“Trí tưởng tượng còn quan trọng hơn cả hiểu biết. ’’

— Albert Einstein

Trong những năm tháng nỗ lực hết sức để học tiếng Anh, ngay cả lúc tôi làm tốt nhất, cũng không bao giờ là đủ tốt. Tôi luôn nói sai thời điểm, hoặc nói đúng nhưng thời gian lại không đúng. Những lúc như vậy, tôi thường bối rối và thần người ra đó, nghĩ tới nghĩ lui: “Trời ơi, làm sao mình có thể nói những lời ngớ ngẩn như thế! Mình đúng là một con ngốc!” Mấy ngày tiếp theo, trong đầu tôi vẫn cứ diễn đi diễn lại cái cảnh tượng đó, liên tục không dứt.

Ở bất cứ nơi nào, tôi đều có thể thấy người giỏi hơn mình. “Người giỏi ăn nói hoạt bát thế kia. Tại sao mình không thể làm được như vậy?’’, “Cô gái này là một chuyên gia tài chính, làm sao mình có thể bắt kịp với cô ấy?’’ Một việc dù tôi có làm tốt đến mấy chăng nữa, thì trong lòng vẫn luôn có một giọng nói nhỏ phát ra, rằng tôi làm rất tệ. Nếu một việc tôi làm có 100 người khen ngợi mà chỉ có ba người chê, thì tôi vẫn chỉ đau đáu quan tâm đến mấy lời chê ấy. Tôi xứng đáng là địch thủ tồi tệ nhất của mình.

Chuyên gia tâm lý gọi hiện tượng này là “nghiền ngẫm” (ruminating), và cho rằng phụ nữ càng dễ hình thành thói quen tư duy này hơn nam giới. Tôi tin điều này. Khi chúng ta nhìn thấy những vụ bê bối tình dục và scandal kinh tế bẩn thỉu, khiến người ta phải lợm họng, nhân vật chính trong những vụ án ấy rất ít khi là phụ nữ. Vì sao vậy? Đầu tiên, rất ít khi xuất hiện phụ nữ vô liêm sỉ như vậy. Phụ nữ chúng ta luôn luôn tự điều chỉnh bản thân, không bao giờ để cho bản thân và gia đình phải mang tiếng xấu.

Đây đương nhiên là chuyện tốt. Nhưng đồng thời, chúng ta cũng cần phải tránh việc quan tâm đến dư luận quá mức cần thiết, nếu không bạn sẽ tự dày vò bản thân đến chết vì những lỗi quá ư nhỏ nhặt.

Đừng làm cho chúng ta trở thành kẻ thù tồi tệ nhất của mình, mà hãy là người bạn tốt nhất của mình. Điều này có nghĩa rằng, phải đối xử tốt với bản thân, hãy vui vẻ hân hoan vì sự trưởng thành của chúng ta, vì mỗi thắng lợi nhỏ mà chúng ta đạt được mỗi ngày trên đường chúng ta đi. 

Cuộc đua: Tiền bạc và quyền lực

Tôi lớn lên trong những năm 80 của thế kỷ XX, chính vào những năm tháng được gọi là “Hai thập kỷ tham lam” của nước Mỹ. Đây là thời kỳ kinh tế Mỹ phát triển vượt bậc, nhu cầu của người tiêu dùng tăng vọt, người người đều theo đuổi những món “đồ chơi người lớn” – xe hơi, du thuyền, túi xách LV…; khẩu hiệu phổ biến trên phù hiệu và áo phông là: “Người ngồi trên nhiều đồ chơi nhất lúc chết là người chiến thắng.” 

Thời đó, tôi là một sinh viên trẻ có óc quan sát nhưng lại thiếu khả năng tự nhận thức, vì thế tôi cũng bắt đầu khao khát những cái mác hào nhoáng gắn bên ngoài quyền lực và thành công. Trong khoảng thời gian này, cảm giác đối với chính mình của tôi được xây dựng trên cơ sở so sánh với người khác – những người rất thành công.

Ví dụ như Bill Gates. Khi tôi tốt nghiệp đại học, Bill Gates đã bỏ học, thành lập Microsoft, trở thành tỷ phú. Giữa tôi và ông ấy thậm chí còn từng có một chút liên hệ: Năm Melinda vợ của ông ấy tốt nghiệp Đại học Duke, tôi vừa nhập học. Mỗi lần đọc được những tin tức về Bill Gates, sóng trong lòng tôi liền nổi lên cuồn cuộn. So với họ, tôi hoàn toàn không biết đi đâu, làm gì để kiếm được một triệu đô đầu tiên của mình.

