“Cái chết không phải là mất mát lớn nhất trên đời. Mất mất lớn nhất là những gì chết ngay trong chúng ta khi chúng ta còn sống.

– Norman Cousins

***

Khi chúng tôi ngồi xuống một chiếc trường kỷ bọc da đặt trong văn phòng cô ấy, Tess nói: “Anh kết thúc sự nghiệp của mình ở chỗ nào không quan trọng – mà chính là hành trình anh đã thực hiện để tới được nơi đó mới làm cho anh thành người. Phần thưởng đích thực của một cuộc sống xứng đáng không nằm ở những gì anh thu được tại cuối con đường của mình, mà là anh trở thành cái gì một khi anh đến được nơi đó.”

“Rất thú vị,” tôi nhận xét.

“Chính quy trình của cuộc đời anh mới là chìa khóa cho cuộc sống của anh, chứ không phải là việc cuối cùng anh nghỉ ngơi ở đâu vào cuối mỗi ngày. Thành công thật sự không nằm ở việc đạt được các mục tiêu của anh – nó nằm ở những biến cải của cá nhân và những thay đổi bên trong ý thức xảy ra như là kết quả của việc tiến tới các mục tiêu của anh. Tài năng không phải là làm cho mục tiêu ấy xảy ra, mà chính những gì đạt đến mục tiêu cụ thể ấy mới làm nên con người anh. Và nói thật, tôi tin rằng chỉ có hai lý do để làm kinh doanh.”

Tôi đợi cô ấy nói tiếp.

“Thứ nhất, như tôi đã đề cập, để tạo ra giá trị cho người khác và để có những điều tốt đẹp lớn hơn nữa; và thứ hai, để trưởng thành thành một con người. Hãy hiện thực hóa con người thật của chúng và, bằng cách ấy, làm lành với chính chúng ta,” cô ấy nói.

“Khi cuối cùng chúng ta khám phá ra con người thật sự của mình, chúng ta sẽ làm lành với chính mình ư?”

“Đúng. Đây là cách tốt nhất để sống một cuộc sống sung túc và bình yên.”

“Rất có ý nghĩa, Tess. Có lẽ nhiều tranh đấu của loài người chúng ta xảy ra vì cái phần sâu nhất của chúng ta biết rằng chúng ta đang phản bội chính mình bằng việc không sống cuộc đời mình theo đúng tiềm năng cao nhất.”

“Chính xác như vậy. Chúng ta đánh mất rất nhiều sự trân trọng dành cho bản thân khi chúng ta không hiện thực hóa được tiềm năng con người cao nhất của mình. Chúng ta nghĩ sẽ mất nhiều năng lượng để làm công việc cải thiện bên trong vốn cần để sống cuộc sống tốt đẹp nhất của mình, cả trong công việc lẫn ở nhà – thực tế là sống tầm thường lại càng tốn năng lượng hơn.”

“Tôi đồng ý như vậy.”

“Không cần phải nghi ngờ rằng việc phủ nhận những giấc mơ của anh và xem thường con đường của cuộc sống tốt đẹp nhất của anh là cực kỳ hao tổn. Không sống đúng với chính mình tiêu hao rất nhiều năng lượng.”

“Được rồi, tôi nghe nói về xuất phát điểm của chị. Tôi cảm thấy cuộc trò chuyện này rất có cảm hứng, Tess. Tôi thật sự nhìn thấy tầm quan trọng của việc yêu thương người khác và tạo ra những kết nối nhân bản. Tôi sẽ cam kết, ngay ở đây và ngay lúc này, trở thành một người sống nhiều vì người khác. Và tôi cũng hứa với chị rằng tôi sẽ bắt đầu nhìn nhận bản thân như một người tạo dựng giá trị. Tôi sẽ tạo dựng sự nghiệp của mình không phải dựa trên những gì tôi có thể nhận được từ người khác mà là những gì làm cho tôi cảm thấy tốt hơn đối với sự nghiệp của mình. Tôi cũng sẽ bắt đầu sống ở một cấp độ cao hơn nhiều.”

