Đại dương chìm trong giấc mộng. Buổi chiều trở nên nóng nực. Gió hanh thổi nhẹ. Bánh xe dài hai chục mét của những máy phát điện quay chậm đến nổi có thể đếm được những cánh quạt lấp lánh. Phía tây sừng sừng bức tường mây màu xà cừ, rung rinh, lóng lánh, ở đâu đó sau bức tường cầu vồng, nàng “ Ađen “ đã biến mất. Theo truyền thuyết cổ, những cơn gió lốc đều mang tên phụ nữ. Suốt ngày những tên lửa khí tượng từ đảo của chúng tôi bay đến đó, hướng vào trung tâm cơn lốc, vào trái tim của “ Ađen “. Nàng cô lao đi để tránh khói những mũi tên trúng đích, nhưng đã kiệt sức. Khi nàng đến chỗ chúng tôi thì đã bị trọng thương sau bao trận oanh tạc trên không và sau khi bị ngưng tụ hơi nước.

Tôi và Côxchia ngồi quan sát trên chòi cao. Đúng hơn thì tôi ngồi, còn Côxchia đứng ngắm bức tường mây cầu vồng. Cậu ta mỉm cười điều gì đó, gõ gõ ngón tay vào bức tường dày trong suốt. Chiếc mái chòi đung đưa nhè nhẹ gây một cảm giác hệt như khi chúng tôi treo mình trên pháo thuyền của một chiếc khinh khí cầu huấn luyện để tập nhảy dù. Lắc lư ở độ cao sáu chục mét có thích thú đấy nhưng hơi nguy hiểm.

Mặt đại dương ánh lên màu sắc của bức tường mây màu xà cừ. Khoảng ba dặm xa lấp lánh những chiếc lưng đen sẫm của những cá voi đang ăn trong các cánh đồng phù du. Những con đenphin hết phiên gác ở các vùng chăn cá voi xanh và cá giống, đang bơi về đảo. Trên đường về chúng đã nghĩ ra một trò chơi vui nhộn tựa trò đuổi bắt nhau của trẻ em. Chòi đứng ở bên phải của vũng biển. Phía dưới chúng tôi có những con đenphin đang bơi. Trông rất rõ chúng đang xếp thành những đội hình phức tạp trong làn nước biển trong suốt. Sau đó chúng cùng lao về phía trước. Bất thình lình hàng ngũ tản ra rồi lặp lại từ đầu.

Côxchia vừa ngáp vừa nói:

– Những đấu thủ bóng nước. Hôm nay chúng chơi với đội của chúng ta. Những sinh vật lý thú đặc biệt. Hôm nay mình làm quen với Prôtây. Nó bơi đến cạnh mình và nói điều gì đó không rõ. Sau đó mình đoán ra là nó chào mình bằng tiếng Anh. Mình đặt tay lên lưng nó và nói: “ Chào bạn “. Nó trả lời, thực ra cũng chả rõ lắm, Hình như là: “ Tôi rất sung sướng được gặp anh “.

– Bằng tiếng Anh?

– Đừng có giễu. Prôtây biết cả tiếng Nga. Khi chúng mình cùng bơi ra đại dương, bất thình lình nó lên tiếng rất rõ: “ Quay lại! Nguy hiểm! “

– Và thực tế đã có cái gì đe dọa các cậu? – tôi hỏi.

– Những con sứa. Những con sứa đỏ rực. Một đám sứa khổng lồ. Bây giờ thì dòng nước đã cuốn chúng đi rồi, chứ như buổi trưa cậu thấy đây, nước đỏ lên vì những con nhuyễn thể độc hại đó. Chúng chưa đốt cậu lần nào hả? Cậu phải biết rằng cảm giác không dễ chịu gì…

Côxchia cười nhận lỗi. Theo thói quen của mình, cậu ta bắt đầu triết lý về một vấn đề hoàn toàn chẳng liên quan gì đến việc làm quen với Prôtây cả.

