Hãy nghĩ đến lửa. Hãy tưởng tượng đến sự ấm áp. Hãy nghĩ về nhưng cảm giác. Sử dụng chiếc mũ đỏ chính là cơ hội để bạn bộc lộ cảm xúc, tình cảm và trực giác mà không cần giải thích cũng như không cần những dẫn chứng cụ thể.

Thông thường trong một cuộc họp kinh doanh, mọi người cho rằng không nên để tình cảm chen vào những quyết định quan trọng. Tuy nhiên, chính những tình cảm đó vẫn luôn được thể hiện dưới vỏ bọc là những lập luận lôgíc. Chiếc mũ đỏ chính là công cụ độc nhất và là cơ hội đặc biệt để bạn có thể bộc lộ cảm xúc, tình cảm và trực giác của mình về vấn đề đang xem xét.

Khả năng trực giác phần lớn là nhờ những kinh nghiệm tích lũy được.

…Tôi cảm thấy đó là người phù hợp với công việc đó.

…Tôi cho rằng đó là một vụ đầu tư mạo hiểm.

…Trực giác của tôi mách bảo tôi rằng sự giải thích này quá phức tạp.

Những cảm xúc đó rất hữu ích. Tuy nhiên, linh cảm trực giác không phải lúc nào cũng đúng. Ngay cả trực giác của nhà bác học đại tài Einstein cũng sai khi ông bác bỏ nguyên lý dễ thay đổi của Heisenberg.

Bằng cách sử dụng chiếc mũ đỏ, bạn có thế bộc lộ cảm xúc, bao gồm những tình cảm: say mê, yêu, thích, trung lập, chưa xác định, nghi ngờ, lẫn lộn, không thích…

Sự thể hiện cảm xúc cũng tuỳ thuộc vào nền văn hoá. Ở Nhật Bản, cách thể hiện cảm xúc của mọi người ở mức rất dè dặt: “Tôi cần phải suy nghĩ về điều này.”

Nhưng ở Mỹ, mọi người bộc lộ cảm xúc một cách mạnh mẽ: “Đó là một ý kiến rất tệ hại”.

Bạn không cần phải giải thích hoặc chứng minh khi đưa ra những cảm nhận.

Trên thực tế, người chủ toạ không nên thể hiện cảm xúc. Nếu mọi người cho rằng họ phải thể hiện những cảm xúc, thì chỉ đưa ra những cảm xúc lôgích với vấn đề đang bàn bạc.

Trong mọi trường hợp, mọi người chỉ bộc lộ cảm xúc tại thời điểm đó. Cảm xúc cũng là thứ dễ thay đổi, có khi chỉ cần 20 phút. Đôi khi, trong những cuộc họp, mọi người nên dùng chiếc mũ đỏ tại thời điểm bắt đầu để nghe cảm xúc của mọi người, và tại thời điểm kết thúc để xem lại liệu mọi người đã có cảm nhận khác về sự việc.

Chiếc mũ đỏ thường được đem áp dụng đối với những ý kiến và tình huống cụ thể. Các thành viên không được phép thay đổi tình huống đó.

Nếu yêu cầu đặt ra là: “Hãy sử dụng chiếc mũ đỏ để nói về sự đóng góp bắt buộc”, khi đó, bạn không thể nói “tôi muốn đưa ra nhưng cảm nhận về sự đóng góp tình nguyện”.

Một điều cũng cần làm rõ để tránh nhầm lẫn là chiếc mũ đỏ nên áp dụng trong những tình huống như thế nào?

Nếu cần, người chủ trì cuộc họp có thể đưa ra nhiều cách thể hiện khác nhau về một ý tưởng và với mỗi cách thể hiện là một chiếc mũ đỏ phù hợp.

Chiếc mũ đỏ cũng là một cơ hội để mọi người đưa ra những nhận định về mặt trí tuệ:

…Tôi cho rằng đó là một ý tưởng đầy tiềm năng.

…Tôi nghĩ là ý tưởng đó rất thú vị.

…Đó là một ý tưởng bất thường

Chiếc mũ đỏ chính là sự áp dụng mang tính cá nhân. Tất cả mọi người tham dự cuộc họp đều được yêu cầu sử dụng chiếc mũ đỏ và đưa ra những cảm nhận về vấn đề đang thảo luận. Không ai có quyền nói “bỏ qua” khi đến lượt mình sử dụng chiếc mũ đỏ.

Có những trạng thái cảm xúc về sự việc như: trung lập. chưa xác định, không minh bạch, nghi ngờ và lẫn lộn. Nếu ai đó nói rằng họ có một cảm nhận lẫn lộn về sự việc, khi đó, người chủ toạ có thể hỏi xem cảm giác lẫn lộn đó bao gồm những gì.

Mục đích của chiếc mũ đỏ chính là tạo cơ hội duy nhất để mọi người bộc lộ cảm xúc- vốn như nó tồn tại- mà không bị ép buộc phải giải t.hích, hay biện minh cho cảm xúc đó.

CẢM XÚC VÀ TÌNH CẢM

Đó là sự trái ngược với những thông tin trung lập và có trọng tâm

Đó là những linh cảm, khả năng trực giác và những ấn tượng

Ta không cần phải chứng minh

Cũng như không cần phải giải thích lý do

hoặc dựa vào đâu bạn có những cảm nhận đó.

Nói đến lối tư duy chiếc mũ đỏ, chúng ta đang nói đến một cách lối tư duy chỉ bao gồm những cảm xúc, tình cảm và những suy nghĩ không thiên về lý trí. Chiếc mũ đỏ chính là một công cụ quen thuộc và chắc chắn giúp bạn có thể phơi bày những tình cảm như vậy với mọi người trong cuộc họp, mà những tình cảm đó nhận được sự chấp thuận như một phần của bản đồ tư duy.

