Vẫn không ngừng ăn, cả bầy trông theo con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp và muốn có một cái tên đi xa dần, chậm, thật chậm, cho đến khi nó mất hút sau những bụi cỏ cao ngút trên cánh đồng.

Khi buổi chiều tà nhường chỗ cho bóng tối và khi những loài cây cỏ đẫm hơi sương phản chiếu ánh sao đêm lấp lánh, ốc sên quyết định tìm một nơi an toàn để qua đêm, một bề mặt nhẵn nhụi để nó bám vào và nép mình trong vỏ ốc. Chậm, thật chậm, thoạt đầu nó đi về một phía, và bởi chỉ thấy toàn là cỏ nên nó đổi hướng, cho đến khi đôi mắt tí hon của nó nhìn thấy một tảng đá rất cao có vẻ là nơi trú chân tuyệt vời. Chậm, thật chậm, nó bò lên và khi lên đến đỉnh, nó chọn chỗ nhẵn nhụi nhất. Thế rồi nó duỗi căng hết các cơ để che kín miệng vỏ, và co mình lại. Nó thử dịch chuyển vài lần để yên tâm rằng mình đã bám chắc vào tảng đá, rồi chuẩn bị đánh giấc.

Bên trong vỏ ốc là một màu đen bao trùm. Đầu, cổ, cặp tua nhỏ và hai con mắt của nó hợp lại thành một khối đặc và cuộn theo hình thù của cái vỏ, nhưng những suy nghĩ trong đầu khiến nó chẳng ngủ được.

Nó nghĩ mình đã phạm sai lầm khi rời bỏ đàn và sự an toàn nơi gốc cây ô rô, thế nhưng cũng giây phút ấy, có gì đó, như một giọng nói mà chẳng phải là giọng của nó, không ngừng bảo nó rằng sự chậm chạp hẳn phải có một nguyên cớ nào đấy, và việc có một cái tên khiến nó trở nên đặc biệt, độc nhất vô nhị, mới tuyệt làm sao.

Đang nghĩ ngợi về điều đó thì nó cảm thấy tảng đá động đậy, mặc dù hầu như không nhận thấy được, nhưng rõ ràng tảng đá đang động đậy. Nó từng nghe các cụ sên già kể những chuyện khủng khiếp về một loài vật tên là nhím, có thân mình bao phủ toàn gai nhọn và có khả năng lật ngược những tảng đá rất nặng trong lúc tìm kiếm thức ăn.

Tảng đá lại động đậy và rồi ốc sên nghe thấy một giọng nói uể oải, rất uể oải.

– Ai… trèo… lên lưng ta thế này?

Các cụ sên già cũng từng kể rằng khi gió thổi qua những thân cây sẽ phát ra một thứ tiếng kỳ dị, tuy nhiên giọng nói đến từ bên dưới không làm nó sợ.

– Ông là một tảng đá biết nói à? ốc sên thì thầm.

– Một… tảng đá… biết nói sao? Nếu… ngươi thấy ta… như vậy… thì cũng chả sao… đó đâu phải là một lời chửi rủa… thế còn ngươi… ngươi là ai?

– Cháu là một con ốc sên và cháu bám trên lưng ông để qua đêm. Ông có cho phép không ạ?

– Một con ốc sên… được… ngươi có thể ở lại… ngươi và ta, chúng ta cũng giống nhau mà…

Nói rồi, tảng đá lại cựa mình dịch chuyển trên cỏ và ốc sên tự hỏi tảng đá bảo chúng giống nhau là có ý gì.

– Sao ông lại nói chậm như thế? Ông cũng giống cháu, cũng là loài chậm chạp à?

– Ta nói… như vậy đấy… từ tốn… vì ta có thời gian… rất nhiều thời gian… Ngủ ngon nhé, ốc sên…

Ốc sên hỏi tảng đá nhiều câu mà nó chưa biết đám án, rồi nó an tâm ngủ thiếp đi. Bề mặt nhẵn nhụi nơi ốc sên bám vào phát ra tiếng thở đều nhè nhẹ, vẻ thoả mãn của một sinh vật ngủ an lành dưới ngàn sao.

Nó thức giấc khi cảm thấy tảng đá hay sinh vật chậm chạp cử động. Chậm, thật chậm, nó kéo dãn các cơ, nhô đầu ra, giương cao hai tua mắt và nhận ra nó đang nằm trên một bề mặt rất đẹp, đẹp gần như tấm thảm rêu phủ trên đá ở những nơi ẩm ướt nhất trên đồng cỏ.

– Giờ thì ngươi quyết định đi, ốc sên… hoặc là bò xuống hoặc ta cõng ngươi theo, giọng nói uể oải cất lên.

Chậm, thật chậm, ốc sên bò xuống mặt cỏ, lúc này nó mới nhận ra đêm qua nó không nằm ngủ trên một tảng đá biết nói mà là trên lưng một sinh vật mang một chiếc mai cứng trên lưng, từ dưới chiếc mai ấy chĩa ra bốn cái chân mập khoẻ, một cái cổ đầy những nếp nhăn, một cái mõm không có vẻ hăm doạ gì và cặp mắt khép hờ đang chăm chú quan sát nó.

– Ta là… một… con rùa, con vật dõng dạc nói khi thấy ốc sên đang nghển cổ nhìn nó.

