Đến lúc này thì chắc hẳn các bạn đều đoán rằng người ăn mày kia chính là Ulysses cải trang. Chàng đã không đi đến Delos trên chiếc thuyền của mình và lén quay trở về trên một con thuyền nhỏ và cải trang thành một người ăn xin giữa đội quân Hy Lạp. Chàng làm tất cả mọi chuyện, kể cả việc cố tình bị đánh đập để chắc chắn rằng mọi người không nhận ra chàng và chàng cư xử tồi tệ để những người khác dùng roi đánh mình. Đó là khổ nhục kế mà không phải dũng sĩ nào cũng chấp nhận thực hiện. Khi chàng bị đánh đập tệ hại như vậy quân Troy sẽ không nghi ngờ chàng là gián điệp của phía Hi Lạp, mà ngược lại họ sẽ thương xót chàng, đối xử tử tế với chàng bởi chàng vừa phải chịu sự giày vồ của số phận, lại vừa bị người khác đối xử tồi tệ. Rõ ràng chàng xứng đáng với cái tên “Ulysses cam chịu”.

Quay trở lại ngôi nhà xinh đẹp của Helen. Lúc đó nàng đang tắm cho người ăn mày đáng thương. Tuy nhiên, sau khi nàng lau hết các vết bẩn trên người kẻ ăn mày, sau khi sức dầu vào những vết thương và sau khi mặc bộ quần áo mới màu trắng và hồng tía cho người đàn ông kia, nàng há hốc miệng ngạc nhiên bởi nàng nhận ra đó chính là Ulysses. Helen chưa kịp thốt nên thành lời thì Ulysses đặt ngón tay của mình ngang miệng nàng, ra hiệu cho nàng im lặng. Helen nhận ra rằng Ulysses đang ở trong tình thế vô cùng nguy hiểm và nếu nàng hé ra nửa lời thôi là có thể chàng sẽ bị giết chết, chết một cách đau đớn. Nàng không muốn bất cứ ai trong số những người nàng biết phải chết nhưng tình huống này thì thật sự khó xử. Nàng ngồi sụp xuống, run rẩy và bật khóc, trong khi đó, Ulysses chỉ biết đứng đó quan sát người phụ nữ xinh đẹp, tội nghiệp.

Một lát sau, Helen ngước mắt lên nhì Ulysses và nói:

– Chàng quả là một người kỳ lạ. Chàng đã phải chịu đựng khổ nhục kế này nhưng phải thừa nhận đằng sau khổ nhục kế là cả một kế hoạch vô cùng khôn ngoan. Chẳng lẽ chàng được sinh ra để chịu đựng sự đau đớn và xúc phạm như vậy ư? Chẳng lẽ để vào bên trong thành Troy, chàng chấp nhận quên đi địa vị cao quý của mình mà cải trang trong bộ dạng một kẻ ăn mày bẩn thỉu sao? Thật may cho chàng là Paris, chồng ta hiện không có nhà bởi chàng phải đi chỉ đường cho Penthesilea – nữ hoàng của những nữ chiến binh Amazon đang trên đường đến trợ giúp thành Troy. Nếu Paris ở nhà thì không biết chàng sẽ rơi vào hoàn cảnh tồi tệ như thế nào đây?

Helen vừa dứt lời, Ulysses mỉm cười và ngay lập tức nàng nhận ra rằng mình vừa nói ra những lời lẽ ra không đáng nói. Vậy là nàng vừa vô tình tiết lộ cho kẻ địch của quân Troy biết niềm hi vọng cuối cùng của thành Troy. Nhận ra được lỗi lầm của mình, nàng bật khóc và nói:

