Dần dà tôi bắt đầu nhận ra cái vị thế của tôi, và khi tôi đã hồi phục khỏi chứng sốt và có vẻ yên tĩnh, viên bác sĩ không còn che giấu các tin tức với tôi rằng tôi sẽ có một kỷ niệm khôn nguôi như cái kết quả của việc ngã té của tôi. Tôi đã thấy tuổi trẻ của tôi, mà tôi hầu như đã bắt đầu thưởng thức một cách ý thức, mối thương tâm bị cắt đứt và cùng kiệt. Tôi đã có nhiều thì giờ để nhận chân hoàn cảnh, khi tôi đã nằm liệt giường trong ba tháng khác nữa.

Rồi tôi đã cố gắng khó nhọc để hiểu biết tình thế và gợi lại hình dáng của đời sống tương lai của tôi, nhưng tôi làm không tiến bộ mấy. Nghĩ ngợi quá nhiều vẫn không phải là điều tốt cho tôi. Chẳng bao lâu tôi cảm thấy mệt mỏi và đắm mình vào cơn mộng tưởng yên lặng, mà bởi đó tạo hoá đã che chở tôi từ sự băn khoăn áy náy và thất vọng và đã cưỡng bách tôi nghỉ ngơi để phục hồi sức khoẻ của tôi. Cái ý nghĩ về sự bất hạnh của tôi đã hành hạ tôi thường xuyên, thường khi qua cả nửa đêm mà không tìm ra bất cứ điều gì trong sự bất mãn của tôi để an ủi tôi cả.

Rồi một đêm tôi thức giấc sau một ít giờ ngủ thật yên giấc. Đối với tôi thì hình như tôi đã có một giấc mơ kỳ thú và đã cố gắng trong vô vọng để hồi tưởng lại nó. Tôi cảm thấy sự tốt đẹp đáng kể và thanh tĩnh, như thể tất cả những điều khó chịu đã bị chế ngự và bỏ lại đàng sau tôi. Và khi tôi nằm đó nghĩ ngợi và cảm thấy làn ánh sáng của sức khoẻ và sự thuyên giảm thâm nhập trong người tôi, thì một giai điệu đã đến trên môi tôi gần như không có bất cứ âm vang nào. Tôi bắt đầu hát ư ử trong họng và bất ngờ, âm nhạc, vốn là một kẻ xa lạ từ lâu, đã trở lại với tôi giống như một vì sao bất thần hiển hiện, và tim tôi đập nhịp với âm điệu của nó, và toàn thể con người bừng nở và hít thở cái không khí mới mẻ, trinh tuyền đó. Nó không đạt đến ý thức tôi, tôi chỉ cảm thấy nó hiện diện và nó thấm nhập vào hữu thể tôi một cách nhẹ nhàng, như thể các giai điệu hoà âm đó ca hát cho tôi ở chốn xa vời.

Với cái cảm giác khoẻ khoắn nội tại này, tôi cảm thấy giấc ngủ trở lại. Vào buổi sáng tôi ở trong trạng thái vui vẻ và thoát khỏi sự chán nản, một điều mà tôi đã không có được trong một thời gian dài. Mẹ tôi đã chú ý và hỏi tôi chuyện gì làm tôi cảm thấy sung sướng . Tôi nghĩ ngợi một chút và rồi nói, đã một thời gian lâu dài tôi không nghĩ đến vĩ cầm của tôi, nhưng nay bỗng nhiên nghĩ đến nó và điều ấy đem đến cho tôi thích thú.

– Dầu vậy, con sẽ không thể đàn một thời gian dài mà – bà nói trong một giọng hơi có phần ái ngại.

– Không thành vấn đề. Cũng không thành vấn đề nếu con chẳng bao giờ đàn lại.

Bà không hiểu và tôi cũng không thể giải thích cho bà. Nhưng bà đã chú ý những điều sẽ tốt đẹp hơn cho tôi và điều đó không có gì là cái điềm gở rình mò ở dưới sự vui vẻ vô căn cứ này. Sau một ít ngày một cách thận trọng, bà đề cập đến vấn đề trở lại.

