Từ ngữ không gắn mác lên những thứ vốn đã tồn tại từ trước. Từ ngữ giống như con dao của những người thợ điêu khắc: Chúng giải phóng ý tưởng, vật thể ra khỏi cái vô hình bên ngoài. Khi một người cất lên tiếng nói, không phải chỉ có tiếng nói của người đó bắt đầu hình thành, mà ngay cả điều mà anh ta nói đến cũng vậy.

— Châm ngôn của người Inuit

Một ngày vào năm 1987, thị trường chứng khoán gặp phải một cú sốc mà sau này được gọi là “Ngày thứ Hai Đen tối”. Giống như rất nhiều người khác, tôi và anh Bill đã đầu tư rất nhiều vào thị trường chứng khoán, và chỉ trong vòng vài giờ, trong đúng một ngày đó, chúng tôi đã mất đi một số tiền vô cùng lớn. Khi các kênh tin trên tivi đều ồ ạt chuyển sang dồn dập đưa tin về cuộc khủng hoảng tài chính này, một bầu không khí sợ hãi tràn ngập khắp nơi. Người ta lo sợ một cuộc Đại Khủng hoảng giống như những năm 1930 sẽ quay trở lại. Giờ đây là lúc chúng ta phải chứng kiến sự bất an về tài chính của mình. Thực sự là khủng khiếp đối với những người đã thua lỗ những món tiền khổng lồ đáng giá cả một gia tài, và những người có nguy cơ mất việc làm nếu như công ty của họ bị phá sản hoặc buộc phải sa thải hàng hoạt công nhân để có thể trụ được qua cơn khủng hoảng kinh tế này. Giống nhiều người khác, tôi và anh Bill đã ngồi dán vào trước màn hình tivi để theo dõi bản tin trên mọi kênh thời sự suốt cả buổi chiều và buổi tối, xem các đoạn phỏng vấn những người có công ty bị phá sản, những người đã bị thiệt hại hàng triệu đô-la, những nhà lãnh đạo trên các lĩnh vực thương mại, kinh tế và chính trị nói lên những mối lo ngại lớn nhất của họ.

Khi chúng tôi còn đang chìm đắm trong sợ hãi, một điều khác thường đã xảy ra. Chúng tôi rời mắt khỏi màn hình tivi và bắt đầu trò chuyện với nhau liệu rằng sự kiện này có thể tác động như thế nào đến gia đình của chúng tôi. Trong lúc nói chuyện, chúng tôi đã nhận ra rằng “câu chuyện về tiền bạc” đó chỉ là một phần của câu chuyện lớn hơn được gọi là thị trường chứng khoán, và nó thật sự có ảnh hưởng đến số tiền mà chúng tôi sở hữu. Nhưng câu chuyện đó không có tác động gì tới những suy nghĩ, tình cảm chúng tôi dành cho nhau. Chúng tôi vẫn yêu thương lẫn nhau. Cuộc sống của chúng tôi vẫn yên ổn. Con cái chúng tôi cũng không có gì thay đổi, vẫn là ba thanh niên trẻ trung, đẹp đẽ đang dần trở thành những con người chuẩn mực. Sức khoẻ của chúng tôi vẫn sung mãn, và chúng tôi cảm thấy cuộc sống của mình thật tuyệt vời.

Chúng tôi thấy rằng các câu chuyện đang được bàn tán rộng rãi trong xã hội chỉ quanh quẩn về việc những con số đang sụt giảm giá trị, và những câu chuyện kiểu này có thể hủy hoại cuộc sống của chúng tôi nếu cứ để mặc như vậy; chúng tôi có thể sa lầy vào câu chuyện, bị nó làm cho bực bội, lo lắng hay sợ hãi. Chúng tôi có thể sẽ bị rơi vào vòng xoáy đó, vòng xoáy xuất hiện ở mọi nơi quanh chúng tôi vào thời khắc ngày hôm đó, nhưng chúng tôi đã nhìn vào mắt nhau và thề quyết không để điều đó xảy ra. Chúng tôi sẽ tranh thủ tình hình thị trường chứng khoán lúc đó để biến nó thành một cơ hội kiểm kê lại những tài sản tinh thần quý giá mà chúng tôi coi là cốt lõi thực thụ của sự giàu có, của cuộc sống và của hạnh phúc.

