Bạn có thể bị lừa nếu bạn quá tin tưởng, nhưng bạn sẽ sống trong sự bất ổn thường trực nếu không có đủ niềm tin.

– Dr. Frank Crane

Sự tin cậy có thể duy trì một mối quan hệ vượt qua nhiều thử thách, dù đó là mối quan hệ công việc hay cá nhân. Cụm từ “Tôi tin bạn” mang quyền năng rất lớn khi được sử dụng phù hợp. Tuy nhiên, nhiều người sợ phải nói câu này, do họ không thể tin chính mình hay bất kỳ ai. Có người thậm chí còn không nhìn thấy khía cạnh tích cực của lòng tin. Chiến binh nhân từ có thể tin tưởng bản thân, người khác và đủ tỉnh táo để biết khi nào nên làm như vậy. Nếu bạn muốn trở thành một chiến binh nhân từ và tạo ra một cuộc sống phi thường, bạn phải biết tin tưởng.

Chiến binh nhân từ có thể tin tưởng bản thân, người khác và đủ khôn ngoan để biết khi nào nên làm như vậy.

Phần lớn chúng ta được dạy là “đừng tin người khác”. Khi còn bé, tôi cũng được dạy rằng mình đang sống trong một thế giới “mạnh được yếu thua” và nếu tôi không biết chăm sóc bản thân thì cũng không ai lo cho mình cả. Đúng là một phần thế giới vận hành mà không dựa vào niềm tin. Nhưng điều đó có nghĩa là bạn cũng phải làm theo như vậy không? Bạn muốn là người bình thường hay trở nên phi thường? Muốn trở nên phi thường, bạn phải biết tin tưởng. Những người đã từng bị lạm dụng lòng tin nghiêm trọng có lẽ sẽ cảm thấy khó mà lấy lại niềm tin. Thực ra họ hoàn toàn có thể. Trong tình cảm, người ta có thể bỏ qua những điểm không hoàn hảo, nhưng sự tin tưởng thì không – sự tin tưởng đòi hỏi sự hoàn hảo và bạn phải thật sự nỗ lực mới tạo dựng được.

Vậy niềm tin là gì? Tin tưởng ai đó là đặt niềm tin vào phẩm chất, khả năng và lời nói của người đó. Cụm từ “Tôi tin tưởng bạn” có ý nghĩa thế nào? Nếu tôi nói với con rằng “Bố tin tưởng con”, điều đó có nghĩa là tôi tin tưởng bọn trẻ về nhà trước giờ quy định. Tôi tin chúng không dính vào thuốc phiện. Nhưng tôi không kỳ vọng chúng sẽ đưa ra những quyết định tài chính cho công ty tôi. Sự tin tưởng phải cụ thể, nếu không, cụm từ “tôi tin tưởng bạn” sẽ trở thành một câu nói thiếu chính xác và dễ gây hiểu nhầm.

Tại sao cần tin tưởng?

Có năm lợi ích và cũng là năm động lực khiến chiến binh nhân từ tin tưởng vào cuộc sống:

1. Là cách duy nhất để tiếp cận sức mạnh tập thể.

2. Giúp xây dựng mối quan hệ và sự thân tình.

3. Đem lại tự do và hiệu quả về mặt thời gian.

4. Là công cụ cơ bản để tạo ra sự khác biệt và đóng vai trò phục vụ.

5. Mang lại cho bạn cảm giác hân hoan.

Trước tiên, hãy bàn về sức mạnh hợp lực của tập thể. Hợp lực nghĩa là tổng thể có giá trị lớn hơn tổng các giá trị từ các thành phần riêng lẻ. Nói cách khác, 1+1=3. Trong lĩnh vực tài chính, nếu ba hoặc bốn người cùng gộp các nguồn lực của mình lại với nhau – có thể là tiền bạc, thời gian, hoặc kiến thức – họ sẽ đạt được tỷ suất thu nhập cao hơn tỷ suất mà mỗi cá nhân thành viên có thể đạt được. Với 10.000 đô-la đầu tư, bạn có một số cơ hội nhất định. Với 100.000 đô-la, nhiều cơ hội hơn đang mở ra cho bạn. Với một triệu đô-la, bạn càng có nhiều lựa chọn hơn nữa. Nhưng để tập hợp nguồn lực của nhiều người, các bạn phải tin tưởng lẫn nhau.

Có người sẽ nói: “Tôi không muốn làm việc cật lực nếu mấy người kia không chăm chỉ”. Không ai muốn bị lợi dụng cả, nhưng nếu bạn không tin tưởng, bạn không thể xây dựng một tập thể hợp lực. Do đó, kết cục bạn cũng chỉ là một người bình thường. Bạn có thể là một con cá to, nhưng chỉ sống trong một cái ao bé.

Thứ hai, nếu không có sự tin tưởng, dù có đạt được mục tiêu mong đợi thì bạn cũng sẽ trở nên cô độc. Bạn sẽ không có ai để chia sẻ niềm vui chiến thắng.

