“Hiện trường trực tiếp trước,” Rhyme nói với Ben. “Khu vực Nước đen.”

Anh hất đầu chỉ số chứng cứ được đặt trên chiếc bàn bằng gỗ ép công nghiệp. “Đầu tiên, chúng ta hãy xem xét chiếc giày chạy của Garrett. Chiếc giày hắn đã đánh rơi khi lôi Lydia đi.”

Ben cầm chiếc giày lên, kéo khóa mở cái túi nhựa, bắt đầu thò tay vào.

“Găng tay!” Rhyme ra lệnh. “Bao giờ cũng phải đeo găng tay cao su khi xử lý các vật chứng.”

“Để tránh in dấu vân tay à?” nhà động vật học hỏi trong lúc vội vã đeo găng tay.

“Đấy là một lý do. Một lý do khác nữa là để tránh nhầm lẫn. Chúng tôi không muốn lẫn lộn giữa những nơi mà cậu đã tới với những nơi mà đối tượng đã tới.”

“Vâng. Đúng rồi.” Ben hăng hái gật gật cái đầu húi cua to tướng của mình, y như thể anh ta sợ sẽ quên mất quy tắc này. Anh ta lắc chiếc giày, ngó nghiêng vào bên trong. “Trông như có sỏi hay cái gì đó.”

“Rõ khỉ, tôi không bảo Amelia nhờ người ta chuẩn bị cho các khay khám nghiệm vô trùng.” Rhyme nhìn xung quanh căn phòng. “Thấy cuốn tạp chí đằng kia không? Tạp chí People hả?”

Ben cầm lên, lắc đầu: “Số ra cách đây ba tuần rồi.”

“Tôi chẳng quan tâm những chuyện yêu đương của Leonardo DiCaprio là mới hay cũ,” Rhyme làu bàu. “Hãy rút tờ phiếu đặt mua dài hạn kẹp bên trong ra… Cậu có ghét những thứ đó không? Nhưng chúng lại có ích cho chúng ta đấy – chúng chạy ra từ máy in, đẹp đẽ, sạch sẽ, bởi vậy chúng có thể được sử dụng làm các khay khám nghiệm mini.”

Ben làm theo hướng dẫn, dốc đất cát đá sỏi từ bên trong giày ra tờ phiếu.

“Lấy một mẫu đưa vào kính hiển vi và để tôi xem nào.” Rhyme lăn xe đến bên bàn, nhưng thị kính cao hơn tầm mắt anh chừng vài inch. “Mẹ kiếp.”

Ben đánh giá vấn đề: “Chắc tôi có thể bê cho ông nhìn.”

Rhyme cười khẽ: “Nó nặng gần ba mươi pound. Không, chúng ta sẽ phải tìm một…”

Nhưng nhà động vật học đã bê chiếc kính hiển vi lên và với đôi cánh tay vạm vỡ, giữ nó hết sức chắc chắn. Tất nhiên, Rhyme chẳng thể xoay núm điều chỉnh tiêu cự, nhưng anh nhìn được rõ để đi tới kết luận. “Bụi và các mẩu nhỏ đá vôi. Liệu có phải từ Bến tàu kênh Nước đen không nhỉ?”

“Ừm,” Ben chậm rãi nói. “Không chắc. Ở đó hầu như chỉ toàn bùn lầy.”

“Cho một mẫu qua máy tách hợp chất đi. Tôi muốn xem trong đó còn có gì nữa không.”

Máy tách hợp chất là thứ công cụ mơ ước của một nhà hình sự học. Do một nhà thực vật học người Nga sáng chế ra từ đầu thế kỷ trước nhưng không được sử dụng nhiều cho mãi tới những năm 1930, thiết bị này phân tích các hợp chất như thực phẩm, dược phẩm, máu, dấu vết… và tách riêng rẽ từng thành tố. Có đến nửa tá các loại máy tách hợp chất khác nhau, tuy nhiên loại phổ biến nhất được sử dụng trong khám nghiệm điều tra là máy tách hợp chất khí. Loại này đốt cháy mẫu vật chứng. Khí sinh ra do quá trình đốt cháy được tách riêng rẽ giúp xác định những chất đã tạo nên hợp chất lúc ban đầu. Trong một la-bô của cơ quan điều tra, máy tách hợp chất thông thường nối với phổ kế ghi khối lượng – loại thiết bị có khả năng xác định cụ thể về nhiều chất trong hợp chất lúc ban đầu.

