Chàng nằm sấp trên những xác lá thông, chống cằm trên đôi tay khoanh lại, nghe gió rì rào trong cây lá ở thật cao trên đầu chàng. Triền núi thoai thoải, những dốc núi phía dưới đổ dồn, và chàng trông thấy bóng đen của con đường nhựa tạo thành một đường con vắt qua đèo. Môt giòng nước đổ dọc theo đường đi và thật xa phía dưới, người ta nhác thấy một trại cưa nằm bên dòng suối và bên cái thác đập nước, nó hiện lên trắng xóa dưới ánh nắng mùa hè. Chàng hỏi :

– Có phải trại cưa đó không?

– Phải.

– Tôi không còn nhớ ra nữa.

– Người ta dựng nó lên từ ngày đồng chí bỏ đi. Trại cưa cũ ở dưới đèo.

Chàng trải bản sao tấm địa đồ của Bộ Tham Mưu dưới đất và chăm chú ngắm nghía. Kẻ nọ, một lão già, nhỏ thó và khỏe mạnh, mặc áo blouson đen và quần vải xám, mang dép, ngước mắt nhìn qua vai người đồng hành. Lão mệt nhoài vì chuyến leo dốc và bàn tay lão đặt thân mật trong hai ba lô nặng nề mà lão đã mang lên.

– Vậy chớ đứng đây không thấy chiếc cầu à?

– Không – Lão già nói – Ở đây, dốc đèo hãy còn thoai thoải. Dòng nước còn đổ nhẹ. Phía dưới, nơi khúc quanh, sau những đám cây, nó bất chợt đổ xuống và có một khe núi hiểm trở.

– Tôi nhớ ra rồi.

– Chính chiếc cầu nằm vắt ngang qua khe núi này, còn những đồn canh của bọn chúng ở đâu?

– Có một cái trại cưa mà đồng chí thấy phía dưới kia.

Người thanh niên đang nghiên cứu địa hình, lấy ra chiếc ống dòm từ túi áo sơ-mi vải ka-ki đã phai màu vì nắng gió, lau chùi lớp kính bằng một chiếc mù xoa và điều chỉnh nó cho đến khi trại cưa chợt xuất hiện rõ ràng dưới mắt chàng. Chàng nhận ra chiếc ghế gỗ dài cạnh cửa ra vào, đống mạt cưa to tướng sau nhà kho và một khoảng đất phẳng nghiêng nơi những thân cây chạy dài từ trên xuống, băng ngang qua giòng nước lũ. Dòng suối này xuất hiện rõ ràng và hợp nhất xuyên qua ống dòm và gió làm tung bọt của cái đập.

– Không có lính canh.

– Có ống khói nghi ngút – Lão già nói – Và có quần áo đang phơi.

– Phải rồi, nhưng không thấy lính canh.

– Có thể chúng vô trong mát – Lão già giải thích – Ở dưới đó giờ này trời nóng bức. Hẳn bọn chúng đang ở trong bóng mát, ở chỗ người ta không thấy được.

– Có thể. Đồn bót kế tiếp ở nơi nào?

– Dưới cầu, đó là một cái chòi của phu lục lộ cách chóp đeo năm cây số.

– Có bao nhiêu người cả thảy? (chàng chỉ về phía trại cưa)

– Bốn, không nghi ngờ gì nữa, và một tên cai.

– Ở dưới kia thì sao?

– Nhiều hơn. Tôi sẽ tìm cách dò xem.

– Và ở trên cầu?

– Luôn luôn có hai tên. Mỗi tên ở một đầu cầu.

– Ta cần phải có đủ người – Chàng nói – Đồng chí có thể tập họp bao nhiêu người đây?

– Tôi có thể dẫn về số người đồng chí muốn – Lão già nói – Trên núi lúc này có nhiều người lắm.

– Bao nhiêu người?

– Hơn trăm. Nhưng họ chia từng nhóm nhỏ. Cần phải có bao nhiêu người?

– Tôi sẽ cho đồng chí biết khi quan sát chiếc cầu xong.

– Đồng chí muốn quan sát ngay bây giờ à?

– Không, bây giờ tôi muốn tìm một chỗ kín đáo để đặt ba cái cốt mìn này cho đến khi nào cần sử dụng tới. Tôi muốn đặt chúng vào nơi chắc chắn, nếu có thể, ở một nơi cách cầu không đầy nửa tiếng.

– Dễ mà – Lão già nói – Từ chỗ chúng ta khởi hành, có lối đi thẳng xuống cầu. Nhưng bây giờ thì ta phải leo dốc khá vất vả mới tới nơi. Đồng chí đói chưa?

– Đói – Người thanh niên nói – Nhưng tôi sẽ ăn sau. Đồng chí tên gì nhỉ, tôi quên mất rồi.

Đối với chàng điều quên bẵng này là điều không tốt.

– Anselmo – Lão già nói – Tôi tên Anselmo và tới thuộc giòng Barco de Avila. Để tôi mang hộ cái kia cho đồng chí. Người thanh niên cao lớn và dong dỏng người, với mái tóc vàng cháy nắng và một khuôn mặt xạm màu, chàng mặc một chiếc áo sơ-mi bằng nỉ đã cũ kỹ, một chiếc quần nông dân, mang giày vải. Chàng nghiêng người về phía trước, luồn tay trong một cái đai da và nhấc cái ba lô nặng nề trên vai. Chàng luồn tay kia trong cái đai khác và chuyển gánh nặng qua lưng. Chiếc áo sơ-mi của chàng hãy còn ướt đẫm ở chỗ cái ba lô đè lên.

– Xong rồi – Chàng nói – Mình đi ngã nào đây?

– Ta leo dốc – Anselmo nói – Lưng cong xuống dưới sức nặng của những chiếc ba lô, mồ hôi nhễ nhại họ bước đều lên dốc, xuyên qua khu rừng thông bao phủ triền núi, người thanh niên không nhận ra đường sá nhưng họ vẫn khập khễnh tiến bước trên núi, họ băng qua dòng nước nhỏ, và lão già tiếp tục leo dốc đi mon men theo một lối đi lởm chởm.

