KHÔNG BAO GIỜ LÀ QUÁ MUỘN ĐỂ TRỞ THÀNH NGƯỜI BIẾT CÁCH GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Đây là một cuốn sách hướng dẫn cách giải quyết vấn đề. Sẽ có nhiều thử thách khá lắt léo – lắt léo đến mức có lẽ hầu hết mọi người phải giơ tay đầu hàng. Nhưng những Người-Biết-Cách- Giải-Quyết-Vấn-Đề không giống như hầu hết mọi người – mặc dù hầu hết mọi người nên học cách làm được như họ.

Như bạn thấy, những Người-Biết-Cách-Giải- Quyết-Vấn-Đề có thể ở nhiều độ tuổi khác nhau, hình vóc cơ thể cũng khác nhau. Có thể bạn tưởng rằng họ có tài năng đặc biệt hay ít ra có vận may kha khá, nhưng thật sự họ cũng chỉ là những người như bạn nhưng lại hơn bạn ở chỗ họ đã học được cách tư duy, cách ra quyết định và hành động của riêng mình, từ đó định hình cho mình một cuộc sống năng động. Những con người ấy đã tự đúc kết và tìm tòi được những công cụ giải quyết vấn đề rất có ích trong cuộc sống.

Nếu bạn làm theo các bài học rất đơn giản trong những trang sách này, bạn cũng có thể trở thành một Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn- Đề. Bạn đừng cho rằng cuộc sống của bạn đang vượt ngoài tầm kiểm soát, mà hãy nhận lấy trách nhiệm về mình và từ đó, từng bước thay đổi thế giới xung quanh. Đừng để bản thân bị những khó khăn thử thách hàng ngày đánh gục mà hãy học cách trải nghiệm và vượt qua những khó khăn thử thách đó.

Sau khi đọc xong cuốn sách này bạn sẽ thấy mình thật sự tiến bộ hơn rất nhiều. Những mơ ước và mục tiêu dường như luôn nằm trong tầm tay bạn. Bạn sẽ thành công trong bất kỳ lĩnh vực nào mà bạn có đủ đam mê và óc tưởng tượng để kiên trì theo đuổi.

Ước mơ hay mục tiêu của bạn có thể chỉ đơn giản là trở thành một vũ công giỏi hơn hay biết cách làm bánh ngọt kiểu Pháp. Cũng có thể là một mục tiêu lớn hơn như điều hành chính phủ hoặc giải quyết thảm họa nóng lên toàn cầu. Dù đó là gì thì bạn cũng sẽ học được cách giải quyết.

Giải quyết vấn đề là một năng lực không chỉ giới hạn ở một số ít người may mắn. Thật ra đó là một kỹ năng và một thói quen mà chúng ta hoàn toàn có thể học được. Cuốn sách này sẽ giới thiệu cho bạn cách tiếp cận để giải quyết vấn đề cơ bản thông qua ba tình huống thực tiễn:

Những Người Thích Nấm – một ban nhạc mới ra đời đang cố gắng ổn định số lượng khán giả hâm mộ.

John Bạch Tuộc – một thanh niên sáng dạ nuôi hoài bão trở thành họa sĩ đồ họa vi tính đang cần mua chiếc máy tính đầu tiên.

Kiwi – một cầu thủ bóng đá đầy đam mê đang tìm trung tâm huấn luyện tốt nhất ở Brazil.

Cuốn sách cũng cung cấp cho bạn đầy đủ những kỹ năng giải quyết vấn đề đã được chứng minh trong thực tiễn, đây cũng chính là những kỹ năng mà nhiều công ty và tập thể, cá nhân trên toàn thế giới vận dụng thành công để giải quyết vấn đề. Nhưng trước khi bắt đầu học cách tiếp cận giải quyết vấn đề, cho phép tôi giới thiệu với bạn những Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề cùng những người bạn của họ.

