Thử tưởng tượng rằng ứng khẩu là một trò chơi điện tử. Trò chơi này có bốn mức khó, và bạn phải vượt qua từng mức một. Sau khi hoàn thành ba mức đầu tiên, bạn sẽ trở thành một diễn giả ứng khẩu rất giỏi, nhưng chỉ sau khi bạn vượt qua mức cuối cùng là mức bốn, bạn mới có thể trở thành một trong những diễn giả ứng khẩu giỏi nhất thế giới. Bạn đã sẵn sàng chơi chưa? Hãy bắt đầu nào.

Mức 1: Nói trong khoảng thời gian 2 phút

Ở mức này bạn cần vượt qua được trạng thái đóng băng não, đây là lúc tâm trí bạn trống rỗng và bạn trở nên tự tin đến mức có thể dễ dàng nói về bất cứ chủ đề nào trong vòng 2 phút mà không cần chuẩn bị.

Mức đầu tiên là bước cơ bản nhưng cũng chính là bước nền tảng, ở mức này, mục tiêu duy nhất của bạn là nói về bất kỳ điều gì đó trong thời gian 2 phút. Đừng lo rằng liệu những điều bạn nói có hợp lý hay không. Đừng lo về cấu trúc hay bố cục. Mục tiêu duy nhất là nói để lấp đầy 2 phút.

Bạn đã bao giờ chứng kiến những diễn giả bị ngắc ngứ và xấu hổ khi trả lời một câu hỏi ứng khẩu chưa?

Những diễn giả đó chưa vượt qua được mức 1. Dù bạn có kinh nghiệm đến đâu, nếu bạn đang luyện tập để hoàn thiện mức 1, hãy quên chất lượng bài nói của bạn đi và đơn giản là lấp đầy khoảng thời gian đó bằng từ ngữ.

Một khi bạn cảm thấy thật thoải mái khi thực hiện mức 1, bạn sẽ không bao giờ sợ phải nói ứng khẩu nữa vì bạn biết rằng dù được hỏi gì đi nữa, bạn vẫn sẽ tìm ra từ ngữ để trả lời câu hỏi bằng cách nào đó. Các mức khác sẽ đảm bảo tính ngoạn mục cho câu trả lời của bạn, nhưng trước tiên, bạn cần loại bỏ nỗi sợ rằng bạn sẽ không tìm ra được lời nào để nói khi bạn cần.

Bạn chỉ có thể ăn một con voi bằng cách ăn từng miếng một. Điều này cũng đúng với ứng khẩu. Trước khi bạn làm chủ được một mức nào đó, đừng cố chuyển qua mức tiếp theo và bị lẫn lộn giữa quá nhiều kỹ thuật cùng một lúc. Chỉ khi nào bạn đã hoàn toàn tự tin với mức 1, khi đó bạn mới nên bước sang mức 2.

Mức 2: Thêm vào cấu trúc và ý nghĩa

Khán giả của bạn chỉ có thể ghi nhớ các thông tin và nắm được suy nghĩ của bạn nếu bạn nói có hệ thống, ở mức độ cao, bài phát biểu của bạn nên có một đoạn mở bài, thân bài và kết luận, ở mức này, bạn cần sử dụng được các sườn bài một cách dễ dàng để hệ thống câu trả lời của bạn. Ngoài ra, bài phát biểu của bạn nên hỗ trợ một luận điểm nào đó và khán giả nên hiểu rõ được điều bạn nói. Khi luyện tập ở mức này, đừng chú ý tới ngôn ngữ cử chỉ, giọng nói hay giao tiếp bằng ánh mắt. Bạn sẽ có cơ hội luyện tập tất cả các điều trên ở mức 3.

Mức 3: Truyền tải

Đa số các kỹ thuật truyền tải hay được sử dụng trong các bài diễn văn dài đều có thể áp dụng được với ứng khẩu, ở mức 3, bạn nên luyện tập cử chỉ, cách tạm ngừng, giao tiếp bằng mắt, giọng nói và các kỹ thuật truyền tải khác. Mục tiêu của mức này là làm sao phát triển được khả năng truyền tải một bài phát biểu ứng khẩu với sức mạnh, nhiệt huyết và sức thu hút. Sau khi đã hoàn thành mức 3, mọi câu trả lời ứng khẩu của bạn sẽ được khán giả tiếp thu tốt.