Trong một cuộc họp, nếu mọi người thấy cần thiết phải bộc lộ cảm xúc và tình cảm nhưng lại không được cho phép, thì bằng cách này hay cách khác, mọi người sẽ nguỵ trang để thể hiện nó thông qua cách suy nghĩ của mọi người. Cảm xúc, tình cảm, linh cảm và cảm nhận trực giác là những tình cảm thực sự và mãnh liệt. Chiếc mũ đỏ công nhận những tình cảm này.

Lối từ duy chiếc mũ đỏ đối nghịch với lối tư duy chiếc mũ trắng, lối tư duy trung lập, có trọng tâm và không mang màu sắc tình cảm.

…Đừng hỏi tôi tại sao. Tôi chỉ không thích vụ giao dịch này. Tôi cho rằng đó là một vụ thua thiệt.

…Tôi không thích anh ta và tôi không muốn làm ăn với anh ta. Đó là tất cả lý do.

…Tôi có linh cảm rằng mảnh đất ở đằng sau nhà thờ này sẽ rất đáng giá trong vài năm tới.

…Mẫu thiết kế đó không ra hình thủ gì cả. Nó sẽ không bao giờ được chấp nhận đâu. Làm theo như vậy thật lãng phí một khoản tiền lớn.

…Tôi có một ấn tượng không tốt lắm về Henry Tôi biết anh ta là một kẻ lường gạt và chính anh ta đã lừa gạt chúng ta. Nhưng anh ta làm điều đó một cách rất đặc biệt. Và tôi thích anh ta ở điểm này.

…Tôi có linh cảm rõ ràng rằng đây là một vụ sẽ không bao giờ thành công cả. Và chúng ta sẽ giao dịch không thành công. Chắc chắn chúng ta sẽ phải giải quyết vụ này và mất rất nhiều chi phí để kiện tụng.

…Tôi nhận thấy rằng đó là một tình huống không phân thắng bại. Dù chúng ta làm thế nào thì vẫn không thu được lợi gì cả. Tốt nhất là chúng ta nên thoát ra khỏi nó.

…Tôi nghĩ rằng thật không công bằng khi chúng ta giấu thông tin này đến tận khi vụ giao dịch được ký kết.

Chiếc mũ đỏ là một phương tiện cho phép tất cả mọi người bộc lộ những cảm xúc tình cảm như vậy. Những thông tin thể hiện dưới dạng tình cảm như vật sẽ được chấp nhận, dù nó được thể hiện qua những cảm xúc thuần tuý, hoặc những linh cảm.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA CẢM XÚC TRONG TƯ DUY

Cảm xúc sẽ phá rối tư duy của chúng ta, hay nó chính là một phần của tư duy?

Những cảm xúc này bắt nguồn từ đâu?

Những người thể hiện cảm xúc trong cách nghĩ liệu có phải là một nhà tư duy tốt?

Theo quan niệm truyền thống thì cảm xúc làm rối loạn hệ thống tư duy. Người ta cho rằng một người được coi là tư duy minh mẫn phải là người điềm tĩnh, khách quan và không để tình cảm chen vào suy nghĩ.

Người ta cũng cho rằng một người như vậy phải là người có chủ đích và chỉ xem xét bản thân sự việc, không liên quan gì đến cảm xúc, tình cảm cá nhân. Thậm chí mọi người từng cho rằng phụ nữ luôn không suy nghĩ được minh mẫn vì là những người có quá nhiều tình cảm. Họ cho rằng phụ nữ thiếu sự khách quan để đưa ra những quyết định sáng suốt.

Nhưng bất cứ một quyết định sáng suốt nào cũng thể hiện xúc cảm vào thời điểm đưa ra quyết định cuối cùng. Các bạn nên nhớ là tôi nhấn mạnh đến cụm từ “cuối cùng”. Khi chúng ta đã quen với lối tư duy phác hoạ chiếc bản đồ tư duy, việc lựa chọn con đường trên tấm bản đồ được xác định bởi những giá trị và những xúc cảm. Tôi sẽ bàn tiếp tới vấn đề này ở phần sau.

Xúc cảm có quan hệ đến lối tư duy của chúng ta và thể hiện sự phù hợp giữa những điều chúng ta nghĩ với những điều chúng ta cần trong hoàn cảnh hiện thời.

Cảm xúc chính là một phần cần thiết của quá trình tư duy, nó không phải là phần thừa của hệ thống tư duy, cũng như không phải là những thói quen còn sót lại của thời kỳ ăn hang ở lỗ.

Có ba mức bộ cảm xúc có thể ảnh hưởng đến lối tư duy.

Mức độ đầu tiên đó là sự bộc lộ cảm xúc nền tảng mạnh mẽ như: sự sợ hãi, giận dữ, căm thù, nghi ngờ, ghen tuông và yêu thương. Cảm xúc cơ bản này giới hạn và ảnh hưởng tới toàn bộ sự nhận thức.

Mục đích của lối tư duy chiếc mũ đỏ là giúp mọi người thể hiện những cảm xúc đó và từ đó có thể biết được ảnh hưởng của những cảm xúc này tới lối tư duy. Trong nhiều trường hợp, những cảm xúc trên chiếm ưu thế trong toàn bộ quá trình tư duy. Tuỳ từng người, từng tình huống hoặc tuỳ thuộc vào những lý do khác nhau, mọi người thông qua đó bộc lộ những cảm xúc cơ bản.

Mức độ ảnh hưởng đứng hàng thứ hai chính là những cảm xúc được xuất phát sự nhận thức ban đầu. Khởi đầu khi tự bạn cảm thấy rằng một người nào đó có cách cư xử khiến bạn bị xúc phạm, thì sau đó toàn bộ những suy nghĩ của bạn về người đó đều bị luồng suy nghĩ này thống trị.