Tiếp đến là một người bạn cùng học với tôi ở trường thương mại, Phân hiệu Los Angeles, Đại học California. Ngay sau khi tốt nghiệp cô ấy đã đến Thung lũng Silicon, dùng nhà để xe của cô cho mấy người trẻ tuổi thuê. Chính trong căn nhà để xe này, họ đã sáng lập lên một công ty công cụ tìm kiếm, và đặt tên là Google. Là “cựu chiến binh” của thời kỳ mới thành lập, cô đã trở thành một trong những người quyết định cho sản phẩm đầu tiên của công ty.

Lúc đó tôi vẫn chưa tìm được con đường phát triển của mình, vì thế tôi luôn so sánh mình với những nhân vật kiệt xuất xung quanh. Mỗi lần đọc được tin tức về họ, tôi đều tự hỏi: “Tại sao người này luôn đi trước mình, bây giờ cô ấy đã đạt đến danh hiệu nào rồi?” Sau đó lại hỏi: “Con đường mình đang đi liệu có chính xác không? Mình đã làm sai điều gì?” 

Báo chí còn in tuổi của những nhân vật thành công bên cạnh tên của họ một cách đầy ấn tượng, giống như là đang kích thích trêu người vậy, khiến tôi càng cảm thấy chóng mặt: “Rốt cuộc mình đã làm sai chỗ nào?” 

Thế nhưng, tất cả những kích thích đó có mang lại cho tôi một chút lợi ích nào không? Sự cạnh tranh rốt cuộc có truyền cảm hứng để chúng ta biểu hiện xuất sắc hơn không?

Trong cuốn Không nên cạnh tranh (No Contest: The Case Against Competition), chuyên gia tâm lý Alfie Kohn đã tổng kết từ rất nhiều thành quả nghiên cứu, và đưa ra kết luận rằng: “Mọi bằng chứng đều phù hợp và thể hiện rõ một thực tế, đó chính là để đạt được thành tích vượt trội, chúng ta không cần phải cạnh tranh, thậm chí có thể nói là phải không có cạnh tranh.” Ông cho rằng, cơ chế của cạnh tranh trên thực tế chính là thông qua việc duy trì giá trị bản thân ở mức thấp, thúc giục kẻ chiến thắng không ngừng theo đuổi nhiều thành công hơn nữa để đạt được cảm giác an toàn vĩnh viễn. “Chúng ta cạnh tranh để vượt qua những nghi ngờ vốn có đối với khả năng của chính mình, từ đó mong tìm kiếm được chút khỏa lấp cho lòng tin yếu ớt của chúng ta.” 

Nói cách khác, nếu chúng ta nhìn đời thông qua “thấu kính” cạnh tranh này, rốt cuộc chúng ta cũng chỉ cảm thấy mình quá nhỏ bé. Quan điểm này được thể hiện sân khấu hóa trong cuốn Sức mạnh sống sót (Surviving Power) của nhà chính trị học Della Cayton. Cuốn sách kể về cuộc sống sau khi về hưu của rất nhiều chính trị gia: Có những người “sống” trở lại, có những người chìm vào vòng xoáy trầm cảm chán nản, không cách nào tự giải thoát ra được.

Hào quang thực sự của quyền lực sẽ khiến người ra cảm thấy rất tuyệt vời. Sau khi làm Phó Thị trưởng, tôi bắt đầu biến mình thành VIP thực sự, tôi luôn nghĩ: “Khi mình bước vào phòng, phải có năm vạn cán bộ công chức thành phố đứng chào; mỗi lời mình nói ra đều rất có ý nghĩa, cho nên mình đi đến đâu phóng viên truyền hình phải cùng đi tới đó.” 

Nhưng sau khi tôi hết nhiệm kỳ, và Thị trưởng mới nhậm chức tại Los Angeles, tất cả đèn flash đều đột ngột chuyển hướng về phía họ. Điều này buộc tôi phải nhìn lại mình trong gương: “Nếu không phải là Phó Thị trưởng Los Angeles, vậy mình là ai?” Tôi cảm nhận một sự mất mát lớn. Tôi đã đuổi theo những phần thưởng bên ngoài quá lâu rồi, tôi đã thực sự đánh mất chính mình.

Lúc đó tôi mới 35 tuổi, đường đời vẫn còn dài. Lúc đó tôi cần phải nhận rõ mình, trút bỏ hình ảnh kia trong mắt của công chúng để xây dựng một cái tôi độc nhất vô nhị. Cũng chính từ thời điểm ấy – sau khi bãi nhiệm, tôi mới bắt đầu tích lũy được cho mình sức mạnh thực sự đến từ bên trong mình.

