Tình yêu là điều phải có cho sự phát triển tâm linh. Và hơn nữa, tình yêu hoạt động như tấm gương. Rất khó biết được bản thân mình chừng nào bạn còn chưa nhìn vào khuôn mặt của mình trong con mắt của ai đó yêu bạn. Cũng như bạn phải nhìn vào gương để thấy khuôn mặt vật lí của mình, bạn phải nhìn vào tấm gương của tình yêu để thấy khuôn mặt tâm linh của mình. Tình yêu là tấm gương tâm linh. Nó nuôi dưỡng bạn, nó tích hợp bạn, nó làm cho bạn sẵn sàng cho cuộc hành trình nội tâm, nó nhắc nhở bạn về khuôn mặt nguyên thủy của mình.

Trong những khoảnh khắc của tình yêu sâu sắc có những thoáng nhìn về khuôn mặt nguyên thủy, mặc dầu những thoáng nhìn đó tới như sự phản xạ. Cũng như vào những đêm trăng tròn bạn thấy trăng được phản xạ trong hồ, trong hồ tĩnh lặng, thì tình yêu cũng hoạt động như cái hồ. Trang được phản xạ trong hồ là sự bắt đầu của việc tìm kiếm trăng thực. Nếu bạn chưa bao giờ thấy trăng được phản xạ trong hồ thì bạn có thể chưa bao giờ đi tìm trăng thật cả. Bạn sẽ cứ đi đi lại lại vào hồ để tìm trang bởi vì ban đầu bạn nghĩ đấy là chỗ có trăng thực, đâu đó sâu dưới đáy hồ. Bạn sẽ đào mãi và bạn sẽ tới với đôi bàn tay trắng; bạn sẽ chẳng tìm thấy trăng ở đó.

Thế rồi một hôm sẽ bừng lên trong bạn rằng có thể trăng này chỉ là sự phản xạ thôi. Đó là sáng suốt lớn lao – thế thì bạn có thể nhìn lên trời. Thế thì mặt trăng ở đâu nếu đây là sự phản xạ? Nếu nó là sự phản xạ bạn phải nhìn vào hướng đối diện. Sự phản xạ có đó, sâu trong hồ – trăng thực phải ở đâu đó trên hồ. Lần đầu tiên bạn nhìn lên và cuộc hành trình đã bắt đùa.

Tình yêu cho bạn những thoáng nhìn về thiền, sự phản xạ của trăng trong hồ – mặc dầu chúng là phản xạ, không thật. Cho nên tình yêu không bao giờ có thể thỏa mãn được bạn. Thực tế, tình yêu sẽ làm cho bạn ngày một bất mãn hơn, không bằng lòng hơn.

Tình yêu sẽ làm cho bạn ngày một nhận biết hơn về cái là có thể, nhưng nó sẽ không chuyển giao hàng hóa. Nó sẽ làm bạn thất vọng – và chỉ trong thất vọng sâu sắc mới có khả năng quay lưng trở về với bản thể riêng của bạn. Chỉ những người yêu nhau mới biết tới niềm vui của thiền. Những người chưa bao giờ yêu và chưa bao giờ bị thất vọng trong tình yêu, những người chưa bao giờ lao vào cái hồ của tình yêu để tìm trăng và chưa bao giờ bị thất vọng, sẽ chẳng bao giờ nhìn lên trăng thực trên trời. Họ sẽ chẳng bao giờ trở nên nhận biết về nó.

