Chớ quên tình yêu thương và lòng trung tín, hãy đeo chúng trên cổ con, hãy ghi chúng vào lòng con. Nhờ đó, con sẽ tìm được ơn lành và tiếng tốt trước mắt Đức Chúa Trời lẫn con người.

− CHÂM NGÔN 3:3-4 −

Trong suốt sáu năm sau khi tốt nghiệp, tôi không hề làm công việc nào quá vài tháng. Các ông chủ thường nói với tôi những điều họ thích ở tôi, sau đó nêu lý do tôi bị sa thải. Lý do duy nhất khiến tôi bị sa thải là tôi không được đánh giá cao như những nhân viên khác. Những người được đánh giá cao nhất thì được thăng chức và trả lương nhiều nhất. Những người bị đánh giá thấp sẽ phải ra đi. Thực tế này cũng đúng trong các mối quan hệ cá nhân. Không ai quay lưng lại với những người bạn mà mình quý trọng. Chúng ta không ly dị người bạn đời mà chúng ta nâng niu.

Vậy câu hỏi đặt ra là: Điều gì tạo nên giá trị một con người khiến những ông chủ muốn thăng chức thay vì sa thải họ? Điều gì khiến một người đáng quý trọng tới mức bạn bè coi họ là bạn thân nhất và luôn muốn ở bên cạnh? Điều gì khiến một người đáng quý tới mức bạn đời của họ luôn ngưỡng mộ? Solomon đã phát hiện ra năm đức tính sẽ mang lại những giá trị lớn cho một con người trong sự nghiệp và trong cuộc sống khi họ biết nuôi dưỡng và phát triển các đức tính đó.

Trong Chương 2, chúng ta đã nghiên cứu đức tính đầu tiên: sự cần mẫn. Tính cần mẫn thật sự đem lại giá trị cao nhất cho một nhân viên ở bất cứ tổ chức nào.

Chương này tập trung phân tích bốn đức tính tạo ra chân giá trị của bạn trong cuộc sống. Giống như tính cần mẫn, cả bốn đức tính này đều tồn tại trong con người nhưng chúng không thể tự phát triển hoàn thiện. Chúng là những hạt giống cần chăm sóc để phát triển.

Sự tốt bụng và tính trung thực − những viên kim cương vô giá

Một lần, vợ chồng tôi tham dự một buổi lễ từ thiện tại Beverly Hills. Trong buổi lễ, có một người phụ nữ đeo đồ trang sức kim cương trị giá năm triệu đô la. Bà ta đeo chiếc vòng cổ đính một hạt kim cương màu vàng lớn và chiếc nhẫn gắn một hạt kim cương trắng cùng kích cỡ. Tuy nhiên, có hai đức tính quý giá còn lấp lánh hơn cả trang sức đắt tiền của người phụ nữ kia. Đó là những phẩm chất vô giá nhưng lại thường bị đánh giá thấp. Những phẩm chất này có sức hấp dẫn to lớn nhưng lại hiếm đến mức đáng ngạc nhiên. Vâng, tôi đang nói về sự tốt bụng và tính trung thực. Theo kết quả một cuộc điều tra, 80% học sinh lớp 12 thừa nhận đã gian lận thi cử. Tại các công sở, tình hình cũng tương tự. Người ta khó tìm thấy sự trung thực ở đâu, từ các nhà máy sản xuất đến các công ty. Mọi người cho rằng, vì sự thiếu trung thực thường đem lại lợi ích trước mắt, nên về lâu dài, nó không mang lại hậu quả tiêu cực đáng kể. Điều này hoàn toàn không đúng. Hãy hỏi các vị giám đốc điều hành của các tập đoàn Enron, Worldcom và Tyco. Trong cuộc sống gia đình, vấn đề này cũng không khả quan hơn. Khoảng ½ số các ông chồng tại Mỹ thừa nhận đã lừa dối vợ, và hơn 1/3 số các bà vợ thừa nhận đã lừa dối chồng.

Trong một xã hội chỉ hướng về sự thỏa mãn tức thời và đề cao cái tôi như ngày nay, sự tốt bụng quả là khó tìm. Nói cách khác, tôi sẽ chăm sóc bản thân tôi trước, và nếu còn dư thời gian hay tiền bạc, tôi mới ban phát cho người khác.