Những người “ngồi trên nhiều đồ chơi nhất lúc chết”, cũng giống như những người khác, rồi sẽ đến một ngày phải tay trắng lìa đời. Điều này thật khiến người ta khó hiểu, từ khi bắt đầu đi học, chúng ta đã được huấn luyện để trở thành người chỉ biết cư xử với mọi người xung quanh thông qua xếp hạng cao thấp. Là học sinh, “công việc” của chúng ta chính là phải chen bằng được lên đầu bảng xếp hạng. Một khi đã rời khỏi trường học, bước chân vào xã hội thực sự, bảng thứ hạng khổng lồ ấy sẽ biến mất.

Khi chúng ta nhìn và khúc xạ cuộc sống của mình thông qua lăng kính cạnh tranh cao độ, thực chất chỉ là đang làm giảm giá trị của bản thân. Thế giới này luôn có những người thành công hơn chúng ta, cũng luôn có người không bằng chúng ta. Và tất cả những điều ấy hoàn toàn chẳng liên quan gì đến cuộc sống của chúng ta – người khác không phải là tiêu chuẩn của chúng ta. Cuộc đời của bạn không giống với cuộc đời của tôi, cuộc đời chúng ta cũng không giống với cuộc đời của bất kỳ ai khác.

Là con người, quan hệ giữa chúng ta là liên kết với nhau chứ không phải sắp xếp lẫn nhau. Cho nên, hãy vui lên vì chúng ta là đồng loại. Trên thực tế, điểm chung mà chúng ta có luôn nhiều hơn so với những điểm khác biệt. Hiểu được điều này, chúng ta sẽ liên kết với những người xung quanh hiệu quả hơn.

Cảnh do tâm sinh ra

Mọi người thường hỏi vì sao lúc nào tôi cũng vui vẻ, tràn đầy sức sống. Tôi trả lời, vì tôi chẳng có áp lực gì trong cuộc sống. Họ lại nói: “Sao có thể như vậy? Mọi người ai cũng có áp lực kia mà!” 

Đúng vậy, tôi cũng từng có áp lực. Khi ở tuổi 20, tôi là người cố gắng nhất, có tham vọng nhất và cũng thiếu kiên nhẫn nhất. Một bằng thạc sỹ thôi chưa đủ, tôi muốn có hai cái, đồng thời lại muốn làm việc nữa. Lúc đó tôi vẫn là tín đồ của chủ nghĩa hoàn mỹ, điều này có nghĩa rằng từng giờ từng phút tôi đều tạo áp lực cho mình. Thái độ “công việc là trên hết” đã khiến cho những băn khoăn đẩy lùi niềm vui của tôi lại phía sau, lúc nào cũng tự an ủi: “Đợi đến khi mình làm việc siêng năng đến n năm, hoặc đợi đến khi về hưu, mình sẽ dùng ‘niềm vui’ để tự thưởng cho mình’’…

Sau này tôi bắt đầu nhận ra rằng, 100% áp lực trong cuộc sống xuất phát từ khát vọng của chúng ta, rằng toàn bộ vũ trụ này sẽ xoay chuyển xung quanh chúng ta một cách kỳ diệu.

Nhưng đó không phải là cách thức vận hành của vũ trụ, và cũng chẳng một ai có nhiều năng lượng đến vậy. Con người rất khó để nắm bắt, chúng ta không bao giờ có thể kiểm soát được những người và những việc sẽ xảy đến.

Người duy nhất chúng ta có thể làm thay đổi đó là chính chúng ta. Nếu bạn đã từng thử thay đổi chính mình, bạn sẽ biết nó khó đến mức nào! Cho nên, hãy thử tưởng tượng, làm thay đổi người khác sẽ là điều không tưởng.

Còn nữa, cuộc đời tôi cho đến nay đã trải qua quá nhiều những chuyện thế này: Ban đầu chúng có vẻ rất tồi tệ, nhưng theo thời gian nó không còn tồi tệ như thế nữa, thậm chí còn mang đến tốt lành cho tôi. Ví dụ, lúc còn nhỏ, là một con bé Trung Quốc cô độc lớn lên trong môi trường toàn người da trắng ở Mỹ, tôi căm ghét cái thân phận người ngoài cuộc của mình; cho đến nay tôi đã nhận thấy, góc nhìn của người ngoài cuộc đã mang đến cho tôi lợi ích tuyệt vời. Mỗi lần chia tay ai đó, là một lần tôi học được những bài học tình cảm quý giá cho chính mình. Còn ở độ tuổi 20 và 30, những điều đã làm hao tổn của tôi không biết bao nhiêu nước mắt, đến giờ tôi đã không còn nhớ nữa.