Máy tách hợp chất khí chỉ xử lý được những chất liệu có thể chuyển thành hơi – tức là có thể đốt cháy – ở nhiệt độ tương đối thấp. Tất nhiên, đá vôi thì không thể cháy. Nhưng Rhyme cũng không quan tâm đến đá vôi, anh quan tâm đến dấu vết đã dính vào chỗ đất và những mẩu nhỏ đá vôi này. Chúng sẽ giúp xác định cụ thể hơn các địa điểm mà Garrett đã tới.

“Phải đợi một lúc,” Rhyme nói. “Trong lúc đợi chúng ta hãy xem bụi đất bám ở các rãnh khía dưới đế giày của Garrett. Tôi bảo cho cậu biết, Ben ạ, tôi mê các rãnh khía. Giày và cả lốp xe nữa. Chúng giống như những miếng bọt biển. Nhớ lấy điều ấy.”

“Vâng, tôi sẽ nhớ, thưa ông.”

“Cậy ra một ít và chúng ta hãy thử xem nó có đến từ nơi nào khác ngoài Bến tàu kênh Nước đen không.”

Ben cậy một ít bụi đất ra một tờ phiếu đặt mua tạp chí khác. Anh ta giơ nó trước mặt Rhyme để anh nghiên cứu cẩn thận. Là một chuyên gia khám nghiệm, anh biết tầm quan trọng của bụi đất. Nó dính vào quần áo, nó lưu lại dấu vết tựa những mẩu vụn bánh mì của Hansel và Gretel dẫn đến cửa nhà một đối tượng(18), nó khiến kẻ tội phạm và hiện trường vụ án y như thể bị trói chặt lại với nhau vậy. Có chừng một nghìn một trăm màu đất khác nhau và nếu một mẫu từ hiện trường vụ án hoàn toàn trùng khớp với một màu đất tìm thấy ở sân sau nhà đối tượng, khả năng rất lớn là đối tượng đã có mặt tại hiện trường. Sự giống nhau về thành phần cấu tạo của đất cũng củng cố thêm mối liên hệ. Locard, nhà hình sự học vĩ đại người Pháp, từng xây dựng nên nguyên tắc khám nghiệm mang tên ông, đó là mỗi khi xảy ra một vụ án, luôn luôn xuất hiện những sự trao đổi giữa thủ phạm với nạn nhân hay với hiện trường. Rhyme đã nhận thấy rằng, trong trường hợp xảy ra tấn công hoặc án mạng, xét tới yếu tố được trao đổi thường xuyên nhất, bụi đất là yếu tố xếp hàng thứ hai sau máu.

(18)  Hansel và Gretel: hai nhân vật trong truyện cổ Grimm, là hai anh em con một người tiều phu nghèo bị mẹ kế đuổi vào rừng. Hai anh em đã rải những mẩu vụn bánh mì trên đường đi để đánh dấu đường về.

Tuy nhiên, việc sử dụng đất cát làm chứng cứ gặp phải vấn đề là chúng quá phổ biến. Để có được ý nghĩa nào đó về mặt khám nghiệm, một mẫu đất mà nguồn đưa đến may ra là kẻ tội phạm phải khác biệt với đất tự nhiên ở khu vực hiện trường.

Bước đầu tiên trong phân tích đất là kiểm tra mẫu đất tự nhiên ở khu vực hiện trường – mẫu đối chiếu – với mẫu đất nhà hình sự học tin tưởng rằng do kẻ tội phạm đưa đến.