Con đường dốc hiểm trở hơn chạy dài đến nơi có dòng suối chảy về phía họ từ trên chóp một tảng đá phẳng lì. Lão già dừng bước dưới chân tảng đá này đợi người thanh niên.

– Sao, được chớ?

– Được lắm. – Người thanh niên nói. Chàng toát mồ hôi dầm dề và những bắp thịt căng phồng của chàng săn lại vì chuyến leo dốc.

– Đồng chí đợi tôi ở đây. Tôi đi trước để báo cho bọn họ. Họ không nên nhắm đồng chí mà bắn với các món cồng kềnh trên lưng như thế này.

– Không phải chuyện đùa đâu, – Người thanh niên nói – còn xa không?

– Không, sát bên đây, đồng chí tên gì?

– Roberto. – Người thanh niên trả lời, chàng đã tháo đai da ra khỏi vai, nhẹ nhàng đặt cái ba lô giữa hai tảng đá bên dòng suối.

– Đồng chí đợi tôi ở đó nghe, tôi sẽ trở lại tìm đồng chí.

– Được rồi. – Người thanh niên nói – Nhưng có phải đồng chí định xuống cầu bằng con đường này không?

– Không, người ta xuống cầu bằng một lối khác ngắn và dễ hơn.

– Tôi không mườn đặt những vật này xa cầu quá.

– Đồng chí sẽ thấy mà. Nếu đồng chí không vừa ý thì ta sẽ tìm một chỗ khác.

– Để xem. – Người thanh niên nói. Chàng ngồi xuống bên những chiếc ba lô và nhìn theo lão già đang leo lên núi đá. Đó không phải chuyện dễ dàng gì và nhìn cách lão mò mẫm, tay không có vật gì để tựa, người ta thấy rõ đường đi nước bước nơi đây đã trở nên quen thuộc đối với lão.

Tuy vậy, dân cư ở phía bên kia, dù là ai đi nữa, cũng đã cẩn thận làm mất đi dấu vết.

Người thanh niên tên Robert Jordan đã đói lả và chàng cảm thấy lo ngại. Chàng đã từng đi như thế nhưng thông thường chàng không lo ngại về điều đó, bởi chàng vẫn xem nhẹ những chuyện có thể xảy ra cho mình. Kinh nghiệm cho chàng biết rằng người ta dễ dàng di chuyển trong vùng nằm phía sau những phòng tuyến này, và với một hướng đạo giỏi, người ta dễ dàng vượt qua. Xem nặng điều có thể xảy ra cho mình nếu phải bị bắt, đó chính là điều làm cho mọi sự trở nên phức tạp, ngoài ra phải biết chọn những người đáng tin cậy và biết đặt trọn niềm tin ở họ. Được cả ngã về không, Robert Jordan không lo ngại về những vấn đề này nhưng còn bao vấn đề khác nữa.

Lão Anselmo kia là một người hướng đạo giỏi và lão đi núi rất tài tình. Robert Jordan đi bộ không tệ và chàng biết rằng để bám sát theo gót lão già ngay từ trước hừng đông, hẳn lão sẽ làm chàng chết đi vì mệt. Đến đây chàng đã tin cậy nơi lão Anselmo về mọi điều, trừ điều khơi lên từ sự xét đoán, óc xét đoán là thủ thuật riêng của chàng. Không, Anselmo không gây cho chàng nỗi lo ngại nào, và vấn đề cây cầu không vất vả hơn vấn đề khác. Chàng biết phá tung tất cả những cây cầu mà người ta muốn phá, chàng đã từng phá đủ cỡ và đủ loại cầu.

Chàng có đủ chất nổ và tất cả sự trang bị cần thiết trong hai cái ba lô, đủ để giựt sập cây cầu kia cho dù nó lớn gấp đôi cây cầu mà Anselmo đã nói, như chàng nhớ đã từng đi qua trên đường đến La Granja trong một chuyến du hành bằng chân năm 1933, như Golz đã từng mô tả với chàng đêm nọ trên căn gác của ngôi nhà gần Escurial.

– Phá cây cầu này chẳng có gì khó. – Gok vừa nói vừa cầm bút chì chỉ vào một điểm trên tấm bản đồ lớn, dưới ánh sáng ngọn đèn, chiếc đầu cạo trọc của hắn trơ ra những vết thẹo – Đồng chí hiểu chớ?

– Dạ, tôi hiểu.

– Tuyệt đối chẳng có gì khó. Do đó, hài lòng với việc phá cầu chẳng lợi lộc gì.

– Dạ, thưa đồng chí Đại tướng.

– Phá cầu đúng lúc, theo thời khắc ấn định để tấn công, đó mới là điều đáng kể, đồng chí biết rõ mà. Tự đồng chí làm sao cho ăn khớp. – Golz nhìn cây bút chì đoạn vỗ khẽ vào giữa hai hàm răng.

Robert Jordan không nói gì.

– Đồng chí biết chớ. Tự đồng chí biết phải hành động sao cho ăn khớp. – Golz tiếp tục vừa hất đầu nhìn chàng.

– Tại sao, thưa đồng chí Đại tướng?

– Tại sao? – Golz nói, giọng nóng nảy – Đồng chí đã thấy bao nhiêu cuộc tấn công rồi và đồng chí hỏi tôi tại sao? Có gì bảo đảm lịnh của tôi đưa ra sẽ không thay đổi? Có gì bảo đảm rằng cuộc tấn công sẽ không bị hủy bỏ? Có gì bảo đảm cuộc tấn công sẽ không được hoãn lại? Có gì bảo đảm rằng nó sẽ không bắt đầu trong sáu tiếng đồng hồ sau phút ấn định? Không cuộc tấn công nào xảy ra ngoài điều dự liệu hết sao?

– Nó sẽ được khởi sự đúng giờ, bởi vì đó là cuộc tấn công của Đại tướng. – Robert Jordan nói.

– Đó không hề là những cuộc tấn công của tôi, Golz nói – Chính tôi điều khiển chúng, nhưng chúng không phải của tôi. Pháo binh không phải của tôi. Tôi phải dùng những gì người ta cung cấp cho tôi. Người ta chưa hề cho tôi đúng cái tôi cần, ngay khi người ta có sẵn. Chưa hết, đồng chí hiểu họ thế nào rồi. Hơi đâu mà lặp lại tất cả những điều đó. Luôn luôn có một cái gì đó. Luôn luôn có một kẻ nào đó xen vào việc. Vậy thì đồng chí hãy cố hiểu lấy.

