Nhìn chung, có một nguyên nhân phổ quát lý giải cho tình trạng nhiều người không hài lòng với công việc của mình. Nguyên nhân này bắt nguồn từ việc những người này đã không có được cái nhìn khách quan, toàn diện về chính bản thân họ.

Giá trị con người bạn không nằm ở các biểu hiện bên ngoài mà xuất phát từ các phẩm chất bên trong. Bạn cần biết rằng trong bạn còn rất nhiều khả năng tiềm ẩn. Bạn không phải là một cái máy nhận lệnh từ người khác, mà bản thân có quyền lựa chọn để trở thành người mà mình mong muốn.

Trong chúng ta, rất nhiều người đánh giá giá trị bản thân bằng cách so sánh mình với những người khác.

Một số khác lại lấy vật chất làm tiêu chí xác định giá trị của bản thân hay giá trị của những thành quả họ đạt được.

Các kết quả nghiên cứu trong 30 năm gần đây đều chỉ ra rằng lương bổng không phải là nguyên nhân chính khiến con người phát huy năng lực. Mức lương là thứ mà họ mong chờ, chứ không phải là động lực khích lệ, bởi ai cũng có mong muốn chính đáng là được trả lương tương xứng với công sức lao động. Hơn nữa, một nhà nghiên cứu đã đưa ra kết luận rằng: “Nếu một người được hưởng mức lương cao kèm theo chế độ phúc lợi rất tốt lại chán ghét công việc của mình, điều ấy cũng không có gì ngạc nhiên. Nhiều người đã quyết định chọn công việc khác với mức lương thấp hơn và chế độ đãi ngộ không tốt bằng, nhưng công việc đó tạo động lực cho họ phấn đấu… Nhiều người khác lại sử dụng thời gian sau giờ làm việc và trong ngày nghỉ cuối tuần để làm những công việc không cần thù lao với sự nhiệt tình, hăng hái mà họ không có được khi làm việc chính thức. Cái họ cần không phải là vật chất, mà là sự trân trọng”.

Một vài người lại lấy những tiêu chuẩn của người khác làm căn cứ đánh giá bản thân và cứ mải chạy theo cái bóng của người kia. Họ đã đánh mất bản sắc riêng của mình, hay nói cách khác, họ đã “bị đánh cắp đặc điểm nhận dạng”. Do đã đánh mất những giá trị riêng của chính mình nên những người này không còn khả năng tạo ra những cống hiến phi thường.

Charles Handy(1) nhà lý luận quản trị nổi tiếng người Anh, đã chia sẻ: “Chúng ta có thể định nghĩa ‘thành công’ là không thua kém hàng xóm… Nhưng nếu bạn thật sự xem câu trả lời trên là nghiêm túc, điều
ấy thật tai hại”.

Không người nào giống bạn. Bạn là duy nhất. Không một ai khác có được những thế mạnh, kinh nghiệm và sự  khéo léo mà bạn có. Tài năng của bạn là duy nhất và không trùng lặp. Do đó, không một ai khác có những cống hiến giống bạn.

Không một ai khác có được  những thế mạnh, kinh nghiệm và sự khéo léo mà bạn có. Tài năng của bạn là duy nhất và không trùng lặp.

Sau nhiều năm làm việc với các công ty dầu mỏ và nhiều trường đại học khác nhau, Charles Handy vẫn không cảm thấy hài lòng với công việc của mình và ông đi đến kết luận là mình đã chọn nhầm nghề. Sau đó ông liệt kê ra những khả năng đặc biệt, niềm đam mê và quyết định bắt đầu một câu chuyện mới trong sự nghiệp của mình.

Charles kể lại: “Đúng hôm sinh nhật lần thứ 49, tôi thức dậy sớm hơn thường lệ. Có thể bạn sẽ nghĩ đây không phải là sự kiện đáng chú ý, nhưng chính ở thời điểm này tôi mơ hồ nhận ra sự vô nghĩa là có thật. Và ngày hôm nay sẽ là ngày đầu tiên thật sự có ý nghĩa trong phần còn lại của đời tôi. Tôi có thể mất việc, nhưng đó là lựa chọn của bản thân. Tất nhiên, tôi không gọi đó là thất nghiệp mà tôi nghĩ rằng mình đang ‘lập danh mục đầu tư’”.

Và Handy thật sự không thất nghiệp, mà đơn giản là ông thay đổi tư duy của mình. Rất nhiều công việc có ý nghĩa quan trọng và các khách hàng đang đợi ông. Đã từ lâu, ông không còn xem mình như một bánh răng trong cỗ máy tổ chức, mà là “người đầu tư thế mạnh của bản thân”. Điều ấy cũng tương tự như việc đầu tư vào cổ phiếu và cổ phần, song trong trường hợp này, vốn của Handy hơi khác thường, bao gồm cả tiềm lực kinh tế và khả năng viết lách thiên bẩm. Từ đó, ông ấy đã viết được 18 quyển sách về quản trị nổi tiếng và có những đóng góp đáng kể trong giới kinh doanh.

Handy chia sẻ về cuộc trò chuyện với một người bạn có thâm niên trong ngành quảng cáo. Bạn của Handy đã 48 tuổi. Lâu nay, ông ấy luôn phàn nàn với Handy rằng trong một ngành công nghiệp luôn đòi hỏi sự đổi mới như quảng cáo, thì những người lớn tuổi như ông khó có thể giữ được chỗ đứng. Nhưng Handy biết rằng trong tương lai sẽ ngày càng hiếm những công việc có sự ổn định lâu dài. Do đó, Handy ủng hộ bạn đi theo con đường đầu tư giống mình.

