cừu mà quân Hy Lạp để dành làm thịt lấy thức ăn. Chàng đi xuống, đi lui giữa đám gia súc, điên cuồng chém xung quanh để vơi cơn giận cho đến khi bình minh hé rạng. Có lẽ ánh sáng ban ngày đã khiến chàng lấy lại được sự cân bằng và giúp chàng trở nên tỉnh táo hơn. Chàng thấy rằng không phải mình vừa giết chết Ulysses mà chàng đang đứng giữa một bể máu tươi giữa những con cừu tội nghiệp mà chàng đã giết chết. Trên thực tế, ngay cả bản thân chàng cũng không biết mình vừa làm một việc quá điên khùng. Quá xấu hổ về việc vừa làm, lại không biết làm thế nào để có thể đối mặt với những người đồng đội khác, Ajax chìm vào cơn khủng hoảng khác. Chàng không thể chịu đựng được cảm giác bị người khác coi thường nên đã chôn thanh kiếm – món quà của Hector – xuống đất rồi chạy lùi lại phía sau một đoạn rồi lao nhanh về phía thanh kiếm. Và một kết quả hết sức đau buồn đã xảy ra đối với phía quân Hi Lạp: thanh gươm Hector tặng Ajax đâm xuyên qua trái tim của chàng khiến chàng ngã xuống chết ngay lập tức. Vậy là chàng Ajax vĩ đại đã lựa chọn cái chết trước chàng phải đối mặt với một cuộc sống ô nhục. Ajax biết nếu chàng còn tiếp tục sống trên cõi đời này, thì tất cả những gì chàng nhận được là sự nhục nhã, những ánh mắt coi thường của người khác. Chết chính là con đường nhẹ nhàng nhất chàng có được. Đứng ở góc độ người đọc, chúng ta không xét đoán quan điểm đó của Ajax đúng hay sai nhưng quả thực chàng đã tự kết liễu cuộc đời một cách ngu ngốc. Vậy là quân Hy Lạp lại phải đối diện với một tổn thất lớn nữa mà khó có thể bù đắp được.


Bạn có thể dùng phím mũi tên để lùi/sang chương. Các phím WASD cũng có chức năng tương tự như các phím mũi tên.