Ba Người Thầy Vĩ Đại

Chương 10. Lướt Sóng Và Tình Yêu Dành Cho Chính Mình



“Chỉ khi chúng ta quên toàn bộ kiến thức của mình thì chúng ta mới thực sự bắt đầu hiểu.”

– Henry David Thoreau

***

Một tuần sau, tôi tiến sâu vào tâm hồn mình hơn hẳn trước đây. Giờ đây, tôi đã kết hợp nhuần nhuyễn không chỉ những bài học của Moe mà cả trí tuệ của Cha Mike, và những thay đổi đang xảy ra trong cuộc đời tôi thật sự rất đáng ngạc nhiên. Những triết lý tôi học được thực sự có tác dụng, mặc dù một số điều dường như hơi huyền bí. Tôi có thể cảm thấy mình đang biến đổi với một nhịp độ nhanh hơn tôi có thể tưởng tượng. Tôi thật sự đang bắt đầu kết nối với một bản ngã cao hơn và nhìn nhận thế giới qua một cặp mắt mới, như Cha Mike đã khuyến khích tôi làm vậy. Không chỉ như thế, tôi còn cảm thấy hạnh phúc hơn trước, và một cảm giác bình yên bắt đầu hình thành trong tôi. Tình yêu là thứ gì đó trước kia tôi thật sự không cảm nhận được, ít nhất không như thế này. Giờ tôi đang trải nghiệm nó – không phải trong mối quan hệ với người khác, mặc dù tôi biết nó đang đến, mà là trong mối quan hệ với chính mình.

“Cậu đang trở thành một vận động viên lướt ván giỏi, Jack ạ,” Moe bảo tôi vào ngày đầu tiên trong tuần cuối cùng chúng tôi ở bên nhau. Anh ấy đã giúp tôi học môn thể thao mà anh ấy rất yêu thích, và giờ đây anh ấy đầy tự hào về học trò của mình: “Cậu là một tài năng thiên bẩm, cậu biết không?”

“Môn này đã trở thành niềm đam mê của tôi rồi. Tôi thấy mình như một đứa trẻ khi lướt sóng cùng anh. Quá ư thú vị. Cảm ơn anh rất nhiều vì đã chỉ dạy tôi môn này,” tôi nói với anh ấy.

“Không có gì. Trước khi chúng ta đùa với sóng ngày hôm nay, tôi muốn nói thêm một chút về tình yêu bản thân. Tôi đã chia sẻ rất nhiều kiến thức với cậu trong ba tuần qua, và rõ ràng là mọi việc thực sự đang thay đổi với cậu.”

“Những gì đang diễn ra với tôi đúng là phép màu, anh Moe ạ. Tôi thật sự rất biết ơn anh.”

“Không có gì. Đó là những gì tôi có mặt ở đây để thực hiện. Mục đích sống của cậu là gì nếu như cậu không thể giúp được ai khác, phải không nào?”

“Vâng.”

“Nhân tiện, cậu làm rất tốt. Cậu có thể phát triển tình yêu bản thân,” Moe tiếp tục: “bằng cách sử dụng khôn khéo thứ ngôn ngữ cậu lựa chọn để mô tả chính mình. Vốn từ vựng chúng ta sử dụng rất quan trọng. Nếu cậu không nói được trôi chảy khi tự thoại và lựa chọn những ngôn từ hay cho cuộc đối thoại nội tâm của cậu thì cậu không thể đối xử tốt với người khác được. Cậu dành cho mình tình yêu càng lớn thì cậu sẽ có sẵn tình yêu dành cho người khác – giờ cậu đã học được điều đó. Cậu không thể ban phát thứ cậu không có, phải không?”

Tôi đồng tình: “Đúng vậy.”

“Cho nên chìa khóa là hãy nhớ rằng cậu sở hữu tình yêu ngay trong chính mình. Khi đó, và chỉ khi đó, cậu mới ở trong vị thế ban phát cho tất cả những người quanh mình. Những gì tôi đang nói nghĩa là: Hãy tốt với chính mình. Hãy thật sự tốt với chính mình. Hãy đối xử với bản thân như thể cậu chính là người hùng vĩ đại nhất của mình. Và một cách để bắt đầu là nói lời hay với chính mình. Những ngôn từ chúng ta sử dụng có sức mạnh rất lớn, Jack ạ. Có một nguồn năng lượng cụ thể gắn liền với mỗi lời nói chúng ta sử dụng.”

“Thật sao?”

“Phải. Mọi thứ trên thế giới này đều là năng lượng cả. Cậu có học vật lý hồi trung học không thế?”

“Thật sự là tôi có học. Tôi học vài môn khoa học bởi vì lúc đó tôi nghĩ sẽ vào trường y.”

“Tuyệt lắm. Vậy để tôi hỏi cậu: Tấm ván đang nằm ở đây có thật sự là một tấm ván không?”

Tôi cảm thấy bối rối. “Chà, đúng như vậy… phải không nhỉ?”

“Hãy nhớ, trở lại với các quy luật vật lý. Mọi thứ mắt thường nhìn thấy được thật sự là…”

“Năng lượng!” Tôi buột miệng.

“Chính xác. Tấm ván này không là gì khác hơn những phần tử hạ nguyên tử di chuyển với một tốc độ nhanh khủng khiếp. Và những hạt hạ nguyên tử ấy, như lời bất kỳ nhà vật lý nào có thể nói với cậu, không là gì khác hơn là năng lượng. Trong mắt con người, tấm ván của cậu là một vật đặc. Nhưng nó không phải như vậy – đó là ảo giác của cuộc sống.”

“Vậy mọi thứ trên thế giới này không là gì khác hơn là năng lượng,” tôi trầm ngâm. “Tôi biết điều đó đúng, và quá dễ để quên mất thực tế này. Anh nói đúng. Chúng ta nhận lấy ảo giác rằng các vật hữu hình là những gì ban đầu có vẻ như thế.”

“Đúng thế,” Moe đáp.

“Và những từ ngữ chúng ta lựa chọn để sử dụng cũng chẳng là gì khác hơn là năng lượng phải không?”

“Chắc chắn rồi. Cũng như mọi ý nghĩ chúng ta nghĩ chính là một mớ năng lượng mà chúng ta gửi ra thế giới, những lời chúng ta nói là những sứ giả truyền tin.”

“Chính xác ý anh là sao?”