– Con tiến bộ ra sao với âm nhạc của con? Ba má hầu như tin rằng con đã mệt mỏi rồi và ba con đã nói chuyện với các thầy giáo con về việc đó. Ba má không muốn bắt buộc con, không có chút nào cả, ngay cả hiện giờ…nhưng ba má cảm thấy rằng nếu con đã lầm lẫn thì tốt hơn nên từ bỏ nó đi, con sẽ làm như vậy và không tiếp tục vì cái cảm giác bất chấp hoặc hổ thẹn. Con nghĩ sao?

Tôi lại nghĩ đến cái thời kỳ dằng dặc của sự tha hoá và vỡ mộng với âm nhạc. Tôi đã cố gắng nói với mẹ tôi những gì như thế và bà có vẻ hiểu. Tôi nghĩ rằng hiện tại tôi đã thấy lại cái tiêu đích của tôi rõ ràng và tôi sẽ không, dù có thế nào đi nữa, bỏ chạy khỏi nó nhưng sẽ hoàn tất việc học của tôi. Đấy là sự việc còn lại hiện thời như thế nào. Trong những chiều sâu của linh hồn, nơi mà bà mẹ tôi không thể thâm nhập, đã có cái âm nhạc dịu dàng. Dù hiện nay tôi sẽ có được bất cứ may mắn nào với vĩ cầm hay không, tôi cũng có thể lại nghe vũ trụ vang lừng như thể đấy là một tác phẩm nghệ thuật và tôi cũng đã biết rằng bên ngoài âm nhạc không hề có sự giải thoát nào cho tôi cả. nếu tình cảnh không bao giờ cho phép tôi chơi đàn vĩ cầm trở lại, tôi sẽ chịu đựng điều đó, có lẽ xem xét một nghề nghiệp nào khác hoặc ngay cả việc trở thành một tay thương gia, việc đó không quan trọng lắm đâu. Như một tay thương gia, hay bất kỳ nghề nghiệp nào khác, tôi sẽ không hề ít xúc động với âm nhạc đi hoặc sống và thở ít đi qua âm nhạc. tôi sẽ soạn nhạc trở lại! Không phải là, như tôi đã nói với mẹ tôi, cái ý nghĩ đàn vĩ cầm của tôi làm tôi hạnh phúc, nhưng cái khát vọng dữ dội để làm nên âm nhạc, là sáng tạo. Tôi lại thường hay cảm thấy sự rung rinh rõ ràng của một không khí tan loãng, sự tập trung những ý tưởng, như tôi đã làm trước đây trong những giờ tuyệt vời nhất của tôi, và tôi cũng cảm thấy nỗi bất hạnh của cái cẳnG què ít quan trọng bên cạnh việc đó.

Từ lúc đó trở đi tôi là kẻ chiến thắng, và tuy rằng thường xuyên từ dạo đó các khát vọng của tôi đã lãng du vào những miền tráng kiện thể xác và những lạc thú thanh xuân, và dù rằng thường khi tôi đã thù ghét và nguyền rủa cái trạng thái què quặt của tôi với nỗi cay đắng và một ý thức hổ thẹn sâu xa, nó cũng không vượt quá khả năng tôi để cưu mang cái gánh nặng này, có một cái gì có đấy để an ủi và đền bù cho tôi.

Thỉnh thoảng cha tôi có đến thăm tôi và, một hôm khi tôi tiếp tục cải thiện, ông đưa mẹ tôi về lại quê nhà với ông. Trong một ít ngày đầu tiên tôi cảm thấy khá cô độc, và cũng có phần hổ thẹn rằng tôi đã không nói chuyện một cách thân mật hơn với mẹ tôi và chú ý nhiều hơn đến các ý nghĩ và sự lo lắng của bà. Nhưng mối xúc động khác của tôi linh động đến nỗi những ý nghĩ về thiện chí và cảm giác trắc ẩn này đã lùi dần vào hậu cảnh.

