Phòng ăn trở nên vắng lặng, ngoại trừ Canolles và viên sĩ quan đã đến báo sự có mặt của vị sứ giả, đang đứng nơi góc phòng.

– Xin ngài tổng đốc cho lệnh! – Anh ta nói sau một hồi im lặng.

Canolles đang đắm mình trong những ý nghĩ riêng, giật mình khi nghe giọng nói, ngẩng đầu lên và ra khỏi dòng suy tư.

– Sứ giả đang ở đâu? – Chàng hỏi.

– Thưa ngài, trong phòng vũ khí.

– Có ai đi theo không?

– Bởi hai người thuộc đội dân quân ở Bordeaux.

– Người đó trông như thế nào?

– Một chàng trai trẻ… có thể nói, bởi vì người đó đội một chiếc mũ rộng vành và trùm kín người trong một chiếc áo choàng rộng.

– Người đó thông báo như thế nào?

– Như là người đưa thư của quận chúa phu nhân và của hội đồng thành phố Bordeaux.

– Hãy yêu cầu người ấy đợi một lát, tôi sẽ ra ngay.

Viên sĩ quan đi ra để thi hành mệnh lệnh, và Canolles cũng đang chuẩn bị theo ra, thì một cánh cửa chợt mở và Nanon mặt tái nhợt, người run rẩy xuất hiện, nắm lấy tay chàng.

– Một sứ giả à? – Nàng nói – Như vậy nghĩa là sao?

– Nanon thân yêu, như vậy có nghĩa là các ngài ở Bordeaux muốn dọa hoặc là muốn quyến rũ anh.

– Thế anh đi quyết định như thế nào?

– Anh sẽ tiếp họ.

– Không thể đừng được sao?

– Không thể được. Có những thông lệ mà ta không thể nào tránh được.

– Ôi, trời ơi!

– Nanon, em làm sao vậy?

– Em sợ…

– Sợ gì?

– Anh đã chẳng nói rằng vị sứ giả đó đến để làm cho anh sợ hoặc là quyến dụ anh đó hay sao…

– Đúng vậy, một vị sứ giả chỉ có thể làm một trong hai điều đó… Em lo rằng hắn sẽ làm cho anh sợ à?

– Ồ, không, nhưng người đó có thể sẽ quyến rũ anh…

– Nanon, em coi thường anh quá…

– Hỡi ôi! Em chỉ nói điều em lo sợ…

– Em nghi ngờ tôi đến mức đó sao… Em cho tôi là một người như thế nào?

– Là một người mà từ trước đến giờ em vẫn biết, nghĩa là một người tâm hồn rộng rãi nhưng đa cảm.

– Chà! – Canolles cười nói – Nhưng mà vị sứ kia là một người như thế nào nhỉ? Có phải là Cupidon tái sinh chăng?

– Có thể lắm.

– Em đã thấy người đó rồi à?

– Em chưa thấy, nhưng đã nghe giọng nói. Một giọng nói quá dịu dàng đối với một viên sứ giả…

– Nanon, em điên rồi! Hãy để anh hoàn thành nhiệm vụ của mình. Chính em đã đặt anh lên làm tổng đốc…

– Là để bảo vệ em…

– Thế em nghĩ rằng anh hèn hạ đến mức phản bội em sao?… Nanon, em đã quá coi thường anh với tánh nghi ngờ của em…

– Thế anh đã quyết định gặp người đó chưa?

– Phải như vậy, và anh sẽ phiền giận nếu em cứ ngăn cản không cho anh hoàn thành bổn phận đó.

– Bạn thân mến, anh hoàn toàn tự do. – Nanon buồn bã nói – Em chỉ xin nói thêm một lời nữa thôi.

– Em cứ nói.

– Anh sẽ tiếp người đó ở đâu?

– Trong phòng làm việc…

– Canolles, hãy cho em một ân huệ…

– Em nói đi.

– Thay vì tiếp người đó trong phòng làm việc, thì anh sẽ tiếp trong phòng ngủ.

– Em nghĩ sao mà lại nói như vậy?

– Anh không hiểu sao?