“Tôi không muốn quá nặng về kỹ thuật ở đây, nhưng chúng ta sống trong cái mà các nhà vật lý gọi là vũ trụ toàn ảnh, có nghĩa là những gì chúng ta gửi đi sẽ quay trở lại dưới dạng tương tự. Nếu chúng ta nghĩ đến những suy nghĩ về thiếu thốn chẳng hạn, chúng ta sẽ khiến cho cuộc sống của mình thiếu thốn hơn bởi vì những ý nghĩ ấy không là gì khác hơn nguồn năng lượng, và người làm sao của chiêm bao làm vậy. Nếu chúng ta nghĩ đến những ý nghĩ sợ sệt, những tình huống đáng sợ sẽ xuất hiện. Đó là lý do tại sao lãnh tụ vĩ đại Mahatma Gandhi[29] nói: ‘Tôi sẽ không để bất kỳ ai đi qua tâm trí tôi với đôi chân nhớp nhúa’”

“Anh có thể giải thích thêm một chút không?” tôi đề nghị, cảm thấy rất cuốn hút với luận điểm này.

“Được thôi. Một ý nghĩ về sự thiếu thốn, chẳng hạn Tôi chẳng bao giờ có đủ tiền, và thật khó trở nên giàu có có một năng lượng nhất định và có tốc độ rung động của các hạt hình thành nên ý nghĩ này.”

“Tôi hiểu rồi.”

“Và chúng ta biết qua môn vật lý rằng mọi thứ rung động cùng một tốc độ sẽ hút nhau.”

“Vâng.”

“Cho nên những ý nghĩ cậu nghĩ thực tế giống như những thỏi nam châm, hút vào cuộc sống của cậu những con người và sự kiện phù hợp với chúng.”

“Anh nghiêm túc chứ?” Tôi hỏi, sững sờ vì tiết lộ này.

“Đúng vậy. Rất kỳ lạ, phải không? Ý nghĩ của chúng ta thực tế hình thành nên một lời tiên tri tự biến thành hiện thực. Nếu chúng ta nghĩ thế giới là một nơi khan hiếm thì đó chính là thực tế mà chúng ta sẽ tạo ra. Nếu chúng ta nghĩ rằng chúng ta không đáng yêu và không ai muốn sống cùng chúng ta nếu họ thật sự khám phá ra chúng ta là ai thì khi đó chúng ta sẽ chẳng bao giờ tìm được người bạn tâm giao mà chúng ta mong mỏi. Nếu chúng ta cho rằng cuộc sống nhọc nhằn, thì thế giới sẽ gửi cho chúng ta một cuộc sống nhọc nhằn.”

“Thật sự rất đặc biệt. Như thế mỗi lần tôi nghĩ về những gì không thành trong cuộc sống của mình, thì thực tế là tôi đang làm cho mọi việc thêm tệ.”

“Đúng thế?’

“Và mỗi lần tôi tập trung vào những gì tôi không thích trong cuộc sống của mình thì thực tế là tôi đang ngăn cản những gì tôi mong muốn.”

“Chính xác. Cậu có thấy rằng ý nghĩ của chúng ta thật sự hình thành nên thế giới của chúng ta hay không? Những gì cậu tập trung vào trong cuộc sống của mình sẽ phát triển, những gì cậu nghĩ đến sẽ mở rộng, và những gì cậu chuyên chú đến sẽ quyết định số phận của cậu. Điều này không đơn thuần chỉ là một mớ biệt ngữ mang tính kích thích. Những lời này đều dựa trên các quy luật của tự nhiên và thực tiễn khoa học.”

“Đây không chỉ là cách suy nghĩ tích cực thôi ư? Tôi nghĩ anh đã nói với tôi rằng suy nghĩ tích cực về cơ bản là không lành mạnh – giờ anh lại nói không phải như vậy.”

“Chà, tôi không nghĩ nó rành mạch trắng đen như cậu vừa nói, Jack ạ. Còn nhiều điều khác liên quan nữa.”

“Chẳng hạn là gì?”

“Những cảm xúc chẳng hạn. Suy nghĩ tích cực thật sự không lành mạnh nếu nó có nghĩa rằng thay vì nhìn nhận cách cậu có thể cảm nhận trong một tình huống thử thách thì cậu lại phủ nhận nó và ‘nghĩ những suy nghĩ hạnh phúc’,” Moe đáp, lặp lại những gì Cha Mike đã dạy tôi trong suốt thời gian tôi sống ở Rome.

Anh ấy tiếp tục. “Để tốt cho sức khỏe tinh thần, chúng ta nên cho suy nghĩ của mình trải nghiệm mọi cung bậc cảm xúc. Làm như vậy là một phần của việc chấp nhận và yêu thương tất cả chúng ta; nó cũng giúp ngăn chặn không để cảm xúc làm tăng gánh nặng mà chúng ta phải mang theo mình trong suốt cuộc đời. Thêm vào đó, những cảm xúc đa dạng giúp chúng ta mở rộng những cánh cửa đi vào nhận thức lớn hơn và đem lại những hiểu biết sâu sắc hơn. Nhưng một khi cậu hoàn tất một cảm xúc đến tận cùng của nó, điều mà mọi cảm xúc đều có, thì khi đó chắc chắn chẳng có gì sai khi tìm kiếm điều tốt đẹp trong tình huống này. Trên thực tế, đó là điều khôn ngoan duy nhất cậu nên làm.”

“Tại sao vậy?”

“Trước hết, bởi vì trong mọi tình huống, luôn có cái hay – mọi thứ xảy đến với chúng ta đều mang theo cơ hội trưởng thành và phát triển thành những cái bản ngã tốt đẹp nhất của chúng ta. Thứ hai, bởi vì đây là cách duy nhất để sống một cuộc sống bình yên và hạnh phúc. Và thứ ba, bởi vì, như tôi nói với cậu, ý nghĩ của chúng ta giống như những thỏi nam châm, hút vào cuộc sống của chúng ta những con người và trường hợp phù hợp với chúng. Hãy tập trung vào phần tích cực và đó là những gì cuộc sống của cậu sẽ như vậy. Hãy luyện cho mình biết tập trung vào cái mặt tích cực trong mọi tình huống – và luôn như thế nếu cậu đủ nỗ lực tìm kiếm nó.”

“Ý nghĩ của chúng ta hình thành nên thế giới của chúng ta. Điều đó rất hay.”

