Trời nắng thiệt là gắt, trên lộ cát nóng muốn phồng chưn, nhưng vì thằng Hồi với thằng Quì thoát thân ra khỏi nhà chẳng khác nào cặp chim sổ lồng, bởi vậy chúng nó vui mừng không sợ nóng chưn, không kể trời nắng. Chúng nó đi một lát thì tới một cái ngã tư, nếu đi thẳng thì lên Bà Quẹo, nếu đi phía tay mặt thì qua Lăng Cha Cả, còn nếu đi phía tay trái thì qua sở dây thép gió rồi vô Chợ Lớn. Chúng nó dụ dự không biết phải đi ngả nào may có một người đi ngang, thằng Hồi hỏi thăm mới biết đi phía tay mặt thì đi xuống Sài Gòn được. Thằng Hồi liền kéo tay thằng Quì mà biểu đi qua ngả Lăng Cha Cả. Thằng Quì trì lại mà nói rằng:

– Xuống Sài Gòn làm giống gì?

– Xuống đó mình lượm banh kiếm tiền chơi.

– Tối chỗ đâu mình ngủ?

– Vườn Bồ-rô đó chi? Ngủ được mà.

– Ngủ bậy lính bắt chớ?

– Mình ngủ, chớ phải mình ăn trộm, ăn cắp đồ của ai hay sao mà sợ.

– Không phải tao sợ, mà điều ở Sài Gòn cò bót hay nhiều chuyện, khó chơi lắm. Đã vậy mà hễ rủi gặp tía tao rồi làm sao?

– Vậy chớ mầy muốn đi đâu bây giờ?

– Đi đâu cũng được hết, miễn là đừng xuống Sài Gòn thì thôi.

– Vậy mình đi vô Chợ Lớn.

– Ừ, được.

Hai đứa dắt nhau quẹo qua tay trái. Chúng nó đi tới sở dây thép gió, thấy một cột dây thép cao vòi vọi thì đứng lại coi chơi. Thằng Hồi ngước mặt ngó một hồi rồi nói rằng:

– Cao quá! Hồi đó họ làm sao họ dựng vậy mầy há?

– Cha chả! Cao quá, leo lên té chết còn gì.

– Chết thì chịu chớ, ăn tiền của người ta thì phải làm.

– Mầy dám leo lên đó hôn?

– Leo lên làm gì?

– Tao hỏi cho biết vậy mà, mầy dám leo hôn?

– Chừng tao lớn rồi tao mới dám.

– Chớ bây giờ mầy không dám hay sao?

– Bây giờ tay chưn mình còn yếu quá, leo sao nổi.

– Họ trồng mấy cây đó làm chi mà cao quá vậy mầy há?

– Cột dây thép gió mà.

– Dây thép gió là giống gì mầy há?

– Ai làm việc gì ở đâu hễ gió đưa đến mấy cột đó thì họ biết hết thảy.

– Nếu vậy thì dở lắm.

– Sao mầy chê dở?

– Bởi vì mấy chỗ ở dưới gió họ làm việc gì, ở đây có biết được đâu.

– Ở dưới gió thì thôi, chớ mầy muốn biết hết làm sao cho được.

Hai đứa coi chơi cho đã rồi thủng thẳng đi lần vô Chợ Lớn. Mặt trời chen lặn, chúng nó mới vô tới Châu Thành. Chúng nó không tính trước, nên cứ ngó trước mắt mà đi. Gặp xe đụng chúng nó đứng lại coi chơi, thấy tiệm lớn chúng nó xẩn bẩn dòm ngó. Chúng nó đi mút đường nầy rồi quẹo qua đường khác, ban đầu thì vui cười hớn hở, mà lần lần rồi thằng Hồi hết cười nữa, lại lệt bệt ở đàng sau.

Đến gần 10 giờ tối, hai đứa nó đi qua đường Cây Mai. Trên đường người đi đã thưa thớt, còn hai bên phố thì phần nhiều đã đóng cửa ngủ rồi. Thằng Quì thấy thằng Hồi đi lụt thụt đằng sau xa, nó bèn đứng lại và kêu mà nói rằng: “Hồi, đi riết, mậy! Bộ mầy mỏi cẳng rồi sao?”

Thằng Hồi ráng đi tới và nói rằng:

– Tao mỏi cẳng quá, mà ruột tao nó làm giống gì không biết, nó thắt lại, đau dữ.

– Mầy có đói bụng hôn?

– Không.

– Vậy chớ sao mà thắt ruột. Chắc là mầy đói bụng chớ gì?

– Mầy nói phải. Chắc là nó đói bụng.

