Linh Hồn Của Tiền
THẾ GIỚI BẠN-VÀ-TÔI VẪN ĐANG HIỆN HỮU
Đó là vào cuối những năm 1970 khi tôi được nghe Buckminister Fuller mô tả tầm nhìn của ông về một thế giới bạn-và-tôi, nơi tất cả chúng ta đều biết và sống với sự thực rằng có đủ cho tất cả mọi người, và không ai là bị bỏ rơi. Vào thời điểm đó, đây là một mong đợi rất đỗi thực tế, bởi như ông đã chỉ ra, thật sự đã có đủ lương thực, tài nguyên để đảm bảo sự sống cho tất cả mọi người. Thách thức ở đây, theo ông, chính là tất cả các thể chế và hệ thống của chúng ta – cả về chính trị, quản lý nhà nước, y tế, giáo dục, kinh tế, và đặc biệt là hệ thống tiền tệ – đã được xây dựng dựa trên quan niệm về sự thiếu thốn, rằng thế giới này không có đủ cho tất cả mọi người và sẽ có ai đó phải bị gạt ra rìa.
Bucky đã tiên đoán rằng sẽ phải mất từ 25-35 năm để những hệ thống và thể chế lệch lạc dựa trên quan niệm về sự thiếu thốn – cái mô hình thế giới quan bạn-hoặc-tôi đó – sụp đổ. Ông cảnh báo rằng quá trình này sẽ gây xáo trộn, rối loạn, thậm chí gây biến động lớn, nhưng một khi sự biến đổi hoàn tất, thì một thế giới mới sẽ bắt đầu xuất hiện: một thế giới nơi chúng ta trân trọng sự đầy đủ, sáng suốt bảo tồn và giữ gìn, nơi chúng ta sống trong môi trường của sự sung túc, đầy đủ cho tất cả mọi người – một thế giới của bạn-và-tôi.
Đây là một khoảng thời gian biến động đáng sợ, và tiền dường như là nguyên nhân của hầu hết các cuộc xung đột, thảm họa, hoặc khủng hoảng trên thế giới cũng như trong mọi mặt của cuộc sống của chúng ta. Đó là một quãng thời gian đặc biệt căng thẳng và đầy thách thức trong cuộc sống chúng ta với tiền bạc. Chúng ta lo lắng sẽ bị thất nghiệp và không kiếm được việc làm mới trong một thị trường việc làm ngày càng thu nhỏ lại và một nền kinh tế suy thoái. Chúng ta lo không biết mình có đủ tiền để duy trì một gia đình, hoặc nuôi nấng, giáo dục con cái như mong muốn, và để an dưỡng tuổi già hay không. Chúng ta lo lắng khi đất nước phung phí sức người và của cải vào chiến tranh. Một mặt, chúng ta bất an về nạn khủng bố luôn cận kề, và mặt khác lại lo lắng về chi phí leo thang chóng mặt dành cho việc tăng cường các biện pháp an ninh xuất hiện ngày càng nhiều ở mọi ngõ ngách, trong khi chẳng phải ai cũng cảm thấy an toàn hơn.
Trên nhiều khía cạnh tình hình xấu hơn những gì chúng ta muốn nghĩ tới: nạn khủng bố, chiến tranh, bạo lực, trả đũa, và những đòn trừng phạt diễn ra trên khắp thế giới, nhiều giống loài đang trên đà tuyệt chủng với tốc độ chưa từng thấy, việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch làm mất đi sự cân bằng nhiệt độ toàn cầu; khoảng cách rõ rệt giữa những người nắm trong tay tài nguyên dư dật với những người có rất ít hoặc không có dường như đang ngày càng rộng ra; tệ tham nhũng và lòng tham ngày càng trở nên gay gắt và phổ biến, ngay cả đối với những người vốn đã có không biết bao nhiêu là tiền bạc, của cải, quyền lực và địa vị.