Rhyme nói điều này với Ben và anh chàng to lớn cầm lên một túi đất Sachs ghi chú là Mẫu đất đối chiếu – Bến tàu kênh Nước đen, kèm theo ngày, giờ thu thập. Ngoài ra, còn một dòng ghi chú nữa không phải chữ viết của Sachs. Người thu thập: Cảnh sát J. Corn. Rhyme hình dung ra anh chàng cảnh sát trẻ háo hức chạy đi thực hiện mệnh lệnh của Sachs. Ben đổ một ít chỗ đất này ra tờ phiếu đặt mua tạp chí thứ ba. Anh ta đặt nó bên cạnh chỗ đất cậy từ đế giày của Garrett.

“Chúng ta so sánh chúng bằng cách nào?” người thanh niên hỏi, nhìn một lượt qua các thiết bị.

“Bằng mắt của cậu.”

“Nhưng…”

“Hãy cứ quan sát chúng. Xem màu sắc của mẫu chưa xác định có khác biệt với màu sắc của mẫu đối chiếu không.”

“Tôi làm như thế bằng cách nào?”

Rhyme phải ép mình trả lời bằng giọng điềm tĩnh: “Cậu hãy cứ quan sát chúng thôi.”

Ben chăm chăm nhìn một mẫu, rồi nhìn sang mẫu kia.

Nhìn lại. Một lần nữa.

Rồi một lần nữa.

Nào, nào… nó không tinh tế tới mức đó đâu. Rhyme phải hết sức cố gắng để tỏ ra kiên nhẫn. Một trong những công việc khó khăn nhất đối với anh trên đời này.

“Cậu thấy gì?” Rhyme hỏi. “Có phải đất từ hai nơi khác nhau?”

“Chà, tôi không thể nói chính xác thưa ông. Tôi nghĩ một mẫu màu nhạt hơn.”

“Đưa chúng vào kính hiển vi đối chiếu.”

Ben đưa hai mẫu đất vào kính hiển vi đối chiếu và soi qua các thị kính. “Tôi không chắc chắn. Khó mà nói chắc chắn được. Tôi cho là… có lẽ là có sự khác biệt.”

“Để tôi xem nào.”

Các bắp thịt đồ sộ lại bê chiếc kính hiển vi to tướng lên một cách vững vàng và Rhyme nhìn vào hai thị kính. “Chắc chắn là khác so với mẫu đối chiếu,” Rhyme nói. “Màu nhạt hơn. Chứa nhiều tinh thể hơn. Chứa nhiều granite và đất sét hơn, không cùng môi trường thực vật. Vậy là nó không phải từ Bến tàu kênh Nước đen… Nếu chúng ta may mắn, nó chính từ các hốc trú ngụ của hắn.”

Một nụ cười thoáng nở trên môi Ben, nụ cười đầu tiên Rhyme nhìn thấy.

“Gì vậy?”

“Ồ, ờ thì, đó là cách chúng tôi gọi cái hang mà một con cá chình chọn làm nhà…” Nụ cười trên môi người thanh niên biến mất khi ánh mắt chằm chằm của Rhyme bảo cho anh ta biết đây không phải lúc, không phải chỗ để dông dài.

Nhà hình sự học nói: “Sau khi có kết quả về mẫu đá vôi ở máy tách hợp chất, cậu kiểm tra chỗ đất lấy ra từ đế giày nhé.”

“Thưa ông, vâng.”

Lát sau, màn hình máy vi tính nối với máy tách hợp chất / phổ kế nhấp nháy sáng, những đường đồ thị nhấp nhô như núi đồi và thung lũng xuất hiện. Rồi một cửa sổ mở ra và nhà hình sự học lăn xe đến gần. Anh va vào một cái bàn và chiếc Storm Arrow ngoặt mạnh sang trái, khiến Rhyme chúi người. “Mẹ kiếp.”

Mắt Ben tròn xoe hoảng hốt. “Thưa ông, ông có sao không?”

“Không sao, không sao, không sao,” Rhyme lẩm bẩm. “Cái bàn chết tiệt này làm gì ở đây? Chúng ta đâu cần tới nó chứ.”

“Tôi sẽ nhấc nó ra,” Ben nói ngay, chỉ một tay tóm chiếc bàn nặng y như thể nó làm bằng gỗ balsa(19) và đem cất nó vào góc phòng. “Xin lỗi, đáng lẽ tôi phải để ý từ trước.”