Lúc ấy hai đứa nó đứng dựa cây cột đèn khí. Ở phía trên lại có một gánh mì thánh đi xuống, gõ lắc cắc cụp. Thằng Quì thấy thằng Hồi đổ mồ hôi ướt mặt ướt cổ, bộ coi mệt lắm, nó bèn hỏi rằng:

– Mầy muốn ăn mì hôn mậy?

– Tiền đâu có mà ăn.

– Tao có tiền.

– Mầy làm giống gì mà có tiền?

– Tao có ba cắc. Hổm nay mầy về trển tao ở dưới nầy tao đi lượm banh, tao mắc ăn bánh với mua dầu cho chị Châu, chớ không tao còn tới hai ba đồng.

Thằng Quì và nói và móc lưng lấy ba cắc bạc đưa cho thằng Hồi coi. Thằng Hồi cười. Gánh mì lần lần đi tới. Thằng Quì nói rằng:

– Thuở nay mầy chưa ăn mì, thôi mầy ăn một tô đi.

– Mầy có ăn rồi chưa?

– Tao có ăn rồi. Hôm mầy về trển, ở dưới nhà tao có ăn.

– Mầy có cho chị Châu ăn hôn?

– Chỉ mắc đau hoài ăn giống gì được.

– Té ra chỉ chết mà chưa ăn một tô mì nào hết.

– Chưa.

– Tội nghiệp chỉ quá há.

– Ừ. Thôi, bữa nay mầy ăn đi, ăn cho biết với người ta.

– Mầy ăn hôn?

– Không.

– Mầy không ăn mầy đói bụng làm sao?

– Thây kệ, để một lát nữa tao mua một ổ bánh mì nhỏ tao ăn.

– Một tô mì năm đồng xu. Tao ăn rồi hết tiền mầy còn gì?

– Thây kệ mà! Hết rồi mình kiếm cái khác, lo gì mậy.

Thằng Quì liền kêu chú bán mì đứng lại và biểu nấu một tô mì năm xu. Chú chệt để gánh mì dựa lề đường, rồi kéo hộc tủ lấy mì và giở thùng nước bỏ vô mà nấu. Thằng Hồi đứng một bên, tay vịn thùng mà coi. Chú chệt lau tô, chế mỡ, rót nước mắm, bỏ hành rồi vớt mì làm coi gọn gàng. Thằng Quì xẩn bẩn ở đầu đàng kia, thấy chú chệt mắc lăng xăng đầu đằng nọ, nó mới thừa dịp chú xây lưng nó bèn lấy ba bốn miếng thịt cầm trong tay, rồi bước lại coi chú làm, bộ tề chỉnh như thường. Chú bưng tô mì qua đầu kia bỏ thịt, nó lại nói rằng: “Chú bỏ thịt nhiều một chút chú. Bỏ thêm vài miếng nữa mà”. Chú chệt nói lớn rằng: “Thêm cái gì à? Đủ thì thôi chớ, nhiều làm sao được”. Chú rắc tiêu rồi bưng tô mì đưa ra.

Thằng Hồi đưa hai tay bưng lấy tô mì, bộ nó vui vẻ lắm. Nó vừa sửa soạn ngồi xuống mà ăn, thằng Quì  nói rằng: “Thôi mầy ở đây mầy ăn, để tao chạy lại đàng kia tao mua một ổ bánh mì rồi tao trở lại nghe hôn”. Nó nói rồi liền bỏ mà đi. Thằng Hồi ăn mì, coi bộ ngon biết chừng nào. Nó ăn vài miếng rồi bưng tô mà húp nước, mà một lát lại ngó chừng thằng Quì một cái, sợ thằng Quì đi mất, không tiền mà trả, chắc chú chệt kéo đầu. Nó ăn chậm chậm, gần hết rồi thằng nọ mới trở lại, trong tay cầm một ổ bánh mì với một gói giấy nhựt trình nhỏ nhỏ.

Thằng Quì móc lưng đưa cho chú chệt một cắc bạc. Chú thối lại năm xu. Nó lận xu vào lưng rồi bẻ bánh mì ra làm hai đưa cho chú chệt mà nói rằng: “Chú làm ơn chế cho tôi một chút nước mắm trong bánh mì đặng tôi ăn chơi chú”. Chú chệt cùn quằn, song chú cũng chế nước mắm tàu yểu vào hai khúc bánh mì.

Thằng Quì lại dựa lưng vào cây cột đèn khí mà ăn. Thằng Hồi ăn hết mì, húp cạn nước rồi nó bưng tô mà trả. Chú chệt lau tô, lau đũa, rồi kề vai gánh mì đi, tay nhịp hai miếng cây kêu lắc cắc cụp. Thằng Hồi lấy vạt áo lau miệng, rồi day lại thấy thằng Quì đương mở gói giấy lấy thịt mà ăn với bánh mì, thì nó hỏi rằng:

– Thịt đâu mầy mua mà ăn đó?