Trong Châm ngôn 3:3-4, Solomon đã nói rằng: “Chớ quên tình yêu thương và lòng trung tín, hãy đeo chúng trên cổ con, hãy ghi chúng vào lòng con,…” Theo Solomon, sự tốt bụng và tính trung thực giống như đồ trang sức lấp lánh mà chúng ta nên mang theo trong cuộc sống. Đó là hai phẩm chất đầu tiên mà mọi người chú ý ở chúng ta. Bạn cũng nên tạo ấn tượng ban đầu với mọi người bằng sự tốt bụng và tính trung thực của mình. Đây là những phẩm chất đầu tiên mà tôi cảm nhận được từ Gary Smalley, một trong những người bạn thân thiết nhất của tôi. Không chỉ tỏa sáng ở đôi mắt mà mỗi lời nói và hành động của anh đều thể hiện rất rõ sự tốt bụng và tính trung thực. Đó chính là cách “đeo những phẩm chất ấy trên cổ” mà Solomon đã nói đến.

Nhưng đó chỉ là một nửa lời hướng dẫn của Solomon. Nửa còn lại là “hãy ghi chúng vào lòng con”. Nói cách khác, hãy biến những đức tính ấy trở thành bản chất của mình và ảnh hưởng tới mọi việc bạn sẽ làm. Tôi đã chứng kiến Gary thể hiện sự tốt bụng và trung thực với tôi và mọi thành viên trong gia đình tôi trong suốt 31 năm. Tôi cũng thấy anh biểu lộ điều đó với những người bạn tôi giới thiệu với anh. Gary không phải nỗ lực để trở thành người tốt bụng và trung thực, vì đó là bản chất của anh. Điều này cũng đúng với một số người tôi đã gặp, gồm có Bob Mash − cố vấn kinh doanh của tôi, Herb và Helen Selby − những cố vấn tinh thần của tôi. Tôi nhận ra những đức tính này ngay từ lần đầu gặp họ cách đây ba, bốn chục năm.

Lợi ích vô biên của sự tốt bụng và trung thực

Xuyên suốt sách Châm Ngôn, Solomon đã đưa ra các câu điều kiện như: nếu con làm được điều này, con sẽ có được điều kia. Điều này cũng đúng với sự tốt bụng và trung thực. Nếu chúng ta biến chúng trở thành một phần cuộc sống, chúng ta sẽ thu được những ích lợi không thể mua được bằng tiền. Trong Châm ngôn 3, Solomon đã nói rằng chúng ta sẽ nhận được ơn lành của Chúa, của mọi người và tạo được uy tín đối với họ. Từ “ơn lành” trong tiếng Do Thái mà Solomon sử dụng có nghĩa là “sự đối xử một cách nâng niu, ưu tiên và được tán thành”. Theo đó, bạn bè, đồng nghiệp, ông chủ, nhân viên và gia đình sẽ tôn trọng bạn. Ngoài ra, hai đức tính này còn mang lại cho bạn nhiều lợi ích khác như:

Những mối quan hệ an toàn và giá trị

Khi biết mình có thể tin tưởng vào lời hứa của một người bạn đáng tin cậy, bạn sẽ cảm thấy tình bạn của mình được an toàn và đảm bảo. Sự trung thực sẽ tạo nền tảng vững chắc để xây dựng một mối quan hệ lâu dài. Còn lòng tốt tạo ra giá trị và sự đánh giá cao trong mối quan hệ. Khi một người quen có những hành động thể hiện lòng tốt mà bạn không ngờ tới, bạn sẽ coi trọng mối quan hệ với người đó hơn những mối quan hệ khác.

Nguồn động viên và nuôi dưỡng lòng tự trọng

Khi tôi bị sa thải ở công việc thứ tư, phó Giám đốc Điều hành của công ty mẹ là Bob Marsh đã mời tôi ăn trưa. Ông hỏi tôi dự định làm gì. Khi tôi nói rằng mình đã được tuyển vào một ngân hàng ở Arizona, ông hỏi tôi đã có một bộ vest phù hợp cho vị trí tại ngân hàng chưa. Khi tôi trả lời là chưa có, ông đã đưa tôi đến một cửa hàng quần áo và mua cho tôi hai bộ vest công sở mới. Hành động của ông gây ấn tượng sâu sắc đối với tôi. Nó có giá trị hơn bất cứ sự kiện nào khác trong cuộc đời tôi. Nó đã nâng cao lòng tự trọng của tôi. Kết quả là tôi bắt đầu công việc ở ngân hàng với một suy nghĩ hoàn toàn khác về giá trị của bản thân.