– Lạy chúa! Chàng thật độc ác và xảo quyệt! Chàng vừa khiến ta phản bội lại người ta đang chung sống mặc dù kể từ khi ta rời khỏi quê hương của mình, rời khỏi chồng và cô con gái nhỏ đáng thương, ta đã phải chịu nhiều đau khổ, dày vò nhưng ta cũng không thể có lỗi với thành Troy bởi những người ở đây cũng luôn đối xử với ta rất tốt. Bây giờ, nếu chàng sống sót trốn thoát ra khỏi thành Troy thì chàng sẽ nói cho quân Hy Lạp biết toàn bộ những gì ta vừa kể và họ sẽ mai phục đợi quân Amazon đến và giết chết tất cả bọn họ. Nếu như vậy thì ta đã gây ra một tội ác không thể tha thứ được. Nếu ta và chàng không phải là những người bạn tốt từ rất lâu rồi thì chắc chắn ta sẽ thông báo cho quân Troy biết về sự có mặt của chàng và họ sẽ giết chết chàng, ném xác của chàng cho chó ăn và treo đầu của chàng trên cổng thành. Đúng là ta sinh ra để chịu bao sự dày vò. Chàng bảo ta phải làm thế nào đây? Nếu cứ tiếp tục th này thì rồi cũng đến lúc ta cũng đến chết bị đau khổ mất.

Ulysses hiểu Helen đang phân vân, khó xử như thế nào. Chàng đáp lại:

– Người bạn yêu quý của ta, như nàng vừa nói chúng ta là những người bạn cũ, chúng ta luôn đối xử tốt với nhau và tôi sẽ mãi là bạn tốt của nàng cho đến tận phút giây cuối cùng của cuộc đời này. Ngay cả khi quân Hy Lạp tấn công vào thành Troy, giết chết đàn ông và bắt phụ nữ đi làm nô nệ thì ta vẫn sẽ là bạn tốt của nàng, mà bạn tốt thì không bao giờ làm hại nhau. Nếu ta may mắn sống đến được giờ phút đó thì ta đảm bảo rằng không kẻ nào dám đụng đến một sợi tóc của nàng, nàng sẽ được an toàn và được kính trọng. Khi chiến tranh kết thúc, nàng sẽ trở về sống trong tòa lâu đài của nàng ở Lacedaemon trên những ngọn đồi đá. Hơn nữa, ta xin thề với nàng với sự chứng kiến của thần Dớt rằng ta sẽ không kể với bất cứ người nào dù chỉ một lời về những gì nàng vừa nói. Và nếu kẻ nào không biết giữ lời thề sẽ bị các vị thần mà đứng đầu là thần Dớt trừng phạt bằng những hình phạt đau đớn nhất mà con người có thể chịu đựng.

Thấy vậy, Helen cảm thấy được an ủi phần nào, nàng lau nước mắt và đứng thẳng dậy. Sau đó, nàng kể cho Ulysses nghe nàng đã đau buồn như thế nào và nàng đã bị mất đi sự an ủi cuối cùng ra sao khi Hector chết:

– Ta luôn là một kẻ bất hạnh, từ lâu rồi ta không ngủ được một giấc ngon lành. Ta không hiểu sao những phụ nữ khác luôn nói rằng ta thật may mắn và mơ ước được ở trong hoàn cảnh của ta nhưng thực sự họ không hiểu được ta đã phải chịu đựng những gì. Vợ của vua Thon, vua Ai Cập đã tặng ta một món quà khi ta đến thăm Hy Lạp hồi Paris đưa ta quay trở về thành Troy. Hoàng hậu nói rằng đó là một loại thuốc có thể giúp ta ngủ ngon ngay cả trong hoàn cảnh đau buồn nhất. Bà bảo loại thuốc này làm từ nhụy hoa trên những vòng hoa của thần ngủ.

Sau đó Helen đưa cho Ulysses xem những chiếc lọ nhỏ bằng vàng rất lạ chứa đầy thuốc: những chiếc lọ do người Ai Cập làm và được yểm bùa. Chúng có hình dạng của những con thú và những loại hoa lạ. Đến đây, Helen nói tiếp:

– Ta tặng chàng một trong những chiếc lọ này. Chẳng lẽ chàng vào tận trong thành Troy mà lại ra đi mà không có bất cứ món quà nào của ta, của người bạn cũ lâu ngày không gặp hay sao.