– Bao giờ phá cầu? – Robert Jordan hỏi.

– Khi cuộc tấn công bắt đầu. Ngay khi cuộc tấn công bắt đầu và không phải trước khi đâu nhé! Trong điều kiện là viện binh không thể lên được bằng đường này (ông ta chỉ nó bằng bút chì). Tôi chắc rằng không có cái gì lên được bằng đường này.

– Và bao giờ cuộc tấn công xảy ra?

– Tôi sẽ nói với đồng chí sau. Nhưng đồng chí chỉ được ghi ngày giờ theo chỉ thị. Đồng chí phải sẵn sàng để phá tung cầu khi cuộc tấn công khởi sự. Đồng chí thấy chưa? (Ông ta điểm bằng bút chì). Đây là con đương duy nhất họ có thể đưa tiếp viện tới. Đây là con đường duy nhất của chúng có thể đưa chiến xa lên được, hay pháo binh, hoặc ngay cả một chiếc cam nhông, hướng về nơi tôi tấn công. Tôi phải chắc chắn rằng cái cầu không còn nữa. Chắc chắn trước, bởi người ta có thể sửa chữa lại nó nếu cuộc tấn công xảy ra chậm trễ. Không, cầu phải sập khi cuộc tấn công bắt đầu và tôi phải chắc chắn được là nó bị giựt sập. Chỉ có hai tên lính canh. Người sẽ đi theo đồng chí gốc ở đó. Dường như đó là một người rất đang tin cậy, đồng chí sẽ thấy rõ mà. Thiếu gì người ta ở trên núi. Đồng chí có thể dùng bao nhiêu người nếu cần. Hãy dùng càng ít càng tốt, nhưng phải đủ để thành công. Tôi không cần phải nói tất cả điều đó.

– Và bằng cách nào tôi được biết cuộc tấn công sẽ được khởi sự?

– Nó xảy ra với nguyên một sư đoàn, sẽ có cuộc chuẩn bị không tập. Đồng chí không điếc đó chứ?

– Vậy thì tôi có thể cho rằng khi máy bay ném bom thì cuộc tấn công bắt đầu?

– Không nên luôn luôn tin cậy vào đó – Golz nói vừa lắc đầu – Nhưng trong trường hợp này thì được. Đây là cuộc tấn công của tôi.

– Tôi hiểu – Robert Jordan nói – Tôi không thể nói rằng việc này không thích thú lắm.

– Tôi cũng vậy. Nếu đồng chí không muốn thì nói ngay cho tôi biết. Nếu đồng chí nghĩ rằng đồng chí không thể làm nổi thì nói ngay cho tôi biết.

– Tôi sẽ thi hành công tác – Robert Jordan nói – Vâng, đồng chí Đại tướng hãy tin nơi tôi.

– Đó là điều tôi muốn biết – Golz nói – Mong rằng không có gì đi qua trên cây cầu này. Đó là điều hệ trọng.

– Tôi hiểu.

– Tôi không thích bắt người ta thi hành thứ công tác này và bằng cách này – Golz nói tiếp – Tôi không thể ra lệnh để đồng chí thi hành nó. Tôi biết vì đâu đồng chí chịu ép mình vào những điều kiện do tôi đặt ra. Tôi giải thích một cách chính xác điều đó để đồng chí hiểu rõ những khó khăn có thể xảy ra và tất cả tầm quan trọng trong nhiệm vụ của mình.

– Và đồng chí sẽ tiến quân bằng cách nào đến La Granja khi cây cầu kia đã nổ tung?

– Chúng tôi sẽ đến sửa chữa nó sau khi chiếm đèo xong. Đó là một công tác rất đẹp mắt. Đẹp mắt và phức tạp như tất cả mọi khi. Kế hoạch đã được thiết lập tại Madid, lại một tác phẩm của Vicente Rojo, vị giáo sư kém may mắn. Tôi tấn công và như mọi khi, với những lực lượng yếu kém. Nhưng đó là một công tác rất có thể thành công. Tôi hài lòng nhiều hơn mọi khi. Nó có thể thành công một khi cây câu đã bị thanh toán xong, ta có thể đánh chiếm Ségovie. Đồng chí nhìn xem. Tôi sẽ cho đồng chí biết công việc tiếp diễn ra sao. Đồng chí biết không, ta không tấn công vào chóp đèo: ta giữ lấy nó. Tấn công ở bên ngoài kia. Kìa…. Như vầy…

– Tôi thích tốt hơn là không nên biết. – Robert Jordan nói.

– Tốt lắm, – Golz nói – luôn luôn mang ít hành lý như thế sang bên kia, phải không?

– Tôi thấy tốt hơn là không bao giờ biết. Vậy cái gì sẽ tới thì sẽ tới, không phải tôi nói đâu!

– Tốt hơn không nên biết (Golz gõ nhẹ cây bút chì lên trán) nhiều lần, chính tôi cũng không thích biết nữa. Nhưng về vấn đề cây cầu, đồng chí đã biết rõ rồi chớ.

– Dạ rõ.

– Tốt, – Golz nói – thôi tôi không thuyết vặt với đồng chí nữa. Bây giờ ta hãy uống một ly. Nói chuyện như vầy tôi đâm ra khát. Đồng chí Jordan. Đồng chí có cái tên Tây Ban Nha kỳ lạ đó, đồng chí Jordan.

– Golz đọc theo tiếng Tây Ban Nha là gì, thưa đồng chí Đại tướng.

– Hotze – Golz vừa nói vừa cười với một âm điệu rúc sâu trong cổ họng, giống như một cơn ho. Hotze, ông ta phát âm như tiếng quạ kêu – Nếu tôi biết trước người ta đọc Golz như thế nào theo tiếng Tây Ban Nha, tôi đã chọn một cái tên khác trước khi tới đây. Khi tôi nghĩ mình tới đây chỉ huy một sư đoàn và mình có thể lấy một cái tên nào tùy ý và tôi đã chọn Hotze, Đại tướng Hotze. Bây giờ thì quá trễ để thay đổi. Đồng chí thấy công tác của người partizan này ra sao? (Đó là từ ngữ Nga dùng chỉ du kích quân sau các phòng tuyến).

