Tôi không phải là một người bán hàng miệng lưỡi. Nhưng tôi rất thành công khi rao bán các buổi hội thảo “Chủ nhân – Nạn nhân” của tôi. Tôi nghĩ đó là nhờ sự phấn khích của tôi đối với đề tài này đã tức thì lan tỏa sang những người ngồi nghe tôi nói.

Nhưng đôi lúc, người ta – các trưởng phòng và giám đốc điều hành đang cố quyết định rèn luyện – lại không nắm bắt được ý nghĩa của tinh thần làm chủ này. Họ nghĩ đó ắt là một cách huấn luyện ‘nhẹ nhàng’ của Thời Đại Mới huyền bí, khiến nhân viên của họ tiếp xúc với các Thánh Gandhis bên trong họ và nhảy múa chân trần trong phòng, khiến họ không còn muốn cạnh tranh nữa.

Tôi muốn nêu cho các vị giám đốc này hiểu một lối ẩn dụ hay kiểu Mỹ về cạnh tranh mạnh mẽ để họ có thể đối chiếu.

Tôi đặt câu hỏi: “Bạn đã từng xem con của bạn chơi thể thao chưa?”

Họ gần như luôn trả lời là có.

“Vậy thì bạn hãy tưởng tượng cái cảm giác khi bạn xem con của bạn chơi. Giả dụ như bạn có một đứa con gái chơi trong đội bóng ném. Đó là cái cảm giác bạn có khi ngồi xem trận đấu, miệng luôn reo hò cổ vũ cho con gái bạn và đội bóng của nó. Bất chấp bạn có mệt mỏi như thế nào trước khi đến dự khán trận đấu. Cái cảm giác kia sẽ xóa tan đi tất cả nỗi mệt nhọc. Cái cảm giác ấy chính là tinh thần làm chủ, và bạn đã nhân danh con gái bạn để tạo ra cảm giác đó trong con người bạn. Bài giảng của tôi dạy các bạn nhân danh cuộc đời bạn để tạo ra cái tinh thần làm chủ nói trên”.

Vị giám đốc nọ lên tiếng: “Vâng, bây giờ, vui lòng chờ một phút. Vui lòng chờ. Khi tôi cổ vũ con gái tôi chơi bóng ném, đó là vì nó là con của tôi. Cảm giác tôi có là cảm giác mà bất kỳ người cha nào cũng có trong trường hợp đó. Nó tự nhiên đến.”

Tôi trả lời: “Không phải vậy. Đó là cảm giác bạn tự tạo ra. Đó là tinh thần làm chủ do bạn tạo ra. Cái năng lượng bạn dùng để cổ vũ bằng mồm cho đội bóng con gái bạn là tự thân sinh ra. Tất cả tinh thần đồng đội là như thế.”

Ông ấy lại nói: “Tôi không tin. Tôi nghĩ cảm giác đó đến với chúng ta một cách tự nhiên khi có con của chúng ta chơi ở đó. Khi nhìn máu thịt của chúng ta chơi.”

Tôi trả lời: “Ở đây không liên quan gì đến máu thịt cả. Nó chỉ liên quan đến mối gắn kết giữa tất cả chúng ta và tinh thần của mình mà thôi”.

Ông ấy nói: “Tôi không đồng ý”.

“Vậy thì, xin hỏi bạn câu này nhé. Nếu đứa con gái mà bạn luôn cổ súy bao năm nay rốt lại không phải là con gái của bạn thì sao? Có thể vợ của bạn có đầu óc khôi hài hơn bạn nghĩ. Bà ấy quên kể lại cho bạn nghe. Như thế, bạn đã cổ vũ cho đứa trẻ đó, là con của một người nào khác, bao nhiêu năm nay rồi! Vậy thì tất cả cái tinh thần ủng hộ đó từ đâu ra vậy?”

Tới lúc này thì vị giám đốc nọ không còn cảm thấy thoải mái nữa, nhưng cũng đã bước đầu chấp nhận ý tưởng đó. Điều tôi muốn ông ta nhận ra là bất kể thứ tinh thần gì có trong ta – tinh thần học tập, tinh thần đồng đội, tinh thần thuần túy – đều có thể đạt được thông qua chủ ý sáng tạo. Chúng ta là người thực hiện việc này.

Tôi hỏi vị giám đốc: “Nhà bạn có nuôi chó không?”

“Có. Chỉ là một con chó cún rất nhỏ, nhưng mọi người trong nhà đều thương nó”.

Tôi tiếp “Tốt. Điều gì sẽ xảy ra  khi bạn thấy con chó bạn băng qua đường và những người hàng xóm ném đá vào nó?”