Một số doanh nhân dẫm đạp lên người khác để tiến lên phía trước, hoặc họ phủ nhận công trạng của người khác. Thế là niềm tin sụp đổ. Khi đó, họ chỉ còn lại một mình và không còn ai thiết tha giúp họ nữa. Do đó, quyền lực của họ giảm đi.

Kịch bản này liên quan tới lợi ích thứ ba: sự tự do và hiệu quả về mặt thời gian. Khi mọi người không tin tưởng, họ cũng không thể ủy quyền công việc cho người khác. Tuy họ hoàn thành tốt công việc, nhưng họ phải tự mình làm tất cả. Năng lực của họ bị hạn chế bởi khối lượng thời gian trong ngày. Nếu tin tưởng người khác, họ có thể khai thác sức mạnh tập thể và hoàn thành công việc, dù không cần phải trực tiếp làm. Nhờ đó họ sẽ được rảnh rang để nắm bắt các cơ hội khác. Những gánh nặng to lớn giờ đây đã được nhấc khỏi vai họ.

Tôi yêu thích công việc gây quỹ cho những mục đích nhân đạo cao cả. Nếu đơn giản hiến tặng số tiền mình có, tôi chỉ có thể đóng góp một khoản nhất định. Nhưng khi tôi bảo mọi người hãy tin tưởng ở tôi, đồng thời tin rằng bản thân họ có khả năng thay thế những gì họ trao tặng, chúng tôi đã huy động được lượng tiền lớn hơn gấp nhiều lần số tiền một cá nhân có thể tặng. Bạn thấy đấy, khi hợp tác cùng nhau chúng tôi tạo nên kết quả lớn hơn nhiều so với khi hành động riêng lẻ.

Nếu không có sự tin tưởng trong môi trường doanh nghiệp, luồng thông tin sẽ bị tắc nghẽn và công việc trở nên thiếu hiệu quả. Nơi đây gần như không tồn tại sự phản hồi trung thực. Thông tin thiếu hụt khiến bạn không thể đưa ra những quyết định nhanh chóng và chính xác, thậm chí sẽ dẫn đến những quyết định tồi tệ.

Lợi ích thứ tư là sự tin tưởng trở thành công cụ cơ bản để tạo ra sự khác biệt hoặc sự cống hiến. Khi bạn tin tưởng người khác, bạn sẽ ủy quyền cho họ. Người được tin tưởng luôn làm việc sáng tạo với cường độ cao hơn. Họ biến đổi một cách kỳ diệu, gần như hóa thành con người khác khi cố gắng đáp ứng sự tin tưởng bạn gửi gắm nơi họ. Nếu muốn tạo ra sự khác biệt, bạn hãy học cách ủy quyền cho người khác bằng cách tin tưởng họ.

Lợi ích thứ năm là sự tin tưởng vào người khác hay vào chính mình sẽ tạo ra một cảm giác hân hoan. Một chiến binh nhân từ xứng đáng được thưởng thức cảm giác tuyệt vời đó. Hãy nghĩ đến những lúc bạn tin tưởng người khác, giao việc cho họ và họ thành công. Có thể đó là lần đầu tiên bạn để cho con tự bước đi hoặc tự đạp xe đến trường. Đó cũng có thể là khi bạn mua căn nhà đầu tiên và tin mình có khả năng trả nợ. Bạn có nhớ cảm xúc của con bạn lúc đó ra sao không? Bạn có nhớ cảm xúc của chính bạn thế nào không? Hẳn là bạn đã ở trong tâm trạng phấn khích.

Vậy thì với tất cả những lợi ích trên đây, tại sao nhiều người vẫn không muốn xây dựng niềm tin? Đó là vì sự tin tưởng cũng có những rủi ro riêng. Bạn có thể bị tổn thương nhiều hơn và nhanh hơn khi bạn tin tưởng. Bạn dễ mất kiểm soát khi bạn tin tưởng. Bởi nếu tôi tin bạn thì bạn sẽ là người ra quyết định, chứ không phải tôi. Đơn giản là có những rủi ro và phần thưởng khác nhau khi bạn tin tưởng hoặc không tin tưởng. Quan trọng là bạn đối diện vấn đề thế nào. Chiến binh nhân từ tận dụng tối đa chiến lược giành lấy sự tin tưởng bất cứ lúc nào có thể. Người bình thường muốn đảm bảo không bị thua nên chẳng muốn tin ai.