– Thú vị – Robert Jordan vừa nói vừa cười – Rất lành mạnh. Người ta được ở ngoài trời.

– Khi tôi còn ở tuổi đồng chí, tôi thích việc đó lắm – Golz nói – Nghe đâu đồng chí phá cầu cừ lắm. Rất khoa học. Người ta bảo tôi vậy. Tôi chưa hề thấy tận mắt đồng chí hành động. Sau hết, có thể người ta không cho tôi biết rành. Đồng chí phá chúng sập ngon lành đó chớ? Lần này thì tôi nói đùa đó. Đồng chí uống cái này đi – Ông ta nói vừa đưa cho Robert Jordan ly rượu mạnh Tây Ban Nha – Chúng sập ngon lành đó chớ.

– Thỉnh thoảng thôi.

– Không “thỉnh thoảng” được với cây cầu này, tôi xin đồng chí. Không, thôi đừng nói nữa về cây cầu này. Bây giờ thì đồng chí đã hiểu khá rành rồi, chúng ta quá nghiêm trang và vì vậy mà ta có thể tán dóc nhiều chuyện, này, đồng chí có nhiều bà ở bên kia phòng tuyến chớ?

– Không. Tôi không có thì giờ để lo nghĩ tới đàn bà.

– Tôi không đồng ý với đồng chí, công tác bất thường thì đời sống phải bất thường chớ. Đồng chí có một công tác thật bất thường. Và đồng chí cần đi cắt tóc mới được.

– Tôi đi cắt tóc khi cần. – Robert Jordan nói, không đời nào chàng muốn cạo đầu trọc lóc như Golz – Tôi có nhiều chuyện để nghĩ tới hơn là lo chuyện gái. – Chàng nói bằng một giọng tự phụ và tiếp – Tôi nên mặc đồng phục ra sao đây?

– Không cần. Tóc đồng chí được lắm. Tôi trêu đồng chí đó mà. Đồng chí khác tôi nhiều. – Golz vừa nói vừa châm đầy hai ly rượu – Đồng chí không hề nghĩ tới chuyện gái. Có chuyện gái là đồng chí không hề nghĩ tới phải không? Còn tôi thì tôi không hề nghĩ tới chuyện gì cả. Tại sao phải nghĩ ngợi? Tôi là Général Soviétique 1, tôi không nghĩ ngợi bao giờ. Đừng bắt tôi nghĩ ngợi khi tôi không muốn.

Một người trong bộ tham mưu của ông ta đang ngồi trên một chiếc ghế, đang dựng một tấm bản đồ trên một tấm ván vẽ, kề tai lẩm bẩm với ông ta một điều gì bằng một thứ tiếng mà Robert Jordan không hiểu được.

– Im ngay. – Golz nói bằng tiếng Anh – Tôi đùa giỡn khi tôi thích. Chính vì tôi thật nghiêm trang mà tôi có quyền đùa giỡn. Bây giờ thì đồng chí uống cái này và đi ngay. Đồng chí hiểu rồi chớ?

– Dạ – Robert Jordan nói – Tôi hiểu rồi.

Họ bắt tay nhau, người thanh niên nghiêng đầu chào và bước xuống khỏi căn gác, đi về phía chiếc xe nhà binh có lão già đang đợi chàng nhưng đã ngủ từ lúc nào. Chiếc xe đưa họ đi suốt một con đường ở ngoài địa phận Guadarrana trong khi lão già vẫn ngủ. đoạn rẽ sang con đường đi Navacerrada, tới cái chòi của Hội Leo Núi, nơi Robert đã đánh một giấc ngủ ba tiếng đồng hồ trước khi bắt tay vào việc.

Kể từ lúc đó, chàng không gặp lại Golz. Golz với gương mặt trắng bệch mót cách kỳ lạ, với cặp mắt cú mèo, chiếc mũi to, đôi môi mỏng và cái sọ hằn lên những vết nhăn và những vết sẹo. Chiều mai, trước điện Escurial, trên con đương tăm tối, những hàng cam nhông chở đầy lính bộ binh; bọn người được trang bị nặng nề, leo lên những chiếc cam nhông, nơi những chi đội trang bị súng máy đang giơ cao vũ khí; những chiếc xe thiết giáp chạy thành những hàng dài. Sư đoàn bắt đầu di chuyển trong đêm đi tấn công đèo, chàng không muốn nghĩ tới điều đó. Đó không là chuyện của chàng. Đó là chuyện của Golz, chàng chỉ có một việc để làm và chàng chỉ phải nghĩ tới việc đó; chàng phải nghĩ cho rành rẽ, tóm thâu sự việc y như nó xảy đến và không được ngại ngần lo âu. Nỗi lo ngại cũng nguy hiểm như lòng sợ hãi và chỉ làm rối rắm thêm công việc.

Chàng ngồi xuống bên dòng suối, nhìn nước trong vắt chảy trong những kẽ đá; chàng chú ý tới một đám rau kết song ở bờ bên kia. Chàng tới ngắt hai nắm, rửa sạch chất bùn dính trên rễ trong giòng nước, đoạn ngồi lại cạnh ba lô và ăn những chiếc lá xanh sạch sẽ và tươi mát, những cọng rau có mùi vị cay nồng. Chàng quỳ xuống bên dòng nước, đẩy khẩu súng lục tự động chạy dài theo thắt lưng đến bên hông để khỏi ướt, nghiêng xuống giữa hai kẽ đá, hai tay chống lên đó và uống nước ngay ở dòng suối. Nước lạnh đến tê miệng.

Nhổm người trên đôi tay, chàng quay đầu lại và thấy ông lão đang bước trở xuống.

Theo sau ông là một người đàn ông khác cũng mặc áo bơ lu đen kiểu nông dân và một cái quần dài xám thẩm gần như là một thứ đồng phục của vùng quê này, chân mang giày vải và lưng đeo các bin. Người đàn ông đầu trần. Cả hai đổ bước trên đá như những con dê cái.