Rồi bất ngờ có một người nào đó đến thăm tôi mà kẻ ấy đã không dám làm như vậy trong khi mẹ tôi có mặt. Đấy là Liddy. Tôi rất đỗi ngạc nhiên khi thấy nàng. Bởi vì cái khoảnh khắc đầu tiên tôi hoàn toàn quên hết với tôi đã từng kề cận với nàng mới gần đây và việc tôi đã yêu nàng sâu đậm thế nào. Nàng bước vào trong một trạng thái hết sức bối rối, mà nàng che dậy rất tệ. Nàng đã sợ mẹ tôi và ngay cả còn sợ cả một vụ kiện tụng nữa, vì nàng biết là nàng chịu trách nhiệm về sự bất hạnh của tôi, và chỉ lần hồi mới nhận ra rằng sự việc không tệ hại đến như vậy và vấn đề thật ra không có can dự đến nàng. Nàng thở một cách tự do nhưng không thể che giấu, một cảm giác hơi thất vọng. Cô gái, bất kể cái lương tâm phiền muộn, đã có ở nàng cái tâm hồn phái nữ một cách sâu xa để đánh giá toàn bộ sự việc vì mối thương tâm và những hậu qủa thiệt hại của nó. Nàng còn dùng cả chữ “bi đát” nhiều lần, mà ở chữ ấy tôi khó có thể che giấu một cái mỉm cười. Thực ra thì nàng đã không dự định viếng thăm tôi mà vui đến như vậy. Nàng hẳn đã có trong đầu cái ý nghĩ yêu cầu tôi tha thứ, một sự thuận cho mà, nàng nghĩ, sẽ đem đến cho tôi, sự yêu quý nàng, sự thoả mãn dồi dào, đến nỗi rằng ở cái cực điểm của cái màn hấp dẫn này nàng sẽ, một cách đắc thắng, chinh phục con tim tôi một lần nữa.

Quả thật đối với tôi cô gái đần độn này thì không có sự giải toả nhỏ nhặt nào, để thấy tôi rất bằng lòng và nhận thấy nàng không dính dáng gì đến tất cả sự đổ lỗi và sự tố cáo. Tuy nhiên, điều giải toả này không làm cho nàng cảm thấy hạnh phúc, và lương tâm nàng càng được an ủi trấn an bao nhiêu thì tôi thấy nàng càng trở nên yên lặg hơn và điềm tĩnh hơn bấy nhiêu. Nhiên hậu, điều làm nàng tổn thương không phải là một ít điều tôi đã xem như một phần của nàng trong sự vụ như là rất nhẹ và thật thế cả đến còn có vẻ đã quên lãng, rằng tôi đã chặn đứng sự tạ lỗi của nàng và tất cả những xúc động và đã phá hỏng toàn bộ cái màn thú vị đó. Tuy nhiên, và bất chấp sự cực độ lịch sự của tôi, nàng đã nhận ra là tôi không còn yêu nàng nữa, và đó mới là điều tệ hại hơn cả. Dẫu cho tôi có mất tay hay mất chân của tôi đi nữa, tôi sẽ là một kẻ ngưỡng mộ nàng, kẻ mà quả thật nàng không yêu và kẻ chẳng bao giờ đem đến cho nàng bất kỳ lạc thú nào, nhưng nếu tôi đã tương tư một cách thảm hại thi việc đó hẳn là một nguồn thoả mãn lớn lao hơn cho nàng. Điều đó không thành vấn đề, khi mà nàng đã quan sát tường tận đến thế, và tôi đã nhìn thấy sự nồng nàn và chú tâm trên gương mặt xinh đẹp của người khác giao cảm đó dần dà trở nên ít đi và biến mất. Sau lời chia tay nồng nhiệt, cuối cùng nàng dông mất và chẳng bao giờ trở lại nữa, mặc dù nàng đã hứa một cách trung thành là sẽ làm như vậy.

Tuy điều đó làm tôi đau đớn và tuy nó phản ánh nhiều ở cái khả năng phán đóan của tôi, để thấy sự ngu dại điên cuồng của tôi trước đây chìm vào sự vô nghĩa và trở nên có thể cười cợt được, thật ra cuộc viếng thăm đó đã làm cho tôi dễ chịu. Tôi đã rất ngạc nhiên lần thứ nhất thấy cô gái hấp dẫn này mà không đam mê và không có cái cảnh tượng màu hồng, và để nhận ra rằng tôi đã không hiểu biết nàng gì cả. Nếu có một người nào đó chỉ tôi con búp bê mà tôi từng ôm ấp và yêu quý khi tôi lên ba, thì sự thiếu thốn sự chú ý và đổi thay cảm giác cũng không thể làm tôi ngạc nhiên hơn trong trường hợp này, khi tôi đã thấy cô gái này như một kẻ hoàn toàn xa lạ, một người mà tôi đã khát khao một cách mạnh mẽ đến như vậy mới vài tuần trước đây thôi.

