Nạn nhân luôn sử dụng từ ‘ngập đầu’. Nhưng từ này chỉ hiện hữu trong tâm trí. Đó chỉ là một từ. Và bước đầu tiên để ta làm cạn một cái đầm là dẹp bỏ cái từ này đi.

Nạn nhân thường nói “Rất tiếc, mình không thể về để mừng lễ tốt nghiệp của con gái, nhưng thật sự mình đang bị ngập đầu”. Họ nói “Con yêu, ba không thể về nhà như đã hứa vì ba đã bị ngập đầu”.

‘Ngập đầu’ là một từ họ thường dùng để mô tả một cảm giác. Đó là một thứ cảm giác có được do tư tưởng bị xâm chiếm. Đó là một từ họ thường dùng với người khác để có được lòng thương hại và sự đồng cảm đối với tình trạng căng thẳng thần kinh của họ.

Người quản lý một cửa hàng phụ tùng xe hơi đã nói với tôi thế này “Tôi hiểu ý anh, Steve. Nhưng nếu anh đang thật sự bị ‘ngập đầu’ thì sao?”

Tôi trả lời “Không bao giờ có chuyện bị ngập đầu. Bạn chẳng bao giờ bị ngập đầu trừ phi bạn nói thế. ‘Ngập đầu’ chỉ là một từ bạn dùng để nói về một thứ cảm giác về một tình huống”.

Anh ấy đáp lại “Đúng! Nhưng trong công việc… giả sử anh làm công việc của tôi… tôi nghĩ là anh cũng bị ngập đầu thôi”.

Tôi liền cho anh ta một ví dụ:

“Giả sử có người nào đó làm việc tại một trong các cửa hàng phụ tùng của đối thủ cạnh tranh với anh, và anh ta không thích công việc này. Anh ta chán ngấy với công việc. Rồi anh ta chuyển sang làm việc cho công ty anh. Và ngay buổi sáng đầu tiên nhận việc, anh ta thật sự yêu thích công việc. Anh ta bận bịu hơn lúc nào hết, thời gian trôi qua thật nhanh. Anh ta chạy quanh để hỗ trợ khách hàng, và khi giờ ăn trưa đến, người ta phải đến bảo anh nghỉ một lúc. Trong giờ nghỉ, anh ta gọi điện cho vợ và nói “Đây là công việc tốt nhất từ trước đến nay của anh. Ở đây, thời gian trôi qua thật nhanh. Anh làm đủ thứ việc, từ tư vấn cho khách hàng, hỗ trợ họ, quyết định mọi việc. Anh rất thích công việc ở đây”.

Bây giờ sự việc sẽ ra sao nếu sau giờ ăn trưa người đó không may phải làm việc cạnh sếp của mình? Và bắt đầu nghe sếp than vãn về chuyện cửa hàng, và việc họ chịu cảnh quá tải và bị tràn ngập vì công việc. Rồi nào là chuyện hôm nay họ chịu cảnh ngập đầu vì công việc, chuyện văn phòng Công ty không bao giờ cho họ đủ người để quán xuyến lượng khách hàng, hoặc cho họ đủ phụ tùng tồn kho được một tuần. Khi nhân viên mới đó về nhà và vợ anh hỏi tình hình buổi chiều có vui vẻ như ban sáng không, chắc chắn anh sẽ nói: “Không, rủi thay không. Buổi chiều, tụi anh bị ngập đầu”.

Mổ xẻ bạn ra, vẫn không tìm ra điều đó

Không có tình trạng ngập đầu nếu bạn không nói là có. Nếu bạn phải chết vì nguyên nhân mà bạn gọi là ‘ngập đầu’ này, họ sẽ không bao giờ tìm ra nó trong người bạn. Khi bạn được đặt lên bàn mổ trong nhà xác, không ai tìm ra được dấu vết ‘ngập đầu’ trong người bạn đâu. Lý do là ngập đầu không hề hiện diện trong cuộc sống, nó chỉ có trong ngôn ngữ.

Người quản lý cửa hàng liền hỏi lại: “Người làm chủ (đối nghịch lại với nạn nhân) sẽ nói gì khi anh ta bị ngập đầu?”.

Tôi trả lời: “Trước tiên, người làm chủ không bao giờ bị ngập đầu. Người làm chủ gần như luôn luôn phải tập trung”.

Từ tập trung là từ đối lập với ngập đầu. Người làm chủ biết rất rõ họ chỉ có thể làm được một việc tại một thời điểm, và để làm được công việc đó một cách nhanh chóng và thuần thục thì họ không được mất tập trung. Họ không được phép cố làm cả triệu công việc cùng một lúc và không làm được việc nào cho ra hồn.

Thỉnh thoảng tôi cũng có tổ chức các buổi hội thảo hoặc đến tư vấn cho một số công ty vừa trải qua quá trình ‘thu hẹp sản xuất’, nơi đó số đông công nhân phải cho nghỉ đột xuất.

