Đánh đổ được truyền thuyết về thân phận con người là đạt đến niềm vui đích thực. Và đó là một điều mà tất cả chúng ta có thể kiểm soát được ra sao con người hiện tại của mình.

Bạn tôi Janese Morter là người mà lần đầu tiên trong đời tôi nghe hát trong giáo đường. Tôi là khách mời của vị mục sư của cô vào chủ nhật ấy, và Janese cũng mới chuyển từ Phoenix qua Chicago. Cô đã ghi âm được một đĩa kinh phúc âm, và cô có một giọng hát có thể làm bay bổng lòng người.

Trong quá khứ, mỗi khi tôi mời được cô ấy, thì cô đều hát một bài ngay trước giờ nghỉ ăn trưa trong buổi hội thảo của tôi về đề tài “Chủ nhân – Nạn nhân”. Đó là một bài hát lấy từ trong bộ phim “Space Jam” của Michael Jordan và tựa đề thích hợp cho bài đó là “I Believe I Can Fly” (Tôi tin mình có thể bay cao). Trong khi giọng cô cao vút lên với bài hát, bạn có thể nghe thấy Janese không hề hát từ một thân phận nào mà là hát từ ngay chính tinh thần loài người. Người nào nghe cô hát cũng đều cảm thấy tinh thần mình xao động.

Bạn có tin bạn có thể bay bổng không? Nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy đa số người ta đều mơ được bay. Tận trong đáy lòng, chúng ta đều nghi ngờ ta không phải dính chặt vào mặt đất. Mặc dù chúng ta thường xuyên than vãn và “sắp quỵ”, chúng ta vẫn âm thầm mơ ước cuộc sống với động tác bay bổng đơn thuần. Điều này thường xuyên xảy đến trong giấc mơ vì trong mơ, cơ thể chúng ta biết được thật sự chúng ta muốn gì. Jimmy Cricket và Freud đều đồng quan điểm một giấc mơ là một ước muốn của con tim. Trái tim bạn biết thật sự mình là ai. Bạn là một thiên thần. Và như đã được trình bày một cách hết sức thơ mộng trong bài hát của Willie Nelson, bạn là một “thiên thần bay là là sát mặt đất”.

Cuộc sống với động tác bay bổng lên được mô tả bằng những từ về hành động. Và chính Buckminster Fuller đã nhận xét đầu tiên. “Tôi giống như một động từ”. Và trong câu nhận xét đầy uy lực đó, ông ấy đã nói lên một bí mật hết sức quý giá về tiềm năng con người. Những chủ nhân của lương tri nhận thức được họ là động từ – những từ đơn thuần chỉ về hành động. Những nạn nhân thì vẫn nghĩ họ là danh từ: vật thể, những vật thể ổn định.

Nhưng vật thể có tên gọi thân phận chỉ đơn thuần là một ảo tưởng. Chúng ta có thể thay đổi nó tuỳ thích. Một ví dụ như sau, cái “tôi” sẽ khác nhau ở trường hợp phải trả lời khi các con tôi nói “Ba ơi, có ông nào đó ở cơ quan IRS muốn nói chuyện với Ba” và trường hợp các con tôi từ ngoài cửa trở vào và nói “Ba ơi, có một bà tên Jennifer Lopez đến tìm Ba”. Đó là chữ “tôi” khác, vì cái mà các nạn nhân gọi là thân phận chỉ là một lịch sử các thói quen mà thôi.

Công trình nghiên cứu của Tiến sĩ Martin Seligman về tính lạc quan được rèn luyện kéo dài 20 năm, và ông ấy đã tập trung nghiên cứu trên nửa triệu người, cả người lớn và trẻ em. Ông ấy đã tìm ra và công bố một cách khoa học hai vấn đề: 1) Tính lạc quan giúp bạn làm việc gì cũng hiệu quả hơn, và 2) Tính lạc quan có thể có được qua rèn luyện.

Những khám phá trên củng cố thêm các kết quả nghiên cứu của những chuyên gia tâm lý đương thời khác đã xóa đi các điều mê tín xoay quanh nỗi lo sợ người ta không thể dạy con chó già học những trò biểu diễn mới. Thực tế là bạn vẫn có thể. “Con chó già” này, có thể kể bạn nghe thử một lần đây.