“Rất tuyệt đấy,” cô ấy đáp, hài lòng thấy rõ với những lời nói của tôi.

“Nhưng hãy để tôi phản biện vấn đề sống vì người khác một lát nhé. Tôi tin chắc chị sẽ đồng ý rằng có một số người thật sự tàn nhẫn và hèn hạ ở ngoài kia.”

“Tôi đồng ý rằng có một số kẻ ngoài kia có cách hành xử tàn nhẫn và hèn hạ.”

“Vâng, tôi hiểu sự khác biệt rồi. Nhưng khi chị gặp những người đó, chắc chắn chị không thể luôn nhân ái.”

“Tôi luôn chọn cách sống nhân ái, Jack ạ. Đó là chuẩn mực tôi sống cuộc đời mình, và nó có hiệu quả với tôi. Nhưng – và đây là một điểm rất quan trọng – sống nhân ái không có nghĩa là sống yếu hèn. Một con người khôn ngoan luôn biết kết hợp tình thương với lòng can đảm.”

“Ồ?”

“Đúng. Đó là nguyên tắc tôi sống theo. Đôi khi có tình huống cho thấy rằng tôi cần thể hiện tình yêu thương của mình thông qua lòng trắc ẩn, và có lúc chúng lại đòi hỏi tôi phải can đảm. Mọi người thường phạm sai lầm khi tin rằng sống yêu thương có nghĩa là anh phải chịu thua người ta và để cho họ giẫm đạp lên anh. Không phải như vậy. Tôi yêu quý bản thân mình đến mức chưa bao giờ để điều đó xảy ra. Nếu ai đó vượt qua giới hạn của tôi, tôi để cho họ biết điều đó bằng một cách nhân ái nhưng mạnh mẽ. Tôi nói theo một cách không ‘chạm nọc’ họ nhưng để cho họ biết rằng tôi sẽ không thể bị đối xử tệ. Và như thế, tôi kết hợp lòng thương với sự can đảm. Anh biết đấy, Jack, chúng ta dạy cho mọi người cách đối xử với chúng ta.”

“Chúng ta ư?”

“Chắc chắn rồi. Nếu ai đó trong cuộc đời anh đổi xử tệ bạc với anh, không hề có thái độ tôn trọng xứng đáng với anh, thì bằng cách nào đó tôi có thể quả quyết với anh rằng anh đã cho phép điều đó xảy ra. Có lẽ khi lần đầu tiên họ thô lỗ với anh, anh đã không thể định ra một ranh giới và không nói cho họ biết rằng điều đó là không thể chấp nhận được. Và thất bại này dạy cho họ biết rằng họ có thể tiếp tục cách hành xử thiếu tôn trọng của họ.”

“Như vậy mỗi con người trong cuộc đời tôi đều được dạy cách ứng xử với tôi theo cách tôi để cho họ ứng xử với mình ư?”

“Đúng là như vậy. Cần bảo đảm rằng anh được đối xử bằng sự lịch thiệp, quan tâm, yêu thương, và đó là những gì anh sẽ nhận được. Cho phép mọi người giẫm đạp lên mình, và chính anh sẽ giáo dục họ kỹ thuật đó và khiến cho họ duy trì tiêu chuẩn thấp kém này.”

“Tôi hiểu.” Tôi nghĩ một lúc. “Và chị nghĩ sao về cạnh tranh? Chị làm ở một trong những lĩnh vực cạnh tranh nhất trên thế giới – các dịch vụ tài chính – và chị rõ ràng rất thành công. Làm cách nào một người rất nhân ái có thể phát triển được trong thế giới của chúng ta? Liệu tôi có thể thành công thật sự nếu tôi không cố gắng chiến thắng?”