– Trong năm chục năm gần đây loài người đã làm được nhiều hơn hai ngàn năm trước. hiển nhiên đây là một bước nhảy vọt biện chứng đã được chuẩn bị từ hàng trăm năm nay. thế mà con người – kẻ sáng tạo ra tất cả, – cậu ta khoát tay, – thì lại hoàn toàn không thay đổi gì cả. Nếu có chăng nữa thì sự thay đổi cũng không đáng kể lắm. Và những nhà nhân chủng học của chúng ta lại còn khẳng định rằng sẽ chẳng có gì thay đổi trong khoảng bốn chục ngàn năm tới đây. Cậu không thấy sửng sốt về những hiện tượng ngược đời ấy à? Không, đúng các ngài là những con người của thời kỳ “ ăn lông ở lỗ “! Đúng là những con người của thời kỳ “ ăn lông ở lỗ “! Các ngài không thấy sửng sốt là nếu loại trừ những thành tựu của nền văn minh cộng sản chủ nghĩa thì chúng ta vẫn như trước.

Tôi im lặng. Bởi vì khi Côxchia triết lý, cậu ta cũng chẳng cần ai tranh cãi.

Cậu bạn tôi cười khẩy:

– Phải, ta đúng là những con người như vậy. Nhưng cuộc sống đâu phải là trở nên vô vị đến nổi chúng ta có thể tưởng như bị đánh mất đi một cái gì đó. Và nếu như cái đó là một sự phản ứng của một cuộc đấu tranh căng thẳng sau hàng bao thế kỷ thì sao? Có lúc chúng ta không hiểu, nhưng đó đúng là cuộc đấu tranh. À mà biết đâu cảm giác của chúng ta chả trở nên kém nhạy bén. Chúng ta sống không tròn vẹn như tổ tiên ta đã sống. Mình không thấy những ghi chép lịch sử hiện đại như trong sách ngày xưa. Hồi đó có bao nhiêu là vấn đề chưa được giải quyết! Mọi cái đều bí ẩn. Cậu sẽ nói là: điều kiện đã thay đổi phải không? ừ mà cậu coi Vêra như thế nào?

Tôi nói với cậu ta là không hề thầy có một mối quan hệ nào giữa câu chuyện làm quen với Prôtây, giữa những lời than thở não nề về việc loài người phát triển chậm đến cái mức đáng sợ với cái câu hỏi cuối cùng của cậu ta.

Côxchia không chút bối rối. Cậu ta nheo mắt nói:

– Cậu thấy không, mỗi cái trong cuộc sống đều có liên quan đến nhau. Điều đó người ta đã dạy chúng ta ngay từ khi ở vườn trẻ. Mình hỏi cậu về Vêra chẳng qua vì thấy mặc dù có tính hay hoài nghĩ, nhưng đôi khi cậu cũng có một số phán đoán khá đúng.

– Cô ta đẹp. Có thể là rất thông minh.

– Cậu nghĩ ngờ trí thông minh của cô ta à! nếu cậu muốn biết thì chính cô ta là người đoạt giải ba trong kỳ thi về các công trình nghiên cứu của sinh viên trong khoa của cô đấy.

Côxchia bực dọc, lên án tôi về thái độ đối xử khinh mạn với con người, về tính vị kỷ cực đoan – và thậm chí còn nói rằng tôi là một con người vô liêm sỉ đền mức khó sửa. Cậu ta nói liền một mạch, song lại bất ngờ quay sang phủ nhận những điều phát biểu vừa rồi về cuộc sống “vô vị “.

Cậu ta nói:

– Dù sao thì mọi cái cũng đều phức tạp. Chúng ta còn phải phụ thuộc vào sự ngẫu nhiên! Đôi khi cuộc gặp gỡ với một trong hàng chục tỷ người có thể làm thay đổi cả quỹ đạo cuộc sống đã được tính toán kỹ…

Cậu ta thở dài và ngước nhìn bầu trời ban chiều. Nơi đó vệ tinh của Biata đang tỏa sáng.