Họ đến gần chàng và Robert Jordan đứng dậy :

– Salud camarada 2. – Chàng nói với người đàn ông mang các bin và mỉm cười với hắn.

– Salud. – Người kia nói, vẻ gắt gỏng; Robert Jordan nhìn khuôn mặt nặng nề và cạo gọt dối trá của người đàn ông. Khuôn mặt tròn, cái đầu cũng tròn, thụt xuống vai. Đôi mắt hắn nhỏ và dang rộng ra, đôi tai hắn nhỏ và dán vào sọ. Đó là một người đàn ông cao lớn và dình dàng với chân tay mập bự, mũi gãy, miệng đứt ở một góc, một cái sẹo vắt ngang môi trên và hàm dưới hiện rõ sau những chân râu phủ đầy mặt hắn.

Lão già ngẩng đầu về phía người đàn ông và mỉm cười.

– Ông chủ đây. – Lão vui vẻ nói, đoạn cong cánh tay lại như để làm cho những bắp thịt nổi lên và nhìn người đàn ông đeo các bin với một vẻ vừa thán phục vừa chế giễu. Một người thật khỏe.

– Tôi thấy rồi. – Robert Jordan nói và chàng lại mỉm cười với hắn. Chàng không thích cái dáng vẻ của người đàn ông này và trong thâm tâm chàng không mỉm cười chút nào.

– Đồng chí có thể chứng tỏ lai lịch của mình không? – Người đàn ông đeo các bin hỏi.

Robert Jordan tháo cây kim ghim trên nắp túi áo, lấy ra một tờ giấy xếp lại và trao cho người đàn ông. Hắn banh mảnh giấy ra, nhìn bằng môt vẻ nghi ngờ và xoay nó trong đôi bàn tay.

Hắn không biết chữ, Robert Jordan nghĩ thầm.

– Đồng chí hãy nhìn vào con dấu. – Chàng nói.

Lão già dùng ngón tay trỏ chỉ con dấu mà người đàn ông mang các bin ngắm nghía vừa xoay đi xoay lại giữa những ngón tay.

– Con dấu này là cái gì đây?

– Đồng chí không thấy nó bao giờ hết à?

– Không.

– Có hai loại con dấu. Một của Cục Tình báo Quân đội. Một của Bộ Tham mưu.

– Phải rồi, tôi đã thấy con dấu này. Nhưng ở đây chỉ có tôi chỉ huy – Người đàn ông nói, giọng gay gắt – Cái gì trong mấy cái ba lô này đây?

– Thuốc nổ – Lão già nói, giọng kiêu hãnh – Chiều hôm qua, chúng tôi đã vượt phòng tuyến trong bóng tối và cả ngày trời chúng tôi đã mang chất nổ này trên núi.

– Cốt mìn thì có thể giúp ích cho tôi được lắm. – Người đàn ông mang các bin nói. Hắn trả mảnh giấy cho Robert Jordan và nhìn thẳng vào mặt chàng – Phải, cốt mìn thì có thể giúp ích cho tôi được lắm, đồng chí mang tới cho tôi bao nhiêu đó?

– Tôi không mang cốt mìn tới cho đồng chí – Robert Jordan nói một cách bình thản – Cốt mìn dùng vào việc khác. Đồng chí tên gì?

– Đồng chí hỏi tên làm gì?

– Pablo đó. – Lão già nói. Người đàn ông mang các bin nhìn cả hai bằng một dáng vẻ xấc láo.

– À! Tôi đã nghe nói nhiều về đồng chí. – Robert Jordan nói.

– Người ta nói gì về tôi? – Pablo hỏi.

– Người ta nói với tôi rằng đồng chí là một lãnh tụ du kích hảo hạng, trung thành với nền Cộng hòa, rằng đồng chí luôn chứng tỏ lòng trung thành bằng hành động và đồng chí vừa đứng đắn lại vừa can đảm. Tôi mang đến đồng chí lời chào của Bộ Tổng Tham Mưu.

– Ai bảo với đồng chí tất cả những điều đó? – Pablo hỏi, Robert Jordan để ý hắn không phản ứng gì trước những lời ve vãn của chàng.

– Người ta nói từ Buitrago tới Escurial, – Chàng nói – và như vậy là bao gồm trọn vùng ở bên kia phòng tuyến.

– Tôi không biết ai ở Buitrago cũng như ở Escurial cả. – Pablo nói.

– Nhiều người bên kia núi xưa không có ở đó. Đồng chí đến từ đâu?

– Avial. Đồng chí làm gì với cốt mìn đây?

– Giựt sập cầu.

– Cầu nào?

– Việc của tôi.

– Nếu cây cầu nằm trên vùng này thì việc đó liên hệ tới tôi. Người ta không thể giựt sập một cây cầu ở nơi người ta đang ở. Phải ở một nơi và hành động ở một nơi khác. Tôi biết việc của tôi. Trong vòng một năm mà người ta còn sống chính vì người ta biết rõ công việc của mình.

– Lần này thì là việc riêng của tôi, Robert. – Jordan nói – Ta có thể thảo luận chung với nhau về việc đó. Đồng chí có muốn giúp chúng tôi mang những cái ba lô không.

– Không. – Pablo lắc đầu.

Lão già quay phắt về phía hắn với một vẻ giận dữ và nói bằng một thứ thổ ngữ mà Robert Jordan chỉ hiểu đôi chút. Chàng tưởng đang nghe người ta đọc thơ Quevedo. Anselmo nói bằng tiếng Castillan cổ và đại khái như: Đồng chí có phải là thằng điên không? Phải. Đồng chí có đúng là con vật không? Đúng. Đúng lắm. Đồng chí có đầu óc không? Không, không có tí nào. Chúng tôi đến đây để làm một công việc có tầm quan trọng quyết định và đồng chí, vì sợ làm rộn chỗ cư trú của đồng chí, đồng chí đặt cái hang chồn của đồng chí trước quyền lợi nhân loại. Trước quyền lợi của dân tộc. Tôi… thế này và thế nọ, thế này và thế nọ cái thằng cha của đồng chí. Đồng chí hãy xách cái ba lô kia lên đi.