Cuộc đời tôi là một câu chuyện Tái ông thất mã. Sau khi hiểu được những điều này, cuối cùng tôi đã có thể vứt bỏ hết những nhầm lẫn, tức giận và đố kỵ đã từng gặm nhấm tâm hồn tôi suốt bao nhiêu năm qua.

Vũ trụ này được tạo nên không phải để khiến chúng ta hạnh phúc. Từ một góc độ nào đó mà nói, điều này sẽ khiến chúng ta cảm thấy buồn, nhưng dưới một góc độ sâu hơn, chúng ta nên cảm thấy nhẹ nhõm mới đúng. Chúng ta hy vọng người khác như thế nào và biểu hiện thực tế của họ ra sao, hai điều này sẽ rất khác nhau, nếu luôn vì thế mà muộn phiền, thì sẽ đồng nghĩa với việc chúng ta đã chủ động đặt mình vào cuộc sống đầy lo lắng và thất vọng.

Trong cuộc sống của tôi, những người mà tôi tiếp xúc và gặp gỡ đã lên đến con số hàng nghìn. Mỗi người trong số họ đều dạy cho tôi biết một thứ mới, giúp tôi hình thành cho mình cách thức nhìn nhận thế giới. Họ cho tôi biết: Kiểm soát cuộc sống không phải là một thực tế, mà là một câu chuyện.

“Thực tế” là chỉ những điều có thể bị phủ nhận và có thể được bất kỳ ai chứng minh một cách khách quan, còn “câu chuyện” là thứ mà chúng ta tạo ra nhằm làm cho thực tế xung quanh ta trở nên có ý nghĩa hơn. Chúng ta cảm nhận như thế nào về tất cả: tiền lương, tình trạng hôn nhân, tầm nhìn cuộc sống – đều không phải dựa trên thực tế chung, mà là dựa trên cách chúng ta đối xử với chúng. Thông qua cách thức nhìn nhận đối với thế giới này, chúng ta tạo nên câu chuyện về việc kiểm soát cuộc sống của chính mình.

Mỗi người nhìn vào “ống kính” thực tế khác nhau, thậm chí là trái ngược nhau, điều này tạo nên tính phức tạp của con người. Con người là loài phi lý tính, nhưng bằng cách nhận thức điểm tổng cộng của tất cả các động vật có cảm xúc, chúng ta sẽ học được cách cùng chung sống như thế nào.

Khi còn là một đứa trẻ, chúng ta thừa hưởng “lăng kính” từ cha mẹ. Quá trình lớn lên sẽ là quá trình học cách chọn “lăng kính”. Trên thực tế, là một người trưởng thành, khả năng quan trọng nhất mà chúng ta có là đi lựa chọn và thường xuyên thay đổi “lăng kính” nhìn nhận thực tế của bản thân.

Sự ẩn dụ “đổi lăng kính” nhìn nhận thế giới này đặc biệt thích hợp với tôi. Mãi đến gần đây, tôi vẫn là một kẻ cận thị nặng, đến mức bỏ kính ra là có thể gia nhập “Hội người mù” ngay lập tức. Lúc nhỏ tôi nhìn thế giới qua thấu kính thủy tinh rất dày, sau đó mới đổi sang kính áp tròng đặc biệt. Lúc đó, mỗi sáng sớm thức dậy, tôi đều phải dò dẫm xuống giường, dò dẫm đến nhà vệ sinh, lắp lên một “cặp mắt” cho mình.

Năm năm trước, tôi đã làm một cuộc phẫu thuật điều chỉnh thị giác bằng laser, nó làm cho thị giác của tôi bỗng chốc trở nên bình thường. Giờ đây mỗi sáng tỉnh dậy, tôi sẽ trở mình, nhìn vào đồng hồ, vô cùng hạnh phúc vì mình có được thị lực rõ ràng một cách rất thần kỳ.

Cũng giống như thời gian đã và sẽ chấn chỉnh “thị lực” nhìn nhận cuộc sống của tôi.

Những câu chuyện cổ tích của trẻ nhỏ luôn kết thúc có hậu – “Từ đó về sau họ hạnh phúc bên nhau mãi mãi.” Điều này tạo cho người ta ấn tượng rằng, khi tất cả mọi thứ xung quanh đều bước vào quỹ đạo một cách hoàn hảo, hạnh phúc sẽ trở thành điều tất yếu. Nhưng cuộc sống không phải như vậy, đúng không nào?

Tôi rất thích một câu đối trong Thiên đường đã mất của nhà văn Anh thế kỷ XVII – John Milton:

Cảnh do tâm sinh ra, đi theo hướng của tâm,

Có thể biến thiên đường thành địa ngục, cũng có thể biến địa ngục thành thiên đường.