Những người đã tìm ra cách đạt đến và làm chủ tinh thần lạc quan sẽ nhanh chóng quan tâm đến mục tiêu hơn là quan tâm đến thân phận của họ. Họ thích sáng tác ra quyết tâm và tuân thủ các quyết tâm đó. Họ tự xem mình là những viên gạch tảng của một cuộc sống hạnh phúc.

Những người không kết nối được với cái tinh thần này sẽ không quan tâm nhiều đến các quyết tâm, thay vào đó, họ luôn giữ một thái độ bị mê hoặc quá đáng bởi cái thân phận được đặt quá cao của họ.

Chiếc thang máy đi lên từ địa ngục

Một người làm chủ sẽ thay đổi thân phận tức thì để giữ vững quyết tâm. Một nạn nhân sẽ từ bỏ quyết tâm để giữ lại thân phận của họ.

Khi các nạn nhân thảo luận về quyết tâm, họ xem đó như một cảm xúc chợt đến rồi lại đi, như trong câu nói “Tôi không cảm thấy có trách nhiệm với người đó như thường khi”. Và họ sẽ nói “Tôi cũng chỉ là tôi”, nhất là khi bạn chỉ cho họ thấy họ đang chối bỏ lời quyết tâm với người khác. Họ muốn thân phận phải đặt trên cam kết.

Sự trung thành mà chúng ta dành sai lầm cho thân phận đem lại chúng ta nhiều khổ đau và nhầm lẫn trong suốt cả cuộc đời.

Một người bạn lâu đời của chúng tôi vốn là một nhạc sĩ tài hoa và một nhà soạn nhạc đã gửi thư cho tôi sau khi tôi gửi cho ông ấy một cuộn băng ghi lại buổi hội thảo “Chủ nhân – Nạn nhân” của tôi. Những lời ông ấy nói là một minh chứng cho thấy con người ta có thể thay đổi nhanh như thế nào khi thấy sai lầm trong suy nghĩ trước. Đó không phải sau nhiều năm chữa trị và biến đổi; mà đó là sự thông hiểu có thể đến tức thì:

… Bạn đã nghe rõ tiếng than khóc thất vọng cuối cùng của tôi ừ nơi hoang dã và như tổ chức Chữ thập đỏ của tâm hồn, bạn đã đáp ứng… Tôi đã trải qua trọn một tuần ngồi trong văn phòng để nghe đi nghe lại giọng nói đối thoại trực tiếp với cái bản sắc của tôi, dạy cho tôi nhiều điều tôi muốn biết nhưng đã không biết, cũng như nhắc nhở tôi bao điều tôi đã biết nhưng “khi càng lớn tôi lại càng quên đi”. Không gì tác động lên tôi mạnh hơn là sự thông thái có tầm ảnh hưởng sâu xa của cái giá phải trả cho khuynh hướng “Tôi muốn là chính tôi”. Điều này chưa từng xảy đến với tôi cho đến khi được nghe anh nói to rằng thật ra không phải ai cũng muốn “là chính tôi” bằng mọi giá. Ngược lại, cái “tôi’ là tùy chọn. Điều này tạo ra khả năng để thay đổi cái “tôi” nhằm bảo đảm thực hiện sự quyết tâm, chứ không như tôi thường nghĩ theo chiều ngược lại. Tôi đã phải trả một cái giá cao không chịu nổi để được là “tôi”, mặc cho các quyết tâm của mình. Buổi hội thảo của anh tựa như chiếc thang máy đi lên từ địa ngục vậy.

Nếu bạn tự nhủ bạn có một thân phận thì chính bạn đã tự hạn chế tầm hoạt động. Khi bạn tự gán cho mình những từ như “e thẹn” hoặc “lười biếng” hoặc “hèn nhát” hoặc “vô tổ chức” thì xem như bạn đã tự khép lại khả năng thực hiện được những hành động phi thường. Bạn không muốn trở thành vĩ đại. Bạn đã tự dệt cho mình một cái kén để ẩn thân. Có thể bạn cầu mong một tình huống nào đó sẽ giải thoát cho bạn, nhưng vấn đề ở đây đơn giản là bạn không hiểu sức mạnh nằm ở đâu.

Sức mạnh không nằm bên ngoài đâu. Nó ở trong người bạn đấy.