Buổi trưa hè của Nha Trang không giống như một thời điểm nào trên thế giới. Nhất là thời Pháp thuộc. Những năm 40, dù thế giới đang biến động mạnh, Nha Trang vẫn im lìm trong cái thanh bình thu gọn của một tỉnh lẻ. Và trưa ngày hè, thật nóng thật ẩm, con người chạy trốn dưới những tàng cây, trong những căn nhà, tạo cho tỉnh cái vắng lặng mệt mỏi. Nhưng bù lại, tiếng sóng vỗ và chút gió hiu hiu, lại ru ngủ thật thần tiên.

Cái villa của Lương Thành nằm cạnh biển, phía sau Tòa Thị Xã. Mỗi năm, ông ra đây vài tuần để nghỉ mát. Các cơ sở thương mại của ông đều ở tại Saigon. Chiến tranh thế giới đang bùng nổ chung quanh, từ Miến Điện đến Triều Tiên, và Lương Thành lợi dụng tối đa sự thiếu hụt trầm trọng về mọi mặt hàng khắp nơi. Chiến tranh càng lớn mạnh, tiền bạc Lương Thành càng tích lũy.

Những ngày ở Nha Trang này là những ngày yên ổn nhất của Lương Thành. Ông không muốn ai quấy rầy cái yên tĩnh đó. Vậy mà thằng Thiên n lại xin gặp, chuyện khẩn cấp. Hắn mồ côi cha mẹ từ thuở mới đẻ, ông thương tình giúp đỡ tiền bạc cho ông chú họ hắn có phương tiện để nuôi. Năm 13, nó cần việc làm, ông cho làm tài xế một chiếc xe vận tải chở hàng của ông. Lần đi Nha Trang này, hắn xin thay tên tài xế riêng, lái cho gia đình ông đi nghỉ mát.

Ông hơi bực nên sẵng giọng hỏi khi hắn vừa thò đầu vào.

“Mày muốn gì? Làm gì mà phải khẩn cấp nói chuyện quan trọng? Việc tài xế xe vận tải của mày không được như ý sao?”

Thằng bé cúi mặt nhìn xuống tấm thảm đỏ. “Thưa chú, không.”

“Tại sao, giờ giấc nhiều và bất thường hả? Hay mày không đủ sức?”.

“Thưa chú, không.

“Vậy thì nói cho tao nghe rõ coi mày muốn yêu cầu điều gì? Cũng như nói rõ lý do của lời yêu cầu này.”

“Con xin chú cho con làm người bán hàng thay vì tài xế. Con muốn đi bán giống như Trương Phú, Trần Bình và những người mại bản khác. Con muốn chú giao hàng cho con như họ, con muốn được giàu sang như họ. Con muốn thay đổi cuộc đời hèn hạ của con. Làm tài xế con sẽ không sao giàu nổi; nhưng buôn bán sẽ cho con cơ hội.”

“Ai nói cho mày nghe cái ý tưởng này?”

“Con nghe chú vẫn nói với bạn hàng là không có nghề nào có nhiều cơ hội làm giàu bằng nghề buôn bán. Phi thương bất phú.”

Lương Thành gật gù, nhưng tiếp tục hỏi thêm:

“Mày nghĩ là mày có khả năng biết buôn bán như bọn Trần Bình không?”

Thiên n nhìn lên, giọng đầy cả quyết:

“Nhiều lần con nghe chú chê Trần Bình về tật ham chơi của nó. Còn Trương Phú thì ngu và chậm. Nhưng họ biết áp dụng cách thức buôn bán do chú chỉ dạy nên thành công. Nếu họ làm được, tại sao con không làm được?”

“Cho là mày học được đi. Rồi mày sẽ dùng cách thức này để làm gì cho đời mày?”

Thiên n do dự chút đỉnh rồi đáp “Thiên hạ đồn chú là người giàu nhất ở xứ mình. Không ai có cơ sở hay cửa tiệm từ Nam ra Bắc như chú. Con muốn trở thành một người giàu nhất xứ, rồi cả Châu Á, Châu u.”

Lương Thành ngã người ra nệm ghế, chậm chạp nhìn kỹ thằng nhỏ. Áo quần nó thì đầy bụi bặm nhưng mặt nó không chút gì là khiêm tốn

“Rồi mày sẽ làm gì với của cải và quyền lực do đồng tiền mang lại?”

“Con sẽ làm như chú. Gia đình con sẽ đầy vàng bạc châu báu, phần còn lại con sẽ chia cho nhân viên và người nghèo.”

Lương Thành lắc đầu. “Mày phải hiểu sự giàu sang không thể là mục đích của đời sống. Mày nói thì hay lắm nhưng chỉ là lời nói. Cái giàu sang thực sự phải đến từ trái tim, không phải từ túi tiền.”

Thiên n vẫn cứng cỏi “Bộ chú không giàu sang sao?”