“Và tôi cũng nên lưu ý rằng những bức tranh cậu tạo ra ngay trong thế giới nội tâm của mình không thể làm gì khác hơn là tự bộc lộ ở thế giới bên ngoài của cậu. Tôi gọi quá trình này là mô tả ra ngoài. Bên trong sẽ luôn trở thành bên ngoài của cậu bởi vì mọi thứ đều được tạo ra hai lần: Lần thứ nhất trong tư duy của cậu và lần thứ hai là trong thực tiễn. Bất kỳ hình ảnh nào mà cậu hình dung ra, nếu được tập trung hàng ngày trong một giai đoạn đủ dài, chắc chắn sẽ xuất hiện ở thế giới bên ngoài của cậu. Hãy hình dung bản thân mình là một người tự tin, đáng yêu và tốt bụng, và đó chính là những gì cậu sẽ phát triển thành. Hãy tưởng tượng rằng cậu hạnh phúc, khôi hài và giàu có với một trái tim trẻ thơ, và đó sẽ là những gì cậu trở thành. Đó chính là một công cụ rất tuyệt mà tôi biết sẽ có giá trị rất lớn với cậu trên con đường mà cậu đang đi.”

“Bây giờ, anh Moe, trước khi anh đi sâu vào cuộc thảo luận thú vị về thế giới không là gì khác hơn người năng lượng, về những quy luật vật lý này anh có.”

“Được mà. Vì ý nghĩ của chúng ta định hình thế giới nên ngôn từ của chúng ta cũng vậy. Điều quan trọng là cậu cần thận trọng với những lời cậu nói – không chỉ với những người khác mà còn với chính cậu. Nếu cậu sử dụng những ngôn từ tích cực và đầy sức mạnh thì cậu sẽ trở nên tích cực và mạnh mẽ. Cậu cũng sẽ ảnh hưởng đến mọi người theo những cách sâu sắc hơn là cậu có thể tưởng tượng được.”

Sau đó Moe bắt đầu đi dọc bãi biển. Hôm đó lại là một ngày tuyệt vời nữa, ánh nắng nhảy nhót dọc bờ biển, tạo nên một hiệu ứng kỳ diệu.

“Đi nào! Cậu còn chờ gì nữa?” Moe hỏi, bỏ lại chiếc ván trượt trên cát và thẳng tiến về túp lều nhỏ của mình. “Tôi có thứ muốn cho cậu xem.”

Chúng tôi đi trong im lặng, nhưng trên mặt Moe nở nụ cười trong khi anh ấy bước đi dọc bờ biển, lúc dưới nước lúc trên bờ trong khi tiến về đích đã chọn. Tôi cảm thấy một sự thích thú rất lớn ở người đàn ông “đơn giản” này. Anh ấy chẳng có gì nhiều, nhưng anh ấy lại có rất nhiều.

***

Khi chúng tôi đến lều của Moe, anh ấy chui vào trong một lúc. “Đợi một lát nhé, Jack. Cậu sẽ thích thứ này,” anh ấy nói một cách khôi hài.

Chỉ vài giây sau Moe xuất hiện, cầm theo một thứ gì đó rất kỳ cục trên tay. Đó là một tấm ván lướt sóng đã bị chặt bỏ cả hai đầu.

“Thứ này từng là tấm ván lướt sóng tôi yêu thích,” anh ấy nói. “Giờ nó là bảng từ ngữ của tôi.”

“Bảng từ ngữ là sao?” Tôi hỏi với vẻ cực kỳ tò mò.

“Đây, hãy nhìn cái này,” anh ấy đáp trong khi lật tấm ván lên để lộ ra một loạt từ ngữ đã được khắc tay trên gỗ. “Như tôi vừa nói, ngôn từ có sức mạnh. Hãy sử dụng những từ đúng và cuộc sống của cậu sẽ thay đổi. Cậu sẽ có sức mạnh, sự tự tin của cậu sẽ tăng lên, và cậu sẽ khám phá ra một mức độ yêu thương bản thân mà cậu chưa bao giờ biết mình có.” Anh ấy chỉ lên tấm ván. “Tôi đọc những từ này, thật chậm và to, mỗi buổi tối trước khi đi ngủ. Bài tập buổi tối này mở rộng trái tim tôi và kết nối tôi với sự vĩ đại bên trong của tôi. Đây, Jack. Hãy đọc đi.”

Tôi nhìn những từ ngữ trên tấm ván và đọc từng từ thật to, chậm rãi và tự tin: “Hòa hợp. Bình yên. Tốt bụng. Hạnh phúc. Vui vẻ. Uyên bác. Sức sống. Chân lý. Yêu thương. Sung túc. Tha thứ. Cân bằng. Can đảm.”

“Giờ hãy nhắc lại từ cuối cùng và là từ quan trọng nhất,” Moe nói.

“Tình yêu,” tôi đáp.

“Hãy duy trì bài tập này thường xuyên. Nó thật sự sẽ làm thay đổi cậu. Cậu sẽ cảm thấy thêm yêu thương bản thân và những người khác. Cậu sẽ nâng cao ý thức của mình. Và cậu sẽ tiếp tục mở rộng trái tim mình.”

“Đây là một kỹ thuật rất mới mẻ, anh Moe. Tôi rất thích nó. Ai dạy cho anh vậy?”

“Cậu biết không, Jack, tôi càng hiểu về chính mình thì tôi càng nhận thức được rằng mọi thứ tôi thật sự cần biết để tạo ra một cuộc sống phi thường đều nằm ở ngay đây,” anh ấy nói, chỉ thẳng vào tim mình. “Dĩ nhiên, như tôi đã nói với cậu, đó là một sự cân bằng. Lý trí có thể cho cậu những hiểu biết tuyệt vời giúp làm cho cậu mạnh mẽ và kết nối các điểm nằm dọc đường đời của cậu – nhưng tôi phải nói rằng nó thật sự không sánh được với trí thông minh và sự uyên bác nằm trong trái tim cậu. Kỹ thuật tôi vừa chia sẻ với cậu này không có trong cuốn sách nào. Nó đến với tôi vào một hôm khi tôi đang suy ngẫm, phương pháp tôi vẫn dùng để mở rộng lòng mình. Cậu biết không, tôi càng thâm nhập sâu vào đó và tôi càng cảm thấy tình yêu thương dành cho chính mình – và thế giới – thì vũ trụ dường như càng ban cho tôi trí tuệ, chân lý và những ý tưởng kỳ diệu về một cuộc sống phi thường. Tôi không sao giải thích được – chỉ là nó đến với tôi như vậy.”

