Tấm lòng vui vẻ là liều thuốc hay, tinh thần suy sụp làm xương cốt khô héo.

− CHÂM NGÔN 17:22 −

Bạn muốn gì?

Cách đây gần 3.000 năm, Solomon đã viết một điều mà mãi tới gần đây các nhà nghiên cứu mới khám phá ra, đó là hạnh phúc thật sự sẽ có ảnh hưởng tốt tới sức khỏe. Các nghiên cứu ngày nay cho thấy, hạnh phúc làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim, ung thư, trầm cảm hoặc những căn bệnh khác. Cũng theo các nghiên cứu mới nhất, những người đau khổ, bất hạnh có tỷ lệ tổn thương hệ tuần hoàn cao hơn bình thường. Đây chính là nguyên nhân cơ bản dẫn đến bệnh tim, những cơn đau tim và đột quỵ. Nhìn chung, tỷ lệ tử vong ở những người trầm cảm cao gấp hai lần người bình thường tính theo từng độ tuổi (không tính các trường hợp tự tử) . Nghiên cứu cũng chứng minh rằng, người hạnh phúc hồi phục nhanh hơn nhiều so với người đau khổ.

Vậy làm thế nào để có được hạnh phúc?

Nếu có thể có được bất cứ điều gì trong cuộc sống, bạn sẽ lựa chọn như thế nào? Sự giàu sang? Cơ thể đẹp? Sức khỏe tốt? Sống lâu? Một cuộc hôn nhân tuyệt vời? Một công việc tốt? Một sự nghiệp thành đạt? Bạn sẽ chọn gì?

Nếu câu trả lời của bạn là “giàu sang”, tôi sẽ đáp lại: “Nếu bạn không có sức khỏe thì giàu sang có ý nghĩa gì?” Nếu bạn trả lời là “sức khỏe tốt”, tôi lại chỉ ra rất nhiều người khỏe mạnh nhưng lại khổ sở vì không thích công việc của mình hay không kiếm đủ tiền. Dù bạn lựa chọn như thế nào, tôi cũng có thể đưa ra dẫn chứng về những người đạt được điều bạn mơ ước nhưng vẫn không hạnh phúc. Howard Hughes có tiền bạc, quyền lực, sự nổi tiếng và sự lãng mạn nhưng ông ta vẫn đau khổ.

Thực tế, việc có nhiều tiền, hình thức đẹp, sức khỏe tốt, công việc tốt, hôn nhân hạnh phúc và thậm chí là sống lâu hơn cũng chỉ là phương tiện đưa bạn đến đích. Điều bạn thật sự mong muốn chính là hạnh phúc.

HẠNH PHÚC: là niềm vui tận đáy lòng, bền vững và kéo dài mãi mãi.

Điều gì khiến chúng ta không thật sự hạnh phúc?

Trong những năm đầu đời, khi sự khôn ngoan chưa nhường chỗ cho tính kiêu ngạo, Solomon đã khám phá ra cách để đạt được, gìn giữ và nuôi dưỡng hạnh phúc. Ông cũng phát hiện rất nhiều rào cản khiến con người không đạt được hạnh phúc.

Tìm kiếm hạnh phúc không đúng chỗ

Người ham tiền bạc, bao nhiêu tiền bạc cũng không đủ, người ham của cải, lợi nhuận mấy cũng chẳng vừa lòng. Đấy cũng là phù vân, hư ảo.

− TRUYỀN ĐẠO 5:10 −

Khi Solomon giàu có và kiêu ngạo hơn, ông đã bỏ qua sự khôn ngoan và những giá trị mà mình đã thừa nhận đúng đắn. Bản thân ông đã thử mọi thứ ông muốn, từ sự khoái lạc của cuộc sống đế vương cho tới nghề làm vườn. Đến cuối đời, Solomon kết luận rằng tất cả những hoạt động trên cuối cùng cũng chỉ là phù vân, hư ảo.