Gia tăng sự gắn bó, lòng trung thành và động lực

Bất cứ khi nào bạn đối xử tốt với người khác, họ sẽ gắn bó và trung thành hơn với bạn. Lòng tốt của bạn cũng khuyến khích họ noi gương bạn bằng cách đối xử tốt với bạn và với mọi người. Ba năm sau khi mua tặng tôi hai bộ vest mới, Bob Marsh mời tôi cộng tác trong công ty marketing mà ông mới thành lập. Khi đó, tôi đang làm việc cho một công ty lớn. Công ty này đề nghị tăng lương gấp đôi và thăng chức phó giám đốc marketing nếu tôi ở lại. Vậy là tôi có hai lựa chọn: tiếp tục làm việc cho một công ty danh tiếng với mức lương 36 nghìn đô la/năm, được trang bị ô tô và thăng chức phó giám đốc marketing; hoặc rời công ty đang làm và trở thành đối tác của Bob tại một công ty mới thành lập chỉ có khả năng trả tôi 10 nghìn đô la/năm. Tôi biết rằng nếu công ty của Bob thành công thì tôi sẽ kiếm được nhiều hơn số tiền đó. Dù đây thật sự là một trò may rủi song tôi không cảm thấy khó khăn khi đưa ra quyết định. Cơ hội hợp tác với một doanh nhân tôi ngưỡng mộ đã lâu và đánh giá cao hơn tất cả những người khác là một giấc mơ đã trở thành hiện thực. Vì vậy, tôi chấp nhận lời đề nghị của Bob. Thật may mắn, công việc kinh doanh của chúng tôi đã thành công vượt xa tưởng tượng. Khi Bob nghỉ hưu, tôi tiếp tục duy trì sự hợp tác với con trai ông và tình bạn của chúng tôi thật sự tốt đẹp. Không chỉ công ty của chúng tôi thành công mà quan trọng hơn cả là chúng tôi cảm thấy thích thú khi làm việc cùng nhau trong suốt hơn 30 năm. Và tất cả những điều đó chỉ bắt đầu từ một hành động tốt đẹp.

Những trở ngại đối với lòng tốt và sự trung thực

Dù biết rõ những ích lợi đáng kinh ngạc mà lòng tốt và sự trung thực mang lại, tại sao chúng ta vẫn gạt bỏ những đức tính ấy để nhường chỗ cho sự ích kỷ và dối trá? Câu trả lời thật đơn giản. Tính ích kỷ và yêu bản thân giống như năng lực tinh thần và cảm xúc mà chúng ta vẫn luyện tập hàng ngày trong cuộc sống. Đó thật sự là năng lực mạnh nhất của chúng ta. Bất cứ khi nào phải đối mặt với một tình huống có hai lựa chọn: lợi ích của bản thân hay lòng tốt đơn thuần, phản ứng tự nhiên của chúng ta sẽ đi theo lựa chọn thứ nhất. Sự quan tâm của chúng ta luôn tập trung vào nhu cầu và ước muốn của bản thân.

Nói cách khác, lòng tốt là năng lực tinh thần và cảm xúc mà chúng ta chỉ có được khi sáng suốt lựa chọn hành động theo nó. Điều này đòi hỏi chúng ta phải gạt bỏ nhu cầu và ước muốn của bản thân để tập trung quan tâm đến nhu cầu thật sự của người khác. Khi quyết định sử dụng năng lực này, chúng ta buộc phải vượt qua tâm lý ích kỷ, vốn là bản tính tự nhiên của con người. Việc này không dễ dàng, nhưng nếu luyện tập thường xuyên, năng lực đó sẽ mạnh mẽ hơn và trở thành một phần bản chất của bạn. Trải qua thời gian, chúng ta sẽ tự nhiên hấp thu được năng lực này mà không cần phải nỗ lực một cách có ý thức.

Tại sao nói dối lại dễ dàng?