Nhưng đồng thời, tình hình cũng tốt hơn những gì chúng ta có thể hy vọng. Hàng trăm triệu người vẫn đang miệt mài làm việc, họ nhìn ra những thách thức và giải quyết chúng trên mọi cấp độ. Đã có vô số những tổ chức và sáng kiến được đưa ra trên thế giới nhằm giải quyết những nhu cầu cơ bản của toàn nhân loại và thế giới. Hoạt động của các tổ chức dân sự và công dân ở các nước trên khắp thế giới đang ngày càng mạnh mẽ, rõ nét, và tích cực hơn bao giờ hết. Mạng Internet trong chớp mắt kết nối hàng tỷ người, và chúng ta đang tận dụng sự liên kết này hiệu quả và thiết thực, tạo ra những mối hợp tác và cộng tác chưa từng thấy. Sự bùng nổ phương tiện giao tiếp này đã thức tỉnh mối liên hệ gần gũi, tự nhiên trong chúng ta và giúp chúng ta ý thức được rằng chúng ta có liên hệ với nhau. Nó cũng góp phần tạo điều kiện cho những cuộc đối thoại toàn cầu về những vấn đề quan trọng đang ảnh hưởng đến tất cả chúng ta. Ý thức và nhận biết về vấn đề sinh thái thấm dần vào mỗi quốc gia, thôn làng, thể chế, và dân tộc trên thế giới.
Chúng ta đang dần ý thức được về vấn đề nhân quyền và bình đẳng giới, đặc biệt là về quyền lợi và sự trỗi dậy của nữ giới, cũng như ý thức được rằng tiếng nói cùng với sự lãnh đạo của phụ nữ cũng là một loại nguồn lực đáng kể trong mọi khía cạnh của đời sống xã hội. Hơn hai phần ba dân số thế giới sống dưới các chính thể dân chủ; điều này đã mang lại cho một tỷ lệ người lớn chưa từng thấy trong lịch sử nhân loại – bao gồm cả phụ nữ và những người da mầu – một cơ hội được nói lên tiếng nói quyết định tương lai của chính mình.
Sự lan tỏa của làn sóng năng lực tinh thần trên khắp thế giới đã góp phần làm tăng thêm sự hiện hữu của khía cạnh tâm linh trong đời sống hàng ngày của con người, ở nơi làm việc, trong gia đình, và cả trong những cuộc đàm đạo mang tính trí tuệ ở bất kể những nơi nào con người còn trăn trở về cách sống, cách làm người. Các cộng đồng tôn giáo cũng ngày càng nhận thấy rõ hơn món quà mà sự phong phú mang lại, và dần chuyển sang tôn trọng các tôn giáo khác. Liên minh Pachamama cùng nhiều cộng tác viên và tổ chức khác đang tích cực bảo vệ những khu đất rừng nhiệt đới nguyên sinh cùng những người dân sinh sống nơi đây; nhờ đó tiếng nói của những người dân bản địa đã trở thành một thứ tiếng nói có trọng lượng, mang những tri thức cổ xưa được bắt nguồn từ những quy luật tự nhiên đến với những hội nghị và hội đồng của các nhà hoạch định chiến lược toàn cầu.
Các loại thuốc thay thế hoặc bổ trợ ngày càng phổ biến và được chấp nhận trên đất Mỹ, mở ra những tầm nhìn mới, khác so với phương pháp chữa bệnh truyền thống trên khắp thể giới. Tại nhiều nước, những hình thức tiền tệ bổ trợ, từ hàng đổi hàng cho đến hình thức trao đổi tài nguyên kinh tế phức tạp hơn, đã giúp con người chia sẻ với nhau mà không cần đến hệ thống tiền tệ truyền thống.
Cách đây 25 năm, Dự án Xóa đói cùng triết lý của nó đã từng bị chế nhạo, nay lại trở thành một kiểu mẫu cho các nhà hảo tâm cũng như các chương trình kiểu mới thúc đẩy sự tự lực cánh sinh ở con người, giúp cho họ trở thành những người có khả năng quyết định tiến trình phát triển của chính mình. Con số thống kê thương tâm về số lượng người chết đói vào năm 1977 là 41.000 người một ngày – nay đã giảm đi một nửa, chỉ còn dưới 20.000 người một ngày, và con số đó đang tiếp tục giảm xuống ngay cả khi dân số thế giới đang tăng lên. Một sự tiến triển đang diễn ra.
Những công ty khai thác dầu lớn như Shell và British Petroleum đã đổi tên thành các “công ty năng lượng” và xác định rằng họ sẽ ngừng khai thác năng lượng hóa thạch và hoàn toàn chuyển sang lĩnh vực năng lượng tái sinh trong vòng 30 năm tới.