Trong giây phút này chắc hẳn cậu ta ái ngại cho Biata và thấy mình khó xử vì đã chạy theo một cô gái khác.

– Mình phải đi đây, – cậu ta nói tiếp, – cậu biết đấy, mình là cầu thủ dự bị. Nói chung trực ca ba cũng chả sao, có thể tập trung tư tưởng, ngồi một mình gần các vì sao. Thôi được, còn mình sẽ xuống mặt đất… Trông kìa! Ông thầy – người cha của đenphin đã ra đấy. Cậu có thấy ông cụ vẫy tay không? Hôm nay, không hiểu sao mà cả ngày mình không gặp mặt ông cụ. Ông cụ quẩn quanh đâu đó với cái xuồng máy, lượn quanh hàng đàn động vật cao đẳng ở biển. Anh em họ nói rằng chiều nào ông cụ cũng giảng bài cho những con đenphin nghe. Trông ông cụ có một cái gì đó cao hơn nhận thức của mình. Chẳng lẽ đó là một trong những người máy sinh vật đầu tiên? nếu quả như vậy thì thật là một chương trình lý tưởng. Hiểu biết mọi việc một cách chắc chắn. Đôi khi phải suy nghĩ thì trông bề ngoài ông cụ như đang có hồi tưởng những ký ức của con người trong cuộc đời của mình. Không những thế ông cụ lại rất nhiệt tình nhé. Cậu biết không, mình bắt đầu thích ông cụ. Một con người chân chính phải như vậy. Chúc cậu trực tốt.

Côxchia ngồi vào thang máy và tôi ở lại một mình.

Từ đỉnh cao, hòn đảo đã làm tôi liên tưởng đến hòn đảo san hô xinh xắn. Bề rộng của nó hướng về phía tây bắc. ở đó, giữa đám cây lá vươn lên những chiếc cánh quạt gió, biến sức gió thành điện năng. hòn đảo do những khối phún thạch đúc sẵn tạo nên và được cột vào những chiếc neo cố định, không gì lay chuyến nổi. hòn đảo nom như một khối đá, nhưng đồng thời cũng chẳng khác gì một cái phao bình thường. Trong lòng nó, ngày và đêm các nhà máy chế biến phù du, cá, sữa cá voi và làm hữu ích hóa những nguyên tố hiếm hòa tan trong nước biển đang làm việc.

Phía dưới vọng lên một tập hợp âm thanh lạ tai đối với cư dân thành phồ: những tiếng kêu, tiếng thở phì phò, tiếng sóng vỗ oàm oạp, tiếng huýt sáo và những tiếng va chạm mạnh. Cuộc chơi bóng nước bắt đầu, và những cầu thủ đenphin xông lên tấn công khung thành của những người trên đảo; có lẽ chúng khích lệ nhau bằng cái kiểu la hét như vậy. Lợi thế rõ ràng về phía những đenphin và dù cho con người có vi phạm luật chơi thì quả bóng vẫn cứ liên tục bay vào khung thành của họ. Tôi trông thấy rất rõ những thân hình kiểu tàu ngầm của các đenphin lấp lánh trong làn nước xanh lơ; để lại sau chúng những dải bọt nước bạc trắng.

Gần đây đội bóng nước của đảo chúng tôi đoạt giải nhất trong các cuộc thi đấu ở Xítnây. Quả bóng vẫn đang được chuyền trên mũi các đenphin chính là phần thưởng của cuộc tranh giải lớn đó. Thủ thành của chúng tôi đã phải ném bóng ra khỏi khung thành không biết đến lần thứ bao nhiêu rồi. Cuối cùng tiền đạo của đội đenphin đã phạm sai lầm: đưa bóng cho đối phương. Và hình như xấu hổ vì sai lâm của mình nó mất hút dưới nước. Sau nó là cả đội lặn theo; thủ thành cũng vậy. Đội chúng tôi đang lùa bóng vào khung thành trống rỗng. Nhưng quả bóng bỗng bị một bức tường các đenphin nhô đầu từ dưới mặt nước lên đẩy bật ra ngoài. Chúng không những chơi trội hơn đối thủ của mình mà còn tỏ vẻ chế giễu họ nữa.