Cuộc sống tuyệt đối không thể dự báo được. Khi chúng ta có trách nhiệm đối với cuộc sống của mình, sẽ không ai có thể sai khiến cảm xúc của chúng ta. Chúng ta sẽ không còn là nạn nhân của một ai đó hoặc thứ gì khác trong cuộc sống. Khi sự việc không vận hành theo kế hoạch của chúng ta, chúng ta sẽ không bị loạng choạng. Cuộc sống cũng không còn là một chuỗi những sự kiện ngẫu nhiên nữa.

Từng bước vượt qua những khó khăn chồng chất, chúng ta sẽ có được khả năng thích ứng với cuộc sống. Nếu chúng ta biết làm thế nào để lợi dụng hoàn cảnh tốt hơn, ngay cả khi quá trình sống vấp phải rất nhiều thất bại, chúng ta vẫn sẽ trở nên mạnh mẽ và lạc quan. Hiểu được những điều này, bất kể trong hoàn cảnh nào chúng ta vẫn rất vui vẻ. Vì không vui cũng là một “thấu kính” sinh ra từ bản thân mình, vì thế chúng ta cũng có thể chế tạo nên “thấu kính” mới, để nó mang đến hòa bình, hạnh phúc và thành công cho chúng ta.

Chúng ta có thể kiểm soát được cách thức nhìn nhận thế giới này. Chúng ta có thể ngăn chặn việc tiếp tục làm nạn nhân của hoàn cảnh, khi sự việc không đi theo mong muốn của chúng ta, hãy ngừng than vãn, thay vào đó hãy suy nghĩ về cách đưa ra phản ứng (tích cực) cho cuộc sống này. Chúng ta có thể khống chế được tất cả hoàn cảnh bằng cách chủ động lựa chọn một thấu kính, liên tục chuyển trọng tâm.

Như vậy, chúng ta sẽ có thể tự vẽ nên cho mình một cuộc sống và những mối quan hệ hoàn mỹ. Sức mạnh thực sự không nằm ở chỗ kiểm soát những việc xảy đến với chúng ta, mà nằm ở chỗ chúng ta sử dụng những việc này như thế nào. Bên trong sức mạnh ấy hàm chứa vẻ đẹp của cuộc sống.

Người lạc quan luôn được ưu ái

Thông thường, chúng ta luôn quan tâm đến những thứ mà mình chưa có: “Hỡi Thượng đế, chỉ cần có được những thứ này con sẽ hạnh phúc – được thăng chức, tìm được Mr. Right của con, mua được một chiếc BMW 7 Series…” Phớt lờ những thứ chúng ta đã có, tổn hao hết tâm sức vào những thứ chưa có, đó là một vòng luẩn quẩn. Chúng ta cần phải học cách biết cảm ơn.

Oprah là một trong những người phụ nữ giàu nhất và có sức ảnh hưởng nhất nước Mỹ. Cô có ảnh hưởng sâu sắc đối với văn hóa và xã hội Mỹ. Cái tên Oprah đã quá nổi tiếng, người ta thậm chí gọi tên cô còn không cần thêm họ. Bí quyết thành công của Oprah là gì? Theo lời của cô đó là: “Phải bắt đầu làm cho cuộc sống của bạn có thay đổi ngay từ ngày hôm nay, cách tốt nhất, đơn giản nhất là biết cảm ơn tất cả những gì bạn đang có. Bạn càng biết cảm ơn, bạn sẽ càng có nhiều hơn.” 

Cảm ơn, chính là chấp nhận tất cả những điều mà cuộc sống đã mang đến cho bạn. Nó tồn tại độc lập ở môi trường bên ngoài. Ví dụ như bạn có một ông sếp kiêu ngạo, vô đạo đức – bạn phải biết rằng, hạnh phúc của bạn là do chính bạn nắm giữ. Điều này càng có lý do khiến bạn hiểu, không thể để cho loại người như vậy khống chế cuộc sống và hạnh phúc của bạn.

Cảm ơn là một cách thức tồn tại, một cách thức nhìn nhận cuộc sống, và cũng chính là cách để quan tâm, liên hệ với người khác. Trong hàng trăm lựa chọn mỗi ngày, hãy cảm ơn thay vì oán hận và khắc nghiệt.

Hãy biến biết ơn trở thành bài học bắt buộc hàng ngày, giống như vận động viên phải huấn luyện mỗi ngày để thi đấu vậy; và khi bắt tay vào tập luyện, nó đòi hỏi phải nỗ lực hết sức, đôi lúc sẽ thấy rất khó khăn. Bạn có thể dùng những cách thức khác nhau để rèn luyện bài học biết ơn của mình. Oprah có một cuốn Nhật ký lòng biết ơn. Mỗi đêm, cô sẽ nhớ lại năm việc khiến mình cảm kích trong ngày. 

