Hai thằng bé quỳ xuống trong thánh đường của một ngôi nhà thờ cổ. Chúng cúi thấp đầu cầu nguyện. Trong nhà thờ mọi thứ đều tối mờ, không gian mát mẻ và im ắng. Tiếng cầu nguyện của hai thằng bé vọng vang đến các bức tường đá và thoát ra ngoài khung cửa sổ có những ô kính bể vỡ nham nhở.

Tao như vẫn còn ngửi thấy mùi súp đậu thơm lừng mà má tao vẫn thường nấu.

Giancarlo nói với bạn mình. Thằng bé kia mười hai tuổi, lớn hơn Giancarlo hai tuổi. Cả hai đứa đứng lên, ngồi vào hàng ghế trước đối diện với bàn thờ. Antonio hỏi:

– Chú Mario có đi cùng với anh em mình không?

Thằng bé run rẩy nép mình bên anh nó. Giancarlo mỉm cười nhìn em. Nó đứng dậy nhìn bao quát thánh đường đầy bụi, không một bóng người.

Chú Mario khi nào cũng ở bên anh em mình. Chúng ta phải đi chung với những người khác thôi. Cẩn thận kẻo không bị tụt lại phía sau mọi người thì nguy đấy.

Antonio nói:

Để em cầu xin thêm một điều nữa thôi. Em cầu xin Chúa phù hộ cho mẹ của chúng ta. Giancarlo gật đầu nhìn em nó bước lên ba bước đến gần bàn thờ hơn. Thằng bé thì thầm:
Thầy tu cũng không cầu nguyện nhiều như em đâu.

Antonio với tay chạm vào thánh giá, hai bàn tay nhỏ bé của nó níu lấy cây thập tự lớn và vững chắc. Nó hôn lên bức tượng Chúa Jesus gắn lên trên cây thập tự. Cho đến lúc đó nó mới nhìn thấy đám dây nhợ lùng bùng gắn cây thập tự với nền đất cứng. nhưng không kịp nữa rồi, nó nghe thấy tiếng lách tách nhỏ, tiếng kíp mìn đánh lên tia lửa điện. Antonio lùi lại. Nó quay đầu nhìn Giancarlo lần cuối, mắt mở to kinh hoàng như muốn báo cho anh nó biết cái điều mà cả hai đã nhận ra.

Tiếng nổ lớn làm rung chuyển nhà nguyện. Những mảnh đá cẩm thạch khổng lồ cùng những mảnh gỗ lớn bay vèo trong không trung, bay thẳng lên trên trần nhà, đụng rầm rầm vào bức hoạ nữ thánh Catherine với vòng tay dang rộng. Phía dưới kia, thi thể của Giancarlo và Antonio Bardini nằm úp sấp bất động, vùi sâu dưới đống gạch vữa của nhà thờ bị bom mìn của Đức quốc xã phá huỷ.

Đối với hai đứa trẻ đáng thương ấy, chiến tranh đã thật sự kết thúc.

*

Ngoài nhà thờ, Vincenzo Scolardi và bạn nó là Franco tình cờ đi ngang qua đó. Hai đứa trẻ dẫn đầu hơn hai trăm đứa con nít, trai có gái có, đi qua con đường vắng vẻ. Chúng bước đi, đầu cúi thấp, tất cả đồ đạc của chúng được gói ghém trong những tay nải là những chiếc áo sơ mi cũ thắt nút thành hình ống đeo lủng lẳng trên vai.

Franco lau mồ hôi trán và hỏi:

Theo mày thì bao giờ chúng ta có thể trở về?

Vincenzo đáp:

Có lẽ sẽ chẳng bao giờ.

Hai cánh cửa nhà thờ đột ngột bật tung, những mảnh đá gỗ và kính vỡ vang ra ngoài đường, Vincenzo và Franco lao xuống nằm sấp trên mặt đất. Đàng xa bọn trẻ con chạy tán loạn tìm chỗ ẩn núp.

Vincenzo đứng lên, vượt qua làn khói bụi đến cửa chính của nhà thờ. Nó đứng đó một lát, trong làn khói mù mịt, lửa cháy gần chân nó. Vincenzo bước vào bên trong, nó bước qua đống gạch đá, dừng lại trước bàn thờ chính. Tấm đá dày của bàn thờ bị chẻ làm đôi. Một chuỗi hạt màu hồng bị vùi trong lớp bụi đất. Nó nhặt chuỗi hạt lên, phủi bụi rồi áp chuỗi hạt vào ngực. Lát sau nó quay người bước ra khỏi nhà thờ.

Nó bước qua mặt Franco và Angela không thèm để ý tới những đứa trẻ khác đang thắc mắc nhìn nó. Chúng đang tụ tập thành một đám đông ngay trước cửa nhà thờ. Thằng bé một mình rảo bước theo hướng ngược lại, đi về trung tâm thành phố.

Mày đi đâu thế? Vincenzo đáp:
Tao ở lại.

Ở lại làm gì?

Vincenzo dừng bước, nhìn những khuôn mặt của đám trẻ đang vây quanh nó. Nó hít một hơi thật sâu.

Để tao có thể giết được càng nhiều lính Đức càng tốt. Franco bảo:

Nếu mày làm thế có nghĩa là mày đang đi thẳng tới lỗ huyệt đào sẵn cho mày đấy.

Nếu tao phải chết thì tao sẽ chết ở đây, ngay trên quê hương tao, trên con đường tao đã từng đi.

Nó một mình lủi thủi trên con đường vắng vẻ hướng về trung tâm thành phố.

Franco và Angela nhìn Vincenzo bỏ đi rồi cả hai nhìn nhau rồi gật đầu cùng theo bước Vincenzo quay trở lại. Đám trẻ sợ hãi thì thầm, trao đổi ánh mắt cho nhau, rồi ba đứa con trai rời đám đông theo gót Franco và Angela. Chẳng bao lâu sau năm đứa nữa đi theo bọn chúng. Rồi thêm năm đứa nữa.

Chưa đầy mười lăm phút sau, toàn bộ đám trẻ kia, cả con trai lẫn con gái, quay bước về điểm xuất phát ban đầu. Cho tới lúc đó chúng vẫn không biết cái gì sẽ chờ đợi chúng phía trước