Và những người trên đảo dù thấy rằng mọi cố gắng không những để chơi thắng hay gỡ hòa mà dù ghi một bàn thắng đều vô ích, nhưng họ vẫn xông lên.

Cuộc chơi bỗng nhiên ngừng lại. Những đenphin bơi về phía đối diện. ở đó viện sĩ Pôlicácpop đang đứng cùng các vị khách.

Từ đỉnh chòi quan sát mở ra một tầm nhìn tuyệt diệu. Tôi có thể ngồi trong chiếc ghế bành xoay được ba trăm sáu mươi độ vừa ngắm được mặt nước phẳng mênh mông và vẫn theo dõi được các thiết bị máy móc.

Trong cái đại dương bề ngoài như êm đềm kia đã diễn ra biết bao nhiêu quá trình phức tạp. ở đó thường nổi lên những làn sóng ngầm, những dòng chảy hiện ra và mất, độ mặn, nhiệt độ của nước thay đổi, những lớp nước lạnh bỗng nhiên nhích dần lên mặt thoáng. Tất cả những tin tức đó do nhiều phao điện tử đặt ở các độ sâu khác nhau báo về chỗ tôi.

Trên màn ảnh của các máy thu âm thỉnh thoảng lại nhấp nháy những điểm xanh xẫm. Đó là những đenphin thường trực bảo vệ đường biển của lực trường. Điểm sáng từ màn ảnh tăng lên và căng ra thành một đường. Bất thình lình khung của một trong những màn ảnh biến thành màu vàng. Từ loa vang lên giọng nói của máy tự động ở phao tín hiệu: “ Xuất hiện một đàn cá kình ở ô “ 32-B “.

Cá kình là những cư dân tự do của đại dương, sống như những bộ lạc cổ xưa trên dãy Cápcadơ, hay như những người da đỏ ở Bắc Mỹ. Trong chúng có những bộ lạc hiền lành, nhưng cũng có những bộ lạc hung bạo. Xem ra thì tạm thời đàn cá kình chưa có những hành động xâm lược; chúng bơi song song với lực trường bảo vệ chăn cá ngừ và cá nục. Những đenphin cũng bơi theo hướng đó.

Lúc đầu tôi nghĩ rằng chúng là những trinh sát của bọn cướp Giéc Đen đi tìm sơ hở của rào chắn. Nhưng theo dõi sự di chuyển hiền lành của chúng thì giả thiết không đúng. Những trinh sát của bọn cướp không bao giờ đi thằng vào chỗ cạm bẫy. Chúng biết tường tận mọi mưu mẹo chỉ dành cho những kẻ khờ khạo. Còn những con này thì không lường trước được chuyện không may; chúng bơi thẳng vào điểm xanh rực rỡ đón ngọn roi âm thanh. Kìa đàn cá kình đang ở cách phao khoảng hai trăm mét, một trăm mét, năm mươi… Bất thình lình đội hình ngay ngắn của chúng bị xáo lội trên màn ảnh bừng lên những tia sáng xanh. Thoát khỏi những cú roi siêu âm, lũ cá tăng tốc độ không dưới năm chục dặm một giờ.

Tôi ghi vào số trực việc lũ cá kình xuất hiện, mặc dù sự kiện này cũng như mọi kiện khác xảy ra xung quanh đều đã được ghi lại trên băng từ.

… Trong lúc tôi ghi chép vào sổ trực, là lúc hoàng hôn ngắn ngủi của vùng nhiệt tắt dần. Làn gió hanh, người lao động vĩnh cửu của biển, đã được nghỉ ngơi, lại đều đều quay cánh quạt gió. Những ngọn sóng sủi bọt lóa lên những ánh hào quang màu xanh nhạt.