Khi bạn nhận thấy (có lẽ bạn sai) ai đó đang nói những điều vì tư lợi cá nhân thì từ đó trở đi bạn không quan tâm đến tất cả những gì anh ta nói. Bạn nhận thức sự việc giống như xem một đoạn quảng cáo và sau đó bạn duy trì niềm tin đó. Mọi người có xu hướng thường đưa ra những nhận xét nhanh chóng về sự việc thông qua những xét đoán ban đầu, sau đó biến chúng thành những cảm xúc thường trực về sự việc.

Lối tư duy chiếc mũ đỏ mang đến cho chúng ta mọi cơ hội bày tỏ ngay lập tức những cảm nghĩ tại thời điểm sự việc xảy đến với chúng ta.

…Nếu tôi sử dụng chiếc mũ đỏ, tôi sẽ nói rằng đề nghị của bạn vì lợi ích cá nhân hơn là vì lợi ích cua công ty.

…Tôi tư duy dựa trên chiếc mũ đỏ và thấy rằng anh muốn phản đối việc sáp nhập để bảo vệ vị trí của riêng anh thay vì lợi ích của cổ đông.

Mức độ ảnh hưởng đứng hàng thứ ba là những

cảm xúc xuất hiện khi “chiếc bản đồ tư duy” đã được phác hoạ. Và để hoàn thành “chiếc bản đồ” như vậy, lối tư duy chiếc mũ đỏ đóng góp một phần quan t:rọng. Những xúc cảm- bao gồm cả những xúc cảm mang đậm nét cá nhân- được đem ra cân nhắc để giúp mọi nngười chọn được “con đường đi đúng nhất trên tấm bản đồ”. Tất cả các quyết định được đưa ra đều dựa trên nền tảng giá trị. Và mỗi chúng ta bộc lộ những xác cảm đối với những quyết định đó.

…Giờ đã đến lúc chúng ta nhìn nhận lại toàn bộ vấn đề theo cách chúng ta nghĩ, tất cả hãy sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy và nói cho tôi biết lựa chọn mang tính cảm xúc.

…Với cả hai lựa chọn mà chúng ta vẫn đang tiếp tục thảo luận, tôi thích lựa chọn đầu tiên. Tôi cảm thấy đây không phải là lúc thích hợp để đàm phán. Tình hình đã quá căng thẳng và cả hai bên sẽ không ai chịu từ bỏ quyết định của mình.

Đối với những người coi xúc cảm là một phần không thể tách rời của hệ thống tư duy, chiếc mũ đỏ là một phương tiện hữu ích giúp người đó bộc lộ những xúc cảm của mình một cách hợp lệ để họ có thể bộc lộ những xúc cảm đó trong việc hoàn thành “bản đồ tư duy”.

Nhưng có một câu hỏi đặt ra ở đây là liệu có nên sử dụng chiếc mũ đỏ để bộc lộ những cảm xúc mà thông thường nên được giấu kín?

…Tôi phản đối việc bổ nhiệm cô ấy bởi vì tôi thấy ghen tị với việc cô ấy nhanh chóng có được vị trí quan trọng.

Liệu có ai đã thẳng thắn bộc lộ những xúc cảm ghen tị như thế. Có lẽ là không có ai.

Nhưng với chiếc mũ đỏ, bạn có được một công cụ để bộc lộ những xúc cảm kiểu như thế.

…Tôi sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy và muốn nói rằng tôi phản đối việc đề bạt Anna, có lẽ một phần do ghen tị.

Hoặc nói một cách khác:

…Tôi sử dụng lối tư duy chiếc mũ đỏ và tôi muốn nói rằng tôi phản đối việc đề bạt Anne. Đó chỉ là xúc cảm của cá nhân tôi.

Có một điều mọi người cần nhớ rằng: khi muốn bộc lộ cảm xúc cá nhân, mọi người cần sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy. Chiếc mũ đỏ tư duy là một lối tư duy hợp lệ để mọi người bộc lộ cảm xúc cá nhân.

…Có lẽ là điều này liên quan đến sự e ngại. Những e ngại liên quan đến những rắc rối sẽ nảy sinh khi đổi việc.

…Đúng, tôi đang rất tức giận. Và lúc này tôi chỉ muốn rút lại phần vốn của mình. Tôi không thích việc bị lừa dối.

…Tôi phải thú nhận rằng tôi không cảm thấy hạnh phúc với công việc này.

Chiếc mũ đỏ tư duy khuyến khích mọi người tìm kiếm xem “Liệu những xúc cảm liên quan đến sự việc này là gì vậy?”

LINH CẢM VÀ TRỰC GIÁC

Chúng ta có thể chấp nhận những tư duy trực giác như thế nào?

Còn những linh cảm như thế nào được coi là có giá trị?

Chúng ta sử dụng khả năng trực giác trong những tình huống như thế nào?

Từ “khả năng trực giác” được hiểu theo hai nghĩa. Cả hai nghĩa này đều chính xác.

Tuy nhiên, với cách hiểu trực giác như một chức năng của não bộ, nghĩa của nó hoàn toàn khác.

Trực giác có thể được hiểu là một linh cảm bên trong xuất hiện khi sự việc xảy đến. Điều này có thể hiểu theo nghĩa một việc đang được nhận thức theo cách này đột nhiên lại được nhìn nhận theo cách khác. Điều này là kết quả tìm tòi của óc sáng tạo, những khám phá khoa học hoặc phát minh toán học.

…Giờ chúng ta chuyển trọng tâm từ những người thắng cuộc sang những người thua cuộc và chúng ta sẽ nhanh chóng nhận thấy rằng 131 người tham dự sẽ phải thi đấu 130 trận để tìm ra một người thắng cuộc.

Theo một cách hiểu khác, khả năng trực giác là sự nhận thức hay hiểu biết tức thời sự việc xảy đến. Nó là kết quả của sự phán đoán kỹ càng dựa trên sự tích luỹ kinh nghiệm- một sự phán đoán khó có thể phân biệt rạch ròi hoặc diễn đạt bằng lời. Khi bạn gặp một người, bằng sự phán đoán kỹ càng dựa trên nhiều yếu tố khác nhau, bạn có thể ngay lập tức biết được rằng người đó liệu có phải là bạn tốt hay không.