Tuy nhiên, không nhất thiết phải rời bỏ công việc hiện tại mới chứng tỏ rằng bạn đã thay đổi tư duy. Thay vì thụ động tuân theo những hướng dẫn trong bản mô tả công việc, sự đổi mới trong tư tưởng được biểu hiện qua việc đánh thức khả năng làm việc thực sự của chính mình.

Trong thời đại tri thức, vấn đề người lao động cần đặt ra là: “Tôi nên cống hiến những gì?”
Giáo sư Richard Florida đã nhận xét: “Nền kinh tế của chúng ta đang ở trong thời kỳ quá độ khá dài trước khi xuất hiện những biến chuyển lớn lao. Tình trạng này tương tự như xu hướng xã hội cuối thế kỷ 19, khi con người rời khỏi ruộng đồng và chuyển đến những thành phố công nghiệp mới, nhưng ở cấp độ cao hơn. Hiện nay, nền kinh tế sản xuất đang dần bị thay thế bởi nền kinh tế của những ý tưởng sáng tạo”. Sự thay đổi này chưa thể dự đoán được, nhưng với tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật thì các công ty theo kiểu truyền thống sẽ nhanh chóng biến mất. Trong thời đại tri thức, sự sáng tạo và cống hiến là những vấn đề đáng được quan tâm nhất.

Trong thời đại công nghiệp, người ta đơn giản chỉ hỏi: “Bản mô tả công việc của tôi là gì?”. Theo Peter Drucker(2), chuyên gia hàng đầu về tư vấn quản trị, thì: “Trong thời đại tri thức, vấn đề người lao động cần đặt ra là: ‘Tôi nên cống hiến những gì?’. Đây chính là tư duy mới trong lịch sử loài người. Trong thời đại cũ, cấp dưới phải thực hiện nhiệm vụ do cấp trên đưa xuống và cho đến những thập kỷ gần đây, tình trạng này vẫn được duy trì. Nhưng ngày nay, sự phát triển của đội ngũ lao động tri thức khiến người ta phải nhanh chóng thay đổi cách nhìn nhận này.

Những khuôn mẫu của thời đại công nghiệp đã hoàn toàn không còn giá trị trong thời đại tri thức. Nếu chỉ biết làm việc một cách thụ động theo bản mô tả công việc có sẵn, bạn không thể thích nghi với thế giới luôn đổi thay từng ngày và sẽ nhanh chóng bị tụt hậu. Tại sao như vậy? Câu trả lời là, ngay khi được viết ra, Bản mô tả công việc đã trở nên lỗi thời. Nếu không thường xuyên thay đổi bản thân để có thể thích ứng được với những thách thức mà tổ chức của bạn phải đối mặt, bạn sẽ bị bỏ lại phía sau. Đại sư – triết gia Tinh Vân (Hsing Yun)

(3) nhận xét: “Đơn giản là có những thứ ta không thể giữ lại bên mình mãi mãi, dù có cố gắng đến mấy. Trong thời đại ngày nay, mọi thứ sẽ thay đổi, luôn thay đổi và ngay cả những tiền đề giúp bạn có được như ngày hôm nay cũng sẽ biến mất. Vậy tại sao bạn còn cố níu giữ?”(4)

Trong thời đại công nghiệp, bạn chỉ là công cụ của người khác. Trong thời đại tri thức, bạn sẽ là người đem đến giải pháp duy nhất cho những vấn đề trọng yếu.

CON NGƯỜI TRONG THỜI CON NGƯỜI TRONG THỜI ĐẠI TRI ĐẠI CÔNG NGHIỆP THỨC

“Tôi hoàn thành nhiệm vụ của                       “Tôi có những đóng góp quan trọng.”
mình.”

“Tôi là người tìm kiếm việc làm.”                 “Tôi là người giải quyết các vấn đề.”

“Tôi là một mắt xích trong bộ                        “Tôi là con người với những ưu thế nổi trội:

máy công ty.”                                                   tài năng, niềm đam mê, đạo đức.”

Chân dung một người lao động điển hình trong thời đại công nghiệp rất khác biệt so với hình mẫu người lao động trong thời đại tri thức. Đó là sự khác biệt giữa một người thụ động, không đưa ra được sáng kiến nào với một người năng động luôn có trách nhiệm cho tương lai.

Hiện tại, nhiều người vẫn bảo lưu những tư tưởng còn sót lại từ thời đại công nghiệp. Theo đó, một bài báo trên tờ Times of London có đoạn viết: “Nhiều người lao động không cảm thấy thoải mái ở sở làm vì họ dành phần lớn thời gian để giả vờ làm việc. Thái độ đối phó đó khiến họ căng thẳng hơn cả khi phải làm việc quá mức. Đây chính là nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự trì trệ của công ty”.

Là công dân trong thời đại tri thức, điều đó có nghĩa là bạn sẽ đem tất cả năng lực của bản thân để đối đầu với những thách thức mang tầm thời đại. Bạn không phải là “một cái máy chỉ biết hoạt động theo bản mô tả công việc”. Một hình mẫu lý tưởng của thời đại tri thức là người có kiến thức, khả năng, biết kiểm soát, biết suy nghĩ, có khả năng sáng tạo với những năng lực tiềm tàng không giới hạn; và bạn có thể tận dụng những thế mạnh đó để tạo nên những cống hiến mang dấu ấn riêng.