Tỷ lệ Rủi ro/Phần thưởng

Một số người rất hay bị lạm dụng và thường phải chịu những nỗi đau không đáng có. Nguyên nhân là bởi họ tin tưởng vô điều kiện, không cần biết hoặc không cần đánh giá xem người kia có đáng tin không. Có lẽ, bạn đã gặp những người đầu tư các khoản tiền lớn vào một dự án chỉ vì một ngôi sao nổi tiếng mà họ ưa thích cũng đã đầu tư vào đó. Họ không điều tra dự án hoặc tiến hành thẩm định hiệu quả của dự án. Hành vi này không liên quan đến sự tin tưởng. Đó là sự thiếu trách nhiệm. Sự tin tưởng là điều phải tìm kiếm và xây dựng. Nó hình thành trên sự mạo hiểm gia tăng về thời gian, tiền bạc, quyền lực, cảm xúc hoặc các nguồn lực khác.

Chiến binh nhân từ tin tưởng người khác và lòng tin của họ được đáp lại, nhưng họ không muốn tham gia vào những tổ chức nguy hiểm có thể khiến họ thất vọng. Tham gia như vậy là thiếu khôn ngoan. Chiến binh luôn sẵn sàng trao niềm tin cho người khác, dù đó là người lạ. Họ không buộc những người mới đến phải chịu trách nhiệm vì phá vỡ sự tin tưởng, nếu những người ấy thật sự vô tội. Nhưng họ sẽ không tin tưởng những người đã từng có dấu hiệu lợi dụng lòng tin. Nhiều năm trước đây, một người bạn khuyên tôi đầu tư cùng với Josh Murakami, một nhà môi giới đầu tư. Một chiến binh nhân từ sẽ không hành động mù quáng kiểu như thế. Tôi cũng không làm theo chỉ vì lý do là bạn tôi đã làm như vậy. Nhưng tôi thấy nhiều người đã đầu tư hàng chục ngàn đô-la ngay sau khi nghe giới thiệu.

Tôi bắt đầu thẩm định. Uy tín của Josh ra sao? Anh ta quản lý bao nhiêu tiền, trong thời gian bao lâu và tỷ suất lợi nhuận là bao nhiêu? Tôi không chỉ nghe lời Josh tự giới thiệu, mà tôi còn nói chuyện với những nhà đầu tư hiện tại và trước đó. Dĩ nhiên bạn đã nhận được những bản tin về đầu tư và những dự đoán về xu thế thị trường. Bạn không nhất thiết phải tin họ – họ chỉ đưa ra dự đoán thôi. Hãy kiểm chứng. Cuối cùng, tôi quyết định đầu tư một khoản tiền với Josh. Tôi có đầu tư tất cả tiền vốn của mình hay không? Tất nhiên là không.

Lối tư duy tương tự cũng được áp dụng trong các mối quan hệ. Một số người thực hiện những cam kết lớn mà không hề thẩm định. Không phải là họ quá tin tưởng, mà là họ thiếu trách nhiệm. Thẩm định nghĩa là đặt ra những câu hỏi khó khăn nhưng thẳng thắn về giá trị trước khi hành động. Hãy tìm hiểu trước sau và mọi vấn đề liên quan xung quanh.

Trong kinh doanh, có một nguyên tắc gọi là tỷ số rủi ro/ phần thưởng. Đơn giản là mọi việc sẽ chẳng còn ý nghĩa nếu ta không biết trước cả rủi ro lẫn phần thưởng từ việc làm của mình. Nếu tôi yêu cầu bạn đầu tư 10.000 đô-la và 90% là bạn sẽ thua lỗ, liệu bạn có làm không? Bạn không làm, bởi đó là hành động vô nghĩa. Tôi lại bảo rằng bạn có nguy cơ mất tiền là 90% nhưng trong trường hợp thành công, bạn sẽ có một triệu đô-la. Giờ đây, bạn đã có một tỷ số hấp dẫn. Nào, bạn hãy quyết định đi. Bạn đã có một tỷ số và có thể ra quyết định rồi đấy.

Chiến binh nhân từ xem xét tỷ số này từ góc độ của niềm tin. Họ có thể tin tưởng hoàn toàn, nhưng họ biết nên đặt niềm tin lúc nào và ở đâu một cách khôn ngoan. Bạn có tin mình sẽ chọn được người phù hợp cho một mối quan hệ nghiêm túc không? Bạn có tin rằng khi một nhân viên phạm sai lầm thì bạn có thể sửa được sai lầm đó không? Bạn có tin mình sẽ đưa ra những quyết định đúng đắn không? Bạn phải xây dựng và tìm kiếm niềm tin vào chính mình, đồng thời tin tưởng những người khác.

Phương pháp xử lý của chiến binh khi niềm tin đổ vỡ là rút kinh nghiệm từ những bài học cũ và tiến lên phía trước.

Bạn không tin tưởng người khác không có nghĩa là lúc nào người đó có vấn đề hoặc đáng ngờ. Bình thường, khi không thể tin tưởng người khác thì vấn đề chủ yếu nằm ở chính bạn. Dường như bạn không đáng tin cậy. Cũng có thể do lòng tin của bạn từng bị lạm dụng, bạn đã quyết định co mình lại và không đặt niềm tin vào bất cứ ai. Tôi nhận ra đây là một cơ chế tự vệ, nhưng nó vừa không hiệu quả, lại vừa không hợp lý. Mọi chiến binh đều hiểu cảm giác bị tổn thương hoặc phản bội, dù điều đó xảy ra trong một giao dịch kinh doanh, một mối quan hệ, hay thậm chí là một tình bạn thân thiết. Phương pháp xử lý của chiến binh khi niềm tin đổ vỡ là rút kinh nghiệm từ những bài học cũ và tiến lên phía trước.