Bạn phải chịu trách nhiệm với niềm vui của mình. Tiếp tục phát triển những niềm vui có được từ lòng biết ơn, kết quả sẽ rất đáng kinh ngạc: Thành công sẽ tăng theo cấp số nhân trong cuộc sống của bạn. Thái độ sống lạc quan vui vẻ sẽ khiến cho rất nhiều điều tuyệt vời tìm đến với bạn, và nó sẽ giống như thỏi nam châm, thu hút mọi người đến gần bạn.

Trong thực tế, sự lạc quan như một thứ ma lực đầy sức hấp dẫn. Các nghiên cứu cho thấy, người lạc quan nhất có thể sống lâu hơn chín năm so với người thiếu lạc quan.

Tác động của nó là rất lớn – phải biết rằng hút thuốc chỉ khiến bạn giảm bớt ba năm tuổi thọ, nhưng vì tuyệt vọng mà hút thuốc thì sẽ khiến bạn giảm đến sáu năm tuổi thọ.

Cùng với sự gia tăng về tuổi tác, thì điều này càng dễ nhận thấy. Người già vui vẻ hơn người trẻ. Trong nghiên cứu đối với 50.000 người Mỹ, Dương Dương – giáo sư gốc Hoa của Đại học Bắc Carolina đã phát hiện: Tuổi già khiến người ta vui vẻ, vì sự tăng lên của tuổi tác sẽ tỷ lệ thuận với sự xuất hiện của một số đặc trưng tính cách mang ý nghĩa tích cực, chẳng hạn như sự tự tin và kiềm chế. Điều này giống như một sản phẩm phụ của tuổi trưởng thành, nó khiến người ta cảm thấy tốt đẹp hơn.

Thế giới này luôn thích những người vui vẻ lạc quan. Khi vui chúng ta thích cười, vầng hào quang của sự lạc quan này rất có sức lan tỏa. Sự lạc quan của chúng ta giống như thỏi nam châm, nó khiến người khác muốn gần chúng ta, muốn xác lập mối quan hệ với chúng ta và muốn giúp đỡ chúng ta.

Gái xấu xinh đẹp

Thành phố Los Angeles này là nơi lý tưởng để ngắm nghía người đẹp, nó nổi tiếng là thành phố của các mỹ nhân. Mỗi năm, có rất nhiều cô gái trẻ đẹp từ các vùng nông thôn Mỹ đổ xô đến Los Angeles để thực hiện giấc mơ làm ngôi sao điện ảnh. Diễn viên, người mẫu, người đa ngành nghề có thể bắt gặp ở khắp nơi. Họ ngồi trong các quán cà phê ngoài trời, mơ được một đạo diễn có tên tuổi của Hollywood phát hiện ra.

Khi những cậu bạn độc thân của tôi chuyển đến Los Angeles, vài tháng đầu tiên họ đều cảm thấy như rơi vào tiên giới, hoa mày chóng mặt, chếnh choáng đuổi theo những chân dài đẹp như trong tranh bước ra đầy khắp đường phố. Vì vậy, họ háo hức bắt đầu những cuộc phiêu lưu tình ái trên đường phố, trong cửa hàng tạp hóa, hay các quán cà phê của Los Angeles.

Thông thường, phải mấy tháng sau những anh chàng này mới có thể trở lại bình thường. Và tôi cũng không vội làm mối họ với những cô bạn độc thân của tôi, phải đợi cho họ nếm trải mùi vị của những “chân dài đẹp như trong tranh’’ này trước đã. Không trừ một ai, cuối cùng họ đều phải nói rằng: “Không hẹn hò với các nữ diễn viên nữa. Đầu óc của họ đều không bình thường.” Thực tế, tôi rất hiểu tâm lý của những nữ diễn viên kia. Khi sống bằng một nghề như vậy, cả tương lai của bạn như treo trên một sợi dây, lúc nào cũng phải soi xét bản thân xem có phù hợp với hình tượng phụ nữ lý tưởng trong mắt của cả thế giới hay không. Vì thế tâm trí của bạn sẽ rất khó để giữ được trạng thái ổn định.

Chỉ có có những người Pháp đầy tinh tế mới có thể đưa ra một khái niệm trừu tượng, thú vị và hoàn toàn trái với logic: Jolie Laide. Đó là một hình dung từ miêu tả một dạng sắc đẹp đặc biệt, cụm từ này bao gồm thuật ngữ tiếng lóng Jolie cộng với tính từ Laide cấu thành, dịch trực tiếp sang tiếng Anh là Pretty-ugly, tức “Gái xấu xinh đẹp”; nhưng chúng ta có thể hiểu được: Họ mang một “vẻ đẹp kỳ lạ”. Có thể hình dung nó như thế này:

Anh ta đang săn tìm trong đám đông, mắt lướt qua rất nhiều cô gái tóc vàng, lập tức bị thu hút bởi một Jolie Laide; mũi cô ấy hơi to một chút, mắt rất nai tơ, từ những cử chỉ mang vẻ lười biếng ấy toát lên một hương vị tao nhã ung dung.