Phù vân, hư ảo là những thứ hào nhoáng nhưng lại vô giá trị nếu đi sâu vào tìm hiểu bản chất. Theo Solomon, đạt được những thứ không có mục tiêu hay giá trị lâu dài sẽ không có ý nghĩa gì trong việc đem lại hạnh phúc. Dù một người có cuộc sống vật chất như thế nào thì sớm muộn cuộc sống đó cũng sẽ mất đi vẻ hấp dẫn, và hạnh phúc tạm thời mà nó đem lại cũng trở nên mờ nhạt dần.

Thiếu sự biết ơn

Tôi thấy có nhiều người tự bào chữa nguyên nhân không hạnh phúc của họ bằng câu: “Anh không hiểu hoàn cảnh của tôi.”

Solomon cho rằng, dù bạn không biết ơn cuộc sống vì lý do gì thì vẫn có nhiều lý do tốt đẹp hơn để bạn biết ơn. Trong Châm ngôn 20:12, ông chỉ ra rằng chúng ta nên coi đôi mắt và đôi tai là món quà tuyệt vời mà mình nhận được. Có thể bạn sẽ hỏi: “Điều này thì liên quan gì tới lòng biết ơn?” Tất nhiên là mọi thứ đều liên quan tới lòng biết ơn. Tôi hoạt động trong lĩnh vực truyền hình và tôi khẳng định rằng, không máy quay phim nào có thể so sánh với cặp mắt người và không hệ thống âm thanh nào có thể so sánh với đôi tai người. Giống như những bộ phận cơ thể khác, tai và mắt thật tuyệt vời. Solomon ngụ ý rằng, không cần phải suy nghĩ trước sau mà chúng ta nên biết ơn tạo hóa đã ban cho mình cơ thể. Không máy bơm nào làm việc được như trái tim, không máy vi tính nào so sánh được với bộ não. Nhiều người có tai, mắt hay trái tim hoạt động không bình thường. Chúng ta nên biết ơn những món quà được ban tặng trong cuộc sống mà chúng ta thường coi như một điều hiển nhiên.

Con người không thể vừa biết ơn vừa đau khổ trong cùng một lúc. Dù vào bất cứ thời điểm nào, nếu thấy không vui nghĩa là bạn đã tập trung vào những vấn đề khác ngoài các món quà mà cuộc sống đã ban tặng cho bạn. Hãy coi nỗi buồn như dấu hiệu nhắc nhở bạn phải định hướng lại mối quan tâm và năng lượng của mình. Nếu bạn muốn hạnh phúc hơn, hãy làm theo lời khuyên của Solomon: lập danh sách những món quà tuyệt vời bạn nên biết ơn. Sau đó, mỗi khi cảm thấy buồn, bạn hãy suy nghĩ về chúng.

Sự ghen tỵ

Cơn thịnh nộ thì tàn ác, cơn giận như nước lụt, nhưng ai đứng nổi trước cơn ghen? − CHÂM NGÔN 27:4 −

“Nếu tôi cũng có được điều mà cô ấy (anh ấy) có thì tôi sẽ hạnh phúc.” Chúng ta thường có những suy nghĩ tương tự như vậy. Khi sống trong một căn hộ chung cư và chỉ có ít tiền, tôi ghen tỵ với những gia đình có nhà riêng và nhiều tiền hơn tôi. Khi mua được căn nhà đầu tiên, tôi lại ghen tỵ với những người có căn nhà đẹp hơn, rộng rãi hơn. Khi lái chiếc xe Studebaker sản xuất năm 1961, tôi ghen tỵ với người có xe ôtô mới hơn, đẹp hơn. Khi hôn nhân không hạnh phúc, tôi ghen tỵ với những người có gia đình hạnh phúc. Dù đạt nhiều thành công nhưng tôi luôn ghen tỵ với người khác. Tôi trở thành một triệu phú, có công việc mình yêu thích và một gia đình hạnh phúc nhưng thỉnh thoảng vẫn cảm thấy ghen tỵ với một người bạn học cấp ba làm nghề đạo diễn và là một tỷ phú. Rồi một ngày, tôi đọc được những lời nói của Solomon về sự ghen tỵ. Ông nói rằng, sự ghen tỵ sẽ hủy hoại nhiều thứ hơn cả sự giận dữ. Chừng nào còn ghen tỵ, con người sẽ không thể hạnh phúc. Nếu không xóa bỏ sự ghen tỵ, tôi sẽ không bao giờ có hạnh phúc trọn vẹn. Tại sao? Bởi sự ghen tỵ làm bạn quên đi những gì đang có mà chỉ tập trung suy nghĩ vào những thứ không có. Đó chính là thái độ kiêu ngạo và đòi hỏi sự hưởng thụ. Khi ghen tỵ, sự đau khổ sẽ làm chủ cảm xúc của bạn.