NHỮNG NGƯỜI-BIẾT-CÁCH-GIẢI-QUYẾT-VẤN-ĐỀ VÀ NHỮNG NGƯỜI BẠN

Đến lúc này, có lẽ bạn còn chưa biết chính xác điều gì khiến người ta trở thành Người-Biết-Cách- Giải-Quyết-Vấn-Đề. Trước tiên, hãy nói về những người không biết cách giải quyết vấn đề. Nhiều quan điểm thông thường có thể gây trở ngại cho việc giải quyết vấn đề hiệu quả. Mặc dù những nhân vật sau đây có thể là bức tranh biếm họa của một số người có thật ngoài đời, tôi vẫn chắc rằng bạn sẽ thấy có gì đó rất quen thuộc ở những nhân vật không biết cách giải quyết vấn đề đó. Chắc rằng bạn sẽ gặp những người như thế trong trường học hay trong công sở. Có thể đó là bạn bè hay người thân của bạn. Một số nhân vật thậm chí có thể khiến bạn liên hệ tới chính bản thân mình!

Ví dụ như cô Thở Dài.

Cô Thở Dài tiêu biểu cho loại người luôn bỏ cuộc ngay khi phải đối mặt với thử thách, cho dù thử thách đó chẳng hề to tát gì. Đứng trước khó khăn, cô chỉ thở dài và nói: “Tôi không bao giờ làm được việc đó”. Điều đó có nghĩa là kể cả khi cố thử làm việc đó thì cô vẫn không thể nào thành công. Đôi lúc cô cũng có những ý tưởng tuyệt vời hay nhận biết được một số vấn đề vẫn có khả năng giải quyết. Nhưng lúc nào cô cũng sợ vấp ngã và bị mọi người cười nhạo. Thế nên thay vì nói ra hay hành động, cô chỉ ngồi thừ người mà thất vọng về bản thân.

Cô Thở Dài không kiểm soát được cuộc sống của chính mình. Cô thấy như không ai hiểu mình và đổ lỗi cho mọi người chung quanh khi rắc rối xảy ra. Cô luôn lặp đi lặp lại những câu thế này:

“Tôi không bao giờ làm được điều đó. Tôi không giỏi trong lĩnh vực đó.”

“Tôi sẽ không thử đâu. Nếu tôi thất bại thì sao? Người ta sẽ cười tôi cho mà xem.”

“Tại cha mẹ tôi. Tại cái xã hội này. Tại cả bạn nữa!”

“Chẳng ai chịu hiểu tôi. Chẳng ai quan tâm đến tôi. Người ta luôn xa lánh tôi.”

Thế nhưng chàng Chỉ Trích thì hoàn toàn ngược lại, không bao giờ chàng ngại lên tiếng. Chàng là một người chỉ trích chuyên nghiệp. Dù kế hoạch thế nào chăng nữa, chàng cũng luôn sẵn sàng chỉ ra các thiếu sót và bác bỏ ý tưởng của người khác. Nếu ai đó thử làm việc gì và thất bại, chàng sẽ là người đầu tiên lên tiếng: “Tôi đã bảo mà!”. Chàng rất hào hứng chê trách người khác mỗi khi có sai sót xảy ra.

Chàng có thể nói rất nhiều về sai sót của mọi người nhưng dường như chẳng mấy khi đề cập đến sai lầm của bản thân. Bạn biết đấy, đứng bên ngoài mà chỉ trích thường rất dễ, nhưng bắt tay vào làm thì thật sự không đơn giản chút nào. Ngay cả khi biết cách làm mọi việc đi nữa mà bạn không chịu xắn tay vào làm thì cũng chẳng ích gì. Chàng Chỉ Trích không nhận ra rằng người ta không hề hài lòng trước những lời chỉ trích của chàng vì họ mới chính là những người thực sự bỏ công sức để cố gắng hoàn thành công việc. Có thể chàng quá sợ trách nhiệm và không dám đối diện với sự thật là chính chàng đã làm sai.