Người mà yêu thì nhất định trở nên mang tính tôn giáo chẳng chóng thì chầy. Nhưng người không yêu – chính khách, chẳng hạn, người không thể yêu bất kì người nào, người chỉ yêu quyền lực – sẽ chẳng bao giờ trở nên mang tính tôn giáo. Hay người bị ám ảnh bởi tiền – người chỉ yêu tiền, người chỉ biết một tình yêu, tình yêu tiền – sẽ chẳng bao giờ trở nên mang tính tôn giáo cả. Sẽ rất khó cho người đó bởi nhiều lí do thế. Tiền có thể được sở hữu; bạn có thể có tiền và bạn có thể sở hữu nó. Dễ dàng sở hữu tiền, khó mà sở hữu được người mình yêu – không thể được, thực tế vậy. Bạn sẽ cố gắng sở hữu, nhưng làm sao bạn có thể sở hữu được người sống? Người sống sẽ chống lại theo đủ mọi cách, sẽ tranh đấu đến cùng. Chẳng ai muốn mất tự do của mình cả.

Tình yêu không có giá trị được như tự do. Tình yêu có giá trị lớn, nhưng không lớn hơn tự do. Cho nên người ta thích có tình yêu nhưng người ta không thích bị cầm tù bởi tình yêu. Do đó, chẳng chóng thì chầy bạn trở nên thất vọng. Bạn cố gắng sở hữu, và bạn càng cố sở hữu nhiều thì tình yêu lại càng trở thành không thể được và người khác bắt đầu rời xa khỏi bạn. Bạn càng ít ở hữu, bạn càng cảm thấy gần với người khác hơn. Nếu bạn không sở hữu chút nào, nếu có tự do tuôn chảy giữa những người yêu nhau, thì có tình yêu lớn.

Thứ nhất, nỗ lực sở hữu con người nhất định thất bại. Trong thất vọng đó bạn sẽ bị ném trở lại chính bản thân mình. Thứ hai, nếu bạn đã biết không sở hữu con người, nếu bạn đã biết rằng tự do có giá trị cao hơn tình yêu, giá trị cao hơn rất nhiều so với tình yêu, thế thì chẳng chóng thì chầy bạn sẽ thấy rằng tự do đem bạn về bản thân mình, tự do sẽ trở thành nhận biết của bạn, thiền của bạn.

Tự do là khía cạnh khác của thiền. Hoặc hãy bắt đầu từ tự do và bạn sẽ trở nên nhận biết, hoặc hãy bắt đầu từ nhận biết và bạn sẽ trở nên tự do. Chúng đi cùng nhau. Tình yêu là một loại tù túng tinh tế – họ đi cùng nhau – nhưng đấy là kinh nghiệm bản chất, rất bản chất cho sự trưởng thành.

Có một định nghĩa hay về cái thực qua tình yêu trong cuốn sách hay của Margery William Con thỏ nhung.

“Cái thực là cái gì?” một hôm con thỏ hỏi. “Điều đó có nghĩa là cái đó cứ lẩn quẩn bên trong bạn phải không, và cái cán ló ra?”

“Cái thực không phải là cách bạn đã được tạo ra,” Ngựa còm nói. “Đó là cái xảy ra cho bạn. Khi đứa trẻ yêu bạn trong một thời gian dài, không chỉ chơi cùng, mà thực sự yêu bạn, thế thì bạn trở thành cái thực.”

“Điều đó có đau không?” Thỏ hỏi.
“Cũng thỉnh thoảng,” Ngựa còm nói, vì nó bao giờ cũng nói thật. “Khi bạn là thật, bạn không bận tâm tới việc bị đau.”

“Nó có xảy ra ngay lập tức giống như bị thương không,” nó hỏi, “hay chút xíu một?”

“Nó không xảy ra cùng một lúc,” Ngựa còm nói. “Bạn trở thành. Phải mất thời gian lâu. Đó là lí do tại sao nó lại không thường xảy ra cho những người nhụt ý chí dễ dàng, hay có góc cạnh sắc hay người phải gìn giữ cẩn thận. Nói chung, vào lúc bạn là Thực, thì phần lớn tóc bạn đã rụng hết rồi, và mắt bạn lần lượt ra đi và bạn bị chùng lỏng các khớp và rất tiều tụy. Nhưng những điều này không thành vấn đề chút nào, bởi vì một khi bạn là Thực, bạn không thể xấu được, ngoại trừ những người không hiểu… Một khi bạn là Thực, bạn không thể trở thành không thực lần nữa được.