“Thực tế, nếu anh chỉ tìm cách chiến thắng, tôi có thể bảo đảm với anh rằng anh sẽ không hề thành công,” Tess nói và bật cười. “Là CEO của tổ chức này, tôi phải nghĩ về thị phần và luôn để mắt đến sự cạnh tranh. Đó là một tất yếu trong nền kinh tế mà chúng ta đang hoạt động. Nhưng cách đây nhiều năm, sau một năm nghỉ phép để rong ruổi đi vòng quanh thế giới cùng với gia đình mình, tôi bắt đầu mở rộng ống kính mà tôi nhìn nhận thế giới qua đó. Thế giới quan của tôi thay đổi mạnh trong chuyến tha hương tự đặt ra đó.” Cô ấy mỉm cười.

“Jack, anh đã nghe một số nguyên tắc tổ chức tôi kiến tạo nên cuộc sống mới của mình. Tôi sẽ chia sẻ với anh thêm một nguyên tắc nữa có liên quan đến câu hỏi của anh về cạnh tranh: Để anh thắng thì không cần ai làm người thua cả. Hiện nay đó là một việc khó tiếp thu với nhiều người chúng ta trong thế giới kinh doanh. Xét cho cùng, thậm chí khi còn là trẻ con chúng ta đã được huấn luyện phải cạnh tranh để giành lấy những nguồn lực khan hiếm. Chúng ta được dạy phải luôn là người xuất sắc nhất trong lớp học và được khuyến khích là người dẫn đầu trong các môn thể thao chúng ta tham gia. Chúng ta liên tục bị so sánh với những người khác mà chúng ta được nói rằng giỏi hơn, thông minh hơn và nhanh hơn ta. Những gì điều này mang lại là tạo ra một định kiến về tình trạng khan hiếm, và chúng ta bắt đầu tin rằng thế giới thực sự là một nơi có những nguồn lực hạn chế. Nếu chúng ta không tốt nghiệp ở tốp đứng đầu lớp, chúng ta sẽ không thành công trong sự nghiệp của mình. Nếu chúng ta không chiến thắng trong các môn thể thao, chúng ta sẽ chẳng bao giờ nếm trải vị chiến thắng. Giờ đây là một suy nghĩ sai lầm – chẳng điều gì có thể vượt qua chân lý. Triết gia Rumi[41] đã nói rõ điểm này khi ông nhận xét: ‘Đừng là giọt nước. Hãy trở thành đại dương.’”

“Câu đó khiến lưng tôi sởn gai ốc đấy, Tess.”

Cô ấy tiếp tục. “Và suy nghĩ sai lầm này sinh ra tâm lý sợ hãi – nỗi sợ rằng thế giới này không có đủ cho tất cả mọi người chúng ta thành công vượt xa những kỳ vọng điên rồ nhất của mình; sợ rằng chúng ta sẽ đánh mất những gì chúng ta phải vật lộn mới tích góp được; sợ rằng chúng ta không xứng đáng giữ lấy những gì chúng ta có. Và nỗi sợ này tạo ra một tình huống thú vị: Chúng ta càng sợ rằng mình sẽ thua nếu chúng ta giúp người khác thắng thì chúng ta lại càng nhận được ít hơn. Chúng ta càng cố gắng tích trữ thì chúng ta càng đẩy sự dư dật dành cho chúng ta ra xa.”

“Làm sao lại như thế được?”

“Bởi vì suy nghĩ của chúng ta định hình thực tiễn của chúng ta – quan niệm của chúng ta quyết định trải nghiệm của chúng ta. Nếu tất cả những gì anh nghĩ đến chỉ là có tất cả mọi thứ cho mình và không giúp người khác đạt được giấc mơ của họ thì khi đó anh sẽ truyền nỗi sợ hãi của mình ra thế giới. Và những tư duy đầy sợ hãi đó sẽ tạo ra thực tiễn của anh, cho nên anh sẽ sống một cuộc sống thiếu thốn.”

“Ý chị muốn nói rằng bằng cách chỉ nghĩ về chúng ta và cố gắng sở hữu mọi thứ, thực tế chúng ta sẽ thua phải không?”