Những kẻ đồng hành có mặt vào ngày chủ nhật ngoài trời mùa đông đó, có hai người đã viếng thăm tôi nhiều lần, nhưng chúng tôi nhận thấy có ít điều để nói với nhau. Tôi thấy họ đã được tống khứ như thế nào khi tôi cải thiện, và tôi đã yêu cầu họ đừng mang cho tôi bất kỳ quà tặng nào nữa. Sau đó chúng tôi không gặp nhau nữa. Đó là một công việc lạ lùng và nó gây nơi tôi cái ấn tượng tò mò và buồn bã, mọi sự thuộc về tôi trong những năm đầu tiên này của đời tôi đã đi khỏi người tôi và trở nên tha hoá và mất mát cho tôi. Bất thần tôi đã thấy đời tôi đã đi khỏi người tôi và trở nên tha hoá và mất mát cho tôi. Bất thần tôi đã thấy đời tôi trong cái thời kỳ này nó buồn bã và nhân tạo như thế nào, vì rằng tình yêu, bằng hữu, thói quen và lạc thú của những năm này đã bị phế bỏ như những áo quần vừa vặn một cách tệ hại. Tôi chia tay với chúng mà không đau đớn và tất cả vẫn còn đó để ngạc nhiên rằng tôi có thể chịu đựng chúng lâu đến như vậy.

Tôi đã ngạc nhên tiếp nhận một người khách khác mà tôi chẳng bao giờ nghĩ đến. Nhà quý phái nghiêm cách và chua chát đó, giáo sư dương cầm của tôi, một hôm đã đến thăm tôi. Tay đeo bao và cầm gậy, ông nói trong một giọng chát chúa thường khi, gần như những giọt cay đắng, đã gọi chuyện rủi ro của việc cưỡi xe trượt tuyết là “cái chuyện cưỡi đàn bà ấy mà”, và bởi những lời lẽ của giọng ông hinh như cảm thấy rằng việc rủi ro của tôi là đáng bị. Đồng thời, điều đáng kể là ông đã đến, và ông cũng đã chứng tỏ, dù ông không thay đổi giọng nói của ông, rằng ông không đến với những ý định xấu, nhưng để nói với tôi rằng bất kể sự vụng về nói chúng của tôi, ông cũng đã nhìn nhận tôi là một sinh viên kha khá. Bạn đồng nghiệp với ông, giáo sư vĩ cầm cũng có ý kiến tương tự và do đó họ hy vọng tôi sẽ sớm trở về với sự thoả thuận và đem đến trong họ niềm vui. Mặc dù lời nói này đã vang lên gần như là một lời xin lỗi, về sự cư xử khắc nghiệt trước đó, nó cũng đã được tiếp nhận trong cái giọng chát chúa tương tự, mà đối với tôi nó cũng ngọt dịu như một sự công bố của tình yêu. Lòng đầy biết ơn tôi đưa tay ra cho vị giáo sư không được lòng đó và , để chứng tỏ sự tin cậy nơi ông, tôi đã cố gắng giải thích dòng đời của tôi trong những năm này và thái độ của tôi đối với âm nhạc đang bắt đầu như thế nào.

Vị giáo sư gật đầu và giọng ông rít lên với sự chế giễu khi ông nói “Thế ra nhà soạn nhạc là cái cậu muốn trở thành à?”

– Nếu có thể được – tôi nói, đã nản lòng.

– Tốt, tôi mong cậu được may mắn. Tôi nghĩ rằng, nay cậu sẽ tiếp tục thực hành với lòng nhiệt thành mới mẻ, nhưng nếu cậu muốn soạn nhạc, dĩ nhiên, cậu không cần phải llàm điều đó.

– Ồ, em không định làm thế.