(19) Một loại gỗ nhẹ dùng làm hình mẫu, bè…

Rhyme phớt lờ sự băn khoăn hối hận của nhà động vật học và chăm chú nhìn màn hình. “Những lượng lớn nitrate, phốt phát và ammonia.”

Kết quả này rất đáng lo ngại nhưng Rhyme chưa nói gì ngay, anh muốn xem trong mẫu đất Ben cậy ra từ đế giày Garrett chứa các chất như thế nào đã. Và kết quả về mẫu đất ấy cũng nhanh chóng xuất hiện trên màn hình.

Rhyme thở dài. “Nhiều nitrate hơn, nhiều ammonia hơn – rất nhiều. Nồng độ cao. Phốt phát cũng nhiều hơn. Có cả chất tẩy. Và cái gì nữa này… Cái chết tiệt gì vậy?”

“Đâu ạ?” Ben hỏi, vươn người về phía màn hình.

“Ở phía cuối ấy. Cơ sở dữ liệu xác định nó là camphene. Cậu nghe nói bao giờ chưa hả?”

“Chưa, thưa ông.”

“Chà, Garrett đã giẫm lên thứ này, dù nó có là gì đi chăng nữa,” Rhyme nhìn cái túi đựng chứng cứ. “Nào, chúng ta còn gì? Tờ khăn giấy màu trắng Sachs đã phát hiện ra…”

Ben cầm túi lên, đưa nó đến gần Rhyme. Tờ khăn giấy thấm nhiều máu. Anh liếc nhìn mẫu khăn giấy kia – những tờ khăn giấy hiệu Kleenex Sachs tìm thấy tại phòng riêng của Garrett. “Chúng có giống nhau không?”

“Trông cũng giống nhau,” Ben trả lời. “Cả hai đều màu trắng, cùng cỡ.”

Rhyme nói: “Đưa chúng cho Jim Bell. Bảo anh ta là tôi muốn có phân tích AND. Phân tích lướt thôi.”

“Phân tích, ừm… gì ạ, thưa ông?”

“Phân tích cơ bản AND, phản ứng chuỗi polymerase. Chúng ta không có thời gian làm RFLP(20) – nó sẽ cung cấp kết quả là một-trong-sáu-tỉ phiên bản. Tôi chỉ muốn biết liệu đó là máu của Billy Stail hay là máu của người khác. Bảo ai đó hãy xoay xở thế nào mà lấy được các mẫu xác từ Billy Stail và từ cô Mary Beth cũng như từ cô Lydia.”

(20) Restriction Fragment Length Polymorphism: kỹ thuật đa hình chiều dài đoạn cắt giới hạn.

“Các mẫu? Mẫu gì ạ?”

Rhyme lại phải ép mình giữ sự kiên nhẫn. “Mẫu di tố. Bất cứ mô nào từ xác Billy Stail. Đối với hai cô gái kia thì cách dễ dàng nhất là lấy được vài sợi tóc – chỉ cần còn chân tóc. Bảo một cảnh sát đi thu lược chải đầu trong phòng tắm của Mary Beth và Lydia, đưa đến chỗ sẽ xét nghiệm tờ khăn giấy.”

Người thanh niên cầm cái túi, rồi rời khỏi căn phòng. Lát sau, anh ta quay lại. “Một hoặc hai tiếng đồng hồ nữa họ sẽ cho kết quả, thưa ông. Họ sẽ gửi tới trung tâm y tế ở Avery, chứ không gửi tới cảnh sát bang. Cảnh sát Bell, ý tôi là, Cảnh sát trưởng Bell, nghĩ rằng như thế thì dễ dàng hơn.”

“Một tiếng đồng hồ nữa?” Rhyme nhăn nhó lẩm bẩm. “Mất thời gian quá.”

Anh không thể nào không băn khoăn tự hỏi liệu sự chậm trễ này có đủ để Thằng Bọ giết chết Lydia hay Mary Beth trước khi họ tìm thấy hắn không.