Không phải chúng tôi không lo ngại về tương lai tài chính của mình. Nhưng những sự kiện diễn ra trên thị trường chứng khoán ngày hôm đó đã cho chúng tôi cơ hội thuận lợi được trải nghiệm khoảnh khắc trong đó chúng tôi có thể chiêm nghiệm vẻ đẹp cuộc sống của mình theo cách chúng tôi chưa từng làm trong một thời gian khá lâu. Tôi vẫn còn nhớ chúng tôi đã xúc động như thế nào khi nhận ra sự thịnh vượng thực thụ của mình chính là tình cảm, sự sung túc và viên mãn của cả gia đình. Chúng tôi say sưa trong tình cảm ấy.

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng vẫn tiếp diễn, và xung quanh chúng tôi, bất kể là bạn đang nói chuyện với ai hay vào thời điểm nào trong ngày đi nữa, câu chuyện vẫn chỉ xoay quanh nỗi sợ hãi, tức giận, về những khoản tiền đã mất, và những giấc mơ bị tan vỡ. Chúng tôi đã quyết định chuyển đề tài nói chuyện và những mối quan tâm của chúng tôi sang hướng khác để tạo ra những khoảnh khắc rất yên bình cho chính mình.Chúng tôi sẽ chia sẻ nó với những người xung quanh và cố gắng gợi ra những câu chuyện tương tự có thể cho phép họ trở nên thanh thản như chúng tôi. Với mỗi người bạn gọi điện đến, chúng tôi đều cố gắng nói chuyện để dẹp tan nỗi sợ hãi và giận dữ của họ, rồi sau đó lái sang các “câu chuyện khác” – về giá trị của tình yêu và những mối quan hệ vẫn tồn tại ở đó với chúng ta giữa vòng tay gia đình và bè bạn, về những nguồn nội lực chưa hề – và không thể bị thuyên giảm bởi sự trồi sụt của thị trường chứng khoán. Tất nhiên, chúng tôi vẫn còn thấy bất an trước những hậu quả về tài chính còn ngổn ngang ở đó, nhưng chúng tôi đã quyết tâm là sẽ không hoảng sợ hay bị ám ảnh bởi điều đó.

Tôi lại nhớ đến một từ tiếng Hán, mà tùy thuộc vào ngữ cảnh, có thể định nghĩa “rủi ro” là “mối nguy hiểm” hoặc “cơ hội” [Nguy Cơ – 危機]. Chúng tôi nhận ra rằng, mặc dù thị trường chứng khoán sẽ tiếp tục chu kỳ hoạt động vốn có của nó, khi chúng ta loại bỏ những câu chuyện về nỗi sợ hãi hoặc giận dữ, và tạo ra một câu chuyện khác tập trung vào những tài sản trong cuộc sống của chúng ta – thì khi đó nỗi sợ hãi của chúng ta sẽ lắng xuống. Khi chúng ta tiếp cận các vấn đề mà không vương vấn gì về sự sợ hãi hay hồi hộp lo âu, ta sẽ thoát khỏi sự kìm kẹp của “sự rủi ro”; còn “mối nguy hiểm” thật sự sẽ chuyển hóa thành cơ hội.

Trong những ngày và những tuần tiếp theo đó, chúng tôi và một số bạn bè vẫn cố gắng tiếp tục duy trì những câu chuyện về sự trân trọng này, vẫn chú trọng nâng niu những tài sản vô giá của mình – gia đình, bạn bè và công việc, đồng thời chuyên tâm làm việc để tạo ra một sự khác biệt mỗi ngày trong cuộc sống của chúng tôi. Chúng tôi không bao giờ có thể thu hồi lại số tiền đã mất vào ngày hôm đó nữa, nhưng chúng tôi nhanh chóng lấy lại được sự tự tin và lạc quan vào tương lai. Chúng tôi đã có thể suy nghĩ rõ ràng mạch lạc, trong khi lèo lái qua những trở ngại tài chính đầy thử thách. Sau này, khi nhìn lại, chúng tôi nhận ra rằng sự hồi phục của mình bắt đầu ngay khi chúng tôi chuyển hướng câu chuyện và sau đó là sự chú ý của mình từ những thiệt hại sang những tài sản còn lại của chúng tôi, cả về tài chính lẫn các phương diện khác. Đối với chúng tôi, trải nghiệm khủng hoảng gắn liền với “Ngày thứ Hai Đen tối” chỉ kéo dài trong vài giờ đồng hồ của một ngày. Đối với những người vẫn còn kẹt lại trong câu chuyện về cuộc khủng hoảng – và một số thì đã không bao giờ có thể thoát ra khỏi nó – thì trải nghiệm về sự mất mát và sợ hãi vẫn còn tiếp tục dai dẳng, và qua thời gian làm kiệt quệ không chỉ số tiền dự trữ còn lại của họ, mà còn cả tình cảm, và thậm chí là cả ý chí của họ.