“Đúng vậy. Hơi khó tin, phải không? Đây là chìa khóa – mọi người trên hành tinh này đều liên hệ với nhau. Chúng ta được cắt ra từ cùng một tấm vải. Toàn bộ những gì sự cạnh tranh làm được là tiếp sức cho ảo tưởng rằng chúng ta hoàn toàn tách rời nhau, điều đó khiến cho mỗi chúng ta rất nhỏ nhoi. Khi chúng ta hoạt động ở một mức cao hơn và bắt đầu nhìn thấy sự liên kết của mọi thứ, chúng ta sẽ đều thắng. Thế giới thắng. Khi mục đích chính của anh là làm giàu cho người khác và hỗ trợ họ khi họ phát triển thành con người mà số phận họ đã định sẵn, anh truyền những tư duy phong phú ra với thế giới chứ không phải là phát đi sự sợ hãi.”

“Và như thế thế giới mang lại cho cuộc sống chúng ta sự dư dả,” tôi trầm ngâm.

“Chính xác. Sự thật là thế giới của chúng ta chưa bao giờ có nhiều cơ hội sẵn có cho những người tìm kiếm chúng. Tất cả chúng ta đều có thể chiến thắng. Và nếu tất cả chúng ta cùng bắt tay nhau, trong tinh thần hợp tác và đoàn kết, thì khi đó cả thế giới sẽ trở thành một nơi tốt đẹp hơn để sống. Nhưng việc liên tục tìm cách hạ gục đối thủ sẽ dẫn đến áp lực lớn – anh rơi vào cái bẫy thành tích và bắt đầu nghĩ rằng anh sẽ chỉ được ngưỡng mộ nếu anh chiến thắng. Điều đó tạo ra một mô thức hành động thú vị trong cuộc sống của chúng ta.”

“Đó là gì?”

“Chúng ta trở nên ám ảnh với việc vượt lên những người khác. Chúng ta trở thành những con thú xiếc, biểu diễn với hy vọng nhận được lời khen từ người khác. Chúng ta đặt giá trị của bản thân vào việc nhận những lời khen ngợi từ những người chúng ta chú ý và do đó, chúng ta tiếp tục thúc ép mình một cách không thương tiếc. Nhưng chẳng có gì có thể đủ khi chúng ta sống như thế này. Chúng ta đạt được một mục đích lớn nhưng lại bận rộn leo lên chiếc thang thành đạt tưởng tượng nên chẳng thể tận hưởng được thành tích. Chẳng có gì đủ cho chúng ta khi chúng ta có kiểu niềm tin như thế này. Chẳng có gì là đủ bởi vì chúng ta phải là số một.”

“Nghe gần như là chủ nghĩa toàn hảo vậy.”

“Chính xác là như vậy. Chúng ta cố gắng trở nên hoàn hảo. Và chúng ta hủy hoại tâm hồn mình trong chính quá trình ấy.”

“Vâng. Vậy giải pháp là gì?”

“Hãy tin tưởng và thư giãn hơn nữa.”

Cha Mike cũng bảo tôi hãy tin tưởng nhiều hơn – và Moe cũng vậy. Họ đều tin rằng vũ trụ là một nơi rất thân thiện, và cho dù điều gì xảy đến với chúng ta khi chúng ta trải nghiệm cuộc đời mình thì nó đều sẽ diễn ra một cách tốt đẹp. Thực tế, dường như tôi càng chấm dứt việc tranh giành điên cuồng của mình và càng tin tưởng rằng thế giới vận hành theo cách mong cho tôi thành công thì thế giới sẽ càng trao nhiều phần thưởng của nó cho tôi. Thú vị thật… Tôi càng cho đi, tôi càng nhận được nhiều. Bằng nhiều cách, tôi muốn những quy luật của thế giới mà Cha Mike và Moe đã dạy tôi phải bộc lộ trước khi tôi áp dụng chúng – tôi không nhận thấy rằng tôi đã áp dụng chúng trước cả khi chúng bộc lộ ra với tôi.

