Khi ta đem trộn ion Na+ hay K+ với mỡ trong dung dịch muối, sẽ xảy ra phản ứng hoá học tạo thành muối natri của axít béo hoặc muối kali của axít béo và glyxêrin. Thành phần chủ yếu của xà phòng chính là muối natri hay kali của axít béo đã được tinh chế. Hai loại muối này đều tan trong nước, chỉ có điều muối natri của axít béo sau khi tan vào nước sẽ làm đông kết dung dịch muối. Đây chính là những bánh xà phòng thơm mà chúng ta thường dùng hàng ngày và là nguyên liệu để chế tạo xà phòng giặt. Muối kali của axít béo sau khi tan ra nước không làm cho dung dịch muối trở nên đông cứng. Chúng có thể được dùng để chế tạo dầu gội đầu.

Khi xà phòng tan ra nước, một bộ phận muối cao cấp của axít béo có trong xà phòng sẽ bị thủy phân tạo thành muối và axít béo dạng rắn. Hai chất này chính là chất tẩy giúp tẩy sạch các vết bẩn trên quần áo. Các loại muối này, sẽ kết hợp với những vết bẩn bám chặt trên bề mặt xenlulô của sợi vải, tạo ra phản ứng hoá học làm giảm sức bám của chất bẩn trên sợi vải. Những axít béo dạng rắn không ngừng bị phân huỷ ra ngoài không khí trong quá trình chúng ta vò quần áo và tạo thành bọt xà phòng, nó có tác dụng rất lớn. Thể tích của một bong bóng xà phòng tuy nhỏ nhưng diện tích bề mặt của chúng lại rất lớn. Khi nghiên cứu về bọt xà phòng, người ta thấy tình trạng bề mặt của bọt xà phòng không giống với bên trong nó. Số phân tử ở bề mặt bong bóng xà phòng thưa hơn so với chất lỏng bên trong, giống như mô da bị kéo căng; chúng luôn có xu hướng co lại, tạo thành lực căng bề mặt. Chúng có thể kéo những vết bẩn hay vết bụi bám chặt trong quần áo ra ngoài, tách các vết bẩn ra khỏi quần áo và tan toàn bộ vào trong nước. Như vậy, các vết bẩn đã được tẩy sạch hoàn toàn.

Để có được càng nhiều muối và axít béo dạng rắn có trong xà phòng, làm tăng khả năng giặt tẩy của nó; chúng ta có thể tăng nhiệt độ của nước xà phòng lên mức thích hợp; tạo điều kiện tốt cho phản ứng thuỷ phân xảy ra.

Trong quá trình sản xuất xà phòng, người ta còn căn cứ vào nhu cầu tẩy giặt các vết bẩn để gia tăng lượng muối và natri cacbonnic (Na2CO 3) và các loại bột màu và hương liệu khác làm cho xà phòng trở nên đẹp và thơm hơn.

Xà phòng có ít bọtcó thể giặt sạch quần áo không?

Trước tiên, chúng ta hãy làm một thí nghiệm như sau: lấy một chút bột xà phòng thông thường đem giặt quần áo, một lát sau trên mặt chậu ngâm quần áo sẽ xuất hiện rất nhiều bọt. Ta tiếp tục vò quần áo cho tới khi chậu quần áo đầy bọt, sau đó chà lên quân áo đó một lớp xà phòng bánh. Khi giũ quần áo vào nước sạch bạn sẽ thấy bong bóng xà phòng ban đầu sẽ mất dần đi. Nguyên nhân tại sao? Nó có liên quan gì tới xà phòng bánh không?

Những loại bột giặt thông thường, khi giặt thường tạo ra một lượng bọt nhiều ít khác nhau. Có người cho rằng: loại bột giặt nào càng cho nhiều bọt thì chất tượng càng tốt. Thực ra không phải như vậy. Chức năng của xà phòng và của bột giặt là như nhau; tác dụng tẩy giặt của chúng là ở chỗ làm giảm đi lực căng bề mặt của nước, từ đó làm ướt, làm phân tán và nhũ hoá chất bẩn và làm tăng độ hoà tan chất bẩn vào nước. Chúng không hề liên quan gì tới việc ít bọt hay nhiều bọt. Ngược lại, bột giặt quá nhiều bọt còn gây ra không ít những phiền hà trong quá trình giặt tay. Ví dụ: bạn phải dùng nhiều nước hơn mới giũ sạch được quần áo; đồng thời tốn nhiều thời gian hơn. Nước thải có chứa nhiều bọt xà phòng khi thải xuống sông sẽ gây ô nhiễm nguồn nước. Vì thế, loại bột giặt ít bọt hay bột giặt không có bọt đang ngày càng có nhiều người ưa dùng hơn. Trong loại bột giặt ít bọt, người ta đã thêm một số hoạt tính để làm tan bọt hay ức chế bọt, làm giảm lượng bọt xà phòng khi giặt. Khi đem trộn lẫn những chất trên với nhau. chúng sẽ làm cho bọt xà phòng được sinh ra ít hơn; nhưng hiệu quả tẩy giặt của chúng vẫn.giữ nguyên, thậm chí còn tăng lên. Bạn có thể hoàn toàn yên tâm sử dụng loại xà phòng không có bọt hoặc ít bọt để giặt quần áo.