Mức 4: Bước ngoặt

Nếu bạn cảm thấy thoải mái với cả ba mức đầu tiên, bạn đã trở thành một diễn giả ứng khẩu cấp cao rồi đấy. Xin chúc mừng! Tuy nhiên, để tiến tới mức có thể khiến người nghe ghi nhớ các bài phát biểu của bạn sau nhiều năm, bạn cần phải hoàn thiện mức 4.

Có nhiều diễn giả ứng khẩu giỏi, nhưng rất ít người xuất sắc. Nếu bạn tham dự một cuộc thi ứng khẩu, mọi đối thủ cạnh tranh đều sẽ là những diễn giả giỏi, nhưng mức 4 chính là mức tạo ra sự khác biệt giữa người thắng cuộc và những thí sinh còn lại. Nếu bạn thấy có người vẫn nhớ câu trả lời ứng khẩu của bạn sau nhiều năm, điều đó có nghĩa là bài phát biểu của bạn đã đạt đến mức 4.

Nếu câu trả lời của bạn quá hiển nhiên và không thể hiện được góc nhìn độc đáo đối với câu hỏi, nó sẽ gây nhàm chán và người ta sẽ quên lời nói của bạn một cách nhanh chóng. Khán giả của bạn không thể tập trung vào bất kỳ điều gì làm họ chán. Bạn cần tránh đưa ra những câu trả lời dễ đoán và tạo ra bước ngoặt cho bài phát biểu của mình (sự chuyển hướng bất ngờ).

Ví dụ, giả sử bạn được hỏi rằng: “Bạn sẽ đi đâu trong kỳ nghỉ tới và tại sao?” Trước tiên, hãy nghĩ về những câu trả lời hiển nhiên nhất mà đa số mọi người sẽ trả lời, chẳng hạn như “Tôi muốn sang Mexico và dành chút thời gian ở bãi biển vì tôi đã quá mệt mỏi với công việc và cần được thư giãn”, “Tôi muốn đi trượt tuyết ở Canada cùng gia đình. Được trượt tuyết và dành thời gian bên gia đình sẽ cho tôi kỳ nghỉ tuyệt vời nhất” hoặc “Tôi sẽ du lịch vòng quanh châu Âu vì tôi thích ngắm cảnh và gặp gỡ những người mới.”

Đối với một cuộc đối thoại cá nhân, những câu trả lời như vậy là chấp nhận được, nhưng bạn không thể trả lời như vậy nếu bạn muốn câu trả lời ứng khẩu của bạn đạt tới mức 4. Khán giả không quan tâm đến kỳ nghỉ của bạn mà họ quan tâm đến thông tin giá trị họ có thể nhận được thông qua câu trả lời của bạn. Giá trị ở đây là trải nghiệm độc nhất của bạn, khả năng gây cười hoặc quan điểm khác thường.

Khi bạn đã quyết định được câu trả lời hiển nhiên nhất là gì, hãy hướng bài nói của bạn theo một hướng hoàn toàn khác.

Ví dụ: “Tôi muốn dành toàn bộ kỳ nghỉ của mình ở cơ quan…” “Tôi muốn vào tù trong 2 tuần…”, “Mọi ngày trong đời tôi đều là kỳ nghỉ vì…” “Tôi muốn bay lên mặt trăng cùng Ricky Martin trong 1 tuần…” hoặc “Tôi muốn tàng hình trong suốt kỳ nghỉ của mình để…” Các đoạn mở đầu của câu trả lời khá bất thường nhưng chúng sẽ lôi cuốn khán giả và khiến họ tiếp tục lắng nghe.

Thực sự có rất ít diễn giả ở mức 4, nhưng để đạt đến mức này hoàn toàn không khó. Khi bạn nói trước khán giả, đó không còn là một cuộc đối thoại cá nhân nữa và mục tiêu của bạn không phải là nói những gì bạn thực sự nghĩ mà là truyền tải giá trị.

Hãy sáng tạo, tránh những hướng đi dễ đoán và người ta sẽ ghi nhớ những gì bạn nói sau nhiều năm. Họ sẽ mong đợi từng bài ứng khẩu của bạn. Tại sao ư? Bởi vì họ sẽ nghĩ rằng: “Diễn giả này thật tuyệt vời. Mình rất mong đợi để được nghe những gì anh ta nói lần này.” Khi bạn chọn hướng đi khác so với những người còn lại, mọi người sẽ chú ý đến bạn.