Biến mất trong một giây

Chiến binh biết rằng họ cần sự tương trợ của cả đội ngũ để hoàn thành sứ mệnh cuộc đời. Chỉ cần có ý nghi ngờ người khác vì một biểu hiện tiêu cực nào đó, họ sẽ không bao giờ đạt được các mục tiêu lớn lao. Những năm đầu trong lịch sử hoạt động của công ty, tôi đã huấn luyện được một trợ thủ đắc lực. Anh ta rất khá. Sau đó, tôi và anh ta trở thành cộng sự, cùng chia sẻ doanh thu được tạo ra. Rồi anh ta có một số quyết định sai lầm về tài chính cá nhân và bắt đầu lâm vào cảnh túng bấn. Từ đó, anh ta trở nên tham lam và thậm chí muốn độc chiếm công ty. Tôi nghĩ chúng tôi đã thiết lập được mối quan hệ cộng tác và tình bạn tốt qua nhiều năm cùng làm việc. Nhưng ngay giây phút anh ta thể hiện lòng tham và những hành động xấu xa, tất cả niềm tin mà tôi dành cho anh ta đột nhiên biến mất. Điều đó chưa từng xảy ra vì tôi vẫn cho rằng anh ta hoàn hảo, không bao giờ làm điều sai trái. Tôi không nghĩ anh ta sẽ vì tiền mà phá vỡ mối quan hệ này. Chúng tôi chia tay. Tôi không chắc có một lý do thuyết phục nào để anh ta phá vỡ niềm tin hay không, nhưng một chiến binh nhân từ sẽ không bao giờ để tiền làm mờ mắt.

Đối với chiến binh nhân từ, tiền chỉ là một phương tiện trao đổi và là một thứ ảo giác được chúng ta gán cho giá trị. Nhìn từ một góc độ nào đó, tiền chỉ thật sự tồn tại khi chúng ta tạo ra nó. Tiền không hiếm và rất dễ thay thế. Tiền không có giá trị thực. Một tờ giấy bạc có thể dễ dàng bị phá hủy bởi nước hoặc lửa, thậm chí bị gió thổi bay. Đối với chiến binh nhân từ, đánh mất một mối quan hệ chỉ vì tiền nghĩa là đảo ngược giá trị và đó không phải là việc mà họ sẽ làm.

Một thời gian sau, anh ta quay lại xin làm việc ở công ty tôi. Tất nhiên tôi không nhận. Tại sao ư? Tỷ số rủi ro/phần thưởng. Anh ta sẽ chẳng mang lại nhiều lợi ích, bởi tôi vẫn có thể huấn luyện những phụ tá tuyệt vời khác. Còn thứ để mất thì có nhiều: thời gian, sức khỏe, tiền bạc, tâm trạng… Tôi đã tha thứ cho anh ta. Tôi có thể chân thành nói rằng tôi thích anh ta và chúc anh ta thành đạt. Tôi chỉ không còn tin tưởng để giao phó cho anh ta tương lai của công ty chúng tôi nữa.

Chiến binh nhân từ có thể tin tưởng rằng một ai khác nữa sẽ trở thành đối tác của mình hay không? Chắc chắn là được, nhưng một người bình thường thì không thể. Thật ra, vài năm trước tôi đã tin tưởng hai thành viên lâu năm của nhóm, Patrick Dean và Steve Hinton, và có ý đào tạo họ thành các đối tác của mình. Tôi thấy cần phải tạo ra sức mạnh và đòn bẩy hợp lực. Sự hợp tác đã mang lại những kết quả tuyệt vời cho mọi người và chúng tôi đã có những ảnh hưởng tích cực đến cuộc đời của nhiều người hơn so với khi tôi làm việc một mình. Sự tin tưởng có thể được xem như việc xây dựng một tòa cao ốc. Có thể phải mất vài tháng để thiết kế tòa nhà. Để tập hợp được đội ngũ phù hợp nhằm triển khai công việc có thể mất thêm vài tháng. Bản thân tòa nhà cũng có thể mất thêm vài năm từ khi được khởi công đến khi hoàn thành. Nhưng một lực phù hợp tác động lên tòa nhà có thể làm nó sụp đổ trong vòng chưa đến một giờ. Sự phá vỡ lòng tin có ảnh hưởng mạnh mẽ tương tự đối với một mối quan hệ và phá hỏng nó một cách nhanh chóng.