Có thể bạn sẽ nghe chàng Chỉ Trích hay nói những câu thế này:

“Xem nào, chắc chắn việc đó sẽ không thành công. Sao mà ngớ ngẩn thế chứ!”

“Tôi đã nói là mọi việc sẽ rối tinh lên mà. Tất cả là tại cậu.”

“Này, tôi đã nói cho cậu biết là nên làm gì. Vậy mà tại sao cậu vẫn không làm được?”

Chàng Chỉ Trích có thể khiến bạn xuống tinh thần, còn cô Mơ Mộng thì đầu óc lúc nào cũng như ở trên mây. Cô thích đưa ra những ý tưởng mới. Nhưng mọi việc chẳng tiến triển được tới đâu. Cô chẳng bao giờ thèm suy nghĩ xem làm thế nào để biến những ý tưởng đó thành kế hoạch thực sự và chắc chắn chẳng bao giờ muốn làm xong việc gì. Cô hài lòng với việc chỉ suy nghĩ về những mơ ước vĩ đại của mình. Dù sao thì trong đầu cô, chúng lúc nào cũng tốt hơn so với trong thực tế.

Cô Mơ Mộng có những mơ ước rất táo bạo – những ước mơ dường như chẳng bao giờ có thể trở thành hiện thực:

“Mình muốn viết một cuốn tiểu thuyết!”

“Nếu mình mở một doanh nghiệp thì sẽ thành công lắm nhỉ?”

“Mình muốn khi lớn lên sẽ trở thành bác sĩ.”

“Mình là con người của ý tưởng. Đừng làm mình rối với những chi tiết vụn vặt.”

Nếu gặp chàng Xông Xáo lần đầu, bạn sẽ thấy chàng rất giống một người giải quyết được vấn đề. Chắc chắn chàng không phải là loại người lo ngại trước những khó khăn và không hề có những ý nghĩ tiêu cực. Khi có sai sót xảy ra, chàng nhanh chóng bắt tay vào hành động. Chàng luôn nhìn nhận sự việc bằng thái độ “Tôi không thể thay đổi quá khứ. Nhưng ngay lúc này đây tôi có thể làm được một việc gì đó”. Rõ ràng là chàng Xông Xáo rất ngoan cường và năng động.

Tuy nhiên, nếu chàng biết dừng lại và suy nghĩ một chút trước khi hộc tốc lao vào làm, chàng sẽ đạt được nhiều thành công hơn. Chàng có xu hướng đổ lỗi mọi thất bại đơn giản là vì thiếu nỗ lực – chàng tin rằng mọi vấn đề đều có thể giải quyết bằng cách cố gắng hơn nữa. Một khi đã ra quyết định, chàng không muốn có bất cứ sự thay đổi nào. Chàng không thích tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của vấn đề, cũng không có thói quen cân nhắc những phương án thay thế. Đơn giản là chàng không nhận ra rằng dừng lại để suy nghĩ cũng quan trọng không kém việc bắt tay ngay vào hành động.

Chàng Xông Xáo thường có những câu như:

“Tôi không bao giờ bỏ cuộc. Tôi sẽ vượt qua khó khăn này!”

“Mình phải cố gắng hơn nữa! Không được nản chí!”

“Tôi biết việc này sẽ thành công nếu tôi nỗ lực thêm chút nữa.”

“Tại sao phải nghĩ trước khi làm? Chỉ phí thời gian thôi. Vấn đề là phải hành động ngay!”

Bạn có thuộc một trong những tuýp người này không? Bạn có bao giờ thở dài và bỏ cuộc? Bạn có nghĩ rằng chỉ trích mọi người dễ dàng hơn nhiều so với bắt tay vào làm? Bạn có thích mơ mộng nhưng ghét lập kế hoạch không? Bạn có lao vào giải quyết vấn đề ngay lập tức nhưng lại không dừng lại để suy nghĩ thêm khi chưa đạt được kết quả gì? Nếu trả lời “Không” cho những câu hỏi trên thì bạn chính là một Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề rồi đấy!

