Một cái cây cao tuổi, ngay bên cạnh nhà tôi, đã nhảy múa trong mưa, và lá khô của nó rụng xuống với vẻ duyên dáng thế và đẹp thế. Không chỉ cái cây nhảy múa trong mưa và trong gió, các lá khô đang rời khỏi cây cũng nhảy múa; đang có lễ hội.

Ngoại trừ con người, trong toàn thể sự tồn tại không ai đau khổ với thời già lão; thực tế, sự tồn tại không biết gì tới thời già lão cả. Nó biết về việc chín muồi; nó biết về sự trưởng thành. Nó biết rằng có thời gian để nhảy múa, để sống mãnh liệt và toàn bộ nhất có thể được, và có thời gian để nghỉ ngơi.

Những chiếc lá khô đó của cây hạnh bên cạnh nhà tôi không chết; chúng đơn giản đi nghỉ ngơi, tan chảy và hội nhập vào cùng mảnh đất mà chúng đã nảy sinh. Không buồn rầu, không tang tóc, mà sự an bình mênh mông khi rơi vào nghỉ ngơi trong vĩnh hằng. Có lẽ một ngày khác nào đó, một thời gian khác nào đó chúng có thể quay lại lần nữa, dưới hình dạng nào đó, trên một cái cây khác nào đó. Chúng sẽ lại nhảy múa; chúng sẽ lại ca hát; chúng sẽ lại vui sướng khoảnh khắc đó.

Sự tồn tại chỉ biết một thay đổi tuần hoàn từ sinh sang tử, từ tử sang sinh, và đó là quá trình vĩnh viễn. Mọi việc sinh đều ngụ ý việc tử và mọi việc tử đều ngụ ý việc sinh. Mọi việc sinh đều có trước đó việc tử và mọi việc tử đều được kế tiếp bởi việc sinh. Do đó sự tồn tại không sợ hãi. Không có nỗi sợ cho bất kì đâu ngoại trừ trong tâm trí con người.

Con người dường như là loài ốm yếu duy nhất trong toàn thể vũ trụ. Cái ốm yếu này ở đâu ra vậy? Điều đó thực sự đáng phải khác… con người đáng ra phải tận hưởng nhiều hơn, yêu nhiều hơn, sống từng khoảnh khắc nhiều hơn. Dù đó là thời thơ ấu hay thời thanh niên hay thời già lão, dù đó là việc sinh hay việc tử, điều đó chẳng thành vấn đề chút nào. Bạn vượt lên trên tất cả những chương hồi nhỏ bé này. Hàng nghìn việc sinh đã xảy ra cho bạn, và hàng nghìn việc tử. Và những người có thể thấy rõ ràng đều có thể hiểu điều đó thậm chí còn sâu sắc hơn, cứ dường như điều đó đang xảy ra mọi khoảnh khắc. Cái gì đó trong bạn chết đi mọi khoảnh khắc và cái gì đó trong bạn được sinh ra mới mẻ. Sống và chết là không tách rời, không bị tách rời bởi bảy mươi năm. Sống và chết giống như hai cánh chim, đồng thời xảy ra. Sống không thể tồn tại nếu thiếu chết, mà chết cũng không thể tồn tại nếu thiếu sống. Hiển nhiên chúng không đối lập; hiển nhiên chúng là phần bù. Chúng cần lẫn nhau cho sự tồn tại của chúng, chúng mang tính tương lập. Chúng là một phần của một toàn thể vũ trụ.

Nhưng bởi vì con người không nhận biết thế, ngủ say thế, nên con người không có khả năng thấy một sự kiện đơn giản và hiển nhiên. Chỉ chút ít nhận biết thôi, không có nhiều, và bạn có thể thấy mình đang thay đổi mọi khoảnh khắc. Và thay đổi nghĩa là cái gì đó đang chết đi – cái gì đó đang được tái sinh. Thế thì sinh và tử trở thành một; thế thì tuổi thơ và sự hồn nhiên của nó trở thành một với tuổi già và sự hồn nhiên của nó.

Có sự khác biệt, vậy mà không có đối lập. Sự hồn nhiên của đứa trẻ thực sự nghèo nàn, bởi vì điều đó gần như đồng nghĩa với dốt nát. Người già, chín muồi theo tuổi tác, người đã trải qua tất cả các kinh nghiệm về tối và sáng, về yêu và ghét, về vui và khổ, người đã trưởng thành qua cuộc sống trong những tình huống khác nhau, đã đi tới điều mà người đó không còn là người tham dự vào bất kì kinh nghiệm nào.

Khốn khổ tới… người đó quan sát. Hạnh phúc tới và người đó quan sát. Người đó đã trở thành người quan sát trên núi. Mọi thứ trôi qua phía dưới trong thung lũng tối, nhưng người đó vẫn còn trên đỉnh núi chói ánh mặt trời, đơn giản quan sát trong im lặng hoàn toàn.