– Thì làm gì nào? Em biết đó, khi một sinh viên âm nhạc lười biếng và không thích làm việc khó nhọc, hắn luôn luôn chọn việc soạn nhạc. bất kỳ ai cũng có thể làm điều đó, và mỗi người, dĩ nhiên, phải là một thiên tài.

– Thực ra thì em chưa định gì hết cả. Vậy thì em sẽ trở thành một dương cầm thủ được chứ?

– Không, ông bạn thân quý, cậu có thể chẳng bao giờ trở thành thế đâu, nhưng cậu có thể trở thành một vĩ cầm thủ giỏi phải chăng.

– Điều đó em cũng muốn đấy.

– Tôi hy vọng cậu có ý định đó. Thôi, tôi không được ở lâu hơn nữa. Hy vọng cậu sẽ chóng khỏi. Tạm biệt nhé.

Như vậy ông ta ra đi và để lại tôi một cảm giác sững sờ. Tôi đã nghĩ ngợi rất ít về việc trở lại học hành của tôi. Nay thì tôi đã sợ sự việc sẽ khó khăn và lại hư hỏng mất và mọi sự sẽ như nó đã từng có trước đó, song những ý nghĩ này không tồn tại với tôi lâu, và nó cũng có vẻ như là cuộc viếng thăm của ông giáo sư quạu quọ đó là ý định tốt và là một dấu hiệu của thiện chí chân thật.

Sau khi tôi phục hồi đầy đủ sức khoẻ của tôi, đã có dự tính là tôi sẽ đi nghỉ dưỡng sức đã xa một thời gian, nhưng tôi thích đợi cho đến kỳ nghỉ hè thường lệ. Tôi ao ước trở lại với công việc ngay lập tức. Lúc bấy giờ lần thứ nhất tôi đã kinh nghiệm cái gì là kết quả đáng ngạc nhiên của một thời kỳ nghỉ ngơi có thể có, đặc biệt là một thời kỳ nghỉ bắt buộc. Tôi bắt đầu sự học và thực hành của tôi với lòng thiếu tin tưởng, nhưng nay thì mọi sự tiến triển tốt đẹp hơn trước. Chắc chắn rằng, hiện giờ tôi đã nhận ra một cách trọn vẹn rằng tôi sẽ chẳng bao giờ trở thành một tay diệu thủ nhưng trong trạng thái hiện giờ của tôi thì điều này đã không phiền hà chi tôi. Vả lại công việc vẫn tốt đẹp. Đặc biệt là, cái bụi gai không xuyên qua được của lý thuyết âm nhạc, hoà âm và sự nghiên cứu việc soạn nhạc đã chuyển hoá vào trong một khu vườn hấp dẫn, mời mọc. tôi cảm thấy rằng những làn chớp bất thần của minh trí và những phác hoạ âm nhạc mà tôi đã làm trong những giờ tuyệt nhất của tôi không còn thách thức tất cả quy luật và ký âm pháp nữa, nhưng qua một con đường nghiên cứu chật hẹp đều đều nhưng là con đường, một cách rõ ràng có thể thấy rõ được dẫn đến tự do. Quả thật từng có những giờ, những ngày và những đêm khi tôi vẫn còn có vẻ như bị đặt trước bởi một chướng ngại vật không thể vượt qua được với một đầu óc mệt mỏi, tôi đã phấn đấu một cách vô vọng để chống lại những mâu thuẫn và những nguy hiểm không ngờ, nhưng tôi không thất vọng nữa và tôi đã nhìn thấy con đường chật hẹp trở thành quang đãng hơn và có thể ân cần mời mọc hơn.

Khi nhà trường đóng cửa vào cuối niên học, giáo sư dạy môn lý thuyết đã nói với tôi, tôi đã ngạc nhiên nhiều “Cậu là sinh viên duy nhất năm nay thực sự có vẻ hiểu biết một cái gì về âm nhạc. Nếu khi nào cậu có soạn bất cứ bản nhạc nào, tôi sẽ thích được xem qua.”