Điều đó kéo dài mãi.” Tình yêu làm bạn thành cái thực; bằng không bạn vẫn còn chỉ là một người mơ tưởng, một giấc mơ không có thực chất trong nó. Tình yêu cho bạn điều bản chất, tình yêu cho bạn tính toàn vẹn, tình yêu làm bạn được định tâm. Nhưng đó mới chỉ là một nửa của cuộc hành trình; nửa kia phải được hoàn chỉnh trong thiền, trong nhận biết. Nhưng tình yêu chuẩn bị cho bạn nửa kia. Tình yêu là nửa bắt đầu và nhận biết là nửa kết thúc. Giữa hai điều này bạn đạt tới Thượng đế. Giữa tình yêu và nhận biết, giữa đôi bờ này, dòng sông của hiện hữu tuôn chảy.

Đừng né tránh tình yêu. Hãy đi qua nó, với mọi nỗi đau của nó. Vâng, nó đau đấy, nhưng nếu bạn đnag trong tình yêu thì cũng chẳng thành vấn đề. Thực tế, tất cả những cái gây đau lại làm mạnh thêm cho bạn. Đôi khi nó thực sự gây đau lắm, đau kinh khủng, nhưng tất cả những vết thương đó là cần thiết để khêu gợi bạn, để thách thức bạn, để làm cho bạn bớt ngủ đi. Tất cả những tình huống nguy hiểm đó là cần thiết để làm cho bạn tỉnh táo. Tình yêu chuẩn bị mảnh đất, và trong mảnh đất của tình yêu hạt mầm của thiền có thể mọc lên – và chỉ trong đất của tình yêu thôi.

Cho nên những người trốn khỏi thế giới này vì sợ sẽ không bao giờ đạt tới thiền được. Họ có thể ngồi trong các hang động Himalaya trong nhiều kiếp cùng nhau, họ sẽ vẫn không đạt tới thiền. Điều đó là không thể được – họ không kiếm được nó. Trước hết người ta phải kiếm được nó trong thế giới này; trước hết họ phải chuẩn bị mảnh đất. Và chỉ duy nhất tình yêu mới chuẩn bị cho mảnh đất này.

Do đó mới có sự nhấn mạnh của tôi vào việc không từ bỏ thế giới. Hãy sống trong nó, nhận lấy thách thức của nó, chấp nhận nguy hiểm của nó, nỗi đau của nó, các vết thương. Hãy đi qua nó. Đừng né tránh nó, đừng cố tìm lối tắt bởi vì không có lối tắt đâu. Đó là cuộc vật lộn, đó là gian nan, đó là nhiệm vụ vất vả, nhưng đó là cách người ta lên tới đỉnh.

Và niềm vui sẽ nhiều hơn, nhiều hơn nhiều nếu bạn được thả lên đỉnh núi bằng máy bay trực thăng, bởi vì bạn sẽ đạt tới đó mà không tiếp đất; bạn sẽ không có khả năng thích thú nó. Hãy nghĩ tới sự khác biệt… Bạn cố gắng vất vả để đạt tới đỉnh Everest. Nó nguy hiểm thế – mọi khả năng chết trên đường, mọi khả năng không bao giờ đạt tới đỉnh; mạo hiểm, nguy hiểm. Cái chết đang chờ bạn tại từng bước, biết bao nhiêu cạm bẫy và biết bao nhiêu khả năng bị thất bại chứ không thành công. Trong một trăm khả năng chỉ có một khả năng bạn có thể đạt tới. Nhưng bạn càng tới gần đỉnh hơn, niềm vui càng vươn cao hơn trong bạn. Tâm linh bạn bay vút lên cao.