Những Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề thật sự có tài trong việc đặt ra mục tiêu và hành động để đạt được mục tiêu đó. Họ vượt qua khó khăn một cách dễ dàng. Cũng như chàng Xông Xáo, họ không ngần ngại trước những thử thách. Nhưng không như chàng Xông Xáo, họ luôn suy nghĩ về căn nguyên vấn đề, vạch ra một kế hoạch hiệu quả trước và trong khi hành động, và sẵn sàng làm lại kế hoạch khi xuất hiện những thử thách mới. Bằng cách cân bằng giữa suy nghĩ và hành động, họ có thể đạt được những thành quả đáng ngưỡng mộ. Những Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề rất say mê học hỏi từ những thành công cũng như thất bại của mình.

Bộ đồ nghề Bí Quyết của Người-Biết-Cách- Giải-Quyết-Vấn-Đề là xác định nguyên nhân căn bản của vấn đề và đặt ra những mục tiêu cụ thể. Họ luôn nhìn nhận mọi việc bằng một thái độ tích cực và tập trung vào những điều có thể làm được thay vì chỉ nghĩ đến những gì đã xảy ra. Sau đó, họ đưa ra những kế hoạch hành động cụ thể để giải quyết vấn đề và bắt tay vào thực hiện ngay. Trong quá trình hành động, họ luôn theo dõi và giám sát chặt chẽ tiến độ công việc của mình.

Bạn thường nghe một Người-Biết-Cách-Giải- Quyết-Vấn-Đề nói thế này:

“Được rồi, mình sẽ đạt được điều này trong vòng ba tháng nữa.”

“Đây là một trở ngại, nhưng thay vì lo sợ nó, mình sẽ tìm ra cách khắc phục nó.”

“Nguyên nhân thật sự của việc này là gì nhỉ?”

“Để giải quyết việc này, mình phải làm x, y và z. Phải thử ngay mới được.” • “Vậy phải có những yếu tố nào thì việc này mới thành công đây? Có gì sai sót nhỉ? Có cách nào để lần sau mình làm tốt hơn không?”

Biểu đồ dưới đây sẽ so sánh năm tính cách chúng ta vừa thấy ở trên và nêu bật được điểm khác biệt giữa những tính cách ấy:

Trong biểu đồ, cả năm nhân vật đều có một vấn đề cần giải quyết.

Cô Thở Dài chỉ quanh quẩn ở điểm xuất phát. Dĩ nhiên, cô chẳng tiến được bước nào.

Chàng Chỉ Trích tự tin rằng mình biết cách giải quyết vấn đề và nhanh chóng chỉ cho mọi người thấy họ đã làm sai chỗ nào. Nhưng chàng không làm gì cả và những điều chàng chỉ trích cũng chẳng giúp ai giải quyết được vấn đề. Đường gạch nối từ điểm khởi đầu của chàng chính là những kế hoạch của mọi người bị chàng bác bỏ.

Cô Mơ Mộng cũng không đạt được mục tiêu. Cô chỉ chiêm ngưỡng thành quả đạt được như một vì sao rực rỡ lung linh tuyệt đẹp. Cô ngồi yên ở điểm xuất phát, mơ đến những giải pháp vĩ đại và tuyệt hảo để giải quyết vấn đề, nhưng không bao giờ cố gắng biến chúng thành hiện thực.

Không giống như ba người trước, ít ra chàng Xông Xáo cũng đạt được mục tiêu. Chàng không bao giờ bỏ cuộc và luôn cố gắng hết sức mình. Tuy vậy, chắc gì chàng đã chạy đúng hướng. Khi phát hiện ra mình đã lạc đường, chàng quay đầu và lại cố hết sức để rồi bắt đầu lao vào một hướng đi sai khác. Chàng không bao giờ dừng lại để xác định nguyên nhân của vấn đề hay nghĩ ra một kế hoạch khác hiệu quả hơn. Thật đáng buồn, vì chắc chắn chàng có thừa nghị lực để đạt mục tiêu.