Tất cả đều là lòng tin. Tin tưởng vào cấu trúc tinh vi của thế giới và vào kế hoạch rất thông minh dành cho cuộc sống của chúng ta. Cuộc sống của chúng ta, như tôi học được, được thiết kế để phát huy tác dụng. Chúng ta chỉ cần thoát ra khỏi con đường của chính mình. Tôi càng nghĩ về điều này, tôi càng nhận ra rằng đây là một điều rất kỳ diệu.

“Sợ cạnh tranh làm cho chúng ta cảnh giác với những người khác, Jack ạ. Đó không phải là cách làm việc hay sống. Sợ thất bại sẽ đóng chặt sức sáng tạo của chúng ta, hạn chế những cơ hội của cuộc đời chúng ta, tạo ra những áp lực rất lớn, và khiến cho cơ thể chúng ta căng thẳng. Cho nên rất nghịch lý là cạnh tranh thực tế lại hạ thấp mức độ chúng ta thể hiện, chứ không phải nâng cao lên. Giải pháp rất đơn giản thôi: Chỉ tập trung vào việc sống tốt nhất có thể. Khi đó, điều duy nhất anh phải so sánh với bản thân là con người trước kia của mình, cái bản ngã cũ của anh. Hãy luôn kiểm nghiệm con người anh và nơi anh muốn sống. Hãy luôn tiến lên phía trước trong hành trình cá nhân được gọi là cuộc đời.”

“Tess, tôi cần thành thật với chị. Tôi sợ rằng nếu tôi không cạnh tranh và nắm lấy mọi cơ hội kinh doanh để chiến thắng thì tôi sẽ là kẻ thất bại nặng nề. Triết lý chị đang chia sẻ nghe rất hay nhưng, rất thành thật với chị, dường như nó khá duy tâm.”

“Cảm ơn anh đã rất thành thật, Jack. Tôi gây dựng toàn bộ cơ ngơi này nhờ áp dụng sơ sơ triết lý cùng thắng này – và công ty giờ đây trị giá hàng triệu đôla. Anh cần phải thật sự tin tôi rằng điều đó sẽ có tác dụng. Cũng cần giữ trong đầu rằng trong cả trăm, nếu không nói hàng nghìn năm, mọi người trong giới kinh doanh vẫn hoạt động theo lối tư duy cạnh tranh dựa trên sự sợ hãi như thế này. Và hãy nhìn xem nó đưa chúng ta đến đâu với tư cách một cộng đồng toàn cầu – hãy nhìn xem thế giới thế nào, và tình trạng thiếu quan tâm và yêu thương nữa. Anh biết rằng nếu chúng ta cứ làm mọi việc theo cách này, chúng ta sẽ chỉ nhìn thấy kết quả y hệt mà thôi.”

“Đúng.”

“Cho nên để thay đổi thế giới, mỗi chúng ta phải thực hành một hình thức lãnh đạo cao hơn và làm mọi việc theo cách khác hẳn. Đây là một cơ hội rất lớn cho anh, Jack ạ – anh có thể là một thủ lĩnh trên thế giới này, theo cách riêng của anh, bằng việc không chạy theo số đông và hành động từ một vị thế yêu thương chứ không phải sợ hãi. Nếu anh thâm nhập vào thị trường của mình và dành hết mình để phục vụ một cách chân thành, tạo ra các giá trị, xây dựng các mối quan hệ, và những kết quả cùng có lợi cho mọi người trong mọi trường hợp, thì cuộc sống của anh chắc chắn sẽ thay đổi. Các quy luật của tự nhiên luôn điều khiển cách cuộc sống diễn ra – hãy quan sát tự nhiên và anh sẽ thấy có sự khẳng định rất rõ những gì tôi đang nói đây. Khi chúng ta làm việc trong sự đoàn kết, sẽ có nhiều thứ hơn cho mọi người. Đó là bài học lớn nhất cho những người làm kinh doanh ngày nay. Và nếu chúng ta không hiểu điều đó, thế giới sẽ trở thành một nơi còn hỗn loạn hơn nữa.”