“Tôi đoán có những lúc tôi thấy sợ việc tin tưởng hoàn toàn vào con tim của mình,” tôi thú nhận. “Tôi đã mất rất nhiều thời gian trong đời để tin những gì lý trí của tôi mách bảo rằng đó là cách nghĩ, cảm nhận và hành động đúng.”

“Và điều đó có mang lại cho cậu cuộc sống mà cậu luôn mong muốn không, Jack? Chiến lược đó có thật sự đúng như lời hứa hẹn của nó không?”

“Không hề,” tôi thừa nhận.

“Vậy thì có lẽ đã đến lúc cậu nên dành thêm thật nhiều niềm tin vào trái tim của mình Jack ạ. Và có lẽ, việc cậu đang làm để mở rộng trái tim mình chính là những gì cậu cần để đi tới giai đoạn tiếp theo của con đường cậu đang đi.”

“Chà, tôi hiểu rồi,” tôi đáp. “Tôi đoán nó chỉ là nỗi sợ hãi của tôi. Tôi không muốn bị tổn thương, và tôi không muốn làm cuộc sống của mình bị đảo lộn. Tôi cho rằng những gì tôi thật sự e ngại là tiếp tục mắc thêm sai lầm.”

Moe đặt tay lên vai tôi để an ủi tôi. “Một sai lầm chỉ là một sai lầm nếu cậu lặp lại nó,” anh ấy nói. “Lần thứ nhất, nó chỉ là một bài học hay – cậu biết như vậy. Hãy hòa nhã với chính mình. Cậu đang làm rất tốt. Đây là vấn đề lớn mà cậu đang bước vào. Chỉ cần bảo đảm rằng những sai lầm của quá khứ không là gì khác hơn là những món quà tuyệt vời đến với cậu để đưa cậu tới nơi cậu đang hiện diện lúc này. Mỗi một vấn đề thách thức cậu trong quá khứ đều được vũ trụ nghĩ ra để nâng cậu lên tầm nhận thức mới. Những thất bại, tranh đấu, và chịu đựng đều giúp chúng ta cởi mở hơn bởi chúng được gửi tới cho chúng ta để. Chẳng hạn, nỗi đau cũng là một món quà.”

Tôi không dám chắc mình có nghe đúng lời anh ấy không. “Nỗi đau cũng là một món quà ư?”

“Dĩ nhiên là như vậy. Nó làm chúng ta thêm sâu sắc và giới thiệu chúng ta với con người đích thực của mình. Người thời cổ đại tin rằng những người phải chịu đau khổ nhất trên đời chính là những người hạnh phúc nhất.”

“Tôi không nghĩ được tại sao lại như vậy.”

“Bởi vì nỗi buồn đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực rất nhiều,” Moe đáp trong khi gọt một quả cam.

“Thật ư?”

“Đúng – nó đưa chúng ta đến với kỳ quan của cuộc sống mà không như vậy thì chúng ta sẽ bỏ lỡ. Một cuộc sống không có những thất bại là một cuộc sống hời hợt. Để trải nghiệm trọn vẹn cuộc sống của mình, cậu phải trải nghiệm cả những lúc thăng lẫn lúc trầm – khi đó cậu sẽ biết sống thật sự là thế nào. Nỗi đau không phải là thứ xấu, cậu biết không. Trên thực tế, tôi tin rằng nỗi đau đến với chúng ta để nâng cuộc sống của chúng ta lên cấp độ tiếp theo.”

“Tôi chưa bao giờ nghĩ theo cách đó.”

“Và tôi tin rằng những người chịu đựng nhiều đau khổ là những người được hưởng nhiều điều lớn lao hơn trên trái đất này. Cuộc sống một người càng nhiều đau khổ thì mắt người đó càng nhìn rõ chân lý. Cậu thấy đấy, Jack, khổ đau giúp tăng cường sức chịu đựng. Đau khổ dẫn tới khả năng. Đau khổ làm chúng ta thêm sâu sắc và cho chúng ta thấy chính mình. Đau khổ đem lại sự trưởng thành cho con người. Tôi thích lời của Thomas Carlyle[30] nói rằng: ‘Nghịch cảnh là đám bụi kim cương do Thượng đế tạo ra khi đánh bóng đồ trang sức của ngài.’ Cậu là một món đồ quý, Jack ạ. Mọi người trong chúng ta trên hành tinh này đều là một món đồ quý, tồn tại vì một mục đích cao cả. Tôi ước mong có thêm nhiều người hiểu được chân lý này.”

“Tôi cũng như vậy,” tôi đáp vẻ tiếc nuối.

“Mọi thứ xảy ra với chúng ta đều là một phần của một thiết kế rất lớn và là nguyên liệu đưa vào máy xay – nó tăng thêm màu sắc, lời văn và chiều sâu cho cuộc sống của chúng ta. Cuộc sống dễ dàng thật sự là cuộc sống hòi hợt. Và do đó, chúng ta không nên sợ nghịch cảnh, chúng ta nên ôm lấy nó. Như lời Aristotle[31] nói: ‘Vẻ đẹp của tâm hồn tỏa sáng khi một người bình tĩnh chịu đựng hết bất hạnh này đến bất hạnh khác, không phải bởi vì người đó không cảm thấy chúng mà vì anh ta là bậc anh hùng vĩ đại’.”

Moe im lặng, nhìn ra đại dương. “Được rồi, trở lại với lời khuyên của tôi về việc biết yêu thương chính mình. Một cách rất hay khác để thực sự yêu thương chính bản thân mình là bảo đảm rằng có thật nhiều hoạt động tự chăm sóc mình trong suốt cuộc đời.”

“Các hoạt động ‘tự chăm sóc’ là thế nào, anh Moe?”

“Đây là những điều cậu làm để cho cậu cảm thấy cậu yêu bản thân nhiều thế nào. Tôi đang nói đến những hoạt động như thường xuyên xoa bóp thư giãn hoặc dành thời gian mỗi tuần ngắm những vì sao lấp lánh trên bầu trời. Tôi đang nói đến những việc như cho phép mình ăn những đồ ăn ngon bởi như thế cơ thể cậu sẽ luôn khỏe mạnh. Và tôi đang nói đến việc chỉ đọc những cuốn sách hay nhất và nghe thứ âm nhạc thú vị giúp cho tinh thần chúng ta thăng hoa. Tự chăm sóc – đó là một trong những chìa khóa chính để đi tới tình yêu thương dành cho chính mình.”