Những chỏm sao bơi trên bầu trời, giữa những lớp tinh vân màu sữa. Đúng là chúng đang bơi vì gió thổi đung đưa chiếc chòi làm tôi tưởng như cả vũ trụ cũng chuyển động. Hình như ở đó cũng có gió hanh vũ trụ đang thổi – làn gió vĩnh cửu của Thiên hà.

“ Con tàu “ chạy trương những cánh buồm vô hình của mình. “ Con Chim thiên dương “ lượn quanh chiếc thập tự Phương Nam. Chiếc đĩa vệ tinh thiên văn lấp ló trên đầu như viên ngọc màu vàng, treo lơ lửng ở đó cao ba mươi sáu ngàn kilô: Chắc hẳn giờ đây Biata cũng đang trực ở bên những máy đếm các hạt cơ bản, hoặc quan sát mặt đất. Đúng hơn cả là đang nhìn vào khoảng đen thăm thẳm của Thiên hà, nơi vì sao Cực Mới sẽ phải bùng cháy. Từ mảnh Thiên hà đó một dòng thác khổng lồ hạt vô hình tăng lên trong từng giây lát. Hàng trăm tỷ hạt nơtrinô liên tiếp xuyên từng xentimét vuông vũ trụ! Xuyên rất nhanh qua các vì sao, các hành tinh, qua mọi cơ thể sống nhẹ nhàng như qua chân không.

Trên màn ảnh điện thoại truyền hình hiện lên bộ mặt khoái trá của Côxchia:

– Cậu nghĩ rằng cậu chẳng khác gì Ximêôn Xtônpnhíc đang hưởng cái đêm tuyệt diệu như thế này à? – Côxchia hỏi. – Cậu đã sử dụng thời gian hữu hiệu của mình trên chòi quan sát được mười sáu phút rồi đây.

– Tại sao đến bây giờ mà cậu vẫn còn lảm nhảm ở dưới ấy?

– Do hai nguyên nhân. Thứ nhất, vì mình trực đêm ở trạm trung tâm như mọi người đều biết và thứ hai, vì mình đang làm nhiệm vụ của người giúp việc cho trực chính trên đảo và vùng phụ cận. Hơn nữa viện sĩ lại đang trò chuyện với bạn bè dưới nước của ông. Leo lên cái cột ấy có thể là không cần. Công việc đó đặt ra đặc biệt cho những loài chim mới ra ràng “. Cậu hãy rời cái đỉnh cao ấy xuống đây đi, phòng thể thao đang thi đấu quần vợt. Đã có lúc cậu được xếp vào loại cây vợt khá cơ mà… Khoan đã! – Côxchia làm ra vẻ vừa mới nhớ ra một sự kiện chẳng to tát và chẳng có gì quan trọng lắm. – Suýt nữa quên nói với cậu là mình vừa nói chuyện với Biata. Cô ta khoẻ mạnh, chỉ hơi mệt mỏi một chút thôi. Cô ta chỉ nói đến cái ngôi sao Cực Mới ấy. À, còn nói cả về hạt siêu nơtrinô mà cô tá gọi là tiền tổ hạt mà rơi vào bẫy của họ. Không, dù sao cũng may là chúng mình được cùng sống ở trên hòn đảo tuyệt diệu này. Cô ta nhờ chuyển lời chào… Suỵt! Ông già đã trở lại. Không cho chuyện trò với người bạn tốt nhất rồi! – Côxchia biến đi trên màn ảnh.

Tôi thấy ghen với việc cậu ta được trực cùng Paven Mêphôđiêvích. Con người bí ẩn và kỳ lạ này càng ngày càng làm tôi thích thú. Còn việc Côxchia vừa nói chuyện với Biata làm tôi bất chợt thấy mừng rỡ: chẳng còn có ai giữa tôi và cô ta trong lúc này. Tôi nắm chắc chiếc tích kê trong lòng bàn tay. Tôi gửi gắm biết bao hy vọng vào cuộc gặp gỡ sắp tới.