Vui đùa là một trong những phần bị kìm nén nhất của con người. Mọi xã hội, văn hoá, văn minh đều đã từng chống lại vui đùa bởi vì người vui đùa không bao giờ nghiêm chỉnh. Và chừng nào một người còn chưa nghiêm chỉnh, người đó không thể bị chi phối, người đó không thể bị làm cho tham vọng, người đó không thể bị làm cho ham muốn quyền lực, tiền bạc, danh vọng.

Đứa trẻ chưa bao giờ chết trong bất kì ai. Không phải là đứa trẻ chết khi bạn lớn lên, đứa trẻ vẫn còn đấy. Mọi thứ bạn đã từng là vẫn ở bên trong bạn, và sẽ còn bên trong bạn cho tới chính hơi thở cuối cùng của bạn.

Nhưng xã hội bao giờ cũng sợ người không nghiêm chỉnh. Người không nghiêm chỉnh sẽ không tham vọng vì tiền hay quyền lực chính trị; họ sẽ thà tận hưởng sự tồn tại còn hơn. Nhưng tận hưởng sự tồn tại không thể đem bạn tới danh vọng, không thể làm bạn có quyền lực, không thể đáp ứng cho bản ngã của bạn; và toàn thế giới con người quay tròn quanh ý tưởng của bản ngã. Vui đùa là chống lại bản ngã của bạn – bạn có thể thử nó và xem. Cứ chơi với trẻ con, và bạn sẽ thấy bản ngã của mình biến mất, bạn sẽ thấy rằng bạn đã trở thành đứa trẻ lần nữa. Điều đó không chỉ đúng với bạn, nó đúng cho mọi người.

Bởi vì đứa trẻ bên trong bạn đã từng bị kìm nén, bạn sẽ kìm nén con bạn. Không ai cho phép con họ múa và hát và la hét và nhảy nhót. Bởi những lí do tầm thường – có lẽ cái gì đó có thể bị vỡ, có lẽ chúng có thể làm cho quần áo bị ướt trong cơn mưa nếu chúng chạy ra ngoài – vì những điều nhỏ bé này mà phẩm chất tâm linh lớn, vui đùa, bị hoàn toàn phá huỷ.

Đứa trẻ vâng lời được khen ngợi bởi cha mẹ nó, bởi thầy giáo, bởi mọi người; còn đứa trẻ vui đùa bị kết án. Vui đùa của nó có thể tuyệt đối vô hại, nhưng nó bị kết án bởi vì có nguy hiểm nổi dậy về tiềm năng. Nếu đứa trẻ lớn lên với tự do đầy đủ để vui đùa, nó sẽ biến thành người nổi dậy. Nó sẽ không dễ dàng bị làm thành nô lệ; nó sẽ không dễ dàng bị cho vào quân đội để tiêu diệt mọi người, hay để bản thân nó bị tiêu diệt.

Đứa trẻ nổi dậy sẽ biến thành thanh niên nổi dậy. Thế thì bạn không thể áp đặt hôn nhân lên nó được; thế thì bạn không thể buộc nó vào việc làm đặc biệt; thế thì đứa trẻ không thể bị buộc phải hoàn thành những ham muốn và khao khát không được hoàn thành của cha mẹ. Thanh niên nổi dậy sẽ đi theo cách riêng của mình. Người đó sẽ sống cuộc sống của mình theo ham muốn bên trong nhất của riêng người đó – không theo lí tưởng của ai đó khác.

Người nổi dậy về căn bản là tự nhiên. Đứa trẻ vâng lời gần như chết; do đó cha mẹ rất sung sướng, bởi vì nó bao giờ cũng trong kiểm soát.

Con người bị bệnh kì lạ: con người muốn kiểm soát mọi người – trong kiểm soát mọi người bản ngã của bạn được đáp ứng, bạn là ai đó đặc biệt – và bản thân người đó cũng muốn được kiểm soát, bởi vì được kiểm soát bạn không có trách nhiệm. Với tất cả những lí do này, vui đùa bị đàn áp, bị nghiền nát từ chính lúc ban đầu, và thế rồi mọi người trở nên sợ tính vui đùa của riêng mình, sợ “mất kiểm soát.”