Bạn được nó, nó không phải là cho không. Và bạn càng trả nhiều cho nó, bạn sẽ càng thích thú nhiều với nó. Thế rồi hãy tưởng tượng – bạn có thể được thả xuống từ máy bay trực thăng từ trên đỉnh. Bạn sẽ đứng trên đỉnh và bạn sẽ trông ngu si, xuẩn ngốc – bạn đang làm gì ở đây? Trong vòng năm phút bạn sẽ được kết thúc, bạn sẽ nói, “Vậy là mình đã thấy nó! Chẳng có gì nhiều ở đây cả!”

Cuộc hành trình tạo ra mục đích. Mục đích không phải ở đấy tại cuối cuộc hành tình, cuộc hành trình tạo ra nó tại từng bước. Cuộc hành trình là mục đích. Cuộc hành trình và mục đích là không tách rời, chúng không phải là hai điều. Mục đích và phương tiện không phải là hai điều. Mục đích lan tỏa trên khắp con đường; mọi phương tiện đều chứa mục đích trong chúng.
Cho nên đừng bỏ lỡ bất kì cơ hội nào của việc sống, của việc được sống động, của việc có trách nhiệm, của việc cam kết, của việc tham dự. Đừng là kẻ hèn nhát. Hãy đối diện với cuộc sống, hãy đương đầu với nó. Và thế rồi dần dần cái gì đó bên trong bạn sẽ kết tinh lại.

Vâng, điều đó cần thời gian. Ngựa còm nói đúng: “Nói chung, vào lúc bạn là thực, thì phần lớn tóc bạn đã rụng hết rồi, và mắt bạn lần lượt ra đi và bạn bị chùng lỏng các khớp và rất tiều tụy. Nhưng những điều này không thành vấn đề chút nào, bởi vì một khi bạn là thực, bạn không thể xấu được, ngoại trừ những người không hiểu… Một khi bạn là thực, bạn không thể trở thành không thực lần nữa được. Điều đó kéo dài mãi.” Điều đó là vĩnh viễn.

Nhưng người ta phải học cách kiếm lấy nó. Để tôi nhắc lại điều đó; trong cuộc sống bạn không thể có được cái gì cho không cả. Và nếu bạn được nó, nó thành vô dụng. Bạn phải trả giá, và bạn càng trả nhiều cho nó thì bạn sẽ càng thoát ra khỏi nó nhiều. Nếu bạn có thể mạo hiểm toàn thể cuộc sống của mình trong tình yêu, thành đạt của bạn sẽ lớn. Tình yêu sẽ ném bạn trở lại với chính mình; nó sẽ cho bạn vài suy nghĩ về thiền. Những thoáng nhìn đầu tiên về thiền xảy ra trong tình yêu. Và thế rồi một ham muốn lớn nảy sinh trong bạn để đạt tới những thoáng nhìn đó, không chỉ như những thoáng nhìn mà như trạng thái, để cho bạn có thể sống trong những trạng thái đó mãi mãi và mãi mãi. Tình yêu cho bạn mùi vị của thiền.

Kinh nghiệm cực thích khi yêu là kinh nghiệm đầu tiên về samadhi, về cực lạc. Nó sẽ làm cho bạn khao khát hơn. Bây giờ bạn sẽ biết cái gì là có thể và bạn không thể được thỏa mãn với cái trần tục. Điều linh thiêng đã thấm nhuần vào bạn, điều thiêng liêng đã đạt tới tim bạn. Thượng đế đã chạm vào tim bạn, bạn đã cảm thấy cái chạm đó. Bây giờ bạn muốn sống trong khoảnh khắc đó mãi mãi, bạn muốn khoảnh khắc đó trở thành toàn thể cuộc sống của bạn. Nó có trở thành thế đấy – và chừng nào nó còn chưa trở thành vậy thì con người vẫn còn không được mãn nguyện.

Tình yêu một mặt cho bạn niềm vui lớn và mặt khác cho bạn niềm khao khát về niềm vui vĩnh hằng.