Ulysses nhận lấy chiếc lọ với tâm trạng vô cùng vui vẻ. Vậy là chàng đã thuyết phục được Helen không tiết lộ thân phận của mình, vậy là chàng vẫn có thể thực hiện được kế hoạch của mình. Hai người nói chuyện một hồi, Helen sai người dọn thịt và rượu để đãi khách. Ulysses ngồi ăn uống ngon lành, sau khi ăn xong chàng thấy sức khỏe được hồi phục rất nhiều. Chàng cảm ơn Helen vì đã thiết đãi chàng thịnh soạn và nói:

– Bây giờ, ta lại phải mặc bộ quần áo cũ kĩ của kẻ ăn mày kia bởi vì nếu ta trốn thoát khỏi nhà nàng vào ban đêm thì mọi người sẽ nghĩ rằng nàng tiết lộ cho ta biết những bí mật của họ để ta mang về kể lại với quân Hi Lạp. Nếu như vậy, họ sẽ vô cùng tức giận và đổ mọi trách nhiệm lên đầu nàng. Nàng hiểu là ta không bao giờ muốn nàng phải chịu đựng tất cả những điều đó đúng không. Chính vì vậy, tốt nhất ta lại quay trở lại hình dạng ban đầu của mình trước khi vào trong này.

Ulysses mặc lại bộ quần áo của kẻ ăn mày, lấy gậy, túi của mình, chuẩn bị đi ăn xin. Chàng giấu lọ thuốc bằng vàng của người Ai Cập vào trong áo và cất bộ quần áo mới Helen tặng chàng vào trong túi, rồi nói lạm biệt với người phụ nữ xinh đẹp nhất nước Hi Lạp:

– Vì sự nhân hậu của nàng, vì những nghĩa cử cao đẹp nàng đã làm, ta tin rằng sự đau khổ của nàng sẽ sớm kết thúc. Rồi nàng sẽ được hưởng hạnh phúc. Sau hôm nay, nếu nàng nhìn thấy ta đi cùng những kẻ ăn mày khác trên đường bố hay lảng vảng xung quanh những giếng nước thì hãy coi như không biết ta. Ta chỉ kính cẩn chào nàng giống như một kẻ ăn mày đã từng được một nữ hoàng đối xử tử tế. Ta nghĩ rằng như vậy sẽ tốt hơn cho cả nàng và ta.

Rồi họ chào từ biệt nhau. Ulysses ra ngoài trong bộ dạng của một kẻ thực khách. Ban ngày, chàng đi lảng vảng xung quanh thành cùng những kẻ ăn xin khác, ban đêm chàng thường ngủ cạnh đống lửa của một lò rèn cũng giống như cách của những kẻ ăn mày. Có ngày thì chàng đi xin ăn và nói rằng chàng muốn dự trữ một ít thức ăn trước khi đi đến một vài thị trấn xa xôi nơi mọi người sống trong cảnh hòa bình, bởi chỉ ở đó chàng mới tìm được một công việc để kiếm sống. Khi ở trong thành Troy, chàng cũng không tỏ ra xấc xược như lúc còn ở doanh trại quân Hi Lạp, chàng cũng không đến nhà những người giàu có hay kể những câu chuyện xấu xa, cũng không cười lớn, chế giễu người khác. Phần lớn thời gian chàng vào trong những khu đền thờ, cầu nguyện các vị thần và trên hết chàng dành nhiều sự chú ý vào đền thờ Pallas Athene. Mọi người trong thành Troy không hề nghi ngờ chàng mà chỉ nghĩ rằng chàng là một kẻ ăn mày ngoan đạo. Nhiều người còn tỏ ra thương xót cho chàng, và đôi khi cho chàng một ít thức ăn hay một vài đồng bạc lẻ.

Vào thời đó có một tập tục: mỗi khi có ai đó bị ốm hoặc bị đau khổ, vào ban đêm, họ sẽ ngủ trên sàn của các đền thờ. Mọi người nghĩ rằng làm như vậy, các vị thần sẽ báo mộng cho họ biết phải làm như thế nào mới có thể chữa khỏi bệnh, hoặc làm thế nào họ có thể tìm thấy những thứ họ mất, hay có thể thoát khỏi cảnh đau buồn, cùng cực. Thần thánh đối với họ rất thiêng liêng và tối thượng. Hầu như tất cả mọi người đều làm theo lời chỉ dạy của thần thánh.