…Trực giác mách bảo tôi rằng chiếc ô tô điện sẽ không bán được chạy.

Linh cảm trực giác như vậy có thể được nêu ra dựa trên những kiến thức về thị trường, kinh

nghiệm có được từ những sản phẩm cùng loại và sự hiểu biết về sức mua với mức giá đề xuất của sản phẩm.

Và chính sự “phán đoán kỹ càng” này là cách hiểu của cụm từ “khả năng trực giác” mà tôi muốn đem phân tích ở đây.

Khả năng trực giác, linh cảm, và xúc cảm không có ranh giới phân biệt rõ ràng. Linh cảm chính là những giả thuyết nhờ vào khả năng trực giác. Xúc cảm có thể được sắp xếp theo thứ tự từ những xúc cảm về mặt thẩm mỹ (được đưa ra dựa trên sở thích) tới những phán đoán rõ ràng.

…Tôi có cảm giác rằng anh ta đang quay lại khi tôi nghe thấy tiếng lạo xạo trên đường.

…Tôi có cảm giác mãnh liệt rằng chiếc vé xe buýt này và chiếc xe đạp kia chính là những đầu mối quan trọng để chúng ta tìm ra kẻ giết người.

…Tôi có cảm giác rằng đây có lẽ không phải là một học thuyết đúng đắn. Nó quá phức tạp và lộn xộn. Những nhà khoa học lỗi lạc, những doanh nhân thành danh và tất cả thành công mà mọi người đạt được đều nhờ có được những “cảm giác mách bảo” cho những sự việc mà họ phải đối mặt. Với một doanh nhân, chúng ta có thể nói rằng anh ta, hoặc cô ta “ngửi tiền tốt”. Điều đó có nghĩa là không phải bất cứ ai cũng có khả năng nhạy bén để nhận ra những cơ hội kinh doanh mang lại nhiều lợi nhuận, nhưng với một doanh nhân có một khả năng đặc biệt về “mùi của đồng tiền” sẽ khám phá ra chúng.

Tuy nhiên, không phải bất kỳ một cảm nhận trực giác nào cũng hoàn toàn chính xác. Trong trò chơi cờ bạc thì khả năng trực giác lại thường xuyên đem đến những thất bại. Nếu quân đỏ xuất hiện tám lần tại vị trí Rulet, thì khả năng trực giác ngay lập tức sẽ chỉ ra rằng tiếp theo quân đen sẽ xuất hiện. Nhưng thật không may là lần tiếp theo vẫn là quân đỏ. Chiếc bàn quay không hề có bộ nhớ.

Như vậy, chúng ta sẽ nhìn nhận khả năng trực giác và những xúc cảm có được như thế nào?

Trước hết, chúng ta phải sử dụng chiếc mũ đỏ để đưa ra những xúc cảm chính đáng. Chiếc mũ đỏ cho phép chúng ta yêu cầu người khác nêu lên xúc cảm của họ và bộc lộ chúng như một bộ phận phù hợp của lối tư duy. Tất nhiên là chúng ta nên sử dụng những chiếc mũ riêng biệt để thể hiện riêng xúc cảm và khả năng trực giác, nhưng như vậy chỉ làm vấn đề thêm phức tạp. Tôi tin rằng chúng ta hoàn toàn có thể xem xét chúng dưới cùng một chiếc mũ tư duy bằng ngôn ngữ biểu đạt là cảm giác, mặc dầu chúng có bản chất khác nhau.

Chúng ta có thể cố gắng phân tích những lý do khởi nguồn của những phán đoán trực giác, nhưng dường nhừ chúng ta không bao giờ làm được diều này. Nếu chúng ta có thể nêu tên được những lý do, thì liệu chúng ta có tin vào những phán đoán trực giác đó?

Nhưng cũng thật khó để tiến hành một vụ đầu tư lớn chỉ dựa vào những linh cảm. Cách tốt nhất là chúng ta sử dựng khả năng trực giác như một phần của chiếc bản đồ tư duy.

Khả năng trực giác nên được áp dụng giống như cách một người khi cần thiết thì tìm đến một người cố vấn. Nếu vị cố vấn này đã từng đưa ra những chỉ dẫn chính xác đối với những sự việc trước đây, thì chúng ta thường đặt nhiều tin tưởng vào những lời khuyên vị này đưa ra. Nếu những mách bảo trực giác giúp chúng ta hành động đúng trong nhiều việc, chúng ta sẽ có khuynh hướng lắng nghe và hành động theo những mách bảo này.

…Tất cả những lý do đưa ra đều không tán thành với việc chúng ta sẽ hạ giá sản phẩm. Tuy nhiên, trực giác của tôi mách bảo rằng đó là cách duy nhất để chúng ta chiếm lĩnh lại thị trường.

Một người tích luỹ càng nhiều kinh nghiệm thì càng nắm bắt được cơ hội. Những kinh nghiệm tích luỹ được khiến anh ta có một khả năng trực giác mách bảo anh ta những vụ làm ăn nào mang lại thành công và những vụ làm ăn nào không nên làm. Những khả năng trực giác như vậy trong lĩnh vực kinh doanh nhiều khi đóng vai trò hết sức quan trọng bởi vì nó được đúc kết dựa trên kinh nghiệm. Nhưng nếu đem khả năng trực giác của một doanh nhân để yêu cầu anh ta dự đoán kết quả bầu cử thì đó có lẽ không phải là một phương án khả thi.

Khả năng trực giác cũng đóng góp một phần quan trọng trong những sự việc không có ranh giới rõ ràng. Trực giác không phải lúc nào cũng chính xác nhưng thông thường tỷ lệ chính xác của nó cao hơn so với tỷ lệ thất bại, và xét tổng thể, khả năng trực giác thường là đúng.