Lương Thành chậm rãi: “Mày có biết sự khác biệt giữa tao và thằng ăn mày ngoài ngõ kia là gì không? Thằng ăn mày lo lắng về bữa ăn sắp tới của nó, còn tao thì suy nghĩ đây có phải là bữa ăn sau cùng! Nghe tao nói đây. Đừng chỉ nghĩ tới giàu sang và làm việc chỉ vì tiền bạc. Hãy đi tìm hạnh phúc, yêu và được yêu, tìm sự thanh bình cho đầu óc và tâm hôn.”

Thiên n vẫn không bỏ cuộc. “Nhưng làm sao có hạnh phúc nếu không có tiền. Ai mà thanh bình khi bụng đói meo. Ai mà bày tỏ được yêu thương khi không lo nổi cơm ăn và áo mặc cho gia đình mình? Chính chú đã nói sự giàu sang là một phước lộc và nó mang niềm vui đến cho mọi người. Con là người muốn cái phước lộc đó. Con cho rằng người nào nghèo là người đó thiếu khả năng hay thiếu tham vọng. Coin có thừa hai yếu tố này.”

Lương Thành không cãi thêm nữa. “Tự nhiên sao mày lại nổi chứng với tham vọng này. Mày nói chuyện phải lo cơm ăn áo mặc cho gia đình, mà mày đã có gia đình gì đâu?”

Thiên n đỏ mặt. “Tháng trước khi chú sai con xuống Cần Thơ đưa hàng cho tiệm Thái Hưng, con có gặp đứa con gái của ông chủ tiệm.”

“À, bây giờ mới rõ sự thực. Tình yêu, không phải lý tưởng cao xa, mới là động cơ thúc đẩy mày. Con gái của Thái Hưng dĩ nhiên không bao giờ chịu lấy một tên tài xế. Nhưng một người mại bản chắc phải được. Thôi được, để tao giúp mày buôn bán”.

Thiên n quỳ xuống, ôm chân Lương Thành “Chú đã cứu giúp đời con một lần sau khi mồ côi, đây là lần thứ hai con mang ơn chú”.

Lương Thành kéo hắn đứng dậy, “Mày để dành lời cám ơn đó đi đã. Việc mà tao sẽ giúp mày chỉ là một hạt cát so với cái hòn núi mà mày phải tự lo di chuyển.”

Thiên n hơi lo âu, “Nhưng chú không dạy con những nguyên tắc cách thức để trở thành một người mại bản thành công hay sao?”

“Không. Lúc mày còn mồ côi, tao có thể đem mày về nhà nuôi nấng chiều chuộng và cho mày đủ thứ vật chất để có một nếp sống nhàn hạ. Tao đã không làm như vậy. Tao để mày bắt đầu cuộc đời làm việc bằng chân tài xế, vì tao tin là nếu trong mày có ngọn lửa tham vọng, lần lần nó sẽ cháy bung ra ngoài… Trưa nay, tao cũng sung sướng khi nhìn ý chí trong mắt mày và nghị lực trên khuôn mặt mày. Cái phán đoán của tao rất đúng;nhưng mày vẫn phải chứng minh là có nhiều thực lực trong lời nói của mày, không phải chỉ là thùng rỗng.”

Thiên n im lặng, nhập tâm từng lời nói của Lương Thành.

“Trước hết, mày phải chứng tỏ cho tao, và quan trọng hơn, là cho chính mày, rằng mày có thể chịu đựng được những thử thách của nếp sống của một tên mại bản. Nó không dễ dàng gì. Tao đã nói nhiều lần là không gì làm giàu nhiều như nghề buôn bán mà thành công; nhưng sở dĩ cái giàu sang nó lớn lao như vậy là vì rất ít người thành công.

Bao nhiêu người đã gánh nhận những thất vọng và thất bại, dù họ có đầy đủ những khả năng để làm giàu. Họ không nhận chân được điều này. Bao nhiêu người đã run sợ và nghi ngờ khi phải trực diện những trở ngại. Họ coi những trở ngại như là một kẻ thù, khi thực sự, trở ngại là một người bạn tốt. Trở ngại rất cần yếu, vì trong tất cả công việc và nghề nghiệp quan trọng, thắng lợi chỉ đến sau bao nhiêu trận chiến và thất bại.

Nhưng sau mỗi trận chiến, mỗi thất bại, khả năng và nghị lực của mày sẽ gia tăng, sự can đảm và sức chịu đựng sẽ bén nhạy hơn. Kết quả sau cùng là một niềm tự tin mới, một ý chí mới. Do đó, trở ngại là một người bạn tốt, bắt mày phải trở thành giỏi hơn, hay bỏ cuộc. Mỗi một thất vọng là một cơ hội để tiến tới; tránh né chúng là mày sẽ vất đi tương lai của mày.”