Moe cầm lấy mấy miếng cam và đưa chỗ còn lại cho tôi. “Đây, đây là của cậu. Tôi muốn chia sẻ năm bài tập tự chăm sóc mà tôi từng sử dụng để giữ cho tôi thăng bằng, thư giãn, và vui vẻ. Được không?”

“Dĩ nhiên rồi.”

“Thứ nhất, thay đổi từ phức tạp sang đơn giản.”

“Xin hãy nói rõ thêm,” tôi đề nghị.

“Chúng ta sống trong một thế giới phức tạp, và mỗi chúng ta đều có một cuộc sống phức tạp. Chúng ta càng chuyển từ tồn tại sang thực hiện thì cuộc sống của chúng ta càng trở nên phức tạp, dẫn đến mất trật tự, hỗn loạn, và căng thẳng. Hãy luôn tiến về hướng đơn giản – hãy luôn tự hỏi mình ‘Làm cách nào để khiến cho cuộc sống của mình đơn giản hơn?’ Đó là một câu hỏi cực kỳ mạnh mẽ. Hãy thận trọng với bất kỳ điều gì xuất hiện để làm cho cuộc đời cậu thêm phức tạp – từ một mối quan hệ khó khăn đến việc đặt mua thêm báo. Một trong những nguyên tắc tổ chức tạo dựng nên bất kỳ cuộc sống tuyệt vời nào là thế này: ‘Đơn giản hóa, đơn giản hóa và đơn giản hóa.’ Cuộc sống của tôi rất đơn giản, Jack ạ. Và kết quả là, nó rất tuyệt vời. Nó rất ổn và vừa phải – đúng cách tôi thích. Không điện thoại di động. Không thư rác. Không truyền hình. Mọi thứ đơn giản.”

“Nghe câu đó khiến tôi có cảm giác thanh thản,” tôi nhận xét.

“Khi tôi còn làm việc trong giới quảng cáo, tôi thật sự đã lên kế hoạch cho từng phút của cuộc đời mình. Tôi vạch sẵn thời gian họp hành và thời gian để hoàn thành các dự án công việc. Tôi lên kế hoạch khi tôi nghỉ ngơi và khi tôi thực hiện các cuộc điện đàm. Tôi lên kế hoạch giờ giấc chính xác để làm việc với huấn luyện viên riêng của mình và thời gian để tôi liên hệ với bạn gái. Tôi thậm chí lên kế hoạch cả khi tôi ngủ và ăn theo từng giờ.”

“Nghe cực kỳ phức tạp, thậm chí theo tiêu chuẩn của tôi.”

“Cực kỳ là từ rất thích hợp. Không có thời gian tự trôi chảy.”

“Là sao cơ?”

“Tự trôi chảy là một trạng thái sống khi cậu nhận thức được thời điểm hiện tại. Mọi tế bào trong cậu đều tham gia vào thời điểm cậu đang sống. Này, chẳng có gì sai khi cậu lên kế hoạch mỗi tuần, đừng hiểu sai ý tôi nhé – nhưng chớ để kế hoạch của cậu chế ngự cậu. Tất cả cần một sự cân bằng, phải không?”

“Suốt cuộc đời.”

“Đúng. Cho nên hãy dành không gian – và thật nhiều khoảng trống – để tận hưởng những khoảnh khắc quý giá của cuộc đời. Hãy dành thời gian thưởng thức những niềm vui giản dị của thế giới, vì chúng kéo dài hơn hẳn những lạc thú tốn kém. Đừng bận rộn theo đuổi những niềm vui lớn lao để rồi bỏ lỡ những cái nhỏ nhoi. Cậu biết đấy, sâu thẳm bên trong, tôi tin rằng hầu hết chúng ta đều không thật sự sợ chết.”

Điều này khiến tôi ngạc nhiên. “Thật sao?”

“Đúng. Tôi tin rằng phần lớn chúng ta sợ không được sống thực sự hơn là sợ chết.”

“Rất ý nghĩa,” tôi trầm ngâm đáp.

Moe tiếp tục bài giảng của anh ấy về những phương pháp để đổi mới và làm sâu sắc bản thân chúng ta. “Bài tập tự chăm sóc thứ hai tôi khuyến khích cậu đưa vào cuộc sống của mình là ghi chép hằng ngày. Cuộc sống của cậu rất đáng sống, phải không nào?”

“Dĩ nhiên là vậy. Tôi thấy tự tin về điều đó vào lúc này hơn hẳn so với trước.”

“Rất tuyệt. Và vì cuộc sống của cậu đáng sống cho nên nó cũng đáng ghi lại. Mỗi buổi sáng trước khi đi lướt sóng, tôi dành thời gian ghi lại ‘nhật ký’ của mình. Tôi viết về câu chuyện đời mình và cách nó diễn ra. Tôi viết về những khát khao mà tôi vẫn chưa thực hiện được và ca ngợi những thắng lợi mà tôi có được. Tôi viết về những gì làm tôi hạnh phúc và những gì làm tôi buồn. Tôi viết về nỗi đau của mình và nêu rõ những bài học tôi tiếp thu được từ những gì khiến tôi tổn thương trong quá khứ. Có gì đó rất kỳ diệu khi thổ lộ lòng mình ra một trang giấy trắng mỗi buổi sáng. Nó gần như thể tôi có thể tái tạo lại cuộc đời mình mỗi ngày, và đem nhìn nhận của mình về cuộc sống lý tưởng thể hiện lên tấm voan thực tiễn mỗi lần mặt trời lên. Thật tuyệt vời khi biết rằng mỗi ngày mới lại mang theo nó cơ hội để bắt đầu một cuộc sống hoàn toàn mới.”

“Anh có thật sự tin điều đó không, Moe?”

“Có, tôi tin. Không phải mất đến cả tháng hay cả năm hay một thập kỷ để thay đổi cuộc đời cậu – điều đó diễn ra chỉ trong một khoảnh khắc. Nó diễn ra lúc cậu có cam kết cơ bản từ nơi sâu thẳm nhất trong chính cậu rằng cậu sẽ không chấp nhận sống tầm thường nữa, và dành hết tâm sức để sống cuộc sống đã định sẵn cho cậu.”

“Cuộc sống tốt đẹp nhất của tôi.”