Tuy nhiên, thật là nguy hiểm nếu chúng ta xem khả năng trực giác như là những lời tiên tri thần bí không bao giờ sai lầm. Khả năng trực giác là một bộ phận của tư duy. Nó tồn tại và góp phần giúp cho chúng ta có một quyết định đúng đắn.

…Liệu anh có thể sử dụng chiếc mũ đỏ và nêu lên những cảm nhận trực giác của anh về việc sáp nhập này?

…Chiếc mũ đỏ trực giác cửa tôi mách bảo rằng giá nhà cửa sẽ sớm tăng nhanh.

…Chiếc mũ đỏ trực giác của tôi mách bảo rằng lời đề nghị này sẽ không được chấp nhận.

Khi nào thì trực giác và quan điểm đồng nhất với nhau?

Chúng ta đã biết rằng lối tư duy chiếc mũ trắng không cho phép chúng ta bộc lộ quan điểm cá nhân (chúng ta chỉ có thể tường thuật lại những quan điểm của người khác). Sỡ dĩ như vậy bởi quan điểm cá nhân được đưa ra thông qua sự phán đoán, sự hiểu biết và cảm nhận trực giác. Đó có thể là những phán đoán được đưa ra dựa trên những sự việc đã từng xảy ra hoặc những cảm giác dựa trên những yếu tố chưa biết. Chúng ta có thể sử dụng chiếc mũ đỏ, đen và vàng để biểu lộ quan điểm. Khi chúng ta sử dụng chiếc mũ đỏ, ý kiến chúng ta thể hiện chính là những cảm xúc.

…Cảm nhận của tôi chỉ ra rằng sự buồn tẻ chính là nguyên nhân chính khiến cho quá nhiều thanh thiếu niên có những hành động phạm pháp.

…Tôi có cảm nhận rằng rạp chiếu phim đó đang muốn thu hút sự chú ý của công chúng.

TIẾN DẦN TỪNG BƯỚC

Phản bác và phản bác

Đó là tất cả những gì tôi cảm nhận về cuộc họp này.

Bày tỏ hay che dấu những xúc cảm.

Vào bất kỳ một thời điểm nào của một cuộc họp, hội nghị hoặc một buổi thảo luận, chúng ta có thể nêu lên những cảm xúc chiếc mũ đỏ. Những cảm xúc này không chỉ về vấn đề chúng ta đang bàn bạc, mà có thể đề cập tới cách mà chúng ta đang tiến hành cuộc họp.

…Tôi sẽ sử dụng lối tư duy chiếc mũ đỏ và cảm xúc của tôi là tôi không thích cách mà chúng ta đang tiến hành cuộc họp này.

…Tôi muốn nêu lên những cảm xúc mũ đỏ tư duy. Tôi có cảm giác rằng chúng ta đang bị buộc đưa ra một thoả thuận mà chúng ta không muốn.

…Hooper này, quan điểm của tôi thông qua chiếc mũ đỏ chỉ ra rằng anh chẳng bao giờ biết

lắng nghe người khác.

…Tôi đã sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy để nói tất cả những gì tôi muốn nói..

Giờ chúng ta hãy làm một phép so sánh việc thông qua chiếc mũ đỏ tư duy để biểu lộ cảm xúc với cách diễn đạt cảm xúc tự nhiên.

Nếu chúng ta có thể bộc lộ cảm xúc tự nhiên vào bất cứ lúc nào mà chúng ta muốn khi đang tham gia một cuộc họp, thì liệu việc sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy có phải là một việc làm không cần thiết và mang tính nhân tạo. Liệu chúng ta có thật sự cần thiết phải sử dụng chiếc mũ đỏ để biểu lộ cơn tức giận đang đè nén ta? Liệu chúng ta có thể thể hiện sự tức giận đó tự nhiên thông qua cái nhìn và giọng nói.

Tôi muốn khẳng định với các bạn một diều là giá trị của qui ước lối tư duy chiếc mũ đỏ chính là tính nhân tạo của nó. Thông thường, chúng ta cần một khoảng thòi gian để cảm nhận và biểu lộ cảm xúc, và để quên đi những cảm xúc đó, chúng ta thậm chí còn cần một khoảng thời gian dài hơn. Do có thể là một sự oán giận, hoặc một sự giận dỗi. Và tiếp đến là những biện minh nối tiếp với biện minh.

Với chiếc mũ đỏ tư duy cho phép chúng ta biểu lộ ngay và cũng dừng ngay cảm xúc cá nhân về sự việc đang xem xét. Chúng ta đội chiếc mũ đỏ lên, xong việc chúng ta hạ mũ xuống. Những cảm xúc được thể hiện thông qua chiếc mũ đỏ dường như mang ít tính cá nhân hơn cách bộc lộ cảm xúc tự nhiên, bởi vì mọi người đã qui ước lắng nghe những cảm xúc như thế.

Lợi ích quan trọng nhất nhờ vào việc sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy là việc giúp mọi người tránhđược việc tranh cãi. Không ai cảm thấy khó chịu mỗi khi phải sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy. Nó như một thành ngữ được mọi người chấp nhận và sử dụng. Và cách biểu lộ tình cảm tự nhiên lúc này được xem là không tinh tế.

Và khi mọi người xem chiếc mũ đỏ như một kênh chính thức để biểu lộ tình cảm và cảm xúc, chúng ta chỉ cần áp dụng ngay khi cần mà không cần phải giới thiệu nó. Tất cả mọi người khi cần biểu lộ cảm xúc thì đã có một lối nhất định để làm như thế.

…Tôi muốn anh đội chiếc mũ đỏ và nói cho tôi biết anh nghĩ gì về đề xuất của tôi.

…Tôi nghi ngờ rằng anh không thích tôi. Tôi muốn có câu trả lời của anh với chiếc mũ đỏ.

Mọi người khi đang yêu thường muốn nghe người yêu của mình thể hiện tình cảm bằng lời,

mặc dầu chẳng ai nghi ngờ tình cảm đó.