Chiến binh nhân từ hiểu cách xây dựng, vun đắp và duy trì lòng tin. Có lẽ bạn đã từng nghe những câu như “Tôi không còn tin ai nữa cả”. Chắc hẳn những người này đã bị tổn thương nghiêm trọng và lòng tin trong họ đã sụp đổ. Nhưng thực ra họ chưa thành thật. Dù bạn có tự nhủ đừng tin tưởng bất kỳ ai thêm một lần nào nữa, nhưng bạn cũng không làm được đâu. Chừng nào bạn còn sống, bạn vẫn phải tin tưởng người khác. Luôn luôn là như vậy.

Khi bạn lại đọc quyển sách này nghĩa là bạn tin rằng tôi có thể nói cho bạn nghe một điều gì đó hữu ích. Vậy là ở chừng mực nào đó, bạn đã tin tưởng tôi. Bạn cũng tin tưởng người bán cho bạn quyển sách này. Họ có trả lại bạn tiền thừa không, hay họ cướp trắng của bạn? Chắc chắn họ có trả tiền thừa cho bạn. Tôi có thể tiếp tục đặt ra nhiều câu hỏi tương tự, nhưng tôi chắc là bạn đã nắm bắt được vấn đề rồi.

Cuộc sống cần có niềm tin. Điều quan trọng là chúng ta gần như buộc phải tin tưởng nhau hàng ngày, từ việc đón tàu điện hay tàu hỏa cho đến việc tin tưởng người lái xe phía trước chạy đúng phần đường của họ.

Chiến binh nhân từ không trốn tránh việc tin tưởng người khác, mà ngược lại, họ tìm kiếm cơ hội để gia tăng lòng tin của mình.

Bạn không thể trốn tránh việc tin tưởng người khác. Chiến binh nhân từ không bao giờ mất niềm tin; ngược lại, họ còn tìm kiếm cơ hội để nâng cao và mở rộng lòng tin của mình. Họ ý thức rằng cuộc sống của mình phụ thuộc hoàn toàn vào lòng tốt của những người mà họ tin tưởng. Mất niềm tin tức là mất đi sự sống, và đánh mất sự sống khi chưa đến lúc chính là tự tước đi sứ mệnh của mình – một điều cấm kỵ với mỗi chiến binh nhân từ.

Kiểm tra những điều bạn kỳ vọng

Mọi người hay nghĩ rằng nếu bạn kiểm tra họ nghĩa là bạn không tin họ. Điều này không đúng. Bạn kiểm tra không có nghĩa là bạn không tin tưởng, mà chỉ có nghĩa là bạn có kỹ năng quản lý thời gian, các khoản đầu tư và cả những người mà bạn tin tưởng và quan tâm. Thường thì tình huống này hay xảy ra giữa cha mẹ và con cái. Cha mẹ giao cho con làm một công việc và khi bị kiểm tra kết quả, đứa con thường hét lên: “Tại sao cha mẹ không tin con?”. Thực tế không phải là cha mẹ không tin con, mà họ có trách nhiệm phải kiểm tra để biết chắc rằng đứa con đã hoàn tất mọi việc.

Trên thực tế, việc kiểm tra còn giúp củng cố niềm tin khi công việc được làm đúng theo yêu cầu. Những phản hồi của cha mẹ sau khi kiểm tra có thể hỗ trợ, điều chỉnh kế hoạch và giúp đứa con làm tốt công việc. Tuy nhiên, có người tỏ ra thái quá khi liên tục kiểm tra tiến trình công việc. Đây lại là biểu hiện của sự thiếu hiệu quả và thiếu lòng tin. Họ đề cao chính hành động kiểm soát, chứ không phải việc gia tăng năng suất. Một người càng chứng tỏ được năng lực thì nguy cơ họ làm hỏng việc càng nhỏ đi, và bạn càng không nên kiểm tra hoạt động của người đó một cách quá sát sao, chặt chẽ.

Chiến binh nhân từ chưa bao giờ xem nhẹ lòng tin. Họ là người đáng tin cậy và họ kỳ vọng người khác cũng đáng được tin cậy như thế. Bản chất con người là kỳ vọng ở người khác những điều bạn kỳ vọng ở chính mình. Nếu bạn trung thực, bạn sẽ kỳ vọng người khác cũng trung thực. Nếu bạn nói dối và ăn cắp, thật khôi hài khi bạn mong người khác sẽ không nói dối bạn hay ăn cắp như bạn. Chúng ta nhận được từ cuộc sống những gì mà chúng ta sẵn sàng cống hiến.

Tôi luôn kỳ vọng được tin tưởng, vì thế tôi trao niềm tin cho người khác. Tôi mong được tin tưởng nhiều hơn nữa từ những người mà tôi yêu quý. Tôi trao lòng tin bởi vì tôi muốn có sự gần gũi. Trong cuộc sống, chẳng mấy khi bạn có được điều bạn muốn. Bạn chỉ có những điều bạn kiểm tra thôi. Những gì bạn không kiểm tra thì bạn đừng nên kỳ vọng. Một phi công giàu kinh nghiệm vẫn sử dụng danh sách kiểm tra trước mỗi lần cất cánh, mặc dù anh ta đã có hàng ngàn giờ bay với loại máy bay đó. Tại sao lại phải kiểm tra toàn diện như thế? Vì ai cũng mong có một chuyến bay đến đích an toàn.