Nỗi sợ là gì? Nỗi sợ hãi do người khác cấy vào: bao giờ cũng còn trong kiểm soát, bao giờ cũng còn có kỉ luật, bao giờ cũng kính trọng những người già hơn bạn. Bao giờ cũng tuân theo tu sĩ, cha mẹ, thầy giáo – họ biết cái gì là đúng cho bạn. Bản tính của bạn chưa bao giờ được cho phép có tiếng nói của nó.

Dần dần, dần dần bạn bắt đầu mang đứa trẻ chết bên trong bản thân mình. Đứa trẻ chết này bên trong bạn sẽ phá huỷ khả năng khôi hài của bạn: bạn không thể cười với toàn bộ trái tim mình, bạn không thể chơi, bạn không thể tận hưởng những điều nhỏ bé của cuộc sống. Bạn trở nên nghiêm chỉnh tới mức cuộc sống của bạn, thay vì mở rộng ra, bắt đầu co lại.

Tôi bao giờ cũng tự hỏi sao Ki tô giáo đã trở thành tôn giáo lớn nhất thế giới. Lặp đi lặp lại tôi đã đi tới kết luận rằng đó là vì cây thập tự và Jesus bị đóng đinh – buồn thế, nghiêm chỉnh thế; một cách tự nhiên… bạn không thể mong đợi Jesus mỉm cười trên cây thập tự được. Và hàng triệu người đã thấy điều tương tự giữ bản thân họ và Jesus trên cây thập tự.

Cái nghiêm chỉnh của nó, cái buồn của nó, đã là lí do cho Ki tô giáo lan rộng hơn bất kì tôn giáo nào khác.

Tôi muốn các nhà thờ và đền chùa của chúng ta, các nhà thờ Hồi giáo, các giáo đường Do Thái trở nên không nghiêm chỉnh, vui đùa hơn, đầy tiếng cười và vui vẻ. Điều đó sẽ mang nhân loại tới linh hồn lành mạnh, toàn thể, được tích hợp hơn. Bạn không cần mang cây thập tự của mình trên vai mình. Vứt cây thập tự đi. Tôi dạy bạn nhảy múa, ca hát, chơi đùa.

Cuộc sống phải là sáng tạo quí giá, từng khoảnh khắc. Điều bạn sáng tạo không thành vấn đề – nó có thể chỉ là lâu đài cát trên bãi biển – nhưng bất kì cái gì bạn làm cũng nên bắt nguồn từ vui đùa và vui vẻ của bạn.

Đứa trẻ của bạn không bao giờ được phép chết. Nuôi dưỡng nó, và đừng sợ rằng nó sẽ ra ngoài kiểm soát. Nó có thể đi đâu? Và cho dù nó ra ngoài kiểm soát – thì đã sao? Bạn có thể làm gì ngoài kiểm soát? Bạn có thể múa như người điên, cười như người điên; bạn có thể nhảy nhót, chạy chậm như người điên… mọi người có thể nghĩ bạn điên, nhưng đó là vấn đề của họ. Nếu bạn thích thú điều đó, nếu cuộc sống của bạn được nó nuôi dưỡng, thế thì chẳng thành vấn đề, cho dù nó trở thành vấn đề cho phần còn lại của thế giới.

Trong thời đại học của tôi, tôi hay đi dạo buổi sáng rất sớm, quãng ba giờ sáng, bốn giờ sáng. Ngay bên cạnh nhà tôi là một phố nhỏ với những rừng tre, rất tối… Và đó là chỗ tốt nhất, bởi vì rất hiếm khi gặp ai ở đó…. chỉ một người gác cổng của một nhà giầu thường hay nhìn tôi.