Những Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề đạt đến đích nhanh hơn và trực tiếp hơn tất cả mọi người. Họ vừa có đầy đủ quyết tâm cũng như tốc độ hành động của chàng Xông Xáo, vừa có khả năng tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề cần giải quyết trước khi đưa ra một kế hoạch khả thi và bắt tay vào việc. Trong khi tiến dần đến mục tiêu, họ không ngừng theo dõi tiến trình hành động của bản thân để đảm bảo mình đang đi đúng hướng. Trong khi những người khác chẳng đi đến đâu hay chỉ lao vào những con đường chẳng đem lại kết quả như mong đợi, những Người-Biết-Cách-Giải- Quyết-Vấn-Đề đã đạt đến mục tiêu thứ nhất và hướng đến mục tiêu tiếp theo.

Giải quyết vấn đề không phải là tài năng mà người này có, người khác không có mà nó chính là một thói quen. Nếu biết cách phát triển đúng những kỹ năng và có một thái độ đúng đắn thì bất kỳ ai cũng có thể trở thành Người-Biết-Cách-Giải- Quyết-Vấn-Đề.

NGƯỜI-BIẾT-CÁCH-GIẢI-QUYẾT-VẤN-ĐỀ TIẾN VỀ PHÍA TRƯỚC VỚI TỐC ĐỘ CHÓNG MẶT

Những Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề không chỉ đạt được mục tiêu nhanh hơn mà họ còn tiến về phía trước nhanh hơn. Họ luôn quan sát kết quả ảnh hưởng từ các hành động của mình và cố gắng học hỏi sau những thành công cũng như thất bại.

Nếu không hành động, bạn sẽ không bao giờ có được phản hồi từ những nỗ lực của bản thân, mà nếu thiếu đi những phản hồi đó, bạn sẽ không bao giờ trở thành một Người-Biết-Cách-Giải-Quyết- Vấn-Đề. Ý tưởng vĩ đại trong đầu bạn sẽ mãi mãi chỉ là một ý tưởng. Chỉ khi hành động, mỗi một kết quả mới trở thành một cơ hội phản ánh thực chất vấn đề và giúp bạn rút ra nhiều bài học hữu ích. Cho dù những kinh nghiệm mà bạn thu nhận được có vẻ chẳng to tát gì nhưng tất cả những điều nhỏ bé ấy cộng lại cũng tạo ra một sự khác biệt lớn trong quá trình lâu dài.

Hãy xem xét tình huống sau: Alex, Bianca và Cliff đều bán trái cây, mỗi người bán được 100 quả dưa hấu một tháng. Kết quả buôn bán của Alex tăng trưởng với tốc độ 1% mỗi tháng, trong khi Bianca tăng 5% và Cliff tăng 10%. Doanh số bán dưa hấu của họ sẽ khác biệt như thế nào sau 3 năm?

Sau 3 năm, Alex sẽ bán được 143 quả dưa hấu mỗi tháng. Tuy nhiên, Bianca bán được đến 579 quả còn Cliff sẽ đạt đến con số 3.091 quả mỗi tháng. Trong khi Bianca bán được nhiều dưa hấu hơn Alex đến 5 lần thì Cliff bán được nhiều hơn Alex những hai mươi hai lần. Hẳn là cậu sẽ cần một cửa hàng trái cây to hơn để có thể chứa hết số dưa đó. Hãy tưởng tượng sự khác biệt đó sẽ lớn như thế nào nếu ta so sánh doanh số của họ trong một khoảng thời gian dài hơn là 10 hay 30 năm!

Ở biểu đồ bên dưới, kết quả kinh doanh của Cliff vượt xa những bạn hàng khác. Chỉ có 10% khác biệt về tốc độ tăng trưởng tưởng như nhỏ bé ấy nhưng thật sự lại rất có ý nghĩa trong thời gian dài.

