Năng lượng và tâm trạng được tạo ra bằng thứ ngôn ngữ ta dùng để suy nghĩ. Ảnh hưởng của ngôn ngữ mạnh mẽ hơn cả thuốc, như các thí nghiệm y khoa với thuốc trấn an đã cho biết bao nhiêu năm qua. (“Một thứ thuốc làm cho bạn mập ra. Một loại khác làm bạn gầy đi”. Dù bác sĩ có nói thế nào, thuốc đều tác động đến điều mà thuốc được xem là phải thực hiện.

Giờ đây tôi có thể thấy công việc mình làm có lúc cao, lúc thấp. Những người đã hoàn thành công việc cũng đã cho tôi biết những điều tương tự. Những người hoàn thành công việc với năng suất cao sử dụng một thứ ngôn ngữ khác với những người đang phải vật lộn với công việc.

Tôi có thể hiểu rõ đến mức khi tôi phỏng vấn một số người mà không hề biết trước họ có làm việc tốt hay không, nhưng tôi vẫn có thể đoán ra điều này khi nghe ngôn ngữ họ nói. Một số khách hàng đã đùa rằng đó là một khả năng tâm linh, nhưng tôi trả lời rằng nó khác hẳn. (Một phần vì tôi cần thu tiền nhiều hơn là các ông thầy bói). Tôi nói tôi chỉ cần nghe những lời họ nói.

Lúc nào bạn cũng có thể nói ra một người nào đó đang ở đâu chỉ bằng cách nghe thứ ngôn ngữ mà họ dùng. Một số họ đến từ tinh thần làm chủ, số khác đến từ thân phận nạn nhân.

Tôi bắt đầu lưu trữ sổ ghi chép với đầy đủ ngôn ngữ của những người thành đạt cao (tôi dán nhãn lên đó là ‘người làm chủ’) và một chồng sổ khác cao nghệu với đầy đủ thứ ngôn ngữ của những người hư hỏng và đang phải chiến đấu – những ‘nạn nhân’.

Người làm chủ thường dùng nhiều câu từ “Tôi có thể” trong khi nạn nhân lại thich dùng “Tôi không thể”. Người làm chủ có mục tiêu, dự tính và thử thách trong khi nạn nhân chỉ có khó khăn, phiền phức và ác mộng. Người làm chủ nói họ đang bận, trong khi nạn nhân nói họ đang bị ngập đầu. Người làm chủ đang “thiết kế một cuộc đời” trong khi nạn nhân đang “cố gắng để mưu sinh”. Người làm chủ rất tỉnh táo và phấn khởi với những đổi thay tại nơi  làm việc, trong khi nạn nhân hết sức lo âu và bị quở trách. Người làm chủ háo hức chờ xem có thể học hỏi được gì từ một kinh nghiệm, trong khi nạn nhân cố gắng thoát đi thật nhanh. Người làm chủ muốn tính toán mọi việc trong khi nạn nhân chỉ muốn ngồi đó mà cầu mong.

Mối liên hệ tôi tìm ra giữa ngôn ngữ và kết quả làm việc thật lý thú, nhưng điều càng lý thú hơn là cách con người sẽ thay đổi khi họ bắt đầu thực hành dùng ngôn ngữ mới. Khó khăn trở thành dự tính. Việc làm trở thành nghề nghiệp. Quản đốc trở thành lãnh đạo. Người ta bắt đầu biết đến một thứ tự do vượt ra ngoài thân phận: tự do thay đổi chính cái thực tại của mình.

Chúng ta không có những thân phận thường trực, chúng ta chỉ có những chủ đề tư tưởng hoán chuyển cho nhau. Và chủ đề có thể ngưng đột ngột và được thay thế bằng chủ đề khác. Trong bóng chuyền, có những chủ công có thể đập bóng dễ dàng từ bên phải cũng như từ bên trái sân. Điều này không tự nhiên lắm. Đó không phải là con người của họ. Không ai sinh ra được như thế cả. Nhưng họ đã biết cách đưa vào những chủ đề mới và trở thành những tay đập hoán chuyển, có thể đập bóng đầy uy lực và độ chính xác cao từ hai phía sân, rất đẹp mà không cần phải cố gắng nhiều.

Bằng cách nào họ làm được như thế? Bằng cách nào họ có thể làm nên điều không có vẻ gì tự nhiên như thế? Đã xảy ra điều gì? Người ta gọi đó là chủ đề thay thế. Bạn có thể thực hiện thay đổi bất cứ chủ đề nào trong lối cư xử (hoặc tư tưởng). Tất cả chỉ là thực hành không ngơi nghỉ. Bạn không bị bế tắc. Tôi cũng không. Chúng ta không thiệt gì trong việc xây dựng con người mình.

Tôi sẽ không bao giờ quên cái giây phút tôi bắt đầu hiểu thấu đáo về vấn đề này. Nó thuộc về những giây phút nhận thức mà bạn không bao giờ quên được. Nhà tư vấn kinh doanh Becky Robbins lúc ấy đang giảng dạy một khóa về truyền thông giao tiếp, và bà đã nói bên lề một câu khiến tôi sáng tỏ rất nhiều và nó đã gắn kết gần 11 năm tôi hoạt động trong lĩnh vực phát triển con người.

Bà ta nói: “Một số người sử dụng ngôn ngữ để mô tả cuộc sống họ đang có, một số người khác lại sử dụng nó để tạo dựng cuộc sống của họ”.

Vâng, hoàn toàn chính xác! Sau mỗi hành động là một tư duy, viết nên bằng chữ mô tả một bức tranh. Đối với tôi, điều này như một khám phá mới, nhưng tôi biết nó không hề mới với mọi người. Tôi đã được biết từ lâu lắm rồi là “ngay từ đầu đã có chữ đó”.