Năm 1986, trong vòng 48 giờ, tôi đã đi từ sự ngạc nhiên tột độ trong một cuộc gặp mặt ở một ngôi làng hẻo lánh ở Ấn Độ cho đến một bữa ăn tối thịnh soạn ở Beverly Hills trên đường trở về nhà. Nó giúp tôi nhận ra được chúng ta bất lực ra sao trước vòng kìm kẹp đầy hủy diệt của nền văn hóa truyền thống xung quanh vấn đề tiền bạc, và cần có điều gì để phá vỡ vòng kìm kẹp đó, cho dù bạn là ai và ở đâu đi nữa, và cuối cùng là sức mạnh của việc thể hiện lập trường.

Ở bang Tamil Nadu, miền Nam Ấn Độ, trong một chuyến công tác cho Dự án Xóa đói, tôi và một số đồng nghiệp đã được mời gặp một nhóm phụ nữ đến từ một ngôi làng ở Dharmapuri, một trong những vùng nghèo nhất Ấn Độ. Ở đó, quây quần dưới những lùm cây subabul, chúng tôi đã được kể cho nghe những bí ẩn khủng khiếp và những gánh nặng u sầu, tủi hổ và tội lỗi mà những người phụ nữ này phải gánh chịu. Ở vùng này, tục lệ giết các bé gái sơ sinh diễn ra thường xuyên. Phụ nữ chẳng có mấy giá trị trong xã hội, và họ phải sống một cuộc đời nô lệ và chịu nhiều đày đọa. Thật đáng buồn, sinh con gái nghĩa là sau này gia đình sẽ