…Sử đụng chiếc mũ đỏ, tôi muốn nói rằng tôi rất hài lòng với cách mà chúng ta tiến hành hội nghị. Liệu mọi người có cùng quan điểm như vậy?

… Tôi có cảm giác rằng tất cả chúng ta muốn thoả thuận này được ký kết. Anh Morrison, anh có thể sử dụng chiếc mũ đỏ và nói cho tôi biết quan điểm của anh?

Tuy nhiên. chúng ta không nên cường điệu hoá hoặc lạm dụng việc sử dụng thành ngữ chiếc mũ đỏ một cách vô lý. Chúng ta không cần phải sử dụng chiếc mũ đỏ vào bất cứ khi vào chúng ta cần thế hiện tình cảm. Thành ngữ chiếc mũ đỏ chỉ nên được sử dụng khi một người cần biểu lộ hoặc được yêu cầu biểu lộ tình cảm một cách thông thường và chính thức.

…Nếu anh còn đưa ra bất cứ một lời nào với chiếc mũ đỏ, tôi sẽ cất hẳn chiếc mũ đỏ của anh đi đấy.

…Liệu anh có thể cho chúng tôi một nhận định tổng quát của anh thông qua chiếc mũ đỏ, và sau đó chúng ta sẽ không sử dụng nó nữa. Anh cảm thấy như thế nào về vấn đề này?

…Tôi muốn chúng ta chỉ sử dụng một lần chiếc mũ đỏ để đưa ra những nhận định. Sau đó tôi sẽ cất chiếc mũ đỏ đi và không sử dụng lại nó nữa.

CÁCH SỬ DỤNG XÚC CẢM

Liệu tư duy có làm thay đổi những xúc cảm?

Nền tảng của những xúc cám là gì?

Xúc cảm và vị thế thuận lợi hay bất lợi của nó.

Xúc cảm, giá trị của nó và những sự lựa chọn.

Nhờ vào thành ngữ chiếc mũ đỏ, xúc cảm đã có một công cụ biểu đạt hữu hình, và mọi người có lẽ muốn thăm dò và thay đổi những tình cảm đó. Bản thân điều này không còn là một bộ phận của thành ngữ chiếc mũ đỏ.

Tư duy có thể khiến xúc cảm thay đổi. Việc thay đổi tư duy làm cho cảm xúc thay đổi không phải là một trật tự thay đổi logic mà là một phần của nhận thức. Nếu chúng ta nhìn thấy một điều gì khác biệt, xúc cảm của chúng ta có thể thay đổi với sự thay đổi về mặt nhận thức.

…Hãy đừng xem điều này là một thất bại. Hãy nhìn nhận nó như một cách tốt để bạn tìm hiểu điểm mạnh và điểm yếu của anh ta về môn tennis.

…Nếu đề nghị này được xem do chính anh khởi xướng ra, tin liệu đó có phải là một đề nghị được chấn thuận hay không?

…Hãy chép lại nó như một bài học đáng giá hơn là xem nó như một lỗi lầm. Học phí luôn phải trả rất đắt nhưng ta sẽ không bao giờ phải học lại điều này một lần nữa.

Chúng ta không phải lúc nào cũng có thể thay đổi cách nhìn nhận sự việc để khiến cho những xúc cảm cũng thay đối hoặc mất đi. Nhưng kết quả mà chúng ta thu được thật đáng để chúng ta thử làm điều này.

Chúng ta thường có khuynh hướng tư duy và thảo luận vấn đề dựa trên nền tảng là cảm xúc mà mọi người đã nêu ra. Những cảm xúc nền tảng này ảnh hưởng nhất định tới mặt nhận thức. Những quyết định, kế hoạch được đưa ra dường như thường đối ngược với nền tảng cảm xúc đó. Do đó, việc chúng ta cố gắng tạo ra một nền tảng cảm xúc khác biệt và do đó có cách nhìn nhận sự việc khác đi là một việc làm rất hữu ích.

…Tất cả chúng ta đều hiểu rằng những cuộc đàm phán này được diễn ra theo quan điểm phản đối sự nghi ngờ. Vậy chúng ta hãy cố gắng tưởng tượng xem nếu chúng ta tin tưởng lẫn nhau, thì cách nghĩ của chúng ta về vấn đề này là như thế nào?

…Hầu như tất cả mọi người có cảm giác rằng chúng ta ngồi đây và đưa ra quyết định sự việc cũng sẽ không có thay đổi gì nhiều. Mọi chuyện đã xảy ra rồi. Chúng ta hãy cố hình dung rằng sự việc không phải như vậy và chúng ta cần đưa ra quyết định hôm nay vì chúng ta đang kiểm soát sự việc.

…Tôi có cảm giác rằng chúng ta đang có thái độ tức giận khi nhìn nhận sự việc này. Chúng ta nên xem lại điều này.

Như tôi đã đề cập ở những phần trên, xúc cảm và cảm giác là những “khoảng màu nhạy cảm” trên chiếc bản đồ tư duy, và nhờ qui ước chiếc mũ đỏ mà ta có thể cụ thể hoá những mảng màu này bằng cách bộc lộ những xúc cảm. Cũng nhờ vào đó, chúng ta có thể tìm ra những giải pháp cho những tranh chấp thường gặp trong những cuộc họp bằng cách tránh những vùng màu nhạy cảm đó.

…Việc giới hạn được đưa ra về công việc của anh để cạnh tranh với đối thủ là một vấn đề nhạy cảm. Lúc này chúng ta sẽ không đề cập tới vấn đề đó.

…Ban chấp hành công đoàn sẽ không bao giờ đồng ý một thoả thuận nào liên quan đến việc cắt giảm mức lương. Họ đã thẳng thắn tuyên bố điều này.