Nhưng một hôm – đây có lẽ là điều bạn sẽ gọi ra “đi ra ngoài kiểm soát” – tôi đang chạy chậm trên phố và một ý tưởng tới với tôi là chắc sẽ hay nếu tôi chạy chậm kiểu chạy lùi. Ở Ấn Độ có mê tín rằng ma hay đi lùi, nhưng tôi đã hoàn toàn quên mất điều đó, và bằng cách nào đó chẳng có ai trên phố… cho nên tôi bắt đầu chạy lùi. Tôi thích thú lắm, và lúc đó lại là sáng mát mẻ.

Thế rồi người đưa sữa tình cờ thấy tôi… Mọi người thường hay đem sữa từ những làng nhỏ tới, và anh ra đã tới sớm hơn một chút so với thường lệ, cho nên anh ta chưa bao giờ gặp tôi trước đây. Đang gánh hai thùng sữa, đột nhiên anh ta thấy tôi. Tôi phải ở trong bóng tối rừng tre, và khi anh ta tới gần cái bóng nơi có chút mảnh ánh trăng, tôi đột nhiên ló ra, chạy lùi. Anh ta kêu lên, “Úi trời!,” quẳng luôn cả hai thùng sữa, chạy biến.

Dầu vậy, tôi đã không nhận ra là anh ta sợ tôi, tôi nghĩ anh ta sợ cái gì đó khác. Cho nên tôi cầm đôi thùng của anh ta, mặc dầu sữa đã chảy hết… Tôi nghĩ tôi ít nhất phải trả lại anh ta thùng sữa, cho nên tôi chạy đuổi theo anh ta. Thấy tôi tới… Tôi chưa bao giờ thấy ai chạy nhanh thế! Anh ta có thể là vô địch thế giới trong mọi cuộc đua chạy. Tôi rất ngạc nhiên. Tôi kêu lên, “Đợi đã!” nhưng anh chẳng bao giờ nhìn lại.

Toàn bộ cảnh tượng được người gác công nhà giầu quan sát. Ông ta bảo tôi, “Anh sẽ giết chết anh ta đấy.”

Tôi nói, “Tôi đơn giản đem trả lại anh ta đôi thùng.”

Ông ấy nói, “Anh để đôi thùng lại chỗ tôi; khi mặt trời lên anh ta sẽ tới. Nhưng đừng làm điều như vậy – đôi khi anh làm tôi sợ nữa, nhưng bởi vì tôi biết… Trong nhiều năm tôi đã thấy anh làm tất cả những điều kì lạ này trên phố, nhưng đôi khi tôi trở nên sợ; tôi nghĩ: ai biết được liệu đấy thực sự là anh hay ma đang nhảy lùi về phía tôi? Đôi khi tôi đóng cửa lại và đi vào trong; tôi để súng luôn nạp đạn vì anh đấy!”

Tôi nói, “Ông nên hiểu một điều, rằng nếu tôi là ma, súng của ông cũng vô dụng – ông không thể giết được ma bằng đạn. Cho nên đừng dùng nó, bởi vì ma sẽ không bị ảnh hưởng bởi nó; nhưng nếu người thực có đó, ông có thể bị bắt như kẻ giết người.”

Ông ấy nói, “Điều đó đúng. Điều đó tôi chưa bao giờ nghĩ tới, rằng ma…” Và ngay trước tôi, ông ấy tháo tất cả đạn ra. Ông ấy nói, “Đôi khi sợ hãi lớn thế… Tôi có thể bắn ai đó và giết người đó.”

Tôi nói, “Cứ nhìn tôi đây: trước hết, phải chắc liệu tôi là người thật hay là ma chứ. Ông bỏ đạn trong súng ra rồi, và có thể chỉ là ma đang thuyết phục ông!”

Ông ấy nói, “Cái gì…?” và ông ấy bắt đầu lắp đạn vào súng.

Tôi nói, “Ông giữ lấy hai cái thùng này.” Tôi đã ở lại trong gần sáu tháng ở phần đó của thành phố, và mọi ngày tôi đều hỏi người gác, “Người đó đã tới chưa?”

