Đến trưa, chúng tôi bị sa lầy tại cuối con đường lầy lội, đầy bùn, cách Udine độ mười cây số như chúng tôi đã đoán trước. Trời đã tạnh mưa vào lúc sáng và ba lần chúng tôi nghe tiếng phi cơ. Chúng bay ngang đầu chúng tôi rồi bay mất hút về hướng bên trái và liền đó chúng tôi nghe tiếng bom nổ ở con đường chính. Chúng tôi rất cực khổ vì phải xuyên qua một hệ thống đường đi chằng chịt. Chúng tôi đã sa vào nhiều đường cụt. Chúng tôi phải trở lui lại phía sau để tìm một lối khác, nhờ thế chúng tôi tiến đến dần Udine. Giờ đây khi để chúng tôi có thể rời khỏi ngõ cụt thì xe của Aymo sa lầy vào bùn bên lề đường và bốn bánh xe càng quay nhanh lại càng lún sâu xuống cho đến khi xe không còn cựa quậy gì được nữa. Chỉ có cách là đào đất phía trước bánh xe, lót những nhánh cây để cho những sợi dây xích có thể bám vào đấy và cho xe lên đường. Tất cả chúng tôi đều vây quanh chiếc xe. Hai viên đội nhìn chiếc xe, xem xét mấy bánh xe rồi họ bước thẳng lên đường không ngó lại mà cũng chẳng nói một lời. Tôi đuổi theo họ.

– Làm việc, đi chặt cây đi – Tôi bảo.

– Chúng tôi phải đi ngay – Một viên đội nói, còn người kia không nói gì cả. Họ hối hả đi và không dám nhìn tôi.

– Tôi ra lệnh cho các anh phải quay lại xe và đi chặt cây – Tôi nói.

Một người quay lại nói:

– Chúng tôi phải đi ngay vì lát nữa đây các ông sẽ bị chặn đường rút lui. Ông không có quyền ra lệnh vì ông không phải là thượng cấp của chúng tôi.

– Tôi ra lệnh cho các anh phải chặt cành cây – Tôi nói.

Họ vẫn quay lưng lại và đi dần ra đường.

– Đứng lại! – Tôi quát.

Họ vẫn tiếp tục bước trên con đường bùn lầy giữa hai hàng rào.

– Tôi ra lệnh cho hai anh phải dừng lại – Tôi la lớn.

Họ bước vội. Tôi mở bao súng lấy khẩu súng lục ra, nhắm vào viên đội đã nói nhiều nhất và bắn. Tôi bắn hụt nên cả hai đều bắt đầu chạy. Tôi bắn ba phát nữa và hạ được một. Tên còn lại liền phóng ngang hàng rào và mất hút. Tôi bắn xuyên qua hàng rào khi thấy hắn phóng ngang qua cánh đồng. Súng đã hết đạn, tôi liền nạp gắp đạn khác. Nhưng viên đội đã chạy khỏi tầm súng. Hắn cắm đầu chạy ra xa khỏi cánh đồng. Tôi đang nạp đạn vào gắp thì Bonello tiến lại và nói:

– Để cho tôi chấm dứt cuộc đời của hắn cho rồi.

Tôi trao súng. Anh liền đi đến chỗ tên đội đang nằm, mặt úp xuống đường. Bonello nghiêng người về phía hắn, gí súng vào đầu hắn rồi bóp cò. Nhưng súng không nổ.

– Anh phải lên đạn đã chứ – Tôi nói.

Anh ta lên đạn và nổ hai phát liền. Anh nắm hai chân viên đội kéo thây hắn và bỏ nằm bên vệ đường cạnh hàng rào. Anh trở lại trả súng cho tôi.

– Đồ chó chết. – Vừa nói anh vừa nhìn về phía viên đội – Trung úy có trông thấy tôi bắn hắn không hử?

– Thôi chúng ta phải đi chặt cành cây mau lên – Tôi bảo – Không biết có bắn trúng tên kia hay không.

– Tôi không tin thế – Aymo nói – Hắn chạy quá xa tầm súng lục.

– Quân hèn mọn – Piani nói.

Chúng tôi chặt cành cây, dọn đồ đạc trên xe xuống. Bonelli đào đất phía trước bánh xe. Khi xong xuôi đâu đấy, Aymo bắt đầu cho xe nổ máy và vào số xe. Bánh xe quay nhanh làm tung tóe lá cây và bùn. Phía sau tôi và Bonello ráng sức đẩy chiếc xe cho đến nỗi chúng tôi cảm thấy thân thể như rã rời ra từng phần. Nhưng chiếc xe vẫn không nhúc nhích.