Các phi công tuân thủ danh sách kiểm tra không phải là vì họ thiếu tin tưởng bản thân, mà chính là vì tỷ số rủi ro/phần thưởng. Họ có rất nhiều điều cần quan tâm. Việc bỏ qua giai đoạn kiểm tra có thể phải trả giá bằng mạng sống của nhiều người. Cũng có thể nếu anh ta không kiểm tra từng mục trong danh sách kiểm tra thì máy bay vẫn đến đích an toàn. Nhưng giả sử có một mục bị bỏ qua thì sao? Chuyện gì sẽ xảy ra khi cửa khoang hành lý chưa đóng hoặc van nhiên liệu bị rò rỉ? Sự chủ quan có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường.

Một doanh nghiệp có thể thua lỗ hàng triệu, thậm chí hàng tỷ đô-la mỗi năm nếu họ không kiểm tra nhân viên, đội ngũ quản lý và nhà máy. Cần tiến hành kiểm tra trước khi dự án hoàn thành, chứ không phải sau khi sự cố xảy ra. Tôi không nói đến việc triệu tập những người liên quan để xử lý khi họ phạm sai lầm. Tôi đang làm một phép so sánh đơn giản những điều được kỳ vọng với những điều được thực hiện. Bạn có biết mình kỳ vọng điều gì không? Mọi người có biết bạn kỳ vọng điều gì không? Nếu không biết đặt kỳ vọng vào đâu, bạn cũng sẽ không biết đặt niềm tin chỗ nào.

Tôi đã nghe nhiều người phàn nàn rằng họ không thích “lúc nào cũng có người theo dõi, giám sát, kiểm tra”. Nếu nhân viên của bạn nói điều đó, bạn hãy nhìn anh ta thật kỹ. Theo kinh nghiệm của tôi, những người như thế thường rất lười biếng và chỉ tìm cách moi tiền của công ty. Không có gì sai trái khi bạn mong muốn làm việc trong một môi trường không bị giám sát ngặt nghèo, chặt chẽ. Nhưng quả là bạn phải cố gắng nhiều mới vươn tới vị trí đó. Bạn không thể tự điều hành doanh nghiệp sau nhiều năm sống vô kỷ luật.

Nếu muốn vươn lên, bạn phải quản lý lộ trình nghề nghiệp của mình. Chiến binh nhân từ thường được thăng chức, nhưng không phải thông qua sự vận động hoặc lo lót, mua chuộc như nhiều người vẫn làm. Chiến binh nhân từ tiến lên, tuần tự từ cấp độ này đến cấp độ khác, không phải bằng cách kiểm tra những người dưới quyền mình, mà bằng cách tự kiểm điểm bản thân. Vì thế, bạn chưa thể thăng tiến khi nào bạn chưa tự quản lý mình. Và bạn cũng chưa thể kiểm tra người khác trừ phi bạn kiểm tra mình trước. Một trong những lý do khiến người ta thất bại trong việc vươn đến mục tiêu giảm cân, độc lập về tài chính, hoặc thậm chí có cuộc hôn nhân tốt đẹp, là họ thiếu trách nhiệm.

“Có trách nhiệm” nghĩa là bạn thường xuyên theo dõi kết quả. Những người bình thường để mặc mọi chuyện diễn ra theo hướng nào tùy ý, nhưng lại tin tưởng một cách mù quáng rằng tất cả rồi sẽ đâu vào đấy. Bạn không thể kỳ vọng bất kỳ điều gì nếu bạn không kiểm tra. Kỹ sư kiểm tra thiết bị thường xuyên để đảm bảo máy móc vận hành ổn định, mà việc sửa chữa nếu có cũng sẽ đơn giản hơn nhiều.

Tin tưởng một người không vì lợi ích của bạn, mà vì lợi ích của chính người đó. Chiến binh nhân từ luôn nghĩ đến lợi ích của người khác. Họ duy trì sự tin tưởng để làm lợi cho người khác, chứ không chỉ để mọi người nhìn vào rồi tung hô vì họ tốt bụng và đáng tin cậy. Trong kinh doanh, bạn cũng phải luôn quan tâm hơn về việc khách hàng được hưởng lợi ích gì nếu giao dịch với bạn. Một khi đã giành được sự tin tưởng, hãy cố gắng giữ gìn và trân trọng.