Mọi người thường được yêu cầu bộc lộ xúc cảm trong những vấn đề mang tính thoả hiệp. Ở đây tôi không đề cập đến những cảm xúc hờn dỗi, đe doạ, hăm doạ hoặc cầu xin lòng thương hại. Tôi muốn nói tới những xúc cảm được phát sinh từ những sự việc cụ thể.

Nguyên tắc chuẩn mực đa dạng chính là nền tảng của việc thương lượng và đàm phán. Một chuẩn mực có thế có giá trị nhất định đối với bên này, trong khi đó nó lại có giá trị rất khác với bên kia. Những chuẩn mực này được biểu đạt trực tiếp thông qua chiếc mũ đỏ tư duy.

…khả năng để vượt qua những đòi hỏi của liên đoàn là một yếu tố quan trọng quyết định sản lượng.

…Chúng ta phải kiên định quan điểm thực thi chính xác những thủ tục kỷ luật cần thiết. Chúng ta không khẳng định rằng Jones vô tội nhưng chúng ta cần tuân theo những thủ tục cần thiết.

Chúng ta cần phải khẳng định rằng bất kỳ một quan điểm nào được đưa ra đều nhằm mục đích thoả mãn chính kiến cá nhân. Do vậy, xét cho cùng thì mục đích của việc bày tỏ quan điểm là việc cảm xúc được biểu lộ.

Có 3 vấn đề nảy sinh ở đây.

Một là, liệu sự việc có thực sự được quyết định nhằm thoả mãn mong muốn đã được bày tỏ của mỗi cá nhân?

…Tôi cảm thấy rằng việc hạ giá sản phẩm sẽ không thực sự khiến sản lượng hàng bán tăng lên?

Vấn đề nảy sinh thứ hai là khi quyết định được đưa ra nhằm thoả mãn mong muốn của một phía này, nhưng lại không thoả mãn nhu cầu của phía kia.

…Chúng ta có thể tăng giờ làm thêm hoặc tuyển thêm công nhân. Nếu tăng giờ làm, những công nhân hiện đang làm việc cho nhà máy sẽ có cơ hội làm thêm nhiều. Nếu chúng ta tuyển công nhân mới, đấy sẽ là cơ hội cho những ai chưa được bố trí chỗ làm.

Vấn đề thử ba đó là sự mâu thuẫn giữa việc thoả mãn nhu cầu trước mắt và nhu cầu lâu dài.

Trong những nguyên lý về đức tin của đạo Cơ đốc giáo, điều này được ghi một cách hết sức rõ ràng: Liệu một người sẽ thu được điều gì nếu anh ta có được cả thế giới nhưng lại đánh mất đi linh hồn của mình?

…Chúng ta có thể tăng thời lượng quảng cáo để có thêm lợi tức tức thì. Nhưng lâu dài chúng ta nên sử dụng những phương tiện thông tin đại chúng khác.

…Nếu chúng ta cạnh tranh với đối thủ bằng cách hạ thấp giá vé để thu hút khách hàng của họ, tạm thời chúng ta có thể có lợi thế. Nhưng đối thủ của chúng ta cũng có thể hạ giá vé và chúng ta lại mất đi khách hàng và lợi nhuận thu được lại giảm đi như trước.

…Tôi thực sự muốn thưởng thức một đĩa đầy món thịt rán kiểu Pháp này. Nhưng tôi lại đang muốn giảm cân.

…Tôi sẽ đặt tiền cho trò chơi này bởi vì tôi thích Nerida, người đang chủ trì cuộc chơi, và bởi vì tôi muốn được ngắm cô ấy lâu hơn.

…Tôì muốn được xem như một người sẵn sàng hỗ trợ những dự án phát triển công nghệ mới, nhưng về lâu dài tôi biết rằng những nhà đầu tư của tôi mong muốn một sự phát triển bền vững.

Xúc cảm chứa đựng cả phương pháp tư duy lẫn chủ ý của người tư duy. Chúng ta chẳng có cách nào để những xúc cảm nằm ngoài luồng tư duy của chúng ta.

SỰ BIỂU ĐẠT CỦA CẢM XÚC

Bạn đừng đòi hòi cảm xúc phải lôgic và phải kiên định..

Nhưng bạn có thể chọn lựa ngôn từ để biểu đạt cảm xúc một cách phù hợp.

Hãy chống lại cám dỗ chứng minh cảm xúc của mình.

Điều khó nhất đối với mọi người khi sử dụng chiếc mũ đỏ là chống lại sự cám dỗ của việc chứng minh nhũng xúc cảm mình nêu ra. Sự biện minh đó có thể là đúng, nhưng cũng có thể là sai.

Nhưng một điều thật đơn giản khi sử dụng chiếc mũ đỏ mà mọi người nên luôn ghi nhớ là: bạn không cần lý giải cảm xúc của mình.

…Đừng bao giờ bận tâm tại sao bạn lại không tin tưởng anh ta. Bạn không tin anh ta, thế thôi.

…Bạn thích ý tưởng mở một văn phòng đại điện ở Newyork. Bạn không cần phải nói cụ thể tại sao bạn lại thích ý tưởng này. Nếu cần, bạn hãy nói sau khi chúng ta gần đi đến kết luận cuối cùng về vấn đề.

Chúng ta thường cố gắng biện minh cho nhũng tình cảm, cảm xúc của mình bởi vì những tình cảm này không phải một phần của lối tư duy lôgic. Vì vậy, chúng ta có xu hướng xử sự khi cần đưa ra cảm xúc là coi chúng như một lối tư duy lôgíc mở rộng. Nếu chúng ta không thích ai đó, chúng ta đưa ra những lý do phù hợp cho điều này. Nếu chúng ta thích dự án này, điều này phải có những logic đi kèm.

Với lối tư duy chiếc mũ đỏ, không có lý do gì buộc bạn phải chứng minh những điều như thế.

Liệu điều này có đồng nghĩa với việc chúng ta được tự do nghĩ ra và kiên trì bảo vệ bất cứ định kiến nào mà chúng ta thích? Đây liệu có phải là một điều nguy hiểm?