“Những người hàng xóm đó sẽ hối tiếc vì việc này.”

“Được rồi. Vậy thì bạn đã có một tinh thần sở hữu khá mạnh mẽ đối với chú chó nhỏ của bạn. Tinh thần đó từ đâu ra? Không có tính di truyền, tôi nghĩ là như thế. Đó không phải là máu mủ mà ra”.

Ông ấy bắt đầu ngộ ra.

Gần đây, tôi có hỏi một người bạn mà anh ta nghĩ gì về quyền sở hữu, và đã nhận được một câu trả lời cực nhanh.

Fred Knipe là một nhà văn, diễn viên, nhà soạn nhạc, và một diễn viên hài trên truyền hình đã bốn lần đoạt giải thưởng Emmy; ông ta đã truyền đạt niềm vui của điều nực cười về cá tính con người thông qua ngòi bút và tính khôi hài của ông. Tuy nhiên, công trình mang tính sáng tạo nhất mà ông đã thực hiện lại liên quan đến việc định hướng cuộc đời ông. Trong khi đa số người ta tìm cách ổn định bằng một sự nghiệp an toàn bên trong một cái gì đó có thể dự báo trước thì Fred lại luôn đi theo lý trí của mình vào những vòng xoáy không ngừng lan tỏa của lối hành văn và diễn xuất không quy ước. Cứ mỗi năm trôi qua, anh ấy lại tăng cường năng lực sở hữu con đường tạo dựng sự nghiệp cho riêng mình.

Anh nói: “Sở hữu một cái gì đó có nghĩa là công bố cái đó thuộc về anh. Là phải bố cáo nó. Là xem nó là một phần của những gì anh coi trọng và sẽ bảo vệ. Đó có thể là một cuộc hôn nhân, một tình bạn, một tay nghề khéo, một cuộc phiêu lưu, một thành công, một sai lầm. Chúng ta có thể sở hữu các giá trị của mình bằng cách công bố chúng. Chúng ta có thể sở hữu cuộc đời mình, thay vì nói rằng nó phụ thuộc vào số phận”.

Khi bạn bắt đầu nhận ra cái sức mạnh trong việc sở hữu sự vật bằng tinh thần – trong việc sở hữu chúng một cách thật sáng tạo – thì bạn có thể làm chủ được ngày càng nhiều tình huống lẫn sự vật. Bạn sẽ không muốn nghĩ rằng cuộc đời mình nằm trong tay số phận. Rất nhiều điều kiện ngoại quan trong bạn dường như phụ thuộc vào số phận, nhưng như thế thì đã sao nào? Bạn sẽ không thể nghĩ ra một tình huống nào mà bạn không thích, một khi bạn đã quyết định dùng lý trí của mình để suy xét nó.

Một khi đã làm chủ được năng lực và tinh thần của mình, bạn sẽ nhận ra tính tích cực của việc nhận lấy trách nhiệm. Trách nhiệm đã bị gán cho một cái danh xấu. Chúng ta đã gắn kết nó với tội lỗi và trưng phạt. Nhưng trách nhiệm thật tuyệt vời nếu ta nghĩ về nó với một trình độ nhận thức cao hơn. Trách nhiệm thật mạnh mẽ, nếu ta suy luận theo hướng tích cực. Đó là khả năng lựa chọn cách phản ứng của chúng ta. Nó là năng khiếu phản vệ của chúng ta, cái ‘khả năng phản vệ’ của ta.

Khi bạn học cách nhận trách nhiệm để đạt một mục đích nào đó, bạn sẽ đạt đến mục tiêu gần như tức thì. Khi bạn học cách hoàn toàn làm chủ một vấn đề, vấn đề đó sẽ không còn cơ may tồn tại. Nhưng vì chúng ta quá e ngại mặt tiêu cực của trách nhiệm, chúng ta đã để vuột mất niềm vui trọn vẹn khi rèn luyện thời gian phản ứng nhanh.

Sự rộn ràng của một phản ứng nhanh

Tập trung tuyệt đối là chìa khóa dẫn đến tất cả thành tựu vĩ đại của con người. Ngược lại, sự xao nhãng, là kẻ thù của mọi thành đạt. Hãy ghi tư tưởng này lại vì nó có thể thay đổi cả đường bạn: Sự xao nhãng là kẻ thù của mọi thành đạt.

Trong bất kỳ hoạt động nào, sự xao nhãng đều là kẻ thù. Điều này đúng với việc nấu ăn, sinh hoạt, tình dục, lái xe, chơi gôn, làm vườn, sơn quét, tất cả mọi việc.