Một cái giá đắt

Chiến binh chấp nhận nguyên tắc tin tưởng ở mức tối đa và họ làm đúng như thế. Người ta luôn phải trả một cái giá rất đắt khi có chuyện xấu xảy ra liên quan đến sự tin tưởng. Vài năm trước, tôi cố gắng thuyết phục Chevron Corporation trở thành khách hàng của mình. Mọi việc xem ra có vẻ thuận lợi. Mảnh ghép cuối cùng để hoàn thành nốt thương vụ làm ăn này sẽ được quyết định trong một cuộc họp qua điện thoại mà hai bên đã lên kế hoạch vào một giờ cụ thể. Tôi không may trễ hẹn năm phút. Viên giám đốc cao cấp của họ đã trả lời tôi là nếu ông ấy không thể tin tưởng rằng tôi tôn trọng thời gian của ông ấy thì dĩ nhiên ông cũng không thể tin tưởng giao phó tiền của Chevron cho tôi. Rồi ông ấy cúp máy.

Chúng tôi để tuột khỏi tay một hợp đồng rất lớn chỉ trong năm phút. Chúng tôi mất một đối tác tiềm năng chỉ vì lòng tin không còn. Tôi đã không giành được sự tin tưởng của ông ấy. Tôi tự nhủ sẽ không bao giờ lặp lại sai lầm là xem nhẹ hậu quả của việc xây dựng lòng tin. Hành động của ông ấy đã giúp chúng tôi kiếm được hàng triệu đô-la kể từ đó. Có thể bạn sẽ nghĩ, ồ, chỉ năm phút thôi mà, nhưng với năm phút đó, tôi đã có được một bài học quý giá về sự tin tưởng.

Người đàn ông này đã tin rằng tôi sẽ có mặt đúng giờ để tham gia cuộc họp qua điện thoại. Ông ấy có quyền ra những quyết định quan trọng cho Chevron liên quan đến nhân sự và những khoản tiền lớn. Ông ấy hẳn đã giành được sự tin tưởng của mọi người trên con đường sự nghiệp của mình. Là người bảo vệ nguồn lực của công ty, ông ấy phải tạo dựng lợi ích tốt nhất cho công ty mình bằng cách xóa sạch mọi triệu chứng của sự ngờ vực. Thước đo duy nhất cho uy tín của tôi là liệu tôi có giữ lời bằng cách gọi cho ông ấy vào thời điểm đã thỏa thuận hay không.

Trong tâm trí của ông ấy, tôi không nên kỳ vọng một cấp độ cao hơn khi tôi thất bại ở cấp độ thấp. Sẽ luôn có cái giá phải trả đằng sau việc vi phạm nguyên tắc của lòng tin. Bạn hãy nhớ điều đó. Có một mối quan hệ mật thiết giữa sự tin tưởng và thỏa thuận. Những thỏa thuận không thành sẽ khiến cho niềm tin bị phá vỡ. Khi bạn không tôn trọng thỏa thuận với một người nào đó, bạn đã tạo ra một tình huống bất lợi: cá nhân đó có thể không bao giờ muốn thỏa thuận với bạn nữa.

Chiến binh nhân từ luôn quan tâm đến việc cống hiến.

Họ là người cho, chứ không phải người nhận.

Chiến binh là những người có tư duy dài hạn. Họ xem xét mối quan hệ lâu dài, chứ không phải chỉ vài giao dịch trước mắt. Một trong những lợi ích của sự tin tưởng là mối quan hệ. Danh dự, sự tôn trọng và niềm tin là những giá trị lâu dài. Chiến binh nhân từ luôn quan tâm đến việc cống hiến. Họ là người cho, chứ không phải người nhận. Trong mọi giao dịch, họ đều quan tâm đến việc mang lại lợi ích cho đối tác.

Giá trị của mối quan hệ

Để giành được lòng tin, bạn cần nỗ lực thật sự. Một số người hỏi: “Làm sao tôi có thể tin tưởng một người mà tôi không quen biết?”. Bạn không phải quen biết mới có thể tin tưởng họ. Thực tế là mọi người thường bị lợi dụng bởi người quen nhiều hơn người lạ. Hãy tin tưởng người khác, bạn sẽ có các mối quan hệ. Các mối quan hệ sẽ đưa bạn vượt qua những thời khắc khó khăn. Đó là một trong những lợi ích của sự tin tưởng.

Joe Girard đã được ghi tên vào sách kỷ lục thế giới Guinness vì đã bán nhiều xe hơn bất cứ nhân viên bán hàng nào khác. Anh đã đạt được thành tích này nhờ tính phí ít hơn và giao dịch nhiều hơn. Girard đã đặt ra “Quy tắc 250”, tức là một người bình thường có thể tác động lên một nhóm khoảng 250 người. Nếu bạn cung cấp dịch vụ tốt, bạn có thể tăng số lượng khách giao dịch thêm 250. Ngược lại nếu dịch vụ của bạn tồi, số lượng khách hàng hoặc doanh số sẽ giảm ở mức 250, thậm chí có thể nhiều hơn vì tiếng xấu thường đồn xa hơn.