“Cậu hiểu rồi đấy.”

“Tôi cho rằng anh nói đúng. Lựa chọn đó chỉ mất một giây để đưa ra.”

“Đúng,” Moe đồng ý. “Và nếu nó được đưa ra từ sâu thẳm trái tim cậu thì trong cậu sẽ có gì đó thay đổi. Cậu không còn chấp nhận cách mình đang sống nữa, và cậu sẽ tự động nâng cao nấc thang cuộc sống và đặt ra một loạt tiêu chuẩn mới cho chính mình. Nhưng có một vấn đề là cậu chỉ mất một phút để thay đổi cuộc đời mình, nhưng cậu phải mất hàng tháng, hàng năm thậm chí là hàng thập kỷ để duy trì cuộc sống tốt nhất của cậu. Nó giống như trong phòng tập thể dục: Một khi cậu muốn cơ thể mình hoàn hảo nhất, cậu phải duy trì những gì cậu đã tạo ra.”

“Tôi hiểu rồi. Vậy hãy nói thêm cho tôi về viết lách. Tôi đã nghe khá nhiều về việc này.”

“Đó là một cách rất hay để khám phá những nơi sâu kín nhất của chính cậu và giải phóng những năng lực cao nhất của cậu. Chẳng hạn, hành động viết lách cho phép tôi gạt bỏ bất kỳ lo lắng nào quấy rối tâm trí tôi và giúp tôi đạt tới những hiểu biết sâu sắc làm cho cuộc sống của tôi thêm phong phú. Ghi chép làm cho tôi trở thành một người tư duy rành mạch hơn và đem lại cho tôi năng lượng khi tôi kết hợp hài hòa cuộc sống bên ngoài của mình với cuộc sống nằm bên trong tôi. Ghi chép cho tôi nơi để trò chuyện với chính mình, và khi làm thế, tạo dựng khả năng tự nhận thức lớn hơn và tạo ra thêm khả năng tự biết mình. Ghi chép cho tôi một phương tiện để nắm bắt mọi ý tưởng của tôi và ghi lại để xem xét về sau. Hãy làm thử đi, Jack, và cậu sẽ bắt đầu trải nghiệm những lợi ích mà tôi vừa nói.”

“Vậy là tôi nên viết ra những suy nghĩ của mình?”

Lướt sóng và tình yêu dành cho chính mình

“Chậc, thực tế tôi gợi ý rằng cậu nên bắt đầu thói quen này bằng cách dành thời gian mỗi buổi sáng đưa ý thức của cậu vào những trang sổ của mình. Hãy gạt bỏ tất cả mọi thứ đang tạo ra nỗi sợ hãi và thất vọng trong cuộc đời cậu. Hãy thổ lộ mọi điều đang huyên thuyên trong tâm trí cậu, và hãy giải phóng nó như một dòng chảy ý thức. Hãy ghi lại tất cả những cảm xúc đến với cậu. Chỉ cần cậu bắt đầu viết và duy trì việc viết, không cần nhấc bút lên khỏi trang giấy. Và sau đó dừng lại khi cậu đã hiểu rõ và cảm thấy mình được giải phóng. Bài tập này sẽ có tác dụng kỳ diệu cho sự bình yên trong tâm trí của cậu, cho sức mạnh bên trong của cậu, và cho cuộc sống tốt đẹp nhất mà cậu đang khai phá.”

“Rất tuyệt. Ghi chép thật sự nghe rất thú vị, anh Moe.”

“Đúng như thế. Chỉ cần cậu bắt đầu viết ra những gì đang diễn ra ở thế giới nội tại của cậu vào mỗi buổi sáng. Hãy viết về tất cả những kích thích của cậu. Và một khi những điều tiêu cực đã được dẹp bỏ, hãy nêu rõ những gì tích cực trong cuộc đời cậu và ngay trong tâm hồn cậu. Tôi cũng gợi ý rằng cậu nên viết về những giấc mơ lớn lao của mình và những gì tôi gọi là Những mục tiêu cao cả của cậu.”

“Mục tiêu cao cả là gì? Tôi thích thuật ngữ đó.”

“Đây là những khát vọng lớn nhất trong lòng cậu, những khát vọng sẽ tiếp sức cho sự trưởng thành của cậu và định hình cậu. Hãy viết về con người cậu và tuýp người cậu thích mình trở thành như vậy. Chỉ cần viết thoải mái – khi ngày tháng qua đi, cậu sẽ tiến sâu hơn. Tôi cũng đề xuất rằng cậu hãy trả lời, bằng cách viết ra, năm câu hỏi mỗi sáng. Những câu hỏi buổi sáng này sẽ chỉ mất vài phút để trả lời, nhưng chúng sẽ giúp cậu sẵn sàng cho thành công rất lớn trong cả ngày.”

“Nhưng những câu hỏi đó là gì vậy?”

“Câu thứ nhất là: ‘Mình sẽ sống ngày hôm nay như thế nào nếu mình biết đây là ngày cuối cùng của mình?’ Câu hai là: ‘Mình phải biết ơn điều gì trong đời mình?’”

“Câu đó rất hay vì nó giúp tạo dựng thái độ biết ơn,” tôi đáp.

“Đúng vậy. Câu ba là: ‘Hôm nay mình có thể làm gì để giúp cuộc sống của mình trở nên đặc biệt?’ Câu bốn là: ‘Mình có thể làm gì để ngày hôm nay thật sự thú vị?’ Và câu hỏi thứ năm là: ‘Làm thế nào mình có thể giúp ai đó ngày hôm nay?’”

“Thói quen nho nhỏ này sẽ có ích cho tôi?”

“Cực kỳ hữu ích. Việc hỏi chính mình những câu hỏi này, và sau đó trả lời chúng mỗi buổi sáng sẽ gắn kết cậu với tri thức sâu xa nhất của cậu. Và tri thức đó sẽ ngấm vào mỗi phút còn lại trong ngày của cậu. Cậu sẽ trở nên tốt hơn với những người cậu yêu thương và làm việc cùng, thậm chí với cả những người đi trên phố. Đó là một thói quen rất có tác dụng.”

“Anh Moe, tôi hy vọng anh không phiền khi tôi nói điều này, nhưng dường như có vô khối thứ tôi cần làm mỗi ngày để tạo ra cuộc sống tốt đẹp nhất của mình. Tôi cảm thấy bị nhấn chìm. Và làm thế nào ai đó có đủ thời gian để làm được tất cả những gì anh gợi ý? Tôi còn có công việc. Tôi có bạn bè. Tôi có những nhiệm vụ phải hoàn thành.”