Khi nghĩ về người thiếu trung thực, hầu như tất cả chúng ta đều nghĩ về một người khác chứ không phải bản thân mình. Nhưng nếu tính cả những lời phóng đại, lời nói dối vô hại và việc cố

• che giấu sự thật thì nhìn chung đa số chúng ta đều mắc tội thiếu trung thực. Tại sao việc phóng đại, bóp méo sự thật hay nói dối bằng cách loại bỏ một vài thông tin lại dễ dàng đến vậy? Bởi làm như thế sẽ tạm thời giúp chúng ta có một ưu thế tốt hơn so với việc nói ra sự thật.

Có ba lý do để nói dối, đó là: tự đề cao bản thân, bảo vệ bản thân và kiểm soát suy nghĩ, cảm xúc, hành động của người khác. Thật không may, cả ba lý do này đều là những nhận thức sai lầm. Chúng ta tưởng rằng nói dối có lợi cho mình. Nhưng dù đạt được những lợi ích gì thì đó cũng chỉ là lợi ích tạm thời, trong khi hậu quả lại kéo dài và nhiều hơn. Mỗi khi thiếu trung thực, chúng ta trở nên kém nhạy cảm với ý thức của mình và khả năng nói dối của chúng ta trong tương lai sẽ nhiều hơn. Không sớm thì muộn, hành vi thiếu trung thực sẽ trở thành thói quen hàng ngày của chúng ta. Nó sẽ trở thành một phần bản chất và quyết định cách chúng ta tương tác với thế giới. Sự dối trá đã hủy hoại cuộc sống của nhiều người, hủy hoại những cuộc hôn nhân, những công ty trong danh sách Fortune 500 và thậm chí cả chính phủ.

Theo tôi, thiếu trung thực có hai dạng: bóp méo sự thật và che giấu sự thật. Dạng đầu tiên quá rõ ràng; nhưng dạng thứ hai có thể không như vậy.

Hãy xem trường hợp của Arthur Anderson . Trong giới kinh doanh, các công ty kế toán và kiểm toán là những công ty cần sự trung thực nhất. Các công ty này được trả tiền để phân tích và báo cáo với công chúng chính xác tình hình tài chính hiện tại của một doanh nghiệp. Nhưng Công ty Arthur Anderson đã cấu kết với các nhà điều hành Enron để khai báo thông tin sai lệch. Sự dối trá này tạo điều kiện cho các thành viên hội đồng quản trị của Enron tiếp tục lừa đảo cho đến khi công ty sụp đổ, hủy hoại tiền bạc của hàng nghìn nhân viên và rất nhiều cổ đông. Một giám đốc của Enron tự tử, những người khác bị đi tù. Danh tiếng và sự nghiệp kinh doanh của Anderson tiêu tan, 28 nghìn nhân viên của công ty mất việc. Đây mới chỉ là những thiệt hại có thể thấy rõ. Hậu quả nặng nề hơn là dân chúng sẽ mãi mãi nghi ngờ các doanh nghiệp Mỹ và coi các doanh nghiệp này như những tổ chức do những kẻ tham lam lãnh đạo, những kẻ kiếm tiền cho bản thân bằng mọi giá, bất chấp hậu quả đối với cộng đồng.

Nhưng sự dối trá không bắt nguồn từ phòng họp của công ty mà là từ trái tim và trí óc mỗi người. Bạn có thể tránh được hậu quả xấu nếu xây dựng đức tính trung thực trở thành một phần không thể thiếu trong con người mình.

Có thể chúng ta không nhận ra hậu quả của sự lừa dối cho tới khi quá muộn Thiếu trung thực gây ra tình trạng stress triền miên

Tại sao? Vì bạn luôn thường trực nỗi lo sợ đến một ngày nào đó thì sự dối trá sẽ bị phát giác. Bạn cũng phải đảm bảo rằng câu chuyện dối trá được liền mạch. Bạn luôn phải suy nghĩ về lời nói dối trước đây để không lỡ miệng nói ra điều gì mâu thuẫn khiến sự thật bị lộ. Tất cả những điều này gây stress, ngăn cản chúng ta tận hưởng niềm vui và hủy hoại sức khỏe của chúng ta.