Sự hồn nhiên của tuổi già mới giàu có. Nó giàu từ có từ kinh nghiệm; nó giàu có từ thất bại, từ thành công; nó giàu có từ hành động đúng, từ hành động sai; nó giàu có từ mọi thất bại, từ mọi thành công; nó giàu có theo đa chiều. Sự hồn nhiên của nó không thể đồng nghĩa với dốt nát được. Sự hồn nhiên của nó chỉ có thể đồng nghĩa với trí tuệ.

Cả hai đều hồn nhiên, đứa trẻ và người già. Nhưng tính hồn nhiên của họ có sự khác biệt về chất. Đứa trẻ hồn nhiên bởi vì nó còn chưa đi vào trong đêm tối của linh hồn; người già hồn nhiên – người đó đã đi ra khỏi đường hầm. Người này đang đi vào đường hầm, người kia đang đi ra đường hầm. Một người sắp phải đau khổ nhiều; một người đã đủ đau khổ. Người này không thể tránh được địa ngục đang ở phía trước mình; người kia đã bỏ lại địa ngục đằng sau mình.

Dù cố ý hay vô ý, vẫn có sự run rẩy trong tim của mọi người: bạn đang trở nên già, và sau thời già lão là trận đại hồng thủy – sau thời già lão, là cái chết. Và trong hàng thế kỉ bạn đã bị làm cho sợ chết nhiều tới mức chính ý tưởng này đã trở thành bắt rễ sâu sắc trong vô thức của bạn; nó đã ăn sâu vào máu bạn, vào xương bạn, vào tủy bạn. Chính từ này gây khiếp đảm cho bạn – không phải là bạn biết cái chết là gì, mà chỉ bởi vì hàng nghìn năm huấn luyện rằng cái chết là kết thúc cuộc sống của bạn, bạn đâm sợ.

Tôi muốn bạn tuyệt đối nhận biết rằng cái chết không phải là kết thúc. Trong sự tồn tại, chẳng cái gì bắt đầu và chẳng cái gì kết thúc. Cứ thử nhìn xung quanh xem… buổi tối không phải là kết thúc mà buổi sáng không phải là bắt đầu. Buổi sáng là việc chuyển sang buổi tối và buổi tối là việc chuyển sang buổi sáng. Mọi thứ đơn giản chuyển sang các dạng khác nhau.

Không có bắt đầu và không có kết thúc.

Tại sao điều đó lại phải khác đi với con người? – con người không phải là ngoại lệ. Trong ý tưởng là ngoại lệ, trong việc là đặc biệt hơn các con vật và cây cối và chim chóc khác, con người đã tạo ra địa ngục riêng của mình, hoang tưởng riêng của mình. Ý tưởng rằng chúng ta là những sinh linh ngoại lệ đã tạo ra rạn nứt giữa bạn và sự tồn tại. Rạn nứt đó gây ra mọi nỗi lo sợ của bạn và khốn khổ của bạn, gây ra phiền não và giận dữ không cần thiết trong bạn. Và tất cả những cái gọi là lãnh tụ của bạn, dù là tôn giáo hay chính trị hay xã hội, đã làm nổi bật sự rạn nứt này; họ đã khơi rộng nó ra. Không có nỗ lực nào để bắc cầu qua sự rạn nứt đó, để đem con người trở lại với trái đất, để mang con người trở lại với con vật và với chim chóc và với cây cối và để tuyên bố sự thống nhất tuyệt đối với sự tồn tại.

Đó là chân lí của sự hiện hữu – một khi điều đó được hiểu thì bạn không còn lo nghĩ về thời già lão mà cũng không lo nghĩ về cái chết, bởi vì nhìn quanh mình, bạn có thể tuyệt đối được thỏa mãn rằng chẳng cái gì đã bắt đầu, nó bao giờ cũng vẫn có đó; chẳng cái gì đã bao giờ kết thúc, nó bao giờ cũng sẽ vẫn còn đó.

Nhưng ý tưởng và việc già lão đã rót đầy bạn nỗi lo âu lớn lao. Nó có nghĩa là bây giờ những ngày của cuộc sống của bạn, của tình yêu, của vui mừng đã qua rồi, nghĩa là bây giờ bạn sẽ tồn tại chỉ trên danh nghĩa. Đó sẽ không là niềm vui sướng mà chỉ kéo lê tới nấm mồ. Hiển nhiên bạn không thể vui sướng với ý tưởng rằng bạn chỉ là gánh nặng trong sự tồn tại, chỉ đứng trong hàng đang đi mọi khoảnh khắc tới nấm mồ. Chính một trong những thất bại lớn nhất của mọi nền văn hóa và mọi nền văn minh trên thế giới là họ đã không có khả năng trao cuộc sống có ý nghĩa, sự tồn tại sáng tạo cho thời già lão của họ; là họ đã không có khả năng trao cái đẹp và sự duyên dáng tinh tế, không chỉ cho thời già lão mà cho bản thân cái chết.