“Đúng lắm, Jack. Đây là những ý tưởng cho cậu xem xét. Chúng đã được kiểm chứng và chúng có tác dụng. Hãy thử nghiệm từng điều trong số đó. Hãy sẵn sàng cho mọi khả năng chúng mang lại. Và khi cậu đã khám phá từng điều trong số đó, hãy lựa chọn những cách làm phù hợp nhất với cậu và biến nó thành một phần trong công thức để có được một cuộc sống tuyệt vời. Và đó là một điểm cực kỳ quan trọng. Để bảo đảm rằng những việc làm này được thực hiện thường xuyên, cậu phải làm cho chúng trở thành một phần cuộc sống của mình. Cậu không bao giờ đi làm mà không tắm rửa và cạo râu, phải không?”

“Dĩ nhiên là đúng vậy.”

“Đó là vì những thói quen ấy đã được tích hợp trong lịch trình hàng ngày của cậu. Chúng trở thành điều kiện trong cuộc sống của cậu nên chúng được thực hiện một cách bản năng. Cậu cần làm tương tự với những thói quen thích hợp nhất với cậu.”

“Vâng. Điều đó rất có ý nghĩa,” tôi đáp.

Moe gãi bộ ngực trần và sau đó ngáp. “Bạn ơi, hôm nay tôi cảm thấy rất thoải mái.”

“Tôi cũng vậy.”

“Bài tập tự chăm sóc thứ ba tôi muốn chia sẻ với cậu là bài tập về giai đoạn bình yên mỗi ngày. Cậu phải dành thời gian để có được một khoảng tĩnh lặng mỗi ngày. Cậu nợ điều đó với chính cậu.”

“Khi tôi còn nhỏ, mẹ và tôi thường dành thời gian trong sự tĩnh lặng và im ắng của rừng, chỉ đi dạo thôi. Tôi vẫn nhớ điều đó làm cho tôi thấy hạnh phúc như thế nào,” tôi nhớ lại.

“Tĩnh lặng chính là như vậy. Nó chính là quãng thời gian cậu dành ra mỗi ngày và hàng ngày để ngồi trong im lặng và tĩnh tại. Im lặng là thợ phục chế tuyệt vời của tự nhiên, mở ra một không gian trong cuộc sống của chúng ta để gắn kết với cái bản ngã tốt đẹp nhất của chúng ta – nó là một liều thuốc bổ chữa lành chúng ta và vuốt ve tâm hồn chúng ta. Dành thời gian ngồi trong im lặng mỗi ngày sẽ củng cố cậu với tư cách một con người và đem lại những kết quả tuyệt vời cho cuộc đời cậu. Hãy chìm vào im lặng mỗi ngày – cậu sẽ trở ra như một con người mới mẻ, với sự tự tin mới và những ý tưởng cao hơn.”

Moe lùa những ngón tay qua mái tóc vàng của mình. “Chúng ta sống trong một thế giới với quá nhiều ồn ào và không đủ im lặng. Rất quan trọng để dành thời gian mỗi ngày giữ im lặng và tĩnh tại. Như Blaise Pascal[32] từng viết: Tôi phát hiện ra rằng toàn bộ sự bất hạnh của con người xuất phát từ một thực tế duy nhất, rằng họ không thể giữ im lặng trong phòng của họ.”

***

“Nói rất hay,” tôi nhận xét.

“Bài tập tự chăm sóc thứ tư là giao tiếp với tự nhiên,” Moe tiếp tục. “Làm như vậy, chúng ta có thể hướng cuộc sống của mình vào bên trong và kết nối với những gì quan trọng nhất – chúng ta sẽ tiếp cận một phần bản ngã lớn hơn và kết nối với vũ trụ. Chẳng hạn, tôi thấy rằng ra đại dương ngoài kia, chỉ có tôi và tấm ván của mình, gợi cho tôi nhớ rằng mình không bao giờ cô độc. Điều đó khiến tôi tự do và cởi mở. Một cuộc sống không có những giai đoạn định kỳ theo tự nhiên chỉ là cuộc sống nửa vời mà thôi.”

“Tôi thật sự rất thích đi bộ trong rừng. Tôi không biết tại sao tôi lại dừng thói quen đó. Tôi nghĩ do cuộc sống bận rộn hơn nên tôi đã đánh mất những thói quen như thế. Tôi chưa bao giờ thật sự nghĩ chúng lại quan trọng với hạnh phúc của tôi đến vậy. Giờ thì tôi đã hiểu.”

“Tốt lắm, Jack. Tự nhiên sẽ là một người bạn lớn của cậu, và cậu xứng đáng có một người bạn như thế. Được rồi, bài tập tự chăm sóc thứ năm là chăm sóc cơ thể cậu. Cơ thể cậu là một thánh điện – đó là nơi tinh thần của cậu trú ngụ, là nhà của cậu. Để thể hiện khả năng lãnh đạo cuộc sống của mình và tạo ra cuộc sống mà tôi biết là cậu muốn, rất cần đối xử tốt với cơ thể mình. Khi cậu chăm chút cơ thể mình, cậu sẽ chăm chút đến cuộc sống của cậu.”

“Thật sao?”

“Chắc chắn. Bằng cách chăm chút đến khía cạnh thể chất, cậu sẽ có một sự đầu tư tuyệt vời cho chất lượng và tuổi thọ cuộc sống của mình. Sống lâu còn có ý nghĩa gì nữa nếu cậu không tận hưởng nó bằng việc cảm thấy khỏe khoắn, mạnh mẽ và sung sướng?”

“Rất hay. Vậy anh làm những việc gì để chăm sóc cơ thể mình, anh Moe?”

“Chà, một trong những việc quan trọng nhất mà tôi làm là tập thể dục. Tôi chạy dọc bãi biển này mỗi buổi sáng. Tôi lướt sóng suốt ngày. Và buổi chiều, nói chung tôi thường đi bộ một quãng đường dài hoặc tập một chút yoga ở trên đỉnh vách đá kia,” anh ấy nói, tay chỉ vào một bờ đá có vẻ có khung cảnh ấn tượng ở phía trên. “Những người không chịu dành thời gian tập thể dục thì ắt sẽ phải dành thời gian cho bệnh tật, cậu biết đấy.”