Ông ấy nói, “Anh ta không tới. Hai cái thùng này vẫn đang chờ anh ta, và tôi nghĩ rằng bây giờ anh ta sẽ chẳng bao giờ tới đâu. Hoặc anh ta đã đi mãi mãi hoặc anh ta đã trở nên sợ chỗ này tới mức anh ta chẳng bao giờ tới phố này. Tôi đã quan sát và khi đổi ca và người gác khác tới, tôi bảo anh ấy rằng nếu ai đó tới… và chúng tôi để đôi thùng này ở ngay trước cổng, để cho anh ta sẽ nhận ra rằng thùng của anh ta ở đây. Nhưng sáu tháng đã qua rồi, và chẳng có dấu hiệu nào của anh ta cả.”

Tôi nói, “Điều này thực rất kì lạ.”

Ông ấy nói, “Chẳng có gì kì lạ về điều đó cả. Anh chắc phải giết chết bất kì ai; tự nhiên xuất hiện trong bóng tối. Sao anh lại chạy lùi? Chạy chậm thì tôi đã biết nhiều người làm rồi, nhưng lại chạy lùi…”

Tôi nói, “Tôi đã chạy chậm, và tôi trở nên chán bao giờ cũng chạy lên trước; chỉ để thay đổi nên tôi mới thử chạy lùi. Tôi chưa bao giờ nhận ra rằng vào ngày hôm đó mà kẻ ngốc kia tới – không ai đã đi trên phố này. Người đó phải đã lan truyền tin đồn – và tin đồn lan như lửa dại. Ngay cả ông chủ nhà tôi sống cũng nghe điều đã xảy ra trên phố này.”

Ông ấy bảo tôi, “Thôi trò đi dạo sớm buổi sáng đi; chỉ đi khi mặt trời đã mọc, bởi vì một người đã thấy ma.”

Tôi nói, “Ai bảo ông vậy?”

Ông ấy nói, “Vợ tôi bảo tôi, và toàn thể hàng xóm đều biết; sau tám giờ tối phố trở nên vắng tanh vắng ngắt.”

Tôi bảo ông ấy, “Ông có thể không tin điều đó, nhưng không có ma đâu. Thực tế, đấy là tôi chạy lùi…”

Ông ấy nói, “Đừng có mà lừa tôi.”

Tôi nói, “Ông có thể đi cùng tôi. Vào ba giờ sáng chẳng có ai cả.”

Ông ấy nói, “Sao tôi phải liều thế? Nhưng một điều là chắc chắn: nếu anh không dừng đi dạo, thế thì anh sẽ phải rời khỏi nhà tôi. Anh không thể sống ở đây được.”

Tôi nói, “Điều này rất kì lạ. Ngay cả trên phố đầy ma, sao ông cứ khăng khăng rằng tôi phải rời khỏi nhà ông? Ông không thể ép tôi được. Tôi trả tiền thuê nhà… ông đã đưa cho tôi hoá đơn. Và ở toà ông không thể nói rằng bởi vì người này cứ đi trên phố nơi ma chạy – tôi không nghĩ toà án nào sẽ chấp nhận lí do này.”

Ông ấy nói, “Anh ngụ ý anh sẽ đưa tôi ra toà sao? Nếu anh cứ khăng khăng thế, anh có thể sống trong nhà này. Tôi sẽ bán nó. Tôi sẽ bỏ ngôi nhà này.”

“Nhưng,” tôi nói, “tôi không phải là ma.”

Ông ấy nói, “Điều đó tôi biết – nhưng trộn lẫn với ma sao? Hôm nào đó con ma nào đó có thể theo anh vào trong nhà – mà tôi là người có vợ có con. Tôi không muốn nhận nguy hiểm nào.”