Jolie Laide bao hàm khái niệm: Một phụ nữ có ngoại hình hơi kỳ lạ chẳng phải là vấn đề gì lớn, điều này sẽ khiến cô ấy trở nên rất đặc biệt; điều đó cũng có nghĩa rằng, dù một phụ nữ có vẻ ngoài không đạt tiêu chuẩn thông thường, nhưng cũng có thể trở nên rất hấp dẫn.

Tôi rất thích khái niệm Jolie Laide này. Nó không phải là vẻ đẹp tầm thường nông cạn, kiểu của các nàng thỏ Playboy; cũng không phải vẻ đẹp coi trọng sự đối xứng theo tỷ lệ nghiêm ngặt, giống như anh bạn là chuyên gia phẫu thuật thẫm mỹ của tôi luôn chỉ vào những cô gái có vẻ đẹp này trong bữa tiệc mà nói: “Nhìn thấy không? Tớ có thể giúp cậu chỉnh thành như thế!” nhưng tôi không muốn như vậy – Tuổi tác tăng lên, tôi phát hiện ra mình ngày càng thích vẻ đẹp hàm chứa trong Jolie Laide: Một vẻ đẹp có ý nghĩa nhất, có sức hấp dẫn nhất.

Nói đến đây, một số chị em của chủ nghĩa nữ quyền có thể phải thở dài, cảm thấy tôi đang đặt phụ nữ vào vị trí thụ động, là “bình hoa để đàn ông ngắm nhìn.” Nhưng là con người, yêu cái đẹp là bản chất của chúng ta, và tôi cũng tin rằng, bản thân cái đẹp cũng tiềm ẩn sức mạnh. Tôi luôn yêu thích vẻ đẹp Jolie Laide, vì khái niệm này khiến cho tất cả phụ nữ chúng ta đều có thể có được sức mạnh này.

Trong thực tế, tôi không nghĩ rằng Jolie Laide ở vào vị trí thụ động, ngược lại, tôi cho rằng nó là một hình thức chủ động của cái đẹp, vì vẻ đẹp Jolie Laide không phải được tạo ra từ phẫu thuật thẩm mỹ hoặc những kỹ thuật phun xăm đắt tiền, mà nó là vẻ đẹp toát lên từ tâm hồn của người phụ nữ.

Hãy lấy bản thân tôi làm ví dụ. Tôi chưa bao giờ là một phụ nữ đẹp theo ý nghĩa truyền thống. Tôi có hai lúm đồng tiền rất buồn cười, các đường nét trên khuôn mặt tôi không quá rõ ràng, cũng không quá mờ nhạt, và theo tuổi tác, các góc cạnh càng trở nên nổi bật.

Jolie Laide mang lại hy vọng cho những người như chúng tôi. Nó cho chúng tôi một cách nghĩ hoàn toàn mang tính dân chủ, rằng một phụ nữ, dù dung mạo có chút kỳ lạ, nhưng vẫn có thể xinh đẹp vì cảm thấy mình xinh đẹp. Cô ấy yêu bản thân mình, và tình yêu này sẽ tỏa sáng qua cách cô ấy thể hiện mình, bộc lộ mình. Người khác có thể sẽ không bị vẻ bề ngoài của cô ấy thu hút ngay tức khắc, nhưng sẽ bị khả năng tự định vị của cô ấy làm cho nghiêng ngả.

Nếu muốn trở thành một Jolie Laide, phải đồng thời có cả hai đặc điểm: Jolie: xinh đẹp; Laide: xấu xí. Xấu xí là nói đến vẻ bề ngoài, xinh đẹp là nói đến nội tâm.

Vậy ai không phải là Jolie Laide? Đó là Lindsay Lohan. Cô ấy đã vào tù ra tội không biết bao nhiêu lần vì trộm cắp, ma túy và nghiện rượu; cô ấy quá phù hợp với vẻ đẹp theo ý nghĩa truyền thống, nhưng lại quá lạc lối và quá phô trương. Lindsay bề ngoài không xấu xí, nhưng tâm hồn lại không đẹp, không phù hợp với yêu cầu của khái niệm tiếng Pháp này. Một Jolie Laide sẽ không để bản thân bị hổ thẹn trước công chúng.