Những tổ chức hoạt động xã hội tầm cỡ quốc tế mới ra đời như Hãy trả tự do cho trẻ em, Thanh niên vì môi trường trong sạch, Những người tiên phong vì thay đổi, cùng hàng trăm tổ chức khác đang khích lệ và tạo cảm hứng cho những người trẻ tuổi trên khắp thế giới đón nhận một cách tư duy mới, năng lực lãnh đạo mới, nhằm giải quyết những thách thức chúng ta đang đối mặt.
Như Paul Ray và Sherry Anderson đã chỉ ra trong cuốn sách The Cultural Creatives (Những người sáng tạo văn hóa): Năm mươi triệu người có thể thay đổi thế giới như thế nào, hàng triệu người “đã đón nhận một thế giới quan hoàn toàn mới… một bước tiến lớn trong nền văn minh của chúng ta. Thay đổi thế giới quan đồng nghĩa với thay đổi những gì chúng ta cho là sự thực… thay đổi giá trị, những điều ưu tiên cơ bản trong cuộc sống chúng ta; thay đổi về lối sống, về cách chúng ta sử dụng thời gian và tiền bạc; và thay đổi về phương kế sinh nhai, cách mà chúng ta kiếm tiền ngay từ đầu.”
Giai đoạn này không chỉ có sự thay đổi. Đây là giai đoạn của sự biến đổi, và biến đổi đến không phải từ sự thiểu thốn mà là trên nền tảng của những khả năng, trách nhiệm, và sự đầy đủ. Theo như nhà bản thể học chiến lược Werner Erhard, một người nhìn xa trong rộng, thì “Sự biến đổi không phủ định những gì đi trước; chính xác hơn, nó làm những điều này trở nên trọn vẹn. Tạo nên bối cảnh một thế giới dành cho tất cả mọi người không chỉ là một bước tiến trong lịch sử nhân loại; đó chính là bối cảnh mà từ đó lịch sử của chúng ta trở nên có nghĩa.”
Trong cuộc Đối thoại Tâm giao với Đức Đạt Lai Lạt Ma, nhờ cuộc đàm đạo về những trở ngại và thách thức, cơ hội và khả năng chúng tôi sẽ đối mặt trên những nẻo đường khác nhau của mỗi người, mà bản chất công cuộc của chúng tôi – của tất cả mọi người ở khắp mọi nơi – dần trở nên sáng tỏ. Như một đồng sự của tôi đã nói, nhiệm vụ của thế hệ chúng ta là tiễn đưa cái chết của những hệ thống và thể chế cũ không còn vững chắc và bà đỡ cho sự ra đời của những hệ thống mới và những trạng thái tồn tại mới vững chắc hơn. Tiễn đưa những hệ thống đã tới hạn và không vững chắc ở đây không có nghĩa là giết chết chúng, mà đúng hơn là chứng kiến sự tan rã của chúng với một lòng cảm thương và tình thương yêu, để sau đó cũng với một tình thương yêu và lòng thương cảm tiếp tục là bà đỡ cho sự ra đời và phát triển của những thể chế, hệ thống, bối cảnh, và bộ máy có khả năng truyền sức mạnh và khẳng định những phương thức tồn tại vững chắc. Những phương thức này dựa trên nền tảng của sự thấu hiểu và chân lý về một thế giới đầy đủ, nơi mà con người ai ai cũng có thể phát triển, không phải hy sinh một số người này vì một số người khác, mà là tất cả hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau. Mối quan hệ của chúng ta với tiền có thể trở thành điểm khởi đầu cho sự biến đổi của mỗi chúng ta. Chúng ta cùng một lúc có thể hài hòa tiền bạc và linh hồn, và “cùng tồn tại tích cực” với tiền bạc, như Alan Slifka, một nhà đầu tư chuyên nghiệp, nhà hảo tâm, và cũng là một người bạn của tôi đã nói: “Vấn đề ở đây là việc hài hòa những tài sản vô hình với những tài sản hữu hình. Chúng ta sẽ mở ra những cơ hội để sử dụng tiền hoàn toàn khác nếu có đủ dũng khí để nhìn nhận những khả năng.”
Bạn có thể dùng phím mũi tên để lùi/sang chương. Các phím WASD cũng có chức năng tương tự như các phím mũi tên.