Khi trải qua tất cả những thành công cũng như thất bại, bạn sẽ thấy kỹ năng giải quyết vấn đề của mình phát triển đến mức bạn không chỉ giải quyết được vấn đề của riêng mình mà trên thực tế còn cải thiện môi trường quanh bạn. Khởi đầu bạn có thể dẫn dắt đội chơi thể thao hay dẫn đầu về học tập ở trường hoặc hướng cộng đồng của mình làm những việc lớn lao hơn. Thậm chí bạn có thể tạo ra một doanh nghiệp lớn hay giải quyết những vấn đề khó khăn nhất trên thế giới.

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ LÀ GÌ?

Giải quyết vấn đề là một quá trình có thể chia nhỏ làm bốn bước: (1) hiểu rõ tình huống; (2) xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề; (3) thiết lập kế hoạch hành động hiệu quả; và (4) triển khai thực hiện kế hoạch cho đến khi vấn đề được giải quyết, đồng thời đưa ra những điều chỉnh nếu cần.

Những bước này có liên quan chặt chẽ với nhau. Trước khi giải quyết chuyện gì, trước tiên bạn phải nhận ra đó là một vấn đề. Khi đó, chỉ xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề vẫn là chưa đủ. Bạn phải suy nghĩ thấu đáo làm thế nào mới có thể giải quyết được vấn đề, rồi thực sự tiến hành những bước cần thiết để khắc phục nó. Giải quyết vấn đề là một công việc kết hợp suy nghĩ và hành động. Chỉ thực hiện một trong hai việc đó sẽ không đưa bạn đến một kết quả tốt đẹp nào.

Điều này nghe qua thì rất đơn giản. Nhưng mấu chốt là ở chỗ chúng ta thường không làm những việc tưởng như đơn giản và rõ ràng ấy. Ví dụ, hãy xét một học sinh có điểm số môn toán cứ giảm dần. Cũng như mọi người, có thể cậu ta sẽ nói: “Mình phải cải thiện điểm số” rồi cứ hy vọng đạt được điều đó mà không hề làm gì để cải thiện chúng. Khả năng là điểm số môn toán của cậu ta sẽ đứng yên vì cậu chẳng hề để tâm tìm hiểu gốc rễ của vấn đề và những giải pháp cậu ta nên làm để giải quyết vấn đề đó.

Hay cũng có thể cậu nghĩ rằng: “Chắc mình phải nghỉ chơi bóng để có nhiều thời gian học hơn”. Ngay cả khi quyết tâm cao độ như thế nhưng điểm số của cậu ta vẫn sẽ không tiến bộ hơn nếu nguyên nhân gốc rễ của vấn đề không phải là thời gian cậu dành cho việc học mà là hiệu quả việc học của cậu. Tại sao lại phải bỏ phí cơ hội chơi bóng cùng các bạn, khi việc đó chẳng đem lại ích lợi gì cả?

Vậy Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề sẽ làm gì trong tình huống đó? Hãy xem một ví dụ:

Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề sẽ bắt đầu tự hỏi: “Mình đang làm sai những dạng toán nào nhỉ?”. Sau đó cậu phân loại các dạng toán thành các dạng như hình học, phân số, đại số. Bằng cách so sánh điểm số giữa các dạng toán khác nhau, cậu nhận ra rằng điểm số môn đại số thật ra đang tăng lên, trong khi điểm môn phân số đứng yên, và chỉ có điểm môn hình học là giảm xuống. Chỉ nhìn vào xu hướng trung bình của điểm số môn toán sẽ không giúp cậu nhận thấy điều đang thực sự diễn ra.

Vậy nếu hình học là nguyên nhân duy nhất khiến cho điểm môn toán đi xuống, bước tiếp theo sẽ là chia nhóm điểm số môn hình học thành các chủ đề nhỏ hơn bao gồm diện tích, góc và thể tích để xác định cụ thể hơn loại vấn đề nào đang gây khó khăn.