Tess nhón một lát chanh trên đĩa trong chiếc khay bạc đặt trên tủ ngang trong phòng và thả vào ly nước.

“Đây, dành cho anh. Nước rất tốt cho não.”

“Thật không?”

“Dĩ nhiên rồi. Thực tế nó giúp anh nghĩ rành mạch hơn, đặc biệt lúc căng thẳng. Nó cũng là một trong những cách hiệu quả nhất tôi biết để giữ năng lượng ở mức cao.” Cô ấy nhấp một ngụm nước trong ly của mình. “Nhân tiện, tôi muốn tổng kết vài điểm trước khi tôi phải đi họp.”

“Tôi thật sự đã tiếp thu được rất nhiều trong buổi sáng nay. Tôi rất biết ơn về thời gian chị dành cho tôi, Tess ạ.”

“Tôi rất vui giúp được anh.” cô ấy đáp. “Chỉ cần luôn chia sẻ những gì tôi dạy anh với người khác. Thế giới của chúng ta cần thay đổi, và anh có thể là một chất xúc tác mạnh để biến cải những người khác.”

“Vâng.”

“Tài sản đáng giá nhất của tôi không phải là một thứ vật chất, anh biết đấy,” Tess nói thêm.

“Tôi không ngạc nhiên về điều đó.”

“Những gì giá trị nhất với tôi chính là danh dự của tôi. Chưa bao giờ tôi hết ngạc nhiên về cách mọi người làm việc trong nhiều thập kỷ để tạo dựng một tiếng tốt, sau đó lại làm gì đó ngớ ngẩn, và chỉ trong chớp mắt, đánh mất danh dự của mình. Làm như thế, họ mất khả năng tiến hành kinh doanh theo nhiều cách. Anh thấy đấy, Jack, anh không thể đặt một bảng giá lên việc nhận lại các cuộc điện đàm của anh. Hãy duy trì tiếng tốt. Đừng bao giờ làm gì để lại tì vết cho danh dự của mình. Hãy sống và làm việc với sự liêm chính.”

Một trong những kênh điện thoại trên chiếc bàn được bài trí gọn gàng của Tess sáng đèn.

“Ồ, chắc là cuộc họp của tôi. Xin lỗi vì điều này, Jack nhé – nó đã được lên lịch từ hơn một tháng, và tôi không thể hoãn được. Đây, hãy cầm danh thiếp này,” cô ấy nói nhanh. “Đó chính là khách sạn nơi anh sẽ lưu trú. Lái xe của tôi sẽ đưa anh tới đó, và anh có thể sắp xếp ổn định. Tôi biết anh chắc rất mệt sau chuyến đi. Chúng ta đã đề cập rất nhiều chuyện trong một thời gian ngắn, cho nến mấy ngày tới sẽ rất thú vị cho anh. Tôi đã thu xếp chọn một trong những hướng dẫn viên cừ nhất ở thành phố này để dẫn anh đi chơi. Tôi sẽ liên lạc trong vài ngày tới. Số điện thoại của nhà tôi ở mặt sau tấm thiếp – hãy gọi cho tôi nếu anh cần bất kỳ thứ gì.”

Sau đó Tess tiến lại và ôm lấy tôi thật nhanh.

“Anh cừ lắm, Jack. Tôi biết đây là một thời điểm thay đổi với anh, nhưng đừng lo lắng về điều gì. Trực giác của tôi bảo tôi rằng anh đang ở đúng nơi anh cần ở trên đường đời của mình. Hãy tiếp tục và anh sẽ ổn.”

Nói xong, Tess Welsh, CEO siêu hạng, sải bước ra khỏi phòng và đi xuôi theo hành lang.