– Không.

– Phòng em có cửa ăn thông qua…

– Và em sẽ nghe?

– Đằng sau mấy bức màn, nếu anh cho phép…

– Kìa, Nanon!

– Hãy để em được gần bên anh. Em tin vào ngôi sao định mệnh của em, em sẽ mang lại hạnh phúc cho anh.

– Nhưng mà Nanon, nếu vị sứ giả đó…

– Thì sao?

– Đến trao cho tôi một bí mật quốc gia nào đó?…

– Thế anh không thể trao một bí mật quốc gia cho một người đã trao cho anh cả cuộc đời và gia sản này hay sao?

– Thôi thì tùy ý em vậy, nhưng đừng giữ anh lại lâu hơn, sứ giả đang đợi.

– Cứ đi đi, Canolles, và xin cảm tạ về điều anh vừa ban cho em.

Và người thiếu phụ tỏ ý muốn hôn tay tình nhân của mình.

– Em điên rồi! – Canolles nói, vừa ôm hôn lên trán nàng – Như vậy em sẽ…

– Đứng sau những tấm rèm nơi giường của anh… Từ đó, em có thể nghe và thấy…

– Ít ra cũng đừng cười ra nhé Nanon, bởi vì đây là những việc quan trọng.

– Hãy cứ an tâm! – Người thiếu phụ nói – Em sẽ không cười đâu.

Canolles cho lệnh đưa sứ giả vào và bước qua phòng mình, một gian rộng rãi, với các món đồ gỗ cũ kỹ từ thời Charles IX mang một vẻ khắc khổ. Hai chân đèn được đốt sáng bên trên lò sưởi, nhưng chỉ tỏa một ánh sáng yếu ớt trong gian phòng quá rộng, giường được đặt trong một góc sâu nhất của phòng, hoàn toàn chìm trong bóng tối.

– Em có đấy không, Nanon? – Canolles hỏi.

Một tiếng “có” nho nhỏ vọng đến tai chàng.

Ngay khi đó, những bước chân vang lên, người lính gác bồng súng chào. Viên sứ giả bước vào, đưa mắt nhìn theo kẻ vừa mới đưa mình vào cho đến khi biết, hoặc nói đúng hơn là tưởng chỉ còn mình với Canolles, thế là người đó bỏ mũ và ném vào áo choàng ra sau, những lọn tóc vàng óng rơi xuống trên đôi vai tuyệt đẹp, dáng người mảnh mai của một phụ nữ hiện ra và Canolles nhận ra phu nhân tử tước De Cambes.

– Tôi đã nói là tôi sẽ gặp lại ông, và tôi đã giữ lời. – Nàng nói.

Canolles đấm hai bàn tay vào nhau vì kinh hoàng và sợ hãi, và ngồi phịch xuống một cái ghế.

– Bà! Bà! – Canolles lẩm bẩm – Ôi! Trời ơi! Bà đến đây làm gì, bà cần gì?

– Tôi đến để hỏi ông xem ông còn nhớ đến tôi không?

Canolles buông ra một tiếng thở dài và đưa hai tay lên trước mắt để van xin hình ảnh vừa cay nghiệt vừa tuyệt vời đó.

Thế là mọi chuyện đều đã rõ: Sự sợ hãi, vẻ mặt nhợt nhạt, thái độ run rẩy của Nanon, và nhất là ý muốn được tham dự vào cuộc gặp gỡ, Nanon, với đôi mắt của lòng ghen tuông đã nhận ra người phụ nữ trong lớp áo sứ giả.

– Tôi đến để hỏi xem ông còn sẵn sàng thực hiện lời hứa mà ông đã cam kết với tôi nơi gian phòng nhỏ ở Jaulnay, rằng ông sẽ xin từ chức với hoàng hậu và sẽ về phục vụ cho nhà Condé.

– Ôi, im đi! Im đi! – Canolles kêu lên.

Claire giật mình trước giọng nói kinh hoàng run rẩy của chàng trai, và lo âu nhìn chung quanh mình.

– Không phải chỉ có mình chúng ta đây sao? – Nàng hỏi.