– Thịt tao thộp của thằng chệt mì hồi nãy.

– Mầy thộp hồi nào? Sao tao không thấy?

– Hồi nó mắc lăng xăng lo vớt mì, ở đàng nầy tao thỉnh một nắm, ăn với bánh mì sướng quá. Nó còn chế nước mắm giùm cho tao nữa, mới thiệt là khỏe chớ!

– Mầy hay quá! Tao không thấy chút nào hết.

– Làm bậy ăn chơi vậy mà, để nó bán dư rồi nó đổ cũng vậy.

– Mầy tưởng đâu nó dại đa. Nó bán dư thì nó ăn, chớ cái gì lại đổ.

– Thằng chệt làm thịt ngon quá. Nó nấu mì ngon hôn mậy?

– Ngon lắm.

– Bây giờ mầy còn đau thắt ruột nữa thôi?

– Hết rồi.

– Tao biết lắm! Hồi nãy tại mầy đói bụng nên nó làm như vậy, chớ có phải đau đâu. Bây giờ mầy khỏe hay chưa?

– Khỏe.

– Tao ăn hết ổ bánh mì nầy rồi, tao cũng khỏe. Mầy còn đói hôn?

– Hết đói rồi.

– Tưởng còn đói thì ăn thêm một miếng bánh mì đây.

– Không, tao no nóc rồi. Để cho mầy ăn.

– Tao mua có tiền xu mà ổ bánh mì lớn quá. Trong nầy bánh mì bán rẻ hơn ngoài Đất Hộ.

– Ăn rồi đây mình đi đâu mậy?

– Ăn rồi thì ngủ, chớ khuya rồi mà còn đi đâu.

– Chỗ đâu mình ngủ?

– Mầy khéo lo dữ hôn! Phố đầy hai bên đó, muốn ngủ căn nào lại hổng được.

– Biết họ có cho hay không?

– Ai biểu mầy hỏi làm chi, mà họ không cho. Cứ vô ngủ nhầu thôi mà.

– Ngủ bậy họ đuổi chớ.

– Họ đóng cửa họ ngủ rồi, mình ngủ đàng trước họ có hay đâu mà đuổi. Chừng sáng họ hay họ đuổi thì mình ngủ rồi, có cần ở đó nữa làm gì.

Thằng Hồi gặc đầu cười. Thằng Quì ăn bánh mì thịt rồi nó đứng dậy mà nói rằng: “Bây giờ đi kiếm nước uống rồi ngủ nè”. Hai đứa dắt nhau lại góc đường rút nước phông tên mà uống và rửa tay rửa mặt. Uống nước rồi chúng nó đi lần theo đường Cây Mai, thấy có một dãy phố lầu năm căn đều đóng cửa ngủ hết, mà căn đầu lại có treo một bức sáo kín mít. Thằng Quì giở bức sáo chun vô, thấy có một bộ ván nhỏ thì mừng, nên ngoắt thằng Hồi vô theo. Hai đứa nó len lên bộ ván mà nằm, lóng tai nghe thì trong nhà im lìm, song có tiếng giày đi qua đi lại trên lầu. Thằng Hồi nói nho nhỏ rằng: “Họ còn thức mầy à.”. Thằng Quì xô nó một cái mạnh và nói rằng: “Ngủ đi, đừng có nói chớ”.

Hai đứa nằm nín khe một lát rồi ngủ khò.

Căn nhà nầy là căn nhà của Cẩm Vân, mẹ đẻ của thằng Hồi. Trong lúc hai đứa vô đó thì Cẩm Vân còn thức ở trên lầu.

Trót năm năm nay, không có giây phút nào nàng quên con được. Tuy nàng ăn ngủ như thường, không lộ sắc thương nhớ con cho người nhà biết, song nàng nằm chỗ nào hay là ngồi chỗ nào cũng thấy hình dạng con phất phơ trước mắt, nàng cũng nghe tiếng nói của con văng vẳng bên tai hoài. Nàng cấm tuyệt chồng không cho tới nhà, ấy là muốn chồng ra công tìm kiếm con mà trả cho nàng; nàng hay dạo chơi, khi ra Sài Gòn, khi rảo khắp mấy nẻo đường trong Chợ Lớn, ấy là cố ý đi coi may có gặp con hay không. Nàng trông đợi tìm kiếm con lâu quá rồi mà không được, bởi vậy lần lần rồi nàng thối chí ngã lòng hết trông gặp con nữa.