Đây là công xã của tôi, bạn không cần phải sợ: bạn có thể chạy lui, và thậm chí nếu bạn là ma thật, chẳng ai để ý gì tới bạn đâu! Nếu bạn không thể cho phép vui đùa của bạn ở đây, thế thì bạn sẽ không có khả năng cho phép nó ở bất kì chỗ nào trên thế giới. Cho phép nó một cách toàn bộ đi – để nó đi ra ngoài kiểm soát; và một khi đứa trẻ của bạn thực sự sống động và nhảy múa bên trong bạn, nó sẽ thay đổi chính hương vị cuộc sống của bạn. Nó sẽ cho bạn khả năng khôi hài, tiếng cười hay, và nó sẽ phá huỷ mọi tính cái đầu của bạn. Nó sẽ làm cho bạn thành con người của trái tim. Người sống trong cái đầu không sống chút nào. Chỉ người sống trong trái tim, và ca bài ca mà cái đầu không thể hiểu được, mới nhảy múa, điều chẳng liên quan gì tới bất kì hoàn cảnh nào bên ngoài bạn… chỉ từ sự thừa thãi của bạn, từ sự dư dật của bạn: bạn có nhiều năng lượng tới mức bạn muốn nhảy múa và ca hát và kêu to… cho nên làm điều đó đi!

Điều đó sẽ làm cho bạn sống động hơn; nó sẽ cho bạn cơ hội để nếm trải điều cuộc sống tất cả là gì. Người nghiêm chỉnh chết trước cái chết của mình. Từ lâu trước cái chết của mình, người đó vẫn còn gần như cái xác.

Cuộc sống là cơ hội có giá trị thế, nó không nên bị mất đi trong sự nghiêm chỉnh. Để nghiêm chỉnh cho cái mồ. Để nghiêm chỉnh sụp đổ vào trong nấm mồ; khi đợi cho tới ngày phán xử cuối cùng, cứ nghiêm chỉnh. Nhưng đừng trở thành cái xác trước nấm mồ.

Tôi nhớ tới Khổng tử. Một trong các đệ tử của ông ấy hỏi ông ấy một câu hỏi rất điển hình đã được hàng nghìn người hỏi: “Thầy nói điều gì đó cho tôi về điều xảy ra sau cái chết?”

Khổng tử nói, “Tất cả những ý nghĩ này về cái chết ông có thể suy tư trong nấm mồ của mình sau cái chết. Ngay bây giờ sống đi đã!”

Có lúc để sống và có lúc để chết. Đừng trộn lẫn chúng, bằng không bạn sẽ bỏ lỡ cả hai. Ngay bây giờ, sống toàn bộ và mãnh liệt vào; và khi bạn chết, thì chết toàn bộ. Đừng chết bộ phận: rằng một mắt chết, và một mắt vẫn cứ nhìn quanh; một tay chết và tay kia cứ tìm chân lí. Khi bạn chết, chết toàn bộ… và suy tư chết là gì. Nhưng ngay bây giờ, đừng phí thời gian vào suy tư những thứ xa xăm: sống khoảnh khắc này đi. Đứa trẻ biết cách sống mãnh liệt và toàn bộ, và không sợ hãi gì rằng nó sẽ đi ra ngoài kiểm soát.

Trong ngôi đền này bạn được phép là bản thân mình mà không có bất kì cấm đoán nào. Tôi muốn điều này xảy ra trên khắp thế giới. Đây là việc bắt đầu duy nhất. Ở đây, bắt đầu sống khoảnh khắc sang khoảng khắc một cách toàn bộ và mãnh liệt, vui vẻ và vui đùa – và bạn sẽ thấy rằng chẳng cái gì đi ra ngoài kiểm soát; rằng thông minh của bạn trở nên sắc bén hơn; rằng bạn trở nên trẻ hơn; rằng tình yêu của bạn trở nên sâu hơn. Và khi bạn đi vào thế giới, bất kì chỗ nào bạn đi, cứ lan toả cuộc sống, vui đùa, vui vẻ nhất có thể được – với mọi ngõ ngách và xó xỉnh của thế gian.

Nếu toàn thế giới bắt đầu cười và thích thú và vui đùa, sẽ có cách mạng lớn. Chiến tranh được những người nghiêm chỉnh tạo ra; sát nhân do những người nghiêm chỉnh tạo ra; tự tử do những người nghiêm chỉnh tạo ra – nhà thương điên đầy những người nghiêm chỉnh. Cứ quan sát nghiêm chỉnh đã làm hại thế nào cho con người và bạn sẽ nhảy ra khỏi nghiêm chỉnh của mình, và bạn sẽ cho phép đứa trẻ của bạn, điều đang đợi bên trong bạn, chơi đùa và ca hát và nhảy múa.