Thiên n gật gù, muốn đáp lời, nhưng Lương Thành ra dấu bảo im. Ông tiếp tục, “Thêm vào đó, mày đã chọn một nghề nghiệp có thể nói là cô đơn nhất thế giới. Ngay cả thằng thu thuế bị khinh ghét cũng được về nhà khi trời tối. Ngay cả thằng lính Lê Dương cũng có bạn bè trong trại lính mỗi đêm. Mày sẽ phải nhìn bao nhiêu hoàng hôn trong cô quạnh, thật xa gia đình và bạn bè. Không có một cảnh nào buồn hơn khi mày phải đi ngang một căn nhà lạ trong một tỉnh lạ, nhìn gia đình người khác quây quần trước bữa cơm chiều, đùa giỡn.”

“Những phút cô đơn này sẽ đem đến cho mày bao nhiêu là cám dỗ”. Giọng Lương Thành trầm xuống, “Phản ứng của mày trước những cám dỗ này sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến sự nghiệp của mày. Khi chung quanh mày chỉ có một mình mày và một mớ hàng, mày sẽ cảm thấy vô cùng rối loạn.

Những mục đích, những giá trị đều bị lạc hướng; và những hành động của mày đôi khi trở thành ngu xuẩn và đem đến những hậu quả khó lường. Bao nhiêu người với những khả năng rất cao về nghề mại bản đã chôn vùi sự nghiệp của họ trong cảnh huống đó. Ngoài ra, không ai sẽ an ủi hay đùa chơi với mày khi mày thua lỗ; chỉ có những đứa muốn lợi dụng.”

“Con sẽ cẩn thận và sẽ theo đúng lời chú dặn.”

“Được rồi, mình sẽ bắt đầu. Tao sẽ không nói thêm gì nữa. Mày vẫn còn là một con sâu. Cho đến khi nó hóa bướm, sâu vẫn là sâu. Cho đến khi mày tạo cho mày một sự nghiệp, mày vẫn chưa thể là một tên mại bản.”

“Bao giờ con bắt đầu?”

“Thứ Hai, khi về lại Saigon. Mày đến kho hàng số 6, gặp thằng Mười Thanh. Nó sẽ lập một trương mục mới cho mày, và sẽ giao cho mày lô hàng đầu tiên. Một hãng dược phẩm bên Hòa Lan mới cho công ty tao độc quyền bán tại Đông Dương một loại thuốc mới, chữa bệnh sốt rét, công hiệu gấp trăm lần loại Quinquina vẫn đang xử dụng.

“Mày sẽ lấy khoảng 1000 hộp, rồi đi thẳng lên khu Pleiku, Paksé. Đường đi còn khó khăn, nhiều chỗ mày phải đi thuyền. Dân trên đó cũng còn nghèo lắm, mấy thằng mại bản của tao chê, không thèm lên bán, và tụi dân không có tiền mua. Nhưng tao đã bán rất nhiều hàng ở khu này. Mày sẽ ở lại quanh các làng Thượng cho đến khi bán hết”.

Thiên n cố dấu vẻ vui sướng trong giọng nói của hắn, “Rồi tiền bạc thì chú sẽ tính với con ra sao?”

“Tao để cho mày giá sỉ là 2 đồng một hộp như bao nhiêu bạn hàng khác. Mày nợ tao 2 ngàn đồng. Mày muốn bán ra bao nhiêu thì tùy mày. Khi trở về, mày trả cho tao số tiền 2 ngàn, còn dư bao nhiêu thì là phần của mày.”

Thiên n gật gù, trong trí hắn đã bắt đầu phác họa một chương trình làm việc cho ngày mai.

Lương Thành vỗ nhẹ vai tên tài-xế-muốn-thành-mại-bản, “Khi về, nếu mày thấy nghề này không thực sự hấp dẫn, mày đừng xấu hổ. Tao sẽ cho mày trở lại chân tài xế. Đừng bao giờ xấu hổ vì đã gắng làm. Những đứa thực sự thất bại là những đứa không bao giờ dám làm. Khi mày trở về, tao sẽ bàn thêm với mày về kết quả chuyến đi, rồi mình sẽ tiếp tục tính toán cho những bước tới.”

Thiên n cúi đầu chào, quay bước ra, nhưng ông già vẫn chưa xong, “Có một điều mày phải luôn luôn ghi nhớ khi bắt đầu cái nếp sống mới của mày. Đó là mày sẽ vượt qua được bất cứ trở ngại gì, dù lớn lao và khó khăn đến đâu, nếu mày giữ vững ý chí. Và kẻ nào càng có nhiều tham vọng thì càng gặp nhiều trở ngại.” “Thất bại sẽ phải lùi bước nếu ý chí thành công của ta đủ mạnh.”

Lương Thành tới gần Thiên n, nhìn thẳng vào mắt hắn, “Mày có hiểu hết ý của tao không?”

“Có, thưa chú.”

“Vậy thì lập lại tao nghe.”

“Thất bại sẽ phải lùi bước nếu ý chí thành công của ta đủ mạnh.”