Quan điểm đó thật sự gây ấn tượng với tôi.

“Chà, chúng ta không hiểu việc giữ được sức khỏe tốt quan trọng như thế nào cho việc tạo ra một cuộc sống tươi đẹp. Khi chúng ta còn trẻ, chúng ta hy sinh quá nhiều sức khỏe để theo đuổi tiền tài. Và đến khi chúng ta già và khôn ngoan hơn, chúng ta thay đổi thái độ – chúng ta sẵn sàng hy sinh mọi thứ tài sản của mình thậm chí chỉ để có một ngày khỏe mạnh. Nhưng khi đó đã quá muộn. Đừng để điều đó xảy ra với cậu, Jack. Xin hãy hiểu rằng có được sức khỏe tốt cực kỳ quan trọng. Đó là một việc làm quan trọng trong quá trình lãnh đạo cá nhân, và lợi ích của nó sẽ có ảnh hưởng đến rất nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống của cậu. Cậu sẽ có thêm năng lượng, tâm trạng của cậu sẽ tốt hơn, cậu sẽ sáng tạo hơn, cậu sẽ có lòng tự trọng cao hơn, và cậu thậm chí sẽ thấy rằng giấc ngủ của mình được cải thiện.”

“Anh nói đúng, anh Moe. Tôi hoàn toàn đồng ý với anh. Về chuyện này thì tôi hứa với anh – tôi cam kết sẽ giữ gìn sức khỏe của mình. Tôi thật sự có thể hiểu điều này quan trọng đến thế nào.”

“Tôi cũng bảo đảm rằng tôi chỉ làm những điều tốt nhất cho cơ thể của mình. Chế độ dinh dưỡng tốt cực kỳ quan trọng trong việc tạo ra một cuộc sống kỳ diệu. Chỉ ăn những thức ăn ngon nhất là một món quà tôi dành cho mình. Đó là một biểu hiện của sự tự trọng. Ăn thức ăn kém chất lượng là một điều kinh khủng với bản thân. Tôi nhận định rằng, ở cấp độ cốt lõi, bất kỳ ai làm điều này thường xuyên đều cần phải yêu thương chính họ nhiều hơn nữa.”

“Rất có ý nghĩa.”

“Chắc chắn rồi. Nếu cậu thật sự yêu thương bản thân mình, làm sao cậu có thể ăn gì khác hơn là những đồ ăn ngon? Ăn ngon thật sự là một dấu hiệu của sự tự trọng, và nó làm tăng tình yêu dành cho bản thân.”

“Anh thường ăn những loại thực phẩm gì, anh Moe? Từ lúc tôi ở đây, dường như chỉ toàn thấy hoa quả và rau.”

“Những thứ đơn giản, chẳng hạn thực phẩm tươi, hợp với tôi nhất. Tôi thích hoa quả tươi, cậu biết rồi đấy, và trên đảo này, tôi có may mắn được hưởng một nguồn cung dồi dào. Tôi ăn hàng tấn rau quả, và tôi là một người mê cá. Thỉnh thoảng tôi cũng ăn các loại thịt, nhưng tôi cố gắng không thái quá theo hướng nào cả.”

“Mọi thứ đều phải cân bằng.”

“Rất đúng, Jack. Đó là chìa khóa thật sự. Ồ, một điều nữa tôi làm cho cơ thể mình là xoa bóp. Tôi có một người bạn ghé lại hằng tuần để xoa bóp cho tôi. Việc đó làm cho cơ thể tôi mềm mại, tăng lưu thông máu, và giúp tôi ở trong trạng thái tốt nhất. Cậu đã bao giờ xoa bóp cơ thể chưa, bạn của tôi?”

“Thực tế là chưa bao giờ.”

“Hãy cố gắng thực hiện việc đó thường xuyên. Trên thực tế, tôi xin nhấn mạnh việc này. Cậu sẽ thấy rằng nó giúp cho cậu thư giãn, tràn trề sinh lực, và nhìn chung là cảm thấy mãn nguyện với bản thân. Đó là một hành động tuyệt vời nữa của việc yêu thương bản thân và đối xử tốt với chính mình. Sau rốt, cuộc sống quá ngắn ngủi nên không thể không dành cho mình thật nhiều yêu thương được.”

***

Những ngày cuối cùng ở với Moe chúng tôi dành thời gian để trò chuyện, lướt sóng, bơi và chơi đùa với nhau.

Tôi chưa bao giờ gặp một người giống như Moe Jackson, và tôi cảm nhận được rằng tôi sẽ chẳng bao giờ gặp được ai khác như vậy nữa. cả anh ấy và Cha Mike đều là những kho báu thật sự: Những con người khỏe mạnh, thông minh và mạnh mẽ với trái tim cao cả và tinh thần lớn lao.

Hôm tôi rời Hawaii đi New York, Moe đi tới chỗ tôi nằm dài trên bãi biển, ngắm nhìn những đám mây trôi ngang trên bầu trời xanh trong.

“Tôi sẽ nhớ cậu, Jack ạ,” anh ấy nói.

“Tôi cũng sẽ nhớ anh, anh Moe,” tôi đáp, cảm thấy một nỗi buồn sâu thẳm trong lòng.

“Thôi được, bạn ạ, đã đến lúc cậu lên đường. Hãy giữ liên lạc – tôi muốn thấy ngôi sao của cậu tỏa sáng. Tôi biết cậu sẽ làm được những việc lớn lao và tạo ra một cuộc sống thật sự hấp dẫn cho chính cậu. Này, và nếu cậu cảm thấy cần dành một hai tuần lướt sóng, cậu biết ‘lâu đài’ của tôi chính là của cậu,” Moe mỉm cười nói.

Chúng tôi ôm lấy nhau, và sau đó tôi bắt đầu đi tới chiếc taxi đang đợi tôi ở cuối bãi biển.

“Anh Moe,” tôi nói khi quay người lại: “cảm ơn vì đã rất tuyệt vời.”

“Không có gì. Nào, nếu cậu không phiền, tôi và chiếc ván của tôi cần có một cuộc hội ngộ với sóng biển.”

Nói xong câu đó, vận động viên lướt sóng với tâm hồn của một đứa trẻ lao xuống biển và đuổi theo niềm hạnh phúc của mình.


Bạn có thể dùng phím mũi tên để lùi/sang chương. Các phím WASD cũng có chức năng tương tự như các phím mũi tên.