Thiếu trung thực dẫn đến sự đổ vỡ bất ngờ

Mỗi năm, có rất nhiều vụ trật đường ray tàu hỏa, hàng tá vụ đâm máy bay và hàng triệu vụ tai nạn ôtô. Trước khi sử dụng những phương tiện trên, không hành khách nào nghĩ mình sẽ trở thành nạn nhân của một vụ tai nạn kinh hoàng. Tương tự, không ai từng nói dối hay che giấu sự thật lại nghĩ rằng việc làm của mình sẽ phá hủy cuộc sống tươi đẹp mà mình đang hưởng thụ. Nhưng thực tế là như vậy. Dù sớm hay muộn, mọi sự dối trá đều sẽ bị phát hiện và hậu quả là xảy ra đổ vỡ.

Tính hào phóng − phẩm chất giúp nhận nhiều hơn cho đi

Người ban cho rộng rãi lại càng giàu có, nhưng kẻ quá keo kiệt thì vẫn thiếu thốn. Người rộng rãi sẽ được no đủ, kẻ cho người uống nước sẽ được nước uống.

− CHÂM NGÔN 11:24-25 −

Hào phóng là một trong những phẩm chất đáng khâm phục nhất của con người. Chúng ta đánh giá cao và khâm phục những người hào phóng, dù đó là đứa trẻ ủng hộ tiền tiêu vặt cho những người bị thiệt hại do thiên tai hay một doanh nhân dành hàng triệu đô la làm từ thiện. Nhưng được khâm phục và trân trọng không phải là phần thưởng duy nhất cho người hào phóng. Ngoài việc nhận được niềm vui sau mỗi lần giúp đỡ người khác, Solomon còn đảm bảo rằng người hào phóng sẽ không bao giờ thiếu thốn bất cứ thứ gì. Trong Châm ngôn 11:24- 25, ông nói người rộng rãi sẽ được no đủ.

Các nhà tâm lý học đã chỉ ra rằng, hai động lực lớn nhất trong cuộc đời một con người là khát khao giành được thứ gì đó và nỗi lo sợ sẽ làm mất nó. Solomon đảm bảo, sự hào phóng ảnh hưởng trực tiếp tới cả hai động lực này. Nếu bạn có một cây đũa thần có khả năng đảm bảo vĩnh viễn nhu cầu vật chất và sự giàu có ngày càng tăng của bạn thì cây đũa đó đáng giá bao nhiêu? Solomon đã đặt cây đũa đó vào tay bạn. Tất cả những gì bạn phải làm là trở thành người hào phóng thật sự.

Vậy khi đề cập tới tính hào phóng, Solomon ngụ ý điều gì? Khái quát lại, Solomon ngụ ý rằng, người hào phóng sẽ ban tặng một phần đáng kể những gì anh ta có để thỏa mãn nhu cầu của người khác. Anh ta làm như vậy mà không kỳ vọng bất cứ hành động đền đáp nào. Mặc dù Solomon chủ yếu đề cập đến sự hào phóng về tài chính và vật chất nhưng nó không chỉ giới hạn ở đó. Hào phóng có nghĩa là tập trung làm thỏa mãn nhu cầu của người khác, có thể là tiền bạc, việc làm, hoặc hỗ trợ tinh thần.

Rất nhiều người nghĩ rằng phải giàu có mới có thể hào phóng. Nhưng thực tế không phải vậy. Một trong những người hào phóng nhất tôi biết là một người bảo vệ cùng làm với tôi ở trường đại học. Khi đó, anh ta đang chăm sóc người vợ ốm liệt giường. Anh ta rất hào phóng với tất cả những gì mình có: thời gian, những lời nói ngọt ngào, sự sâu sắc và hành động quan tâm. Có lần tôi hỏi anh có cần gì không. Anh trả lời: “Không. Mọi thứ tôi cần đều được cung cấp thừa thãi.” Tới tận hôm nay, tôi vẫn chưa gặp người nào hạnh phúc hơn anh. Đúng như lời hứa của Solomon, anh ấy không thiếu thứ gì. Vì anh tiếp thêm sinh lực cho người khác nên bản thân cũng được tiếp thêm sinh lực.

Vậy còn những người keo kiệt thì sao? Theo Solomon, họ sẽ rơi vào cảnh nghèo túng. Không nhất thiết là nghèo về vật chất mà là sự nghèo nàn trong tâm hồn. Họ không bao giờ thỏa mãn với những gì mình có và luôn muốn có nhiều hơn. Họ bị “phá sản về tâm hồn”.