– Có chứ, thưa bà. – Canolles nói – Nhưng có thể sẽ có kẻ nghe thấy chúng ta qua những bức tường này.

– Tôi nghĩ rằng những bức tường của thành lũy Saint Georges phải vững chắc hơn kia chứ. – Claire mỉm cười nói.

Canolles không trả lời…

– Bởi vậy tôi đến đây để hỏi ông là vì sao từ tám hay mười ngày ông đến nơi đây, tôi lại không được biết tin gì về ông, đến nỗi tôi vẫn chưa biết ai đang chỉ huy ở đảo Saint Georges nếu như không có sự tình cờ, hoặc nói đúng hơn là tiếng đồn dã cho tôi biết rằng người đàn ông, đã từng thề nguyền với tôi, mới cách đây mười hai ngày thôi, rằng sự bất hạnh đã mang đến cho người ấy một hạnh phúc lớn, bởi vì nó cho phép người ấy được cống hiến lòng dũng cảm và cuộc đời của người ấy cho phe nhóm mà tôi đang theo…

Nanon không thể kềm hãm được một cử chỉ khiến cho Canolles phải giật mình và De Cambes quay người lại.

– Cái gì vậy? – Nàng hỏi.

– Chẳng có gì cả. – Canolles trả lời – Một trong những tiếng động thường tình trong căn phòng cũ kỹ này, lúc nào cũng có những tiếng cọt kẹt ma quái.

– Nếu là một cái gì khác – Claire nói và đặt bàn tay lên cánh tay Canolles – xin nam tước đừng dấu tôi, bởi vì chắc ông cũng hiểu tầm mức quan trọng của cuộc hội đàm của chúng ta đấy một khi tôi đã quyết định tự mình đến đây tìm ông.

Canolles đưa tay chùi mồ hôi đang chảy trên trán và cố gắng mỉm cười:

– Bà nói đi.

– Thì đây tôi nhắc lại lời hứa ấy và hỏi ông có sẵn sàng giữ lời hay không?

– Than ôi! Thưa bà, vấn đề đã trở nên không thể được.

– Tại sao vậy?

– Bởi vì từ hôm ấy đến nay, đã có bao nhiêu sự kiện bất ngờ xảy đến, đã có bao nhiêu mối liên hệ mà tôi tưởng đã bị cắt đứt rồi, lại được nối lại. Thay cho hình phạt tương xứng, hoàng hậu lại ban cho tôi một phần thưởng mà tôi không đáng thưởng. Giờ đây tôi bị ràng buộc với đức vua bởi… lòng biết ơn.

Một tiếng thở dài tan loãng và không khí, nàng Nanon đáng thương có lẽ mong đợi một tiếng nào khác hơn câu Canolles vừa thốt ra.

– Hãy nói là bởi tham vọng, thưa ông Canolles, và tôi sẽ hiểu. Ông tài giỏi và thuộc gia đình quyền quý, hai mươi tám tuổi, ông đã là trung tá, tổng đốc một thành lũy. Rất tuyệt, tôi biết chứ. Nhưng đó chỉ là một phần thưởng đương nhiên do các công trạng của ông, và công trạng ấy, không phải chỉ có Mazarin là người duy nhất tán thưởng nó…

– Thưa bà, xin đừng nói nữa, tôi van bà.

– Xin lỗi ông. – Cambes nói – Lần này không phải là nữ tử tước De Cambes đang nói với ông, mà là sứ giả của quận chúa phu nhân đến đấy với một sứ mạng, sứ mạng này người ấy phải hoàn thành.

– Xin bà hãy nói đi! – Canolles nói với một tiếng thở dài chẳng khác nào tiếng rên rỉ.

– Quận chúa phu nhân vốn biết rõ những tình cảm của ông đối với tôi từ khi còn ở Chantilly và sau đó là Jaulnay và lo lắng muốn biết ông dứt khoát theo về bên nào, nên đã quyết định gửi đến ông một vị sứ giả để mưu định một cuộc hòa giải. Cuộc hòa giải này có thể một vị sứ giả khác sẽ hoàn thành nó một cách khéo léo, nhưng tôi đã xin nhận lãnh vì không xa lạ gì với những ý nghĩ của ông về vấn đề này, nên tôi nghĩ mình có thể hoàn thành nó tốt hơn ai hết.