Pablo nhìn xuống đất.

– Mỗi người phải cố sức làm trong những giới hạn mình có thể làm được – Hắn nói – Tôi sống ở đây và tôi hoạt dộng ở vùng Ségovie bên kia. Nếu đồng chí gây xáo trộn ở đây, bọn này sẽ bị đuổi khỏi những ngọn núi này. Đó là quan điểm của con chồn.

– Phải rồi – Anselmo nói một cách cay đắng – Đó là quan điểm của con chồn nhưng chúng tôi cần một con chó sói.

– Tôi chó sói hơn đồng chí mà. – Pablo nói. Hắn xách cái ba lô lên. Robert Jordan đã hiểu ý hắn.

– Ô hô! (Anselmo nhìn hắn). Đồng chí chó sói hơn tôi, nhưng tôi, tôi đã sáu mười tám tuổi rồi.

Lão nhổ nước họt xuống đất và lay nhẹ tên thủ lãnh du kích.

– Đồng chí nhiều tuổi thế cơ à? – Robert Jordan hỏi, chàng nhận thấy công việc đã xong xuôi tốt đẹp và chàng xoa dịu cho bầu không khí bớt căng thẳng đi.

– Sáu mươi tám tuổi vào tháng Bảy này.

– Phải chi đừng bao giờ đến tháng đó – Pablo nói – Đồng chí để tôi mang giúp cái ba lô này – Hắn nói với Robert Jordan – Còn lão già mang cái kia. – Hắn không còn nói chuyện với một vẻ cáu gắt nữa nhưng bằng một giọng buồn bã. Đối với một ông già, lão ta thừa sức mạnh.

– Tôi mang cái ba lô này. – Robert Jordan nói.

– Không – Lão già nói! – Để cái này cho đồng chí kia.

– Tôi mang cái đó cho – Pablo nói với chàng và trong giọng nói thiếu cáu gắt của hắn toát lên một vẻ buồn bã làm cho Robert Jordan phải ái ngại. Chàng đã từng biết đến sự buồn bã này và chàng lo lắng thấy nó xuất hiện ở đây.

– Đưa cây các bin cho tôi. – Chàng nói, Pablo trao khẩu súng cho chàng và chàng đeo nó lên vai, chàng bước theo sau hai người đàn ông, cả bọn cùng nặng nề leo dốc, rút người lên tảng đá hoa cương, tới đỉnh, họ bước vào một cánh rừng.

Họ đi dọc theo một đồng cỏ hẹp. Bây giờ, không còn gánh nặng trên vai, Robert Jordan cất bước một cách nhẹ nhàng.

Khẩu các bin chạm mạnh vào vai gây cho chàng một cảm giác dễ chịu hơn sau gánh nặng của chiếc ba lô khiến chàng vã mồ hôi đầm đìa. Chàng lưu ý thấy cỏ bị trụi gốc ở nhiều nơi, và những cái cọc hẳn đã cắm xuống đất, với nhiều dấu vết để lại. Băng qua đồng cỏ, chàng thấy một con đường mòn trên đó hẳn người ta đã dẫn ngựa đi uống nước bên dòng nước, và chàng thấy những đống phân ngựa còn mới. Hẳn người ta phải cột chúng nơi đó, vào buổi chiều, để cho chúng ăn cỏ và ban ngày người ta đã giấu chúng trong những lùm cây. “Tôi tự hỏi lão Pablo này có bao nhiêu con ngựa”, chàng nghĩ.

Bây giờ thì chàng chợt nhớ, mình đã chú ý tới chỗ sờn nơi chiếc quần của Pablo, khoảng từ đầu gối đến đùi. Chàng nghĩ: Không hiểu hắn mang giày ống hay hắn cưỡi ngựa với đôi alpargatas 3 kia. Hẳn hắn phải có đủ dụng cụ. Nhưng tôi không thích vẻ buồn bã đó. Đó là một vẻ buồn bã chẳng lành: nó đến với con người khi hắn toan bỏ rơi hay phản bội, nó mở đầu cho sự buông tay rũ bỏ.

Phía trước họ, một con ngựa hí vang sau những lùm cây và một ánh nắng yếu ớt chiếu rọi qua những ngọn cây dày khít khao nhau. Robert chợt trông thấy khoảng đất rào bằng những sợi dây cột chặt vào những thân cây. Những con ngựa ngẩng cổ lên khi bọn người đến gần. Bên ngoài khoảng đất đó, dưới một gốc cây, những cái yên ngựa đặt chồng lên nhau đưới một tấm vải bố.

Hai người đàn ông mang ba lô dừng bước và Robert Jordan biết ngay là để cho chàng ngắm mấy con ngựa.

– Phải, – Chàng nói – chúng trông thật là đẹp (chàng quay sang Pablo), đồng chí có kỵ binh và tất cả mọi thứ.

Có năm con ngựa trong khoảng đất: ba con màu hồng, một con màu nâu, một con màu hung.

Sau khi ngắm chung đám ngựa, Robert Jordan bắt đầu nhìn từng con một, xem xét một cách chăm chú.

Pablo và Anselmo biết rõ đặc tính của chúng. Và trong khi Pablo đứng thẳng người nhìn những con ngựa của hắn một cách trìu mến, lúc này hắn có vẻ hãnh diện và trông bớt buồn đi, lão già có vẻ như đang đứng trước sự ngạc nhiên mà chính lão vừa mới mang lại.

– Đồng chí thấy chúng thế nào? – Lão hỏi chàng.

– Tất cả những con ngựa này, chính tôi đã bắt chúng đó. – Pablo nói. Và Robert Jordan sung sướng nghe hắn nói một cách hãnh diện.

– Con này đây, – Robert Jordan nói – là một con ngựa giống to lớn với ngôi sao trắng trên trán và một chân duy nhất màu trắng là chân trước. Đây là một con ngựa đúng nghĩa.

Đó là một con ngựa tuyệt đẹp như từ tranh Velasquez bước ra.

– Con nào cũng tốt hết. – Pablo nói – Đồng chí biết về ngựa chớ?

– Biết.