Với những lời an ủi này, rung vang trong tai tôi, tôi đã khởi sự cho những ngày nghỉ của tôi. Một thời gian lâu tôi đã không có mặt ở nhà, và trong cuộc du hành xe lửa tôi lại hình dung đến quê hương, với tấm lòng trìu mến, và đã gợi nhớ lại hàng loạt những hoài niệm dường như quên lãng của thời thơ ấu và thời thanh niên của tôi. Cha tôi đợi ở nhà ga và chúng tôi đi về nhà trên một chiếc xe tắc xi. Sáng hôm nsau tôi đã sẵn sàng cảm thấy một thôi thúc giục giã cho việc bách bộ qua những đường phố xưa cũ. Vì rằng lần đầu tiên tôi đã tràn ngập với một cảm giác bi thảm ở chỗ đánh mất đi sự tráng kiện trẻ trung của tôi. Điều đau đớn cho tôi là phải tựa mình vào một cây gậy và đi khập khiễng với cây gậy bá, cẳng chân cứng ngắc dọc theo các con đường hẻm này, nơi mà mỗi góc phố đều nhắc gợi lại những trò chơi con trẻ và những niềm vui xa xưa. Tôi trở về nhà cảm thấy ủ dột, và không có vấn đề tôi đã thấy ai hoặc nghe giọng nói của ai hoặc những gì tôi nghĩ đến mọi sự đều nhắc gợi tôi nhớ lại quá khứ một cách đắng cay và cái trạng thái què quặt của tôi. Đồng thời, tôi cũng bất hạnh vì mẹ tôi ít nhiệt thành hơn bao giờ hết về việc chọn lựa nghề nghiệp của tôi, dù rằng hiện tại bà không nói với tôi như vậy. Một nhạc sĩ là một người có thể cho thấy như là một kẻ mảnh mai, nhà diệu thủ đứng thẳng hay nhà nhạc trưởng trông dễ cảm thì bà có thể chấp nhận, nhưng với một kẻ nửa thân què quặt với cái tài năng trung bình và một tính tình cả thẹn chỉ có thể đem mình tiếp tục như là một vĩ cầm thủ, và đó là điều không thể quan niệm được với bà. Trong mối liên hệ này bà được ủng hộ bởi một người bạn cũ có họ hàng xa xa. Cha tôi đã một lần cấm mụ không được tới nhà, việc ấy đã khiến mụ có cái ý nghĩ quyết liệt không ưa ông, dù rằng việc này không tống mụ ra khỏi nhà, vì lẽ mụ thường đến thăm mẹ tôi trong khi cha tôi ở sở làm. Mụ không bao giờ ưa tôi và gần như chẳng bao giờ nói với tôi từ khi tôi là một thằng bé. Mụ thấy ở sự lựa chọn nghề nghiệp của tôi là một dấu hiệu không may của sự suy vong và thấy ở tai nạn tôi là một sự trừng phạt hiển nhiên và bàn tay của Thiên Hựu.

Để đem đến cho tôi niềm vui, cha tôi đã thu xếp cho tôi được mời độc tấu trong một cuộc hoà tấu được tổ chức bởi Hội âm nhạc thành phố. Nhưng tôi cảm thấy rằng tôi không thể làm như vậy. Tôi từ chối và nghỉ ngơi nhiều ngày trong căn phòng nhỏ, nơi tôi đã ở khi còn là một đứa bé. Đặc biệt tôi đã bị quấy rầy, bởi tất cả những câu hỏi tôi phải trả lời và bởi việc mình phải giải thích suốt buổi, đến nỗi tôi khó lòng đi ra ngoài được. Lúc bấy giờ tôi nhận thấy mình nhìn ra ngoài cửa sổ ở cuộc sống trên đường phố và các em bé học sinh, và trên hết là tôi đã nhìn thấy các cô gái trẻ với một tấm lòng khát khao bất hạnh.

Làm sao mà có bao giờ, tôi có thể hy vọng ngỏ lời yêu đương của tôi với cô gái, tôi nghĩ thế! Tôi sẽ phải luôn luôn đứng ở bên ngoài, cũng như tại cuộc khiêu vũ, và nhìn vào, và chẳng bao giờ được bắt lấy một cách đứng đắn bởi các cô gái, và nếu có bất kỳ ai rất là thân hữu với cô, thì người đó sẽ ở bên ngoài lòng giao cảm. Ôi, tôi thà bệnh tật hơn là lòng giao cảm đó!