– Tôi xin cảm ơn bà. – Canolles nói, đưa tay lên đấm ngực, vì giữa những khoảng nghĩ ngắn ngủi của cuộc trò chuyện, chàng nghe rõ tiếng thở nặng nề của Nanon.

– Đây là những gì tôi muốn đề nghị với ông, thưa ông. Với danh nghĩa của phu nhân quận chúa tôi xin nói rõ như vậy. Bởi vì nếu là của tôi – Claire nói tiếp với nụ cười duyên dáng – có lẽ tôi đã đảo lộn thứ tự các đề nghị rồi.

– Tôi xin nghe đây! – Canolles nói với một giọng trầm trầm.

– Ông sẽ giao lại đảo Saint – Georges với một trong ba điều kiện sau đây mà ông có quyền lựa chọn. Điều thứ nhất là như thế này, đây không phải là tôi nói, xin ông hãy nhớ một món tiền hai trăm ngàn Livres…

– Ôi thưa bà xin đừng nói thêm nữa. – Canolles nói, cố tìm cách cắt ngang câu chuyện – Tôi đã được hoàng hậu giao nhận một nhiệm vụ quan trọng, nhiệm vụ ấy là đảo Saint – Georges và tôi sẽ bảo vệ nó cho đến chết.

– Xin hãy nhớ lại những ngày vừa qua, thưa ông. – Cambes buồn bã kêu lên – Ông đã không nói như thế trong lần gặp vừa qua giữa chúng ta, khi ông hứa hẹn sẽ rời bỏ tất cả để theo tôi, khi ông đã sẵn sàng cầm bút để viết lá đơn xin từ chức gởi đến những kẻ mà hôm nay ông sẵn sàng hy sinh mạng sống cho họ.

– Tôi đã có thể dâng lên bà tất cả những điều đó, thưa bà, vì khi đó tôi hoàn toàn tự do trong việc lựa chọn con đường của mình, hôm nay tôi không có cái tự do đó nữa…

– Ông không còn tự do nữa! – Claire tái mặt kêu lên – Như vậy nghĩa là sao, thưa ông? Ông muốn nói gì chứ?

– Tôi muốn nói rằng tôi đã được ràng buộc bởi danh dự.

– Nếu vậy thì hãy nghe điều kiện thứ hai đây…

– Để mà làm gì kia chứ? – Canolles nói – Thưa bà, tôi đã không nhiều lần nhắc lại với bà rằng tôi không bao giờ thay đổi trong quyết định của mình hay sao, xin đừng mua chuộc tôi nữa, vô ích.

– Xin lỗi ông, nhưng cả tôi nữa, tôi cũng đang nhận lãnh một sứ mạng mà tôi phải thực hiện đến cùng.

– Được! – Canolles nói nhỏ – Nhưng, phải nói rằng bà quả thật là tàn nhẫn.

– Hãy từ chức đi, và như vậy chúng tôi sẽ đàm phán một cách có hiệu quả hơn với người thay thế ông hơn là với ông. Một năm, hoặc hai năm sau, ông sẽ phục vụ cho hoàng thân, với cấp bậc thống tướng.

Canolles buồn bã gục gặc đầu.

– Kìa, thưa bà! – Chàng nói – Tại sao lại đòi hỏi tôi những điều không thể nào thực hiện được như vậy?

– Có thể nào ông lại trả lời với tôi như vậy sao? – Claire nói – Thưa ông, thực tình là tôi không hiểu ông nữa. Trước kia, ông đã không sẵn sàng ký vào chiếc đơn từ chức đó hay sao, ông đã không nói với những người khi đó đang ở gần bên ông và lắng nghe ông với bao nỗi vui mừng rằng ông hành động như vậy là hoàn toàn tự do, và với tất cả lòng mong muốn của ông hay sao? Tại sao ở đây ông lại không thể hành động được, khi chính ông lại yêu cầu ông, van xin ông điều mà ông đề nghị thực hiện khi còn ở Jaulnay?…

Tất cả những lời nói đó xuyên qua tim nàng Nanon như những mũi dao nhọn và Canolles rất hiểu.