– Cho xe lui tới trước sau đi Barto – Tôi bảo.

Anh cho xe lùi lại rồi vọt tới, mấy bánh xe càng lún sâu thêm nữa rồi chiếc xe nằm yên một chỗ và các bánh quay tít trong hố. Tôi đứng dậy.

– Chúng ta thử cột dây thừng cho kéo xem sao – Tôi bảo.

– Tôi e rằng chúng ta chỉ hoài công vô ích thôi, trung úy ạ. Không thể kéo theo đường thẳng được.

– Thì cứ thử xem sao, không còn cách nào khác nữa – Tôi nói.

Hai chiếc xe của Piani và Bonello chỉ có thể chạy thẳng theo con đường hẹp. Chúng tôi cột hai chiếc xe lại rồi bắt đầu cho kéo. Mấy bánh xe chỉ nhích khỏi lằn một tí rồi thôi.

– Thôi không được đâu – Tôi la lớn – Ngưng lại đi.

Piani và Bonello xuống xe, quay lại phía chúng tôi. Aymo bước xuống xe. Hai cô gái thì ngồi trên tấm vách đá cách xa chỗ xe đậu độ bốn mươi thước.

– Trung úy bảo gì ạ? – Bonello hỏi.

– Chúng ta đào nữa và cố thử lót thêm cành cây xem sao – Tôi nói.

Tôi nhìn ra đường. Lỗi này do ở tôi. Chính tôi đã dẫn họ đến chốn này. Ánh mặt trời chói lọi sau những cụm mây và thi hài viên đội công binh còn nằm lịm bên hàng rào.

– Chúng ta thử lót áo choàng của hắn phía dưới bánh xe xem sao.

Bonello đi lấy áo, tôi chặt cành cây trong khi Aymo và Piani đào đất phía trước và giữa mấy bánh xe. Tôi cắt và xé áo choàng ra làm hai mảnh rồi lót phía dưới bánh xe, trong bùn. Tiếp đó tôi chất thêm cành cây để bánh xe có chỗ bám vào. Chúng tôi sẵn sàng để bắt đầu. Aymo lên cầm tay lái và bắt đầu cho xe chạy. Bánh xe bắt đầu quay nhanh trong khi chúng tôi cố lấy hết sức đẩy phía sau. Nhưng vô ích.

– Hỏng bét. Anh còn cần lấy gì trong xe nữa không, Barto?

Aymo cùng Bonello leo lên xe lấy bánh pho mát, hai chai rượu và chiếc áo choàng. Bonello ngồi phía sau tay lái và đang lục túi áo của viên đội đã bỏ lại.

– Vứt chiếc áo ấy đi cho xong – Tôi bảo – Còn các nàng trinh nữ của Barto thì tính sao đây?

– Cho họ ngồi phía sau xe – Piani bảo – Tôi tin rằng chúng ta không thể nào đi xa được.

Tôi mở cửa sau chiếc xe cứu thương và bảo:

– Nào, leo lên – Tôi nói.

Hai cô leo lên và ngồi sát trong góc xe. Họ có vẻ không quan tâm gì đến những tiếng súng vừa rồi. Tôi quay lại nhìn con đường, tên đội công binh nằm sõng sượt, bẩn thỉu với chiếc áo da dài. Tôi leo lên ngồi cạnh Piani, và chúng tôi bắt đầu cho xe chạy. Chúng tôi cố cho xe chạy ngang qua cánh đồng. Khi đến con đường để vào cánh đồng, tôi xuống xe và đi tiến lên phía trước, nếu tôi vượt qua được, chúng tôi sẽ thấy con đường ở phía bên kia cánh đồng. Nhưng xe của chúng tôi không thể nào băng qua được vùng đất quá mềm và nhiều bùn lầy như thế này. Khi mấy chiếc xe bị hoàn toàn sa lầy và bùn lún sâu đến tận nhíp xe, chúng tôi đành bỏ mặc chúng nằm ở cánh đồng và đi bộ về Udine.

Khi đến đường đổ vào quốc lộ, tôi chỉ cho hai cô gái.

– Hãy đi về hướng đó – Tôi nói – Các cô sẽ gặp được dân chúng. – Họ nhìn tôi. Tôi móc bóp lấy ra cho mỗi cô mười đồng lia. – Hãy đi vào hướng đó – Tôi chỉ đường cho họ – Chúc hai cô gặp lại bạn hữu và gia đình nhé.

Họ không hiểu gì cả nhưng họ vẫn nắm tiền chặt trong tay và bắt đầu rảo bước. Họ quay nhìn lại phía chúng tôi dường như sợ tôi có thể lấy tiền lại. Tôi nhìn họ khuất xa dần trên đường, chiếc khăn choàng quấn sát vào người và họ quay nhìn lại chúng tôi với vẻ sợ sệt. Ba người lái xe phá lên cười.