Ulysses đã ngủ bên trong một vài đền thờ và một lần chàng ngủ trên sàn của đền thờ Pallas Athene. Các thầy tu đối xử với chàng thật tử tế, sáng ra còn cho chàng thức ăn vì họ nghĩ rằng chàng thật tội nghiệp, luôn phải chịu cảnh đói khát.

Trong đền thờ của Pallas Athene, Vật thiêng của thành Troy luôn được đặt ngay ngắn trên bàn thờ. Ở đây có một phong tục là các thầy tu và các nữ tu thay phiên nhau mỗi người túc trực hai tiếng đồng hồ để canh giữ vật thiêng và các lính bảo vệ luôn sẵn sàng ập đến khi được gọi. Vào một buổi tối, Ulysses ngủ trên sàn nhà cùng những người đang phải chịu nhiều đau khổ khác đang cố gắng tìm kiếm điềm báo mộng từ các vị thần. Chàng nằm đó bất động cho đến ca trực cuối cùng của một nữ tu sĩ. Nữ tu sĩ thường đi lên, đi xuống giữa những người đang ngủ. Thương thì những người canh giữ luôn đi đất để tránh không gây tiếng động, đánh thức những tâm hồn đau khổ đang cố gắng kiếm tìm một cõi bình yên cho riêng mình. Khi nữ tu sĩ quay đi, Ulysses nhẹ nhàng xoay người và đổ lọ thuốc ngủ ra thảm và để nó nằm trên nền lát bóng bên cạnh chàng. Khi nữ tu sĩ quay trở lại, ánh sáng của ngọn đuốc chiếu rọi vào lọ thuốc lấp lánh, nữ tu sĩ bèn cúi xuống, nhặt lọ thuốc lên và nhìn nó với vẻ tò mò. Lọ thuốc lạ phát ra mùi hương thơm thật ngọn ngào, nữ tu sĩ không thể kìm chế sự tò mò của mình, vội mở lọ thuốc ra và nếm thử một viên. Dường như đó là thứ ngọt ngào nhất mà nữ tu sĩ của chúng ta từng được thưởng thức. Vậy là bà ăn thêm một viên, rồi một viên khác, sau đó bà đậy lọ thuốc lại, để xuống dưới đất và tiếp tục đi đi lại lại, vừa đi vừa lẩm bẩm bài thánh ca của mình

Tuy nhiên, chỉ một lát sau thôi, cơn buồn ngủ ập đến với nữ tu sĩ, bà ngồi xuống trên bậc của bàn thờ và ngủ thiếp đi lúc nào không biết. Ngọn đuốc trong tay bà tắt ngấm khiến cho không gian trở nên tối đen như mực. Lợi dụng lúc đó, Ulysses cất lọ thuốc ngủ vào trong túi, nhẹ nhàng bò về phía bàn thờ trong đêm tối và đánh cắp Vật thiêng của thành Troy. Đó chỉ là một khối nhỏ màu đen mà ngày nay chúng ta gọi là sắt sao băng. Đôi khi những mảnh kim loại này từ trên trời rơi xuống cùng với các thiên thạch nhưng nó có hình dạng giống như một chiếc lá chắn, và mọi người nghĩ rằng đó là hình ảnh của nữ thần được che chắn trong thời chiến. Người dân thành Troy tin rằng đó chính là quà tặng từ Thiên Đàng, các vị thần đã ưu ái họ và ban cho họ một vật thiêng quý, giúp họ bảo vệ được đất nước của mình. Những chiếc lá chắn thiêng liêng đó được làm từ thủy tinh và ngà voi và được tìm thấy ở tận sâu trong lòng đất giữa những thành phố đổ nát từ thời của Ulysses. Lấy được Vật thiêng, Ulysses vội vàng cất trong túi và để lại trên bàn thờ một vật giống hệt như Vật thiêng nhưng là do chàng tự tay làm từ đất sét. Sau đó chàng quay lại chỗ nằm của mình, giả vờ ngủ một giấc ngon lành cho đến khi bình minh hé rạng và những người tìm kiếm giấc mơ tỉnh dậy, cánh cửa đền mở rộng. Ulysses bình tĩnh bước ra bên ngoài cùng những người còn lại như thể chẳng có chuyện gì xảy ra.