Ốc sên chưa bao giờ gặp một con vật to lớn đến thế mà lại không khiến người khác sợ hãi. Nó nói với rùa như vậy, rùa ghé đầu lại gần để nghe những lời thì thầm của ốc sên và cho biết nó sẽ còn to lớn hơn nhiều. Với kiểu ăn nói chậm rãi và dè dặt của mình, như thể mệt mỏi vì đang gắng tìm từ ngữ chính xác hơn, rùa kể cho ốc sên rằng nó cũng từng là một con vật bé nhỏ và nhút nhát, nó có họ hàng với loài rùa khổng lồ đảo Galápagos, sống rất thọ, và cần có thân hình khổng lồ để lưu giữ ký ức về tất cả những điều tai nghe mắt thấy, những nỗi sợ niềm yêu, những duyên cớ của giận dữ hay vui sướng, của nóng bức hay giá lạnh, của lửa bỏng hay nước mắt.

Rùa lại bắt đầu di chuyển về phía trước và cứ mỗi bước đi, dẫu cho nó cử động chậm, thật chậm, cũng khiến ốc sên phải cố gắng cật lực mới theo sát được vị trí gần đầu rùa. Nhưng rồi ốc sên vẫn bị tụt lại rất nhanh, thế là nó xin rùa để nó được trèo lại lên mai rùa.

– Cháu không theo kịp ông rồi, ông đi quá nhanh so với cháu.

– Ta… đi nhanh… đây là… lần… đầu tiên… có kẻ nói với ta như thế đấy. Thôi được, ốc sên… leo lên đi, rùa đáp.

Khi đã yên vị ngay phía sau đầu rùa, nó hỏi rùa đang đi đâu, và rùa trả lời rằng đấy chẳng phải là một câu hỏi hay, rằng thực tế thì đáng nhẽ phải hỏi rùa từ đâu đến. Cứ thế, trong khi rùa tiến về phía trước và ốc sên cảm thấy những ngọn cỏ trên đồng lướt qua với tốc độ nhanh chưa từng thấy, rùa kể với ốc sên rằng nó đến từ sự lãng quên của con người.

– Cháu không biết lãng quên là gì và cũng chẳng biết con người là ai, ốc sên thì thầm.

Thế là rùa đi chậm lại và kể rằng mình từng đến sống hạnh phúc trong một ngôi nhà, nơi không bao giờ thiếu rau xà lách tươi ngon, cà chua chín mọng và nước xi rô dâu tây. Hồi ấy, có một cậu bé con người chăm sóc nó, cưng chiều nó, và người ta còn làm cho nó một cái giường rơm rất dễ chịu nơi góc vườn. Vào những ngày nắng to, khu vườn ấy là thế giới của nó, còn khi mưa lạnh khiến ngày ngắn lại, rồi khi tuyết rơi biến cái sân thành một nơi không ở nổi, các cậu bé đưa nó vào nhà và cho nó ngủ ở một góc ấm áp và thoải mái.

– Có thể nói là hồi ấy ông sống đâu có tệ nhỉ, ốc sên nhận xét.

– Ta chẳng… than vãn gì… nhưng con người lớn lên… và… họ quên đi, rùa thở dài và kể rằng, theo năm tháng, mấy cậu bé ấy càng lớn, thành thanh niên rồi trưởng thành, thì sự quan tâm càng ít dần, thức ăn cũng hao hụt, cho đến lúc người ta thấy sự hiện diện của nó quả là phiền phức khiến họ phải tránh xa, và cuối cùng họ mang bỏ nó ngoài đồng cỏ.

Chuyện của rùa làm ốc sên thấy buồn, và nó càng buồn hơn khi, vừa chậm rãi tìm lời lẽ trong kho ngôn từ mà mình biết, rùa vừa kể rằng nó đã băng qua đồng cỏ này, lẫn giữa những kẻ lạ lẫm, đôi khi thân thiện, đôi khi thù nghịch, càng lúc càng xa nơi từng là nhà của nó, và hướng về một chốn vô định được gọi tên bằng cái từ xót xa nhất. Chốn lưu vong.

– Cháu đi cùng ông được không? ốc sên thì thầm.

– Vậy trước hết… nói ta nghe… cháu tìm kiếm điều gì, rùa đáp, và ốc sên kể với rùa là nó muốn biết tại sao nó chậm chạp, rằng nó cũng muốn có một cái tên, vì nước đổ từ trên trời xuống tên là mưa, trái từ bụi cây ngấy gai tên là quả ngấy, và cái chất thơm chảy ra từ sáp ong được gọi là mật. Và nó còn kể rằng thắc mắc và mong ước của nó đã khiến những con sên khác nối giận, chúng đe doạ trục xuất nó khỏi đồng cỏ, thế là nó quyết định bỏ đi và sẽ không trở về chừng nào chưa tìm ra câu trả lời và một cái tên.

Với vẻ bình thản lạ thường, rùa tìm từ ngữ phù hợp trả lời và kể với ốc sên rằng khi nó còn sống chúng với con người, nó đã học được nhiều điều. Nó kể rằng khi một người đặt ra những câu hỏi rắc rối đại loại như “Liệu có cần phải đi nhanh không?” hoặc “Phải chăng thực sự cần có nhiều vật chất để được hạnh phúc?” thì người ta gọi kẻ ấy là người có dũng khí.

– Dũng Khí, cháu thích cái tên ấy! ốc sên thì thầm. Vậy con người có đặt tên cho ông không?

– Có chứ… vì ta… chẳng bao giờ… quên đường đi… lối về… nên bọn họ… gọi ta là… Trí Nhớ… nhưng rồi… bọn họ lại lãng quên ta.

– Vậy ông Trí Nhớ ơi, chúng ta đi cùng nhau nhé? ốc sên hỏi.

– Được thôi… Dũng Khí…, rùa đáp rồi vừa xoay mình chậm, thật chậm, nó vừa bảo ốc sên rằng cả hai phải quay ngược lại vì rùa muốn chỉ cho ốc sên thấy một điều quan trọng. Một điều sẽ giúp nó hiểu rằng cả hai đều đã trải qua cùng một hành trình trước cả khi quen biết.