Trong các buổi hội thảo dó, không khí vô cùng ngột ngạt vì những sự bực dọc, thù tức cay đắng nhất đối với Ban giám đốc, nhưng may thay, những người tham dự thường có can đảm để phát biểu.

Câu hỏi phổ biến nhất là “Tình hình sẽ ra sao nếu trong tổ bớt người và bạn phải làm nhiều việc hơn? Điều gì sẽ xảy ra nếu quản đốc giao việc cho bạn vượt quá khả năng hoàn thành của bạn? Vậy bạn không thể bị ngập đầu sao? Có lúc nào bạn bị công việc đuổi rát theo sau lưng mà không có cách gì để giảm tình trạng ngập đầu không?”

Đúng là có. Nhưng đó chỉ là suy nghĩ của riêng tôi khiến tôi phải bị công việc đuổi rát theo bên mình. Người nào có thói quen suy nghĩ trên tinh thần làm chủ chỉ cần từ chối việc bị ngập đầu. Nếu người đó được giao 24 công việc phải làm xong trong một tuần, nhưng anh ta biết mình chỉ có thể hoàn thành bảy việc thì anh ta không bị ngập đầu vì chuyện đó đâu. Anh ta có cả trăm từ để chọn nhằm nói đến tình huống này, nhưng anh ta sẽ không bao giờ dùng từ ‘ngập đầu’ vì anh hiểu nghe nó mệt mỏi làm sao ấy.

Anh ta có thể chọn cách nói ‘tôi thật thích’ vì được yêu cầu như thế. Điều này chứng minh một chuyển biến rất cao về mặt tinh thần. Tối thiểu thì người làm chủ có thể quan tâm đến yêu cầu này và xem đó là một cơ hội để có thể thảo luận một cách hữu ích với viên quản đốc.

Người làm chủ có thể nói thế này: “Tôi thấy anh giao cho tôi 24 việc phải làm xong vào cuối tuần. Như anh biết, tôi có quyết tâm là dù làm việc gì, tôi cũng đều phải hoàn thành cho thật tốt. Lướt qua danh sách này, tôi thấy chắc chắn mình sẽ hoàn thành bảy việc trước cuối tuần. Tôi muốn biết chắc bảy việc mình sẽ làm là những việc quan trọng nhất đối với anh, từ đó xin anh cho tôi được ưu tiên làm bảy việc đó trước.

Nếu tôi có thể hoàn thành bảy việc đó nhanh hơn dự tính, thì tôi có thể làm thêm trong số những việc còn lại. Tôi không hề khiếu nại hoặc tìm cách tấn công, tôi chỉ muốn đoan chắc những việc mình làm cũng là những việc anh muốn hoàn thành sớm”.

Nếu cuộc trao đổi trên diễn đàn trên tinh thần lạc quan, không có than vãn và đau khổ, thì chắc chắn sẽ có được một sự hợp tác chân thật giữa nhân viên biết làm chủ và ông quản đốc của mình.

Ngập đầu vì đứa con yêu bé nhỏ của tôi

Bạn hãy nghĩ điều này trong một bối cảnh khác: bạn sẽ làm gì khi bạn về nhà buổi tối, đứa con gái nhỏ đến đứng kế bên và đề nghị bạn làm một việc gì đó cho nó? Nếu bạn trả lời là được thì nó sẽ lôi ra một danh sách gồm 10 công việc cần nhiều thời gian, bao gồm từ việc đưa nó đi cửa hàng, đi vườn thú, cùng chơi với nó ở sân sau, và nhiều nhiều việc khác nữa.

Vậy bạn có bị cảm thấy bực bội và quát toáng lên “Đừng làm ba bị ngập đầu nữa!” hoặc “Con làm ba bị ngập tới đầu luôn!” không? Chắc chắn là không.

Mà thật vậy, chắc chắn phản ứng của bạn sẽ coi đó như một trò tiêu khiển. Bạn sẽ cười to và nói: “À, con chờ một phút nghe. Chúng ta có thể làm hết những việc đó tối nay. Ba rất vui vì con muốn làm những việc đó, nhưng khuya rồi, ba vừa đi làm về, vậy mình cùng chọn ra một việc để làm tối nay và để những việc còn lại làm sau, con nhé”.

Đó là một buổi nói chuyện không chút thù hằn, giận dữ. Vậy tại sao trong công việc, nơi công sở lại không làm được như thế?

Cải tạo lại mình đòi hỏi phải loại bỏ rất nhiều ngôn ngữ thường ngày, vốn lạc hậu. làm như thế không có gì là khó! Người ta luôn làm điều đó. Có rất nhiều ngôn từ không mảy may chú ý đến vấn đề giới tính hoặc sắc tộc mà con người học để loại bỏ hết khi họ biết được chúng thật sự xúc phạm đến người khác. Điều này, ta vẫn thường gặp trong xã hội.

Vậy tại sao nó không thể xảy ra bên trong bạn? Có rất nhiều ngôn từ xúc phạm đến tinh thần. Ta cũng phải loại bỏ chúng đi.