Còn có ai không phải là Jolie Laide nữa? Đó là Trương Mạn Ngọc. Cá nhân tôi rất thích và đánh giá cao Trương Mạn Ngọc. Sắc đẹp của cô ấy thì khỏi cần phải nói, dù là tâm hồn hay vẻ bề ngoài, cô đều rạng ngời, thanh tao và thoát tục. Trương Mạn Ngọc không phải là Jolie Laide, vì ngoại hình của cô hoàn toàn không được liệt vào hạng xấu xí. Cũng lý do đó, Phạm Băng Băng cũng không phải là Jolie Laide, cô không đủ yếu tố xấu xí.

Vậy ai mới là Jolie Laide? Tôi nghĩ rằng có đấy:

Sarah Jessica Parker. Mọi người luôn bàn tán về “khuôn mặt ngựa” của cô ấy, nhưng khuôn mặt này chính vì gắn trên mình cô ấy mà trở nên vô cùng quyến rũ; không chỉ có khuôn mặt, toàn bộ con người cô ấy toát lên một sự cuốn hút đặc biệt. Tôi vẫn rất ấn tượng với bộ phim Sex and the City, nhưng thấy cô xuất hiện dày đặc trên các tạp chí và sự kiện thời trang hiện nay, tôi cũng cảm thấy hài lòng. Có thể nhìn thấy bóng dáng của cô ấy trong cuộc sống hàng ngày đã đủ để khiến tôi vui rồi.

Kristin Scott Thomas. Cô ấy cũng có một khuôn mặt động vật dễ thương, đó là “khuôn mặt vịt”. Cô cũng vô cùng tài hoa, thông minh sắc sảo nhưng cũng rất nhẹ nhàng, trang nhã. 19 tuổi, cô rời Anh để đến với Pháp, việc có thể hấp thụ một cách khéo léo tinh hoa văn hóa của cả hai quốc gia khiến cho cô trở nên thật tuyệt vời!

Marion Cotillard. Cô đến từ Paris có một cặp mắt mơ màng huyền hoặc, một vẻ đẹp hoàn toàn khác biệt; cho nên tôi nghĩ quãng thời gian đầu của cô ở Hollywood chắc chắn rất khó khăn. Bản thân cô là sự cộng gộp một cách vô cùng tự nhiên của nghệ thuật, thời trang, âm nhạc và hoạt động bảo vệ môi trường, cô trở nên vô cùng đơn giản và nữ tính khi trở thành gương mặt đại diện cho thương hiệu túi xách Dior.

Thư Kỳ và Mạc Văn Úy. Sống ở Los Angeles nên tôi không biết nhiều về các ngôi sao giải trí Trung Quốc, nhưng theo tôi Thư Kỳ và Mạc Văn Úy là hai Jolie Laide “kinh điển’’ nhất. Thư Kỳ thường bị chê là khoảng cách giữa hai mắt quá xa, còn Mạc Văn Úy có một khuôn mặt dài, nhưng họ đều rất tươi tắn và tài năng, cho nên chính họ đã định nghĩa lại hai từ ”xinh đẹp”. Tôi rất mong họ có có thể vượt Thái Bình Dương, tiến xa ra thế giới, vì tôi thực sự rất hy vọng có thể nhìn thấy nhiều tác phẩm của họ hơn nữa.

Những người phụ nữ này đều bộc lộ tài năng sáng tạo xuất sắc, và mỗi người đều có vẻ đẹp độc đáo của riêng mình. Họ chẳng những không bị áp đảo bởi tiêu chuẩn của thế tục, mà còn vượt qua và định nghĩa lại những tiêu chuẩn ấy, để trở thành hóa thân của cái đẹp trong lòng của cả một thế hệ.

Jolie Laide toát lên cái khí chất tao nhã của sự chín chắn, và cả chút phá cách riêng có của họ. Họ độc lập, tự nhiên. Họ có một khí chất đặc biệt “tôi chính là tôi”, khiến cho thế giới này không thể nào cưỡng lại được.

“Nhưng liệu đàn ông có thích những nàng Jolie Laide này không?” Sau khi viết một bài blog về Jolie Laide trên blog của mình, một độc giả đã hỏi tôi như vậy.

Trên đời này có rất nhiều đàn ông bình thường và phổ biến, họ thích những cô gái trẻ đơn giản, nông cạn, nhưng liệu bạn có quan tâm đến những chàng trai như vậy không? Người bạn muốn là một người đàn ông khác biệt, anh ta biết đánh giá bạn theo cách riêng của mình. Muốn thu hút được người đàn ông như vậy, bạn phải tìm câu trả lời từ chính tâm hồn mình, sau đó để cho vẻ đẹp độc đáo của bạn lan tỏa ra ngoài.