– Trung úy sẽ cho tôi bao nhiêu tiền để tôi đi về hướng đó trung úy? – Bonello hỏi.

– Nếu các cô gái bị bắt, tốt hơn là họ không bị cô độc.

– Cho tôi hai trăm đồng lia để tôi có thể quay về thẳng nước Áo – Bonello nói.

– Họ sẽ đoạt các cô ra khỏi tay anh – Piani nói.

– Có lẽ chiến tranh sẽ chấm dứt – Aymo nói.

Chúng tôi cố gắng đi nhanh nhất. Mặt trời cố chọc thủng các cụm mây, bên vệ đường có những cây dâu. Qua cây lá tôi có thể nhìn thấy hai chiếc xe to của chúng tôi bị sa lầy giữa cánh đồng. Piani cũng nhìn theo và bảo:

– Họ sẽ phải mất công đắp một con đường mới nữa nếu họ muốn đem hai chiếc xe đó ra.

– Chúa ơi, ước gì chúng ta có được chiếc xe đạp lúc này – Bonello nói.

– Ở Mỹ người ta có thường dùng xe đạp không? – Aymo hỏi.

– Ngày trước có.

– Ở đây người ta dùng xe đạp rất nhiều. Chiếc xe đạp là một vật quý – Aymo nói.

– Chúa ơi, ước gì ta có xe đạp. Tôi không phải là một nhà vô địch đi bộ – Bonello nói.

– Có tiếng đại bác nổ phải không? – Tôi hỏi – dường như tôi nghe tiếng đại bác nổ đàng xa xa.

– Tôi không nghe rõ – Aymo bảo. Anh ta lắng tai nghe.

– Tôi tin chắc có tiếng súng nổ mà – Tôi nói.

– Điều đầu tiên sẽ thấy đó là đội kỵ binh.

– Lạy Chúa, tôi hi vọng không phải – Bonello nói – Tôi không muốn bị một trong những tên kỵ binh bêu xác tôi trên ngọn giáo.

– Trung úy có chắc chắn rằng trung úy đã hạ tên đội công binh khi nãy chứ? – Piani hỏi.

Chúng tôi bước nhanh.

– Tôi giết hắn đấy – Bonello bảo – Từ đầu cuộc chiến tranh này tôi chưa hề giết người nào và tôi luôn mơ ước giết một viên đội.

– Phải, phải, anh đã giết hắn khi hắn nằm tại chỗ – Paini nói – Hắn không bay kịp khi anh định giết hắn.

– Không sao. Thật là một điều mà tôi không bao giờ quên được. Tôi đã giết chết một viên đội.

– Anh sẽ xưng tội như thế nào? – Aymo hỏi.

– Tôi sẽ nói: xin cha hãy giáng phúc cho con bởi vì con đã giết chết một viên đội.

Tất cả cùng cười lớn.

– Hắn theo chủ nghĩa vô chính phủ. Hắn ta không bao giờ chịu đi nhà thờ – Piani nói.

– Piani cũng theo chủ nghĩa vô chính phủ nữa – Bonello nói.

– Có phải các anh theo chủ nghĩa vô chính phủ thật không? – Tôi hỏi.

– Không, thưa trung úy, chúng tôi là những đảng viên xã hội, chúng tôi từ Imola đến mà.

– Anh có bao giờ ở đó không?

– Không.

– Ồ Chúa ơi, đó là một nơi tuyệt đẹp trung úy ạ. Sau chiến tranh trung úy nên đến đó. Trung úy sẽ thấy một số điều hay.

– Mọi người ở đó đều là đảng viên xã hội à?

– Vâng.

– Thành phố ở đó có đẹp không?

– Ô tuyệt lắm, trung úy sẽ không bao giờ trông thấy ở đâu đẹp bằng ở đó cả.

– Anh đã làm như thế nào để trở thành đảng viên đảng xã hội?

– Tất cả chúng tôi đều là đảng viên đảng xã hội. Mọi người đều là đảng viên đảng xã hội. Chúng tôi mãi mãi vẫn là đảng viên đảng xã hội.

– Trung úy nên đi đến đó. Người ta sẽ làm trung úy trở thành một đảng viên xã hội.

Trước mặt chúng tôi con đường rẽ sang phía trái. Ở đây có một ngọn đồi nhỏ sau một bức tường đá và vườn táo. Chúng tôi ngừng câu chuyện khi bắt đầu leo dốc. Chúng tôi cùng đi và bước thật nhanh để cho kịp giờ.