Ben đứng, buông thõng hai cánh tay kềnh càng. “Ừm, tôi có thể gọi họ quay lại. Tôi đã nói với họ về tầm quan trọng của việc này nhưng… Ông có muốn tôi gọi họ quay lại không?”

“Thôi được, Ben. Chúng ta sẽ tiếp tục ở đây. Thom, tới lúc lập các bảng rồi.”

Anh chàng phụ tá viết lên tấm bảng đen những gì Rhyme đọc.

TÌM THẤY TẠI HIỆN TRƯỜNG TRỰC TIẾP – BẾN TÀU KÊNH NƯỚC ĐEN

Khăn giấy hiệu Kleenex thấm máu

Bụi đá vôi

Nitrate

Phốt phát

Ammonia

Chất tẩy

Camphene

Rhyme nhìn chằm chằm. Vẫn chưa đủ câu trả lời cho các câu hỏi…

Như cá trên cạn…

Ánh mắt Rhyme dừng lại ở đống đất Ben cậy ra từ đế giày gã trai. Rồi trong đầu óc anh xuất hiện một ý nghĩ. “Jim!” anh quát to, giọng oang oang khiến cả Thom lẫn Ben cùng giật mình. “Jim! Anh ta ở cái chỗ quái quỷ nào vậy? Jim!”

“Gì thế?” viên cảnh sát trưởng chạy vào, lo lắng. “Có chuyện gì thế?”

“Bao nhiêu người làm việc trong tòa nhà này?”

“Tôi không biết. Chừng hai mươi người.”

“Và họ sống rải rác khắp quận?”

“Còn hơn thế nữa. Một số người còn từ Pasquotank, Albemarle và Chowan.”

“Tôi muốn tất cả xuống đây bây giờ.”

“Gì cơ?”

“Tất cả mọi người trong tòa nhà này. Tôi muốn lấy mẫu đất từ giày của họ… Đợi đã, và thảm trải sàn xe của họ nữa.”

“Đất…”

“Đất! Bụi! Bùn! Anh biết đấy. Tôi muốn có ngay bây giờ!”

Bell rút lui. Rhyme nói với Ben:

“Cái giá đó? Kia kìa?”

Nhà động vật học nặng nề đi về phía chiếc bàn bên trên có để một cái giá dài cắm các ống nghiệm

“Nó là thiết bị thử tỷ trọng. Nó sẽ xác định thành phần của những loại vật chất như đất cát chẳng hạn.”

Ben gật đầu. “Tôi đã nghe nói tới. Nhưng chưa bao giờ sử dụng cả.”

“Dễ dàng thôi. Những cái chai đằng kia…” Rhyme nhìn về phía hai cái chai thủy tinh thẫm màu. Một dán nhãn tetra, một dán nhãn ethanol. “Cậu sẽ pha hai thứ đó như tôi bảo và đổ gần đầy vào các ống nghiệm.”

“Được. Để làm gì ạ?”

“Bắt đầu pha đi. Xong xuôi rồi tôi sẽ cho cậu biết.”

Ben pha hai thứ hóa chất theo hướng dẫn của Rhyme, rồi đổ xen kẽ – ethanol và tetrabromoethane, hai thứ chất lỏng có màu khác nhau – vào hai mươi ống nghiệm.

“Đổ một ít đất lấy từ giày Garrett vào ống nghiệm bên tay trái. Chỗ đất ấy sẽ phân tách ra và chúng ta sẽ có các thành phần tạo nên nó. Chúng ta sẽ lấy mẫu đất từ những nhân viên làm việc tại đây, những người sống ở những khu vực khác nhau trong quận. Nếu bất cứ một mẫu nào phù hợp với mẫu từ giày của Garrett thì nghĩa là giày hắn có thể đã mang theo đất xung quanh đấy.”

Ben xuất hiện cùng với những nhân viên đầu tiên và Rhyme giải thích việc anh sắp sửa làm. Viên cảnh sát trưởng nở nụ cười ngưỡng mộ. “Một ý tưởng tuyệt vời, Lincoln.” Ông anh họ Roland biết anh ấy đang làm gì khi anh ấy cất lời ca ngợi sếp.