Sự nhân từ − phẩm chất nâng cao hình ảnh của mình trong mắt người khác Một người đàn bà duyên dáng được vinh dự. − CHÂM NGÔN 11:16 −

Theo Solomon, sự nhân từ chính là phẩm chất mang lại cho bạn niềm vinh dự, sự tôn trọng và hấp dẫn. Sự nhân từ theo tiếng Do Thái thể hiện lòng tốt, sự kiên nhẫn, khéo léo, sang trọng, cao quý.

Solomon sử dụng từ này để nói về người phụ nữ bởi những phẩm chất này là tính cách vốn có của người phụ nữ hơn là của nam giới. Nhưng trên thực tế, hiếm khi tìm được đức tính này

• cả hai giới. Tôi đã trải qua rất nhiều thời gian ở các sân bay. Mỗi khi có chuyến bay bị chậm giờ (điều thường xuyên xảy ra), tôi luôn ngạc nhiên trước những hành vi thiếu kiên nhẫn, thô lỗ và đôi khi ngớ ngẩn của mọi người. Cách hành xử như vậy có vẻ rất thông dụng ngày nay.

Đáng mừng là sự nhân từ không phải là một tính cách cố định. Nó là điều bất kỳ ai cũng có thể làm được. Để trở nên nhân từ, trước tiên là phải học cách biết ơn. Solomon muốn chúng ta biết ơn mọi thứ mình được nhận trong cuộc sống. Hãy luôn ý thức rằng, mỗi thứ quan trọng mình có được là một món quà, chúng ta sẽ trở nên nhân từ với người khác. Nếu thật sự biết cách biết ơn, chúng ta sẽ có một tinh thần tốt. Đó là việc lựa chọn tính kiên nhẫn khi bạn đang cảm thấy mất kiên nhẫn. Đó cũng là cách đối xử tốt với mọi người dù bạn đang rất tức giận và muốn trả đũa theo cách bạn nghĩ họ đáng bị như vậy. Đó là lựa chọn sửa lỗi khéo léo và nhẹ nhàng cho ai đó thay vì chỉ trích họ. Đó là lựa chọn đánh giá cao một ai đó dù bạn không muốn như vậy.

Người có lòng tốt thật sự làm tất cả những việc trên mà không hy vọng sẽ được đền đáp. Khi bạn đối xử tử tế và nhân từ với người khác, bạn sẽ nhận được sự kính trọng và tất cả những lợi ích mà nó mang lại cho bạn như lời Solomon đã hứa hẹn.

Từ kiến thức đến sự khôn ngoan

HÃY BIẾN BỐN PHẨM CHẤT CỦA SOLOMON TRỞ THÀNH MỘT PHẦN TRONG CUỘC SỐNG CỦA BẠN

1. Bạn biết ai có thể là tấm gương về bốn phẩm chất mà Solomon nêu ra? Với mỗi phẩm chất sau hãy kể tên ít nhất hai người:

Tính trung thực tuyệt đối:…

Sự tốt bụng:…

Sự hào phóng:..

Sự nhân từ:…

Ghi lại những ví dụ cụ thể khi bạn phóng đại, nói dối vô hại, che giấu một sự thật quan trọng hoặc nói dối thật sự.

2. Với mỗi ví dụ trong câu trên, hãy nêu lý do tại sao bạn lại làm như vậy. Bạn có thấy lợi ích gì đáng kể từ lời nói dối đó không? Có điều gì quan trọng sẽ bị mất đi nếu bạn không phóng đại

hoặc nói dối?

3. Liệu ngày mai bạn có thể làm gì để từ bỏ thói quen phóng đại, bóp méo sự thật…?
4. Hãy mô tả các tình huống hoặc vướng mắc bạn gặp phải với người khác trong tuần qua. Đây là những tình huống mà lẽ ra bạn có thể thể hiện lòng tốt, sự hào phóng, nhân từ của mình nhiều hơn.
5. Hãy mô tả tình huống hoặc những vướng mắc bạn gặp phải trong tuần qua. Đây là những tình huống bạn có thể thể hiện lòng tốt, sự hào phóng, nhân từ với người khác mà không mong đợi được đền đáp.