Và vấn đề lại trở nên phức tạp hơn bởi vì bạn càng sợ cái chết, thì bạn sẽ càng sợ cuộc sống nữa. Từng khoảnh khắc đã sống, cái chết lại tới gần hơn… Người sợ chết không thể sống trong tình yêu với cuộc sống được, bởi vì chính cuộc sống chung cuộc đưa bạn tới cánh cửa của cái chết. Làm sao bạn có thể yêu cuộc sống được? Chính bởi lí do này mà tất cả các tôn giáo đã bắt đầu từ bỏ cuộc sống: từ bỏ cuộc sống bởi vì đó là cách duy nhất để từ bỏ cái chết. Nếu bạn không sống cuộc sống, nếu bạn đã bị kết thúc với việc sống, yêu, nhảy múa, ca hát, thế thì một cách tự nhiên bạn không cần sợ chết; bạn đã chết rồi.

Chúng ta đã gọi những người chết rồi này là thánh nhân; chúng ta đã tôn thờ họ. Chúng ta đã tôn thờ họ bởi vì chúng ta biết chúng ta cũng muốn giống họ, mặc dầu chúng ta không có nhiều dũng cảm đến thế. Ít nhất chúng ta có thể tôn thờ và biểu lộ sự chú ý của mình: “Nếu chúng tôi dũng cảm hay một ngày nào đó nếu chúng tôi thu được lòng dũng cảm, chúng tôi cũng sẽ giống ngài: chết hoàn toàn.” Thánh nhân không thể chết được bởi vì người đó đã chết rồi. Người đó đã từ bỏ mọi khoái lạc, mọi niềm vui; tất cả những cái mà cuộc sống dâng cho, người đó dã bác bỏ. Người đó đã trả lại vé cho sự tồn tại khi nói, “Tôi không còn là một phần của vở diễn nữa.” Người đó đã nhắm mắt lại.

Có lần chuyện xảy ra một người gọi là thánh nhân tới thăm tôi. Tôi đưa ông ấy ra vườn – có biết bao nhiêu là hoa thược dược, và tôi chỉ cho ông ấy những bông hoa đẹp đó trong ánh mặt trời buổi sáng. Ông ấy nhìn tôi rất kì lạ, có chút ít bực dọc, cáu bẳn, và ông ấy không thể cưỡng lại được cám dỗ lên án tôi, khi nói, “Tôi cứ tưởng ông là người tôn giáo kia… mà ông thì vãn thích thú vẻ đẹp của hoa sao?” Về một điểm nào đó thì ông ấy phải, rằng nếu bạn thích thú cái đẹp của hoa thì bạn không thể né tránh được việc thích thú cái đẹp của con người. Bạn không thể tránh được việc thích thú đàn bà; bạn không thể tránh được việc thích thú cái hay của âm nhạc và điệu vũ. Nếu bạn quan tâm tới cái đẹp của hoa, bạn đã biểu lộ rằng bạn vẫn còn quan tâm tới cuộc sống, rằng bạn chưa thể từ bỏ được tình yêu. Nếu bạn nhận biết về cái đẹp, làm sao bạn có thể tránh được tình yêu?

Cái đẹp khêu gợi tình yêu; tình yêu truyền đạt cái đẹp.

Tôi nói, “Tại điểm này ông đúng, nhưng tại điểm thứ hai ông sai. Ai đã bảo ông rằng tôi là người tôn giáo? Tôi còn chưa chết cơ mà! – để mang tính tôn giáo yêu cầu cơ bản phải là chết đã. Nếu ông còn sống ông chỉ có thể là kẻ đạo đức giả, ông không thể mang tính tôn giáo thực.”

Khi bạn thấy con chim tung cánh, không thể nào không vui sướng trong sự tự do của nó được. Và khi bạn thấy mặt trời lặn với mọi mầu sắc lan trải trên đường chân trời – cho dù bạn có nhắm mắt lại, chính nỗ lực nhắm mắt của bạn sẽ biểu lộ mối quan tâm của bạn. Bạn đã bị tràn ngập bởi cái đẹp của nó.

Cuộc sống là cái tên khác của tình yêu, và tình yêu không là gì ngoài sự nhạy cảm với cái đẹp.