– Những gì với thời ấy là một hành động không mấy quan trọng thì ngày nay là một sự phản bội, một hành động phản bội đê hèn. – Canolles nói – Tôi sẽ không bao giờ giao lại đảo Saint Georges! Tôi sẽ không bao giờ từ chức.

– Hãy khoan, hãy khoan. – Claire nói với một giọng dịu dàng nhất, nhưng lại lo lắng đưa mắt nhìn chung quanh nàng, bởi vì thái độ phản kháng của Canolles và nhất là vẻ thiếu tự nhiên của chàng quả là khác thường – Vậy bây giờ hãy nghe đề nghị cuối cùng mà tôi đã muốn đưa ra trước tiên bởi vì tôi biết rằng ông sẽ khước từ hai đề nghị kia: Những lợi lộc về vật chất, tôi rất sung sướng đã đoán ra được điều này, không phải là những thứ có thể mua chuộc được một tâm hồn như ông, một người như ông thì cần đến những hoài vọng khác hơn là quyền bính và của cải. Với những bản năng cao thượng sẽ có những phần thưởng cao quý. Xin ông hãy nghe…

– Lạy trời, thưa bà! – Canolles nói – Xin hãy thương xót tôi!

Và chàng làm một cử chỉ như muốn bỏ đi.

Claire cho rằng chàng đã bắt đầu bị lung lạc và tin tưởng rằng điều nàng sắp nói ra sẽ mang đến thắng lợi cho mình nên giữ chàng lại và nói tiếp:

– Nếu thay cho một lợi nhuận thấp hèn, người ta sẽ dâng lên một phần thưởng tinh khiết và cao quý. Nếu người ta trả giá cho sự từ chức của ông, một sự từ chức mà không ai có thể chê trách ông được, bởi vì cuộc chiến chưa khởi sự nên hành động từ chức đó sẽ không là bội phản hoặc dối trá nhưng đơn thuần là một sự lựa chọn. Nếu tôi nhắc lại sự từ chức đó được trả giá bằng một cuộc hôn nhân, nếu có một người phụ nữ, người mà ông đã từng bảo rằng ông yêu, từng thề nguyền sẽ yêu người ấy suốt đời, và mặc dù đã có những lời hứa này nọ và người ấy vẫn chưa dứt khoát trả lời ông, nếu người phụ nữ đó đến nói với ông: Ông De Canolles, tôi hoàn toàn tự do, tôi giàu có, tôi yêu ông, hãy cưới tôi, và chúng ta sẽ ra đi… Hãy đến nơi nào mà ông muốn xa hẳn mọi tranh chấp nổi loạn. Xa hẳn nước Pháp này… Nếu vậy! Thưa ông, ông có nhận lời không?

Mặc cho cử chỉ ngượng ngập duyên dáng và khuôn mặt đỏ bừng của Claire, mặc cho hình ảnh về tòa lâu đài De Cambes xinh xắn mà chàng có thể nhìn thấy từ cửa sổ phòng mình nếu như suốt thời gian qua màn đêm đã không từ trời buông xuống, Canolles vẫn bất động và cương quyết trong quyết định của mình. Bởi vì từ xa chàng đã nhìn thấy bộ mặt thẫn thờ, nhợt nhạt, đầy lo âu của Nanon ló ra từ sau những bức màn.

– Kìa, kìa, hãy trả lời tôi đi chứ! – Nàng tử tước tiếp tục – Tôi không sao hiểu thái độ im lặng của ông cả. Tôi đã lầm lẫn hay sao? Ông không phải là ngài nam tước De Canolles à? Ông còn là người đã từng nói với tôi khi ở lâu đài Chantilly rằng ông yêu tôi, và đã lặp lại điều đó khi đến Jaulnay hay sao? Kẻ đã từng thề nguyền rằng chỉ yêu có một mình tôi trên đời này, và sẵn sàng vì tôi mà hy sinh mọi mối tình khác hay sao? Ông hãy nói đi! Hãy nói đi! Tôi van ông hãy trả lời tôi đi! Trả lời đi!