Mầm mống của sự ghen tỵ nằm trong trái tim, trí óc và đòi hỏi con người phải kiểm soát hàng ngày. Martin Luther King từng nói: “Bạn không thể cấm một con chim đậu trên đầu, nhưng có thể ngăn không cho nó làm tổ trên đầu mình.” Chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn sự ghen tỵ nhưng có thể ngăn không cho nó bám rễ vào trái tim mình. Và phương thức tốt nhất để thực hiện được điều đó chính là lòng biết ơn. Khi trái tim bạn ngập tràn lòng biết ơn, sự ghen tỵ sẽ không có cơ hội phát triển.

Cảm giác hưởng thụ

Mọi đường lối của một người đều ngay thẳng trước mắt mình.

− CHÂM NGÔN 21:2 −

Ngày nay, dù cho sở hữu hay được ban tặng thứ gì, người ta vẫn thường cảm thấy mình có quyền hưởng thụ nhiều thứ hơn. Các ông chồng thường thấy rằng mình xứng đáng được hưởng nhiều hơn những gì vợ họ mang lại. Các nhân viên thì thấy sếp chưa đem lại cho họ những quyền lợi xứng đáng. Mọi người nghĩ rằng mình có quyền được nhận nhiều hơn từ các công ty bảo hiểm, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe hay các cơ quan chính phủ. Trong cuộc sống, bạn đã bao nhiêu lần phàn nàn vì không có những thứ mình xứng đáng được nhận? Tất cả chúng ta cần ý thức được quy luật của cuộc sống. Đó là chúng ta chỉ có thể hạnh phúc khi không còn tập trung vào những thứ mình không có và những thứ chúng ta nghĩ mình đáng được hưởng.

Sự ngu ngốc

Kẻ tin cậy nơi lòng mình là kẻ ngu dại, nhưng ai bước đi theo sự khôn ngoan sẽ được an toàn. − CHÂM NGÔN 28:26 −

Trở ngại cuối cùng ngăn con người đạt được hạnh phúc là việc chúng ta không sẵn sàng mở rộng tầm nhìn ra ngoài. Chúng ta chỉ dựa vào hiểu biết của bản thân, dựa vào trái tim và quyết định dựa trên cảm xúc của bản thân. Solomon đã nói trong Châm ngôn 28:26 rằng “kẻ tin cậy nơi lòng mình là kẻ ngu dại…” Tại sao vậy? Bởi vì cảm xúc của chúng ta không đáng tin tưởng, nó có thể thay đổi trong chốc lát. Có lúc chúng ta vui vẻ, có lúc lại buồn phiền, thất vọng. Có lúc chúng ta tràn ngập tình yêu, có lúc lại giận dữ. Có lúc chúng ta rất tự tin, lúc khác lại lo lắng và sợ hãi. Người chỉ nghe theo trái tim mình là kẻ đang đặt cược tương lai vào vốn kiến thức có hạn và những cảm xúc chủ quan. Thật dễ hiểu khi Solomon gọi loại người này là những kẻ ngu dại.

Vượt qua những rào cản để đạt được hạnh phúc

Vượt qua những rào cản để đến với hạnh phúc đơn giản chỉ là thực hiện những điều dạy bảo trong các câu châm ngôn chúng ta đã đọc. Tuy nhiên, tôi thấy việc tóm tắt các lời khuyên của Solomon rất hữu ích.