Toàn thể tôn giáo của tôi bao gồm vui đùa.

Sự tồn tại này là nhà chúng ta: những cây này và các vì sao là anh em và chị em chúng ta; đại dương và dòng sông và núi non là bạn bè chúng ta. Trong vũ trụ bạn bè mênh mông này bạn đang ngồi như phật đá – tôi không thuyết giảng phật đá; tôi muốn bạn là phật múa.

Tín đồ của Phật sẽ không thích điều đó, nhưng tôi không quan tâm bất kì ai nghĩ gì. Tôi đơn giản quan tâm tới chân lí. Nếu chân lí không biết cách nhảy múa, nó bị què; nếu vị phật không thể trộn lẫn với trẻ con và chơi với chúng, ông ấy đã trở thành đóng với phật tính, nhưng ông ấy vẫn chưa thức tỉnh toàn bộ. Cái gì đó vẫn còn ngủ.

Ở Nhật Bản có một loạt chín bức tranh và những bức tranh đó cực kì có ý nghĩa. Ở bức tranh đầu tiên, một người đánh mất trâu của của mình. Anh ta tìm quanh – có cây cối và rừng rậm… nhưng không có dấu hiệu của trâu.

Ở bức thứ hai, anh ta tìm thấy dấu chân trâu.

Ở bức thứ ba, rõ ra rằng con trâu đang ẩn sau cây, chỉ phần đuôi trâu là thấy được.

Ở bức thứ tư, anh ta đã gần tới chỗ con trâu, và bạn thấy toàn thể con trâu.

Ở bức thứ năm, anh ta bắt được con trâu tóm sừng nó.

Ở bức thứ sáu, anh ta vật lộn với trâu.

Ở bức thứ bẩy, anh ta đã chinh phục được trâu. Anh ta cưỡi lên trâu.

Ở bức thứ tám, họ đi về nhà.

Ở bức thứ chín, trâu ở trong chuồng và người này đang thổi sáo.

Chín bức tranh này bị thiếu mất một bức – chúng bắt nguồn từ Trung Quốc, và bộ tranh Trung Quốc có mười tranh. Khi chúng được mang sang Nhật Bản, bức thứ mười đã bị bỏ đi bởi vì nó có vẻ rất kì quặc – và bức thứ mười là Phật của tôi.

Trong bức tranh thứ mười, con trâu ở trong chuồng và Phật đi với nậm rượu ra bãi chợ. Tâm trí Nhật Bản nghĩ rằng điều này là quá thể: mọi người sẽ nghĩ gì về phật cầm nậm rượu? Điều này là kì quái với tâm trí tôn giáo bình thường, nhưng với tôi nó là bức tranh quan trọng nhất trong cả chuỗi tranh. Không có nó cả chuỗi là không đầy đủ.

Khi người ta đã đạt tới phật tính, thế thì người ta nên trở thành người bình thường. Đi ra bãi chợ với nậm rượu là biểu tượng: nó đơn giản nghĩa là bây giờ không cần ngồi thiền, thiền đã trong trái tim rồi; bây giờ không cần nghiêm chỉnh. Người ta đã tìm ra điều người ta muốn tìm; bây giờ là lúc hân hoan. Nậm rượu đó là biểu tượng của hân hoan – bây giờ là lúc mở hội!

Và bạn có thể mở hội ở đâu ngoại trừ ở bãi chợ? Để thiền bạn có thể đi vào trong rừng, vào trong núi, nhưng để mở hội, bạn sẽ phải đi ra bãi chợ. Bạn định đi đâu để tìm chỗ nhảy disco…?

Bao giờ cũng nhớ tới bức tranh thứ mười đó. Đừng dừng lại ở bức thứ chín – bức thứ chín là đẹp, nhưng chưa đầy đủ. Thêm một bước nữa… chỉ thổi sáo là chưa đủ. Say đi! .. và nhảy múa điên cuồng!