Tôi có thể đưa ra một dẫn chứng rất hay về sự khác biệt giữa nạn nhân và người làm chủ khi tôi xem chương trình Today Show (Chương trình hôm nay) trong đó Matt Lauer cố gắng thuyết phục cha của Tiger Woods công nhận việc mình bị một người tên Fuzzy Zoeller có lời lẽ xúc phạm giữa chốn đông người.

Fuzzy Zoeller là một tay chơi gôn chuyên nghiệp. Hắn ta quá cay cú vì bị tay vợt trẻ siêu sao người da đen Tiger Woods đánh thua tan tác ở một giải đấu nên có nhiều lời phát biểu cay độc mang tính phân biệt chủng tộc.

Nhưng trong chương trình Today Show, cha của Tiger đã từ chối là nạn nhân của những lời lẽ này. Matt Lauer đã liên tục giục ông cho biết ông đã bị xúc phạm như thế nào bởi phát ngôn của Fuzzy, nhưng ông lại nói ông không hề bị xúc phạm. Ông nói những lời đó không liên can đến ông mà là việc của Zoeller. Riêng ông, ông không hề bị phiền toái tí nào.

Lauer nói: “Nhưng thưa ông, anh ta đã xúc phạm nền văn hóa của ông”.

“Không hề. Nền văn hóa rất tốt. Fuzzy Zoeller có vấn đề. Còn chúng tôi thì không”.

Những người tìm kiếm nạn nhân trên các phương tiện thông tin đại chúng thường cảm thấy như bị phản bội khi họ đang tiến hành cuộc săn lùng khách mời là nạn nhân thì bị một người làm chủ thật sự làm đổ vỡ. Từ đó họ không còn cảm thấy thoải mái vì họ không thể nói với ai đó làm nạn nhân của một vấn đề bất kỳ. Bạn có thể nhìn thấy một thoáng sợ hãi đến toát mồ hôi hột trên gương mặt của Matt Lauer khi ông Woods lớn tuổi và lịch thiệp từ chối việc biến mình thành nạn nhân.

Đó là một thời khắc hiếm hoi nhưng làm hài lòng nhiều người xem ti vi. Chúng ta thường thích thú khi ai đó từ chối đóng vai nạn nhân. Ví dụ, như Eleanor Roosevelt đã nói: “Không ai có thể biến tôi thành thấp hèn khi tôi không đồng ý”.

Một trong những từ đặc trưng của nạn nhân là ‘bị xúc phạm’.

Họ có thể bị xúc phạm bằng nhiều cách. Họ có thể bị xúc phạm vì một bản tin trên radio khi đang làm việc. Họ có thể bị xúc phạm vì một bức thư điện tử của Ban giám đốc. Họ có thể bị xúc phạm vì một lời nói trong bữa ăn trưa. Và họ có thể bị xúc phạm vì một quyết định của người chồng hay vợ.

Tôi biết rõ thói quen cảm thấy bị xúc phạm và nó đã khiến tôi mệt mỏi như thế nào. Bị xúc phạm tức là đã dầu hàng trước vũ lực của người khác. Nó có nghĩa là ta đã cho phép người khác khiến ta căm giận cả ngày. Tôi chưa bao giờ hình dung ra mỗi lần tôi nói “Điều đó xúc phạm tôi”, thì cũng như tôi đang tấn công vào ngay tinh thần của mình vậy.

Một người làm chủ được tinh thần lại có một thói quen phản ứng khác khi gặp tình huống này. Anh ta sẽ nói “Anh không thể xúc phạm tôi”.

Ngay khi có người xin lỗi vì đã lỡ xúc phạm họ thì người làm chủ cũng không đồng tình.

Người làm chủ sẽ nói như sau “Anh không hề xúc phạm tôi vì anh không thể làm điều đó. Tôi đâu chuyện phép anh làm điều đó”.

Nhưng người xin lỗi lại nói: “Ôi, xem nào. Tôi chắc sáng nay tôi đã lỡ xúc phạm bạn, và giờ đây tôi đến để xin lỗi. Tôi cũng muốn xin lỗi về những câu nhận xét về chủng tộc lúc sáng.”

“Những việc đó không hề xúc phạm tôi.”

“Ngay cả lời xúc phạm về chủng tộc cũng thế ư?”

“Cũng thế.”

Nhận thấy người đối thoại vẫn chưa hài lòng, người làm chủ muốn thêm một đôi lời.

“Thật sự anh không hề xúc phạm tôi, bởi vì anh không thể làm thế. Đơn giản là tôi chưa cho phép anh làm thế. Tuy nhiên, tôi có thể nói thế này: Anh là người quá khích. Về câu nhận xét chủng tộc đó, tôi muốn anh viết nó ra đầy đủ. Nhưng anh nên chú ý là nó chỉ liên quan đến anh, không dính dáng gì tôi. Tôi vẫn bình thường thôi.”

Bạn tôi Jerry Traylor có một dạo chạy bộ đường dài xuyên nước Mỹ, từ California đến New York. Hành trình này xem qua là một cuộc phiêu lưu hoàn toàn hợp lý đối với Jerry, người từng tham gia nhiều giải đấu marathon, từng tham gia chinh phục đỉnh Pike, và từng nhảy ra khỏi máy bay. Việc Jerry được sinh ra với một chứng bệnh bại liệt về trí óc chỉ khiến mọi việc thêm hứng thú đối với anh.

Nhưng đối với các phương tiện thông tin đại chúng, điều này lại cung cấp cho họ cái họ cần: một hàng tít. Khi Jerry hoàn tất cuộc chạy xuyên đất nước, người ta đã chạy một hàng tít trên tờ USA Today (Nước Mỹ hôm nay) như sau: “Một nạn nhân của chứng bại liệt chạy bộ xuyên nước Mỹ.”

“Nạn nhân ư?”, Jerry đã hỏi như thế khi chìa hàng tít trên tờ báo đó ra cho đám đông mà anh và tôi đang nhóm họp. “Thế còn Victor thì sao?”

Hãy dẹp bỏ thói quen tấn công đó đi

Hãy ghi nhận cảm xúc của bạn mỗi khi bạn lại cảm thấy mình bị xúc phạm. Hãy chú ý xem bạn có thể chuyển suy nghĩ của mình sang việc khác không. Điều này cần chút ít luyện tập, nhưng tôi cam đoan bạn có thể làm được. Hãy chuyển trách nhiệm trở lại cho người đã có thái độ tấn công. Bạn cố gắng kiên định trước thái độ quá khích đó và hãy từ chối là nạn nhân của nó. Hãy từ chối việc bạn bị biến thành một người hy sinh vì đạo và một kẻ đáng thương hại. Hãy chuyển trả trở lại cho người đã bày ra nó để họ phải gánh chịu, thay vì là bạn. Như thế bạn đã cải tạo mình thành một người biết trả lời thật dễ dàng “Không ai có thể xúc phạm tôi”.

Trước tình huống đó, bạn thích làm gì? Chẳng lẽ một tuần sau, bạn lại đến bên người quá khích đó và nói “Vì những điều anh nói mà hàng đêm, tôi đã phải ấm ức khóc đến ướt gối suốt tuần qua?”

Tự cải tạo mình luôn hướng bạn tới tính độc lập và sức mạnh bẩm sinh. Vì thế tự cải tạo luôn là điều kiện thuận lợi để bắt đầu một công trình. Nó khiến cho việc theo đuổi công trình này ngày càng mãnh liệt hơn.