Từ việc chỉ nói câu “Điểm số môn toán của mình đang giảm xuống”, cậu đã có được một nhận xét chi tiết hơn: “Điểm số môn toán của mình đang giảm xuống vì mình không học tốt ba nhóm chủ đề: diện tích hình thang, thể tích hình trụ và áp dụng định lý Pi-ta-go”. Khi đã thấu hiểu vấn đề rõ ràng hơn thì hiệu quả của kế hoạch cậu đặt ra và kết quả chung sẽ tạo ra được một khác biệt đáng kể.

Khi Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề xác định được loại vấn đề mà mình đang gặp phải thì bước tiếp theo sẽ là định hướng chính xác những việc phải làm để có kết quả tốt hơn. Cậu có nên dành nhiều thời gian hơn cho môn toán, hay cải thiện hiệu suất học tập của cậu, hay thực hiện cả hai việc đó? Để tăng thời gian học toán, cậu có thể dậy sớm hơn ba mươi phút hoặc dành ba mươi phút trước khi ngủ để tập làm những dạng bài tập đó. Cải thiện hiệu suất học tập nghĩa là thay đổi phương pháp học tập. Cậu có thể đổi sang một quyển sách dạy toán hay hơn, nhờ thầy cô và bạn bè giúp đỡ trong những vấn đề gút mắc sau giờ học, hay nói cha mẹ tìm cho mình một gia sư.

Ở mỗi người thì nguyên nhân điểm toán giảm xuống sẽ khác nhau. Do đó, tất nhiên cách tốt nhất để giải quyết vấn đề “kỹ năng toán học” cũng sẽ khác nhau đối với từng người. Đó là lý do bạn phải luôn tự hỏi “tại sao” và “như thế nào” để phát triển một kế hoạch hành động cho riêng mình.

Như bạn đã thấy, giải quyết vấn đề không hề quá phức tạp. Tất cả những gì bạn cần làm là hiểu rõ tình huống, xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề, đưa ra một kế hoạch hiệu quả và thực thi kế hoạch đó. Ngay cả khi bạn phải đối mặt với một vấn đề rất lớn và phức tạp, nếu biết cách chia nó thành nhiều vấn đề nhỏ hơn và có tính khả thi hơn thì bạn sẽ giải quyết được thành công vấn đề đó.

Công cụ giải quyết vấn đề: Sơ đồ cây logic

Sơ đồ cây logic là một công cụ hết sức hữu ích đối với những ai cần giải quyết vấn đề. Đó là một công cụ trực quan giúp bạn xác định những nguyên nhân có thể có của một vấn đề và tạo ra rất nhiều giải pháp cho vấn đề đó.

Chúng ta sẽ lấy một ví dụ thật đơn giản để dễ hình dung hơn. Làm thế nào để chia các học sinh lớp 4 thành nhiều nhóm? Cách đơn giản nhất là theo giới tính: nam và nữ. Cách khác là theo chiều cao: cao trên 1,2 mét và từ 1,2 mét trở xuống. Bạn cũng có thể chia theo nhóm tay thuận: thuận tay phải, thuận tay trái hay thuận cả hai tay.

Sơ đồ cây logic cho những cách chia nhỏ này sẽ có dạng sau:

Khá đơn giản phải không? Bạn có nhận ra rằng khi tạo ra các nhánh như thế thì không một học sinh nào bị bỏ sót và cũng không có nhánh nào giao với nhau không?

Bây giờ, làm thế nào để chia lớp học theo nhóm câu lạc bộ mà học sinh tham gia?

Liệu bạn có thể tạo một sơ đồ cây logic để không bỏ sót học sinh và cũng không bị trùng lặp không?