Tôi đã nói với cái gọi là thánh nhân đó, “Tôi có thể từ bỏ tôn giáo nhưng tôi không thể từ bỏ cuộc sống được, bởi vì cuộc sống đã được trao cho tôi bởi chính bản thân sự tồn tại. Và tôn giáo chỉ là thứ nhân tạo, do các tu sĩ và chính khách chế ra – được chế ra để tước đoạt của con người niềm vui, tước đoạt của con người chân giá trị, tước đoạt của con người bản thân tính nhân bản của mình.”

Tôi không là người tôn giáo theo nghĩa đó. Tôi có một định nghĩa hoàn toàn khác về tính tôn giáo. Với tôi người tôn giáo là người sống toàn bộ, sống mãnh liệt, rực cháy với tình yêu, nhận biết về cái đẹp vô cùng tất cả xung quanh, và có dũng cảm để hân hoan trong từng khoảnh khắc của cuộc sống và cái chết cùng nhau. Duy nhất người như vậy mới có khả năng vui sướng trong cuộc sống và cái chết – bài ca của người đó cứ tiếp tục. Không thành vấn đề liệu cuộc sống đang xảy ra hay cái chết đang xảy ra, bài ca của người đó không bị rối loạn, điệu vũ của người đó không nao núng.

Chỉ linh hồn phiêu lưu như vậy, chỉ người hành hương về sự tồn tại như vậy mới mang tính tôn giáo. Nhưng nhân danh tôn giáo con người đã bị trao cho những đồ thay thế nghèo nàn, giả mạo, dỏm, vô nghĩa, chỉ là đồ chơi để chơi. Tôn thờ tượng, tụng niệm mật chú nhân đạo, đến thăm để tỏ lòng tôn kính những người đã từng là kẻ hèn mạt và chạy trốn và những người không có khả năng sống cuộc sống bởi vì họ sợ chết thế, và gọi họ là thánh nhân, tôn giáo đã làm sao lãng con người khỏi tính tôn giáo đích thực và đúng đắn.

Bạn không cần phải lo nghĩ về tuổi già. Và điều thậm chí còn đẹp hơn là khi mọi người bắt đầu nghĩ về bạn như người cao tuổi.

Điều đó nghĩa là bạn đã dạt tới siêu việt thực sự, bạn đã sống mọi thứ, bây giờ đó là sự trưởng thành của bạn. Bạn đã không từ bỏ cái gì mà bạn đơn giản đã vượt qua mọi kinh nghiệm. Bạn đã phát triển được kinh nghiệm tới mức bây giờb ạn không cần lặp lại những kinh nghiệm đó nữa. Đây là siêu việt.

Bạn nên vui sướng, và tôi muốn toàn thể thế giới hiểu niềm vui sướng đó là quyền tập ấn của chúng ta trong việc chấp nhận với lòng biết ơn sâu sắc tuổi già và sự hoàn hảo chung cuộc của tuổi già trong cái chết. Nếu bạn không duyên dáng về nó, nếu bạn không cười với nó – nếu bạn không thể biến mất vào vĩnh hằng bằng việc bỏ lại tiếng cười đằng sau – bạn đã không sống đúng. Bạn đã bị những người sai chi phối và chỉ đạo. Họ có thể đã là nhà tiên tri của bạn, chúa cứu thế của bạn, đấng cứu tinh của bạn; họ có thể đã là các hóa thân của thượng đế của bạn, nhưng họ tất cả đều là tội phạm theo nghĩa rằng họ đã tước đoạt của bạn cuộc sống và họ đã rót đầy trái tim bạn bằng sợ hãi.

Nỗ lực của tôi ở đây là để rót đầy trái tim bạn bằng tiếng cười. Mọi thớ thịt của con người bạn phải yêu mến nhảy múa trong mọi tình huống dù đó là ngày hay đêm, dù bạn đi xuống hay đi lên. Bất luận tình huống nào, luồng chảy ngầm của sự vui vẻ vẫn tiếp tục. Đó là tính tôn giáo đích thực với tôi.

Vài lời kinh cho bạn:

“Người cao tuổi là người đeo kính trong giường để có thể nhìn rõ hơn các cô gái mà người đó mơ thấy.”

“Người cao tuổi là người chỉ tán tỉnh gái trẻ trong các bữa tiệc cho nên vợ anh ta sẽ đưa anh ta về nhà.”
“Cái đẹp của người cao tuổi là ở chỗ vì bạn quá già không thể nêu gương xấu được nên bạn có thể bắt đầu cho lời khuyên tốt.”

“Đàn bà thích những điều đơn giản trong cuộc sống – chẳng hạn, ông già.” Một khi đàn bà bắt đầu thích bạn, điều đó có nghĩa là bạn đã kết thúc rồi! Họ không còn sợ bạn nữa, bạn hoàn toàn chấp nhận được.

“Bên trong mọi người già hơn đều có một người trẻ hơn tự hỏi điều gì đã xảy ra.”