Một tiếng rên rỉ nổi lên, lần này thì thật rõ rệt, đến nỗi phu nhân De Cambes không nghi ngờ về sự có mặt của một người thứ ba. Hai con mắt kinh hoảng nhìn theo ánh mắt của Canolles và vì chàng không thể nào quay nhanh nhìn đi nơi khác nên nàng tử tước không thể không nhận ra khuôn mặt tái nhợt và bất động kia, một bóng người chẳng khác nào một bóng ma và đang run rẩy theo dõi mọi diễn biến của câu chuyện.

Qua bóng tối mờ nhạt, hai người đàn bà trao đổi ánh mắt nẩy lửa và cả hai cùng kêu lên một tiếng.

Nanon biến mất.

Về phần mình, De Cambes chụp lấy mũ cùng áo choàng và quay về phía Canolles.

– Thưa ông! – Nàng nói – Bây giờ thì tôi đã hiểu cái mà ông gọi là bổn phận và lòng biết ơn. Bây giờ thì tôi đã hiểu cái bổn phận nào mà ông không muốn từ bỏ hoặc phản bội và cuối cùng, tôi cũng đã hiểu ra rằng có những mối luyến ái vượt qua khỏi mọi cám dỗ, vậy tôi xin trả ông về những luyến ái đó, với lòng biết ơn đó. Vĩnh biệt ông, vĩnh biệt!

Nàng đã toan bỏ đi mặc dù Canolles muốn ngăn lại, nhưng một kỷ niệm đau đớn khiến nàng dừng lại.

– Một lần nữa, thưa ông – Nàng nói – nhân danh tình bằng hữu của tôi đối với ông vì đã một lần ông giúp tôi qua cảnh khó khăn, nhân danh tình bằng hữu của tôi đối với ông cũng vì một lần ông đã giúp tôi, nhân danh tất cả những người đã quý mến ông mà ông cũng quý mến, không loại trừ một ai cả, tôi xin ông đừng giao chiến làm gì. Ngày mai, cũng có thể là ngày kia, Saint Georges sẽ bị tấn công, hãy tránh cho tôi những nỗi đau khổ phải thấy ông bại trận hoặc chết.

Trước những lời nói đó, chàng trai giật mình và hồi chí lại.

– Thưa bà! – Chàng nói – Tôi hết lòng cảm ơn bà vì tình bằng hữu mà bà vừa cam kết đó vô cùng quý giá đó với tôi, mà tôi không thể nào nói hết ra được. Ô! Người ta cứ việc đến đây tấn công! Trời ơi! Họ cứ đến đi, tôi cần phải chiến đấu, tôi cần có hiểm nguy để phục hồi danh dự trước chính những con mắt tôi. Chiến trận cứ đến, hiểm nguy cứ đến, cả cái chết nữa, cái chết sẽ được đón tiếp nồng hậu vì tôi biết mình sẽ chết mang theo tinh thần của bà.

– Vĩnh biệt ông! – Claire nói và tiến về phía cửa.

Canolles bước theo. Ra đến giữa hành lang tối om, chàng nắm lấy bàn tay của nàng, và với một giọng thật nhỏ chỉ vừa đủ nghe:

– Claire! – Chàng nói – Tôi yêu em hơn bao giờ hết, nhưng tai họa muốn rằng chỉ khi nào tôi chết xa em thì tôi mới chứng tỏ được tình yêu đó đối với em.

Một tiếng cười mai mỉa là câu trả lời duy nhất của phu nhân De Cambes. Nhưng vừa ra khỏi tòa lâu đài, thì tiếng nấc đau khổ bật ra từ cổ họng nàng, nàng vặn hai tay vào nhau và kêu lên:

– Ôi! Chàng không yêu ta trời ơi! Chàng không yêu ta, thế mà ta khốn nạn thay, ta lại yêu chàng mất rồi!…