– Tốt – Pablo nói – Đồng chí có thấy một khuyết điểm nơi một con ngựa trong số đó chớ?

Bây giờ thì Robert Jordan biết rằng con người mù chữ đang xem xét giấy tờ chàng đây.

Mấy con ngựa đều đứng yên ngẩng đầu nhìn người đàn ông. Robert Jordan chui qua giữa những sợi dây đôi căng trên khoảng đất, vỗ nhẹ vào hông con ngựa màu hung. Tựa lưng vào những sợi dây, chàng nhìn những con ngựa bước lòng vòng trong khoảng đất, chàng nhìn chúng thêm một phút nữa trong lúc chúng đứng yên, đoạn cong người xuống bước trở ra ngoài.

– Con ngựa màu nâu què ở chân sau – Chàng nói với Pablo mà không nhìn hắn – Chiếc móng nó bị nứt. Có thể là không đến nỗi nào với điều kiện phải đóng móng nó kỹ lưỡng, nhưng nó có thể ngã nếu phải đi nhiều trên đường cứng.

– Móng nó nứt sẵn như vậy rồi khi chúng tôi bắt được nó.

– Con ngựa tốt nhất của đồng chí, con ngựa có đốm trắng bị một vết sưng ở cổ xương đùi mà tôi không thích.

– Không sao – Pablo nói – Nó bị xây xát cách đây ba ngày. Nếu trầm trọng thì đã thấy ngay rồi.

Hắn kéo tấm vải bố và chỉ vào những cái yên ngựa. Có ba cái yên của người chăn bò, hai cái đơn giản và một cái làm rất khéo léo với da thuộc bằng tay và đôi bùn đạp nặng khép lại, và hai yên nhà binh bằng da đen.

– Bọn tôi đã giết hai tên guardias civiles 4. – Hắn nói, giải thích sư hiện diện của hai cái yên nhà binh.

– Đó là một trò thể thao hạng nặng.

– Tụi nó xuống ngựa trên con đường giữa Ségovie và Santa Maria del Real. Bon nó xuống ngựa để xét giấy của một người đánh xe bò. Bọn tôi đã thừa sức giết chúng mà không động đến ngựa.

– Đồng chí đã giết nhiều tên dân vệ lắm phải không? – Roert Jordan hỏi.

– Nhiều – Pablo nói – Nhưng không làm hại đến ngựa, thì chỉ có hai tên đó thôi.

– Chính Pablo đã làm nổ tung xe lửa ở Arevalo. – Anselmo nói – Chính hắn, Pablo đó.

– Có một người lạ cùng tham dự với bọn chúng tôi trong trận đánh – Pablo nói – Đồng chí biết chứ?

– Hắn tên gì?

– Tôi không nhớ nổi. Một cái tên rất quái dị.

– Hắn ra làm sao?

– Có tóc vàng như đồng chí vậy, nhưng hắn lại không to lớn bằng. Hắn có đôi bàn tay mập bự và một cái mũi gãy.

– Kachkine – Robert Jordan nói – Kachkine chớ không ai khác.

– Đúng rồi – Pablo nói – Một cái tên thật quái dị. Hắn ra sao rồi?

– Hắn chết vào tháng Tư rồi.

– Đó là cái gì xảy ra cho bọn họ hết thảy. – Pablo nói với một dáng vẻ u tối – Tất cả bọn mình rồi sẽ kết thúc như vậy hết.

– Tất cả mọi người đều kết thúc như vậy – Anselmo nói – Tất cả mọi người đều kết thúc bằng cách đó. Đồng chí làm sao thế ? Đồng chí có cái gì trong bụng vậy?

– Chúng mạnh vô cùng. – Pablo nói, người ta ngỡ hắn đang nói với chính mình. Hắn nhìn những con ngựa với một vẻ u tối – Đồng chí không biết chúng mạnh đến đâu, tôi thấy chúng luôn mạnh hơn, luôn luôn được trang bị chu đáo hơn. Luôn có sẵn phương tiện. Tôi với những con ngựa như thế kia, nhưng cái gì sẽ dành cho tôi đây. Người ta săn đuổi tôi và người ta giết tôi. Thế thôi…

– Đồng chí vừa là thợ săn vừa là con thịt mà.

– Không – Pablo nói – Bây giờ hết rồi. Tôi chán bị săn đuổi rồi. Ở đây rất yên thân. Nhưng khi đồng chí giựt sập một cây cầu trong vùng thì người ta sẽ lùng ngay. Ngay khi chúng biết được bọn mình ở đây, chúng sẽ tìm kiếm bọn mình bằng máy bay, chúng sẽ tìm thấy bọn mình và bọn mình sẽ phải bỏ đi. Tôi chán tất cả những thứ đó, đồng chí nghe chớ? – Hắn quay sang Robert Jordan – Đồng chí từ đâu tới đây, đồng chí, một kẻ lạ mặt, tới đây để bảo cho tôi biết những điều phải làm?

– Tôi đâu có bảo đồng chí về những điều đồng chí phải làm. – Robert Jordan nói với hắn.

– Nhưng đồng chí sẽ bảo – Pablo nói – Đó, chính đó là điều tệ hại.

Hắn chỉ hai cái ba lô mà hắn đã đặt xuống đất lúc ngắm nghía những con ngựa. Dường như việc ngắm nghía những con ngựa đã đặt lại tất cả những điều đó trong đầu hắn, và việc Robert Jordan tỏ ra am tường về ngựa dường như đã làm cho hắn dạn miệng hơn. Bây giờ cả ba đang đứng cạnh khoảng đất căng dây. nắng lấp lánh trên bộ lông của con ngưa màu hồng, Pablo nhìn chàng đoạn dùng chân đẩy mạnh cái ba lô nặng nề: “Điều tệ hại nó ở đây này”.

– Tôi chỉ đến đây làm tron bổn phận của tôi – Robert Jordan bảo hắn – Tôi đến theo lịnh của những kẻ điều khiển cuộc chiến tranh này. Nếu tôi xin đồng chí giúp đỡ tôi, đồng chí có thể từ chối, và tôi sẽ tìm những người khác giúp tôi. Tôi cũng chưa nhờ đồng chí giúp nữa. Tôi phải làm điều người ta ra lịnh tôi phải làm và tôi có thể đoan chắc với đồng chí rằng đây là việc quan trọng. Nếu tôi là kẻ lạ mặt đến đây, điều đó không phải là lỗi ở tôi. Tôi thích sinh ra ở đây hơn.