Chàng đi xuống một con đường nơi chẳng có một bóng người, vừa đi, vừa chống gậy tiến thẳng về cổng phía sau thành phố. Đây là phía quân Hy Lạp chưa bao giờ tấn công bởi họ chưa bao giờ tập hợp lực lượng thành vòng tròn bao vây thành phố. Tới đây, chàng mở túi ra, bên trong có đầy bánh mỳ và thịt giống như túi của những kẻ ăn mày khác. Những người lính canh thành nói chàng là một kẻ ăn mày may mắn và ngay lập tức cho chàng ra ngoài. Chàng chậm rãi đi bộ dọc theo con đường đầy vết xe ngựa. Con đường này là con đường người ta vẫn vận chuyển củi từ đỉnh Ida về thành Troy để phục vụ nhu cầu sử dụng trong thành. Khi chàng quan sát xung quanh và không thấy bất cứ bóng người nào, Ulysses lẻn vào trong rừng, nấp bên trong những bụi cây lớn. Chàng nằm đây ngủ ngon lành cho đến khi trời tối. Bóng tối bao phủ lấy cảnh vậy, chàng lấy bộ quần áo mới Helen tặng mình ra và mặc vào người. Chàng ném tất cả những thứ của một kẻ ăn mày đi, chỉ giữ lại Vật thiêng của thành Troy. Chàng cẩn thận giấu Vật thiêng vào trong người để không bị phát hiện. Ulysses là một người hết sức cẩn thận, làm việc gì chàng cũng phải tính toán kĩ lưỡng và lựa chọn thời điểm hợp lý. Chàng không bao giờ nóng vội bởi chàng hiểu nóng vội chỉ đem lại thất bại mà thôi. Sau đó, chàng tắm rửa sạch sẽ trong một con suối nhỏ trên núi; lúc này nếu có ai đó nhìn thấy chàng thì đều nhận ra chàng không phải là một kẻ ăn mày mà là hoàng tử Ulysses của thành Ithaca, là con trai của vua Laertes quá cố.

Sau khi đã lột bỏ lớp ngụy trang bên ngoài của một kẻ ăn mày, Ulysses cẩn trọng đi xuống bờ suối chạy giữa những hàng cây cao và đi theo con đường này đến tận sông Xanthus nằm ở bên trái doanh trại quân Hi Lạp. Tại đây, chàng thấy những đội quân Hy Lạp đang tập hợp lực lượng để bảo vệ doanh trại, họ hét lên đầy sung sướng và ngạc nhiên khi biết rằng những chiếc thuyền của Ulysses không trở về từ Delos và lại càng không thể đoán được rằng chàng đã một mình quay trở lại doanh trại. Hai người lính bộ đưa Ulysses đến lều của Agamemnon, tại đây, chàng, Achilles và những người chỉ huy khác đang dự tiệc. Họ đều đứng bật dậy khi nhìn thấy Ulysses nhưng khi chàng đưa ra Vật thiêng của thành Troy thì ai nấy đều reo lên sung sướng và không ngớt lời tán dương Ulysses bởi chàng vừa có một hành động dũng cảm nhất trong cuộc chiến từ trước đến nay. Sau đó, họ giết chết mười con bò, cúng thần Dớt, cảm ơn người đã phù hộ cho Ulysses lấy được Vật thiêng của kẻ thù.

Chàng trai trẻ Thrasymedes

– Có phải ngài là người ăn xin già hôm trước phải không?

– Đúng vậy. Lần sau, nếu cậu đánh một người ăn xin thì đừng nên đánh mạnh và nhiều như vậy nhé.

Đêm hôm đó, quân Hy Lạp hi vọng tràn trề bởi họ đã có trong tay Vật thiêng của thành Troy. Ngược lại, quân Troy lại vô cùng thất vọng, lúc này thì họ đã đoán ra được kẻ trộm chính là người ăn mày khi trước và đoán ra chính Ulysses đã cải trang thành kẻ ăn mày để lẩn vào trong thành mà không bị phát hiện. Nữ tu sĩ Theano không thể nói bất cứ điều gì bởi họ phát hiện ra bà với cây đuốc tắt ngấm trong tay đang say sưa ngủ dù trời đã sáng từ lâu. Thực tế thì nữ tu sĩ này không bao giờ tỉnh giấc.