Nuôi dưỡng lòng biết ơn

Điều chúng ta làm đơn giản chỉ là tập trung vào những gì mình biết ơn mỗi ngày. Đối với người đang gặp khó khăn, phải vượt qua nỗi đau hay thất bại, hãy áp dụng kỹ năng “săn tìm kho báu” tuyệt vời mà Gary Smalley đề cập trong những chương mở đầu của cuốn sách Making Love Last Forever (Duy trì tình yêu vĩnh cửu) .

Khi áp dụng kỹ năng đơn giản này, bạn sẽ khám phá ra những điều quý giá ngay cả trong giai đoạn khó khăn nhất. Nếu khám phá được những kho báu đó thì không gì có thể ngăn bạn đạt được hạnh phúc.

Xóa bỏ tư tưởng hưởng thụ

Suy nghĩ sai lầm về hưởng thụ là kẻ thù khiến bạn không thể đạt được hạnh phúc. Cách duy nhất để vượt qua rào cản này là từ bỏ những kỳ vọng phi thực tế đối với mọi người xung quanh: nhà nước, sếp của bạn, bạn bè, người thân, bạn đời và con cái bạn. Làm được điều này, bạn sẽ ngạc nhiên trước những kết quả đạt được. Bạn không chỉ hạnh phúc hơn rất nhiều mà còn học được cách yêu thương và kính trọng những người xung quanh.

Xóa bỏ tận gốc sự ghen tỵ

Khi cảm thấy ghen tỵ với ai đó, hãy nhắc nhở bản thân ba điều quan trọng sau: bạn không biết toàn bộ câu chuyện về những thử thách trong cuộc sống của họ; một người khi chết đi không thể mang theo bất cứ thứ gì anh ta có; cái chết có thể xảy đến bất cứ lúc nào.

Bạn không biết gì về cuộc sống của người khác, không biết họ hạnh phúc hay đau khổ như thế nào hoặc họ đã phải hy sinh những gì để đạt được mọi thứ khiến bạn ghen tỵ. Họ có hy sinh cuộc sống cá nhân không? Họ có những lựa chọn vô đạo đức không? Họ có hy sinh thời gian dành cho gia đình không? Hãy nhớ rằng, dù họ sở hữu những gì thì khi họ chết đi chúng cũng chỉ còn là cát bụi. Khi 50 tuổi, tôi đã chứng kiến một vài người mà tôi ghen tỵ qua đời. Họ ra đi, bỏ lại của cải và gia đình. Tôi thà nghèo khổ nhưng có nhiều thời gian bên gia đình còn hơn có hàng tỷ đô la mà phải chết sớm.

Bất cứ khi nào bạn ghen tỵ, hãy coi đó là tín hiệu nhắc bạn thay đổi mối quan tâm của mình sang những điều bạn cần biết ơn.

Bắt đầu sống thật khôn ngoan

Sự khôn ngoan không đơn thuần là tri thức bạn có như một cuốn bách khoa toàn thư hay cơ sở dữ liệu. Sự khôn ngoan liên quan đến hành động. Nói đơn giản, sự khôn ngoan là việc áp dụng hiệu quả kiến thức vào hành vi hàng ngày của bạn. Trong Chương 15, tôi sẽ thảo luận về cách xây dựng cuộc sống dựa trên nền tảng của sự khôn ngoan và học hỏi.

Từ kiến thức đến sự khôn ngoan

1. Trong số những rào cản hạnh phúc Solomon đưa ra, bạn đang phải đối mặt với rào cản nào?

• Tìm kiếm hạnh phúc không đúng chỗ;
• Thiếu lòng biết ơn;
• Ghen tỵ;
• Thích hưởng thụ;
• Ngu ngốc (chỉ tin tưởng vào trái tim hay cảm xúc của bản thân).

2. Liệt kê những điều tốt đẹp trong cuộc sống mà bạn nên biết ơn. Bắt đầu với những điều hiển nhiên và quan trọng nhất nhưng đừng dừng lại ở đó. Vài tháng sau, hãy bổ sung danh sách một lần. Cuối cùng, bạn sẽ có một danh sách đáng kinh ngạc và bạn nên xem lại mỗi ngày.