Đối ngược lại, chính những cảm xúc được đưa ra kèm những lập luận lôgíc nguy hiểm hơn nhiều so với những xúc cảm đơn thuần của chiếc mũ đỏ.

Tôi không có ý định phản đối việc khám phá nguồn gốc và tìm hiểu sâu xa những cảm xúc được thể hiện.

Nhưng phần này không có trong qui ước tư duy chiếc mũ đỏ.

Xúc cảm thường hay thay đổi và thường trái ngược nhau. Có một bảng câu hỏi được phát cho công dân Mỹ để điều tra xem nếu họ có ủng hộ quan hệ với Trung Mỹ không, phần đông trong số họ ủng hộ. Nhưng cũng phần đông số người đó lại phản đối những câu hỏi nhỏ trong bảng thăm dò tán thành việc ủng hộ. Về mặt lý thuyết có lẽ họ ủng hộ việc này, nhưng họ lại phản đối điều này khi chuyển từ lý thuyết sang cách trả lời những câu hỏi cụ thế. Bạn không thể lý giải điều này bằng những tư duy lôgic, nhưng về mặt tình cảm, điều này hoàn toàn có thể hiểu được.

Nhiều người sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy để bộc lộ cảm xúc giống như việc sử dụng chiếc kèn Trumpet để thổi thật to những bản nhạc. Thực ra, chiếc mũ đỏ giống như một tấm gương phản chiếu xúc cảm của mọi người theo mọi góc độ.

Mọi người cho rằng người Eskimo có đến hai mươi từ để chỉ tuyết. Với mỗi nền văn hoá khác nhau có nhiều sắc thái ngôn ngữ khác nhau để biểu đạt sự yêu thương. Trong cách sử dụng hàng ngày, người Anh và người châu Âu không có sự đa dạng trong cách biểu đạt tình cảm. Đó chỉ là những từ: thích / không thích, yêu / ghét, hài lòng / không hài lòng, hạnh phúc / không hạnh phúc. Ví dụ, chúng ta muốn sử dụng một từ để biểu đạt một quyết định không dứt khoát và một từ khác để biểu đạt trạng thái từ chối không dứt khoát, thì từ “nghi ngờ” mang ý nghĩa quá phủ định.

Bởi vì chiếc mũ đỏ tư duy cho phép chúng ta nghĩ và bộc lộ cảm xúc, và cho phép chúng ta tìm những từ ngữ biểu đạt phù hợp nhất với sự việc. Nếu không có chiếc mũ đỏ tư duy chúng ta có xu hướng dùng những từ giới hạn với những sắc thái biểu đạt nông cạn để biểu lộ sự đa dạng của xúc cảm.

…Tôi có cảm giác rằng bạn đang do dự khi quyết định công việc kinh doanh này. Bạn không muốn nhận, nhưng cũng không muốn từ chối nó. Bạn có lẽ chỉ muốn đứng ngoài tiền sảnh và sẽ vào cuộc khi bạn cảm thấy thích hợp.

…Bạn không thích Morgan, nhưng bạn không thoải mái khi bộc lộ điều này. Bạn muốn có một lý do bào chữa thích hợp cho việc bạn không thích anh ấy.

…Chúng ta chỉ đơn giản đang lạc đề trong vấn đề này.

…Mọi người đang giảm dần sự hăng hái đối với dự án kinh doanh này. Không phải là mọi người đã mất sự hăng hái trong công việc này mà nó diễn ra giống như việc một quả bóng cao su bì xì hơi dần dần. Thoạt tiên, bạn có thể không nhận thấy điều gì, nhưng nếu sau một thời gian nữa bạn nhìn lại, bạn sẽ thấy quả bóng cao su nhẽo hơn trước rất nhiều.

Chiếc mũ đỏ tư duy cho phép người nghĩ tự do bộc lộ cảm xúc của mình còn hơn cả một nhà thơ. Chiếc mũ đỏ tư duy cho phép cảm xúc được thể hiện ra ngoài để mọi người có thể cảm nhận được.

KẾT LUẬN VỀ LỐI TƯ DUY CHIẾC MŨ ĐỎ

Sử dụng chiếc mũ đỏ tư duy, mọi người hoàn toàn có quyền nói rằng: “Đây là những gì mà tôi nghĩ về việc này”.

Chiếc mũ đỏ khiến cho những xúc cảm trở thành một bộ phận được chấp nhận của lối tư duy.

Chiếc mũ đỏ khiến cho cảm xúc hiện hữu và trở thành một phần của bản đồ tư duy và là một phần quan trọng trong việc chọn đường trên bản đồ.

Chiếc mũ đỏ đem đến một phương pháp thuận tiện khiến mọi người có thể dễ dàng thay đổi trạng thái cảm xúc, mà nếu không có chiếc mũ đỏ, mọi người sẽ không thể làm được điều này.

Chiếc mũ đỏ cũng cho phép bạn yêu cầu người khác nói cho bạn biết cảm xúc của họ bằng cách yêu cầu họ sử dụng chiếc mũ đỏ.

Khi một người sử dụng chiếc mũ đỏ, điều này đồng nghĩa với việc người đó sẽ không cần phải cố chứng minh cảm xúc của mình hoặc đưa ra những lý giải lôgíc cho điều này.

Chiếc mũ đỏ tư duy phân cảm xúc thành hai nhánh chính. Đầu tiên, đó là những cảm xúc cơ bản như: sự sợ hãi và không thích tới những cảm xúc phức tạp hơn như sự nghi ngờ. Thứ hai, đó là những suy đoán phức tạp dẫn tới những cảm xúc như là những linh cảm, tình cảm, cảm nhận, cảm giác về mùi vị, cảm giác về thẩm mỹ và các loại cảm giác không dễ nhận thấy khác. Khi một ý kiến có thế nảy sinh những cảm xúc loại này, chiếc mũ đỏ là phương tiện thể hiện tốt nhất.