Một trong những lĩnh vực phụ của công ty tôi là dịch vụ tiếp thị trực tuyến và bán hàng đa cấp tại nhà. Đây là một ngành nổi tiếng với những quảng cáo phóng đại. Người ta hứa hẹn về khoản tiền lớn có thể dễ dàng kiếm được mà gần như không phải làm gì. Đó là một ngành có lợi nhuận tốt, nhưng cũng như bao ngành kinh doanh khác, bạn vẫn cần làm việc. Khi đưa ra những lời khoa trương về sản phẩm, bước đầu họ có thể lôi kéo được nhiều khách hàng, nhưng rồi họ sẽ không giữ được mối quan hệ nào bởi niềm tin của khách hàng dành cho họ đã cạn dần.

Ngược lại, khi bạn nói thật, kể cả về những chuyện không dễ chịu cho lắm, tức là bạn đang tạo dựng mối quan hệ dựa trên lòng tin. Những người này sẽ gắn bó lâu bền, kể cả lúc bạn thất bại cũng như khi thành công.

Năng lực có thắng nổi lòng tin?

Đôi khi người ta tin rằng năng lực sẽ thắng lòng tin, thế nên họ bất chấp lòng tin. Ví dụ, trong giới thể thao, chúng ta thấy các vận động viên tài năng thường được ưu ái. Ở trường đại học, hoặc ngay cả ở trường trung học, các giáo viên thường giúp những học sinh có năng khiếu nghệ thuật hay thể thao, cho dù những học sinh khác cũng nỗ lực không ngừng. Họ nhận được những ưu ái này bởi vì họ có tài năng, chứ chắc gì họ đã là người đáng tin. Chắc chắn họ sẽ không thể có những ưu ái đó mãi.

Xin đừng hiểu lầm những điều tôi đang nói. Không phải tôi muốn họ sẽ gặp “vận rủi”. Tôi rất mong họ có một sự nghiệp lừng lẫy và tồn tại lâu dài. Tôi chỉ đang cố gắng truyền đạt thông điệp rằng lòng tin là điều không thể xem nhẹ, bởi vì hành trình tìm lại lòng tin sẽ rất gian nan và cô độc. Hãy suy nghĩ thận trọng và tập thói quen tạo lòng tin ở người khác, biến thói quen đó thành nét tính cách của bạn ngay bây giờ và mãi mãi. Hãy làm từng việc nhỏ để xây dựng lòng tin và nhận lấy những phần thưởng to lớn.

Con đường lấy lại lòng tin

Có thể bạn sẽ thất vọng nếu tôi kết thúc phần này mà không cho bạn một tia hy vọng nào. Nếu bạn từng phụ lòng những người tin tưởng bạn, ắt bạn hiểu rằng không phải ai cũng sẽ tin tưởng bạn một lần nữa. Có những người sẽ vĩnh viễn rời xa bạn – đây là điều đương nhiên. Đó là cái giá mà bạn phải trả.

Có những người sẽ tha thứ và cho bạn cơ hội để xây dựng lại mối quan hệ, nhưng tôi muốn nói thế này: nếu bạn làm ai đó tổn thương nghiêm trọng đến hai lần, bạn nên từ bỏ ý nghĩ “làm lại từ đầu” đó. Thanh danh của bạn hoen ố đến mức không còn ai muốn giao du với bạn. Nhưng bạn luôn cần đến sự giúp đỡ, hỗ trợ, bảo vệ và tình thương của người khác. Nói một cách đơn giản, bạn cần được mọi người ủng hộ. Bằng không, bạn sẽ rơi vào tình trạng nguy kịch. Vì vậy, đây là hai điều bạn cần làm để lấy lại lòng tin mà bạn từng đánh mất.

1. Đưa ra cam kết và giữ đúng cam kết. Lời cam kết có sức mạnh vô hình. Khi đưa ra cam kết tức là bạn đã tự ràng buộc vào lời nói đó. Giá trị của bạn nằm ở lời nói của chính bạn, vì thế hãy cố gắng giữ lời. Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ và tiến dần tới những việc lớn hơn. Cũng giống như việc tập tạ vậy – bạn không thể bắt đầu với quả tạ 100 kg, mà phải tập từ từ và tăng dần khối lượng tạ.

2. Có trách nhiệm với những người khác. Càng có quyền lực, bạn càng có xu hướng dễ dãi với bản thân trong việc tự chịu trách nhiệm, đặc biệt chịu trách nhiệm trước những người dưới quyền bạn. Tôi cho rằng bạn nên buộc bản thân có trách nhiệm với cả cấp trên và cấp dưới. Tinh thần trách nhiệm sẽ mang lại cho bạn khả năng nắm giữ nhiều trọng trách hơn. Đó là cách duy nhất để bạn thăng tiến bền vững và an toàn.

Chiến binh nhân từ hỏi: “Tôi có thể làm bằng cách nào?”

Người bình thường hỏi: “Tôi có làm được không?”