Tối bữa nay, khi đồng hồ gõ 9 giờ, cô Ba Hài biểu con Ngó là đứa ở, đóng cửa rồi giăng mùng cho cô ngủ, thì Cẩm Vân đi lên lầu, nàng cũng tính ngủ phứt cho rồi. Thường bữa hễ đến giờ đó thì nàng ngủ, chẳng hiểu vì cớ nào đêm nay nàng lại xốn xang trong lòng, nên trăn trở hoài không ngủ được. Nàng thương nhớ con hết sức, nhớ tới bàn tay bàn chơn, nhớ tới cái trán, cái mặt, nhớ tới tướng đi, tướng đứng, nhớ tới giọng nói, giọng cười, nhứt là nàng nhớ trên đầu nó, phía sau cái sọ có một cái bớt son bằng hai ngón tay, còn dựa hai bên cạnh tai lại có hai lỗ nhỏ. Nàng nhớ con bao nhiêu thì nàng cũng phiền chồng bấy nhiêu, nàng phiền đến nỗi tóc của nàng năm nay đã dài rồi mà nàng muốn cạo nữa.

Cẩm Vân nhớ con, giận chồng, ngủ không được, nàng đi qua đi lại trên lầu, nên thằng Hồi mới nghe tiếng giày đó. Nàng đi cho tới đồng hồ gõ 12 giờ, nàng khát nước, bèn xuống tầng dưới vặn đèn khí lên rồi rót nước trà mà uống. Uống nước rồi, nàng cũng chưa chịu đi ngủ. Nàng ra bộ ghế giữa ngồi chơi. Có cái hình nàng chụp với con hồi năm trước, nàng mới vói tay lấy hình mà nhìn. Nàng coi hình mà nàng rưng rưng nước mắt. Nàng ngồi đó cho đến gần một giờ nàng mới chịu trở lên lầu.

Tạo hóa trớ trêu! Mẹ thương nhớ con, con quyết tìm mẹ. Trót năm năm mẹ con lìa nhau. Hôm nay xui khiến cho con vào nhà mẹ rồi, mẹ con cách nhau có một cái cửa mà thôi, sao lại không khiến luôn cho mẹ mở cửa bước ra, đặng mẹ con nhìn nhau, cho mẹ hết cơn sầu thảm, cho con hết khổ tấm thân? Làm chi cho ra nông nỗi xa rồi lại gần, mà gần rồi lại còn xa nữa? Hay là số mạng của mẹ con nàng Cẩm Vân mãn đời có khi gần nhau mà không gặp nhau được, nên trời đất mới cắc cớ làm như vậy chăng?

Thằng Hồi nằm ngoài cửa, nó không dè mẹ nó vì nó mà châu mày rơi lụy, nát ruột, bầm gan ở trong nầy. Nó ôm chặt thằng Quì mà ngủ hoài. Hai đứa nó ngủ cho đến sáng. Con Ngó thức dậy mở cửa ra quét nhà, còn cô Ba Hài với Cẩm Vân còn ngủ hết.

Nó bước ra ngó thấy thằng Hồi với thằng Quì nằm ngủ trên ván, nó không biết con nhà ai ở đâu vô đó, nó mới trở cán chổi thọc hai đứa thức dậy rồi hỏi rằng: “Bây ở đâu, sao dám lén vô đây mà ngủ như vậy hử? Phải đi cho mau, không thì tao khệnh cho một cây chổi chết bây giờ”.

Thằng Quì ngồi dậy, hai tay giụi con mắt, còn thằng Hồi cứ nằm ngửa trên ván mà vung vai, rồi huynh tay huynh chưn và ngó con Ngó mà hỏi rằng: “Chị nói giống gì?”. Con Ngó nổi giận đáp rằng: “Đuổi bây đi, chớ nói giống gì”. Thằng Quì ríu ríu bước ra ngoài đường. Thằng Hồi thủng thẳng ngồi dậy, một tay gãi đầu hai ba cái rồi ngó con nọ và cười và nói rằng:

– Ngủ ngon quá, chị kêu làm lộn xộn mất giấc ngủ.

– Cha chả! Mầy bắt lỗi tao phải hôn? Muốn ngủ ngon thì về nhà mầy mà ngủ chớ.

– Nhà đâu bây giờ mà về?

– Không có nhà thì ra ngoài chớ.

– Lính bắt.

– Bắt thì chịu, chớ nói với ai?

– Ngủ bộ ván nầy mát quá. Phải mỗi đêm chị cho hai đứa tôi ngủ nhờ ở đây hoài thì sướng lắm.

– Khéo nói hôn! Ai sắm ván để cho bây ngủ hay sao? Thôi đừng có nói nhiều, đi đi đặng cho ta quét ván.

Con Ngó nói dứt lời rồi nắm cánh tay thằng nọ mà xô ra đường. Thằng Hồi giở bức sáo chun ra, miệng chúm chím cười. Nó ra tới đường rồi day mặt trở vô mà ngó chừng lên lầu một cái rồi mới đi theo thằng Quì.