– Với tôi, điều quan trọng nhất là người ta đừng đến quấy rầy bọn tôi – Pablo nói – Bây giờ tôi chỉ có bổn phận đối với chính tôi và với những kẻ chung quanh tôi.

– Đồng chí, luôn luôn vẫn là đồng chí – Anselmo nói – Nghe đồng chí nói thì chỉ còn có đồng chí và mấy con ngựa của đồng chí thôi. Cho đến khi đồng chí có nhiều ngựa, đồng chí hãy còn đi với bọn tôi. Bây giờ đồng chí là một tên tư bản như bao nhiêu người khác.

– Đồng chí bất công – Pablo nói – Tôi luôn dùng ngựa phục vụ chính nghĩa.

– Ít khi lắm – Anselmo nói một cách ngạo nghễ – Theo tôi thì ít khi lắm. Để ăn cắp, đúng. Để no đủ hơn, đúng. Để giết người, đúng. Để tranh đấu thì không.

– Ông là một lão già ăn nói hồ đồ, nhảm nhí.

– Tôi là một lão già cóc sợ ai cả – Anselmo nói với hắn – Tôi cũng là một lão già cóc có ngựa.

– Ông là một lão già không còn bao nhiêu ngày nữa để sống.

– Tôi là một lão già sống cho tới khi nào chết thôi – Anselmo nói – Và tôi không sợ những con chồn.

Pablo không đáp, tách lên một cái ba lô.

– Không sợ những con chó sói nữa – Anselmo nói vừa xách lên cái ba lô còn lại – Nếu đồng chí là một con chó sói.

– Hãy câm họng đi. – Pablo nói với lão – Đồng chí là một lão già luôn luôn lắm mồm lắm miệng.

– Và luôn làm những điều đã nói là sẽ làm – Anselmo nói – Và bây giờ thì đang đói, đang khát. Bước lên đi nhà lãnh tụ du kích có khuôn mặt buồn bã. Đồng chí dẫn tôi đi ăn cái gì chớ?

Robert Jordan nghĩ công việc khởi sự không hay rồi đây. Nhưng Anselmo là một con người. Dân tộc gì kỳ lạ! Chàng nghĩ. Những con người gì kỳ lạ! Những người tốt thì tuyệt vời, không ai sánh bằng. Nhưng khi họ bắt đầu xấu xa thì không còn gì hơn nữa. Anselmo hẳn phải biết rõ điều lão ta làm khi đưa tôi tới đây. Nhưng tôi không thích vậy. Tôi không thích như vậy chút nào.

Duy có triệu chứng tốt là Pablo mang cái ba lô và giao khẩu các bin cho chàng. Có thể hắn luôn luôn như vậy, Robert Jordan nghĩ. Có thể hắn là một mẫu người tối tăm, khó hiểu.

Không, chàng nghĩ thầm, mày đừng lừa phỉnh chính mày. Mày không biết xưa kia hắn thế nào, nhưng mày biết hắn đang hư hỏng một cách nhanh chóng mà không cần giấu diếm điều đó. Mày hãy nhớ kỹ điều đó, chàng tự nhủ. Việc làm đáng yêu đầu tiên là hắn sẽ đi tới một quyết định. Nhưng những con ngựa của hắn thì xinh tốt quá, chàng nghĩ, những con ngựa tuyệt đẹp. Tôi tự hỏi điều gì có thể mang đến cho tôi cái cảm giác mà những con ngựa kia đã mang đến cho Pablo không. Lão già có lý. Ngựa chính là sự giàu có. Ngay khi hắn giàu có hắn đã muốn tận hưởng đời sống ngay. Không bao lâu nữa, tôi cho rằng hắn sẽ bất mãn vì hắn không có chân trong Hội Dô Kề, hắn nghĩ vậy. Pauvre Pablo. Il a manqué son Jockey. 5

Ý nghĩ đó khiến chàng trở nên vui vẻ. Chàng mỉm cười vừa nhìn hai cái lưng cong xuống dưới hai cái ba lô nặng ở phía trước chàng, giữa những hàng cây. Lần thứ nhất trong ngày chàng đùa cợt với chính mình và giờ đây chàng cảm thấy dễ chịu hơn nhiều. Chàng nhủ thầm, mày giống như bao nhiêu người khác. Mày trở nên tối tăm khó hiểu, mày cũng vậy nữa. Quả thật chàng đã trở nên trầm trọng và khó hiểu đối với Golz. Nhiệm vụ có phần đề nặng lên chàng, chàng nghĩ, nhẹ nhàng đè nặng. Hoàn toàn đè bẹp. Golz vui tính và ông ta muốn trông thấy chàng được vui vẻ trước khi lên đường, nhưng ông ta đã không quyết định trong công việc đó.

Tất cả những người tốt đẹp hơn hết đều vui tính khi người ta nghĩ tới họ. Điều tốt hơn hết là nên vui và ngoài ra đó là dấu hiệu một cái gì bất diệt trên trái đất. Tế nhị làm sao! Vậy mà không còn lại bao nhiêu người vui tính. Chỉ còn lại ít xỉn. Và nếu mày tiếp tục nghĩ ngợi như thế thì kể cả mày nữa, thằng bé ạ, mày sẽ nhổ trại thôi. Bây giờ thì hãy đổi giọng đi người hùng, đồng chí thân mến. Giờ đây mày là một thằng phá cầu. Mày không là một nhà tư tưởng. Chàng nghĩ, mày đang đói đó chú nhỏ. Miễn sao được ăn ngon ở nhà Pablo là được rồi.
— —— —— —— ——-

1 Tiếng Pháp: Đại tướng Xô viết.
2 Chào đồng chí.
3 Giày vải.
4 Dân vệ.
5 Tiếng Pháp: Pablo tội nghiệp. Hắn lỡ cơ hội vào Hội Dô Kề.