Khi tạo sơ đồ cây logic, bạn không cần đi dần từ trái qua phải mà chỉ cần liệt kê bất kỳ điều gì bạn nghĩ ra trên giấy. Để lập cây logic, bạn hãy đặt chủ đề chính (tham gia câu lạc bộ) bên tay trái, sau đó đến những chủ đề nhỏ hơn (thể thao, nghệ thuật…) bên tay phải. Nhóm những chủ đề tương tự lại với nhau (các môn thể thao đồng đội, các môn thể thao cá nhân). Tiếp theo là tạo ra nhiều nhánh nhỏ. Bắt đầu từ bên phải, bạn hãy đặt câu hỏi cho từng nhóm: “Mình có thể đặt tên gì đại diện cho cả nhóm này?” vẽ một nhánh về bên trái và viết tên của nhóm đó. Từ nhánh bên trái của sơ đồ, đặt câu hỏi cho mỗi chủ đề lớn hơn: “Cụ thể là những gì/thế nào?” để chia thành các nhánh phụ về phía tay phải. Như sơ đồ cây trang bên, khi hoàn thành, cây sẽ to dần từ trái sang phải.

Hãy thử một ví dụ khác:

Làm thế nào để tăng số lượng hạt tiêu rơi ra từ lọ tiêu mà không cần làm mạnh tay hay lắc nhanh lọ tiêu? Dùng sơ đồ cây logic để đưa ra càng nhiều ý tưởng càng tốt (giả sử như độ ẩm không ảnh hưởng đến số lượng hạt tiêu rơi ra ngoài).

Để tạo sơ đồ cây logic này, bạn bắt đầu với vấn đề bên tay trái: “Làm thế nào để tăng lượng hạt tiêu rơi ra khỏi lọ?”. Sau đó hãy tạo ra các nhánh bằng cách đưa ra những giải pháp có thể xảy ra. Hai giải pháp có thể là: (1) tăng diện tích nắp lọ hay (2) tăng lượng hạt tiêu rơi ra khỏi nắp lọ. Để tiếp tục phân nhánh từ lựa chọn (2), có hai khả năng có thể làm tăng lượng hạt tiêu rơi ra khỏi nắp lọ là (1) tăng số lượng lỗ trên một đơn vị diện tích hay (2) tăng lượng hạt tiêu rơi ra khỏi mỗi lỗ. Cuối cùng, bạn có thể tăng số lượng hạt tiêu rơi ra khỏi mỗi lỗ bằng cách tăng kích thước lỗ hay giảm kích thước hạt tiêu. Thật ra, tăng kích thước lỗ chính là cách làm tăng doanh số của công ty sản xuất gia vị!

Trong khi bạn tạo sơ đồ cây logic, đôi lúc bạn có thể hình dung ra một bức tranh tổng thể của vấn đề. Nó giúp bạn xác định những thông số có thể thay đổi.

Bạn có thể sẽ phải mất một thời gian mới làm quen với sơ đồ cây logic, nhưng khi đã thao tác thành thục, nó sẽ giúp bạn vượt xa hơn hẳn ý tưởng ban đầu và đưa bạn đến với những giải pháp mới và đầy hiệu quả cho vấn đề đang cần giải quyết.

Sau khi học được những kiến thức cơ bản trong cách tiếp cận giải quyết vấn đề, bạn sẽ không còn lo sợ và trở nên tự tin hơn khi giải quyết mọi vấn đề trong cuộc sống, cho dù đó là chuyện điểm số, công việc hay vấn đề trong đời sống cá nhân.

Ở những bài học tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu về cách tiếp cận giải quyết vấn đề và các công cụ được những Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn- Đề khác nhau sử dụng: một ban nhạc rock mang tên Những Người Yêu Nấm muốn tăng số lượng khán giả hâm mộ, John Bạch Tuộc muốn mua một chiếc máy vi tính, coi đó như bước khởi đầu cho ước mơ trở thành một họa sĩ và đạo diễn phim ở Hollywood có thể sử dụng công nghệ máy tính để tạo hình ảnh, và Kiwi, một cầu thủ bóng đá đầy đam mê đang tìm kiếm một trung tâm huấn luyện hàng đầu ở Brazil để nâng cao kỹ năng của mình.