Giành lấy quyền làm chủ là hình thức tập trung cao độ nhất. Đó là ý chí đưa tất cả những gì bạn có theo đúng tình hình. Để sống trong hiện tại. Khi bạn làm như thế, tinh thần của bạn sẽ được đánh thức để hòa cùng với bạn trong niềm vui.

Quá nhiều người xa lạ trong đêm

Hôm nọ, một bà kể tôi nghe bà rất bối rối vì phải ngồi đánh bài cả buổi chiều và tối chủ nhật với một số bạn khi bà thật lòng chỉ muốn ở bên cạnh con gái mình.

Tôi hỏi: “Tại sao bà không nói ‘Không’ với đám bạn của bà?”

“Tôi không muốn làm tổn thương tình cảm của họ. Họ đã nói với tôi từ tuần trước, nhưng tôi không thực hiện được vì bà dì của tôi bị bệnh nên tôi phải đến trực bên bà”.

“Cuối tuần rồi, bà có thích chơi bài không?”

“Có, vì con gái tôi đi tỉnh.”

“Vậy tại sao bà không chơi?”

“Vì bà dì của tôi bị bệnh, vì không có ai đến trực bên bà ấy”.

“Tại sao vậy?”

“Chồng của dì tôi đi chơi gôn xa chỉ có thể trở về vào hôm sau”.

“Tại sao bà không nói ‘không’ với bà dì?”

“Tôi không muốn xúc phạm bà dì.”

“Vậy bà chấp nhận hy sinh tình cảm của bà với con gái, để khỏi phải nói tiếng ‘không’?”

“Tôi được giáo dục đừng bao giờ làm tổn thương người khác. Tối nọ, có một ông cố vấn pháp luật qua điện thoại gọi đến trong giờ ăn, và tôi phải rời bàn ăn và nói cho với ông ta suốt nửa tiếng đồng hồ, vì tôi không thể ngưng ngang. Nhưng sau đó, tôi cảm thấy buồn vì cả gia đình đã phải ăn tối mà không có mình. Trong lúc đó, tôi đang phải nói chuyện với một người không quen”.

“Người đó có quan trọng đối với bà hơn gia đình bà không?”

“Dĩ nhiên là không”.

“Vậy tại sao bà không trả lời ông ta như vậy và quay trở lại bàn ăn?”

“Tôi không thể thô lỗ như vậy. Tôi không thể cúp máy với ông ta. Tôi sẽ không bao giờ cúp máy với bất cứ ai. Đó không phải là cách tôi được giáo dục”.

“Bà đã cúp máy với cả gia đình bà. Bà luôn luôn cúp máy với những người thân quan trọng của bà. Hãy nhìn lại đi. Hãy bắt đầu nói tiếng ‘không’. Nói cả ngày. Không, không, không, không, không! Hãy quan tâm trở lại cuộc sống của bạn!”

Tôi là một ống dẫn nước tưới trong vườn

Cuộc đời tôi không phương hướng và gặp cảnh khó khăn về tài chính trong nhiều năm liền. Vấn đề chính của tôi là thiếu vắng quyền làm chủ. Tôi đã bị xao nhãng bệnh lý. Tức thời đồng loạt trong tôi, nhiều việc cùng tiến hành. Tôi có quá ít tính kỷ luật và phương hướng (thật ra chỉ là một thứ) nên để tư tưởng vung vãi khắp nơi. Nhận thức của tôi tựa như một ống dẫn nước tưới trong vườn mà vòi được vặn về mức phun sương: nghĩa là không tập trung, không bắn mạnh.

Một ngày, tôi nghĩ đến cả ngàn việc khác nhau. Các cảm xúc của tôi đều trong tầm kiểm soát. Bất cứ lúc nào có cảm xúc đến, lập tức có lý trí của tôi. Tôi là một con người đãng trí nhất trên hành tinh này. Thân tôi trải rộng độ trở nên mỏng tanh, bạn có thể nhận thấy khi nhìn vào thân tôi đây.

Vì phải nghĩ cả ngàn việc khác nhau một ngày, cuộc đời tôi đâm ra kiệt quệ. Tôi như một nhà triệu phú gửi tiền vào cả triệu ngân hàng khác nhau, mỗi nơi chỉ gửi một đô la. Sống theo lối đó là một dạng vô kỷ luật đến độ bất cứ điều gì cũng có thể làm bạn phân tâm. Bạn không thể nói không với bất cứ việc gì.

Tôi từng nghe nhiều lời than vãn của những người tôi có dịp huấn luyện và cùng làm việc chung, họ cũng trải qua những cuộc sống luôn bị phân tâm như tôi. Tưởng như họ sắp chết vì cả ngàn thứ lặt vặt làm xao lãng, họ đang chảy máu do cả ngàn vết cắt li ti. Họ sống một cuộc đời thường xuyên bị kiệt sức vì những đòi hỏi của người khác, một cuộc đời mà họ chưa từng học để nói tiếng không.

Khả năng để bạn tự tạo ra con người mà bạn muốn trở thành sẽ tùy thuộc vào ý chí bạn có muốn phát triển một bó cơ ít sử dụng, được gọi là ‘Cơ Không’. Nếu bạn không bao giờ sử dụng bó cơ này, thì lúc khẩn cấp nó sẽ không vận động theo yêu cầu của bạn. Nó sẽ trở nên quá yếu đuối để vận động. Bất cứ yêu cầu nào từ đồng nghiệp hay thân nhân nào cũng sẽ lôi kéo bạn ra khỏi cuộc sống của bạn.

Trước hết, hãy gập lại bó “Cơ Có” (Yes Muscle)

Bí quyết để phát triển bó “Cơ Không” là hãy phát triển bó “Cơ Có” trước. Nếu bạn nói có, được, vâng trước với những thứ quan trọng đối với bạn thì việc nói không với những thứ không quan trọng sẽ ngày một dễ dàng hơn.

Lập một danh sách các mục tiêu và các việc ưu tiên trước là một hình thức nói có với những thứ quan trọng đối với bạn. Khi bạn đã tập được thói quen dành riêng giờ giấc đặc biệt để làm những việc bạn yêu thích và để gần gũi những người bạn yêu thích, thì việc nói không với những người muốn chen ngang vào trở nên rất dễ dàng. Cuộc đời là một màn khiêu vũ. Bạn đừng bỏ qua trò khiêu vũ nhé.

Nếu như bạn đã dự định cả một tuần lễ trước để dẫn con trai đi ăn trưa và xem phim vào ngày thứ bảy, thì không có vấn đề gì nếu bạn nói không với ai đó yêu cầu bạn đến giúp họ dọn nhà. Bạn chỉ cần nói “Tôi đã hứa với đứa con trai nhỏ của tôi, nên không thể thất hứa được” và họ sẽ hiểu.

Chuyện lộn xộn sẽ bắt đầu khi bạn không xây dựng được các mục tiêu, kế hoạch hoặc quyết tâm và những người bạn không hề quan tâm đến chiếm hết thời gian của bạn. Bạn không thể nói không với họ vì bạn cũng chưa hề nói có với điều gì khác cả.

Giá trị lớn nhất của việc lập kế hoạch là nó tạo điều kiện để bạn sống cuộc đời của riêng bạn. Nó cho phép bạn tự cải tạo không ngừng để có được sức mạnh và sự tập trung. Nó đặt bạn trở lại vị trí tráhc nhiệm. Nó cho phép bạn tập trung hơn vào những việc quan trọng nhất đối với bạn. Nhờ đó bạn không phải đi loanh quanh mà hát bài Broadway “Tôi chỉ là một đứa con gái không thể nói không“.

Bạn hãy tự hỏi những câu sau đây: Mục tiêu nào là quan trọng đối với tôi? Tôi dành bao nhiêu thời gian cho nó? Ai là người quan trọng đối với tôi? Tôi đã dành cho họ bao nhiêu thời gian?

Chúng ta sẽ trở thành điều mà ta tập trung suy nghĩ đến. Việc tái tạo phải bắt đầu bằng một kế hoạch tái tạo. Bản thân việc lập kế hoạch là ưu tiên hàng đầu của bạn. Mỗi ngày, bạn hãy tách ra một khoảng thời gian riêng để tư duy và lên kế hoạch. Ban đầu, việc này trông thật kỳ dị. Tựa như bạn “không làm gì cả”. Nhưng thật ra, bạn đang làm việc đấy. Bạn sẽ bắt đầu thu hoạch nhiều lợi ích hơn những gì bạn dự kiến. Thời gian lập kế hoạch không hạn chế và đầy sáng tạo, bạn không thể hình dung trước bạn sẽ khám phá ra điều gì. Đó là lý do phần đông không ai làm. Lo sợ cái không biết. Nhưng không bao lâu, bạn sẽ hiểu ra rằng điều không biết ở về phía bạn. Nó sẽ không chống lại bạn. Nó ở những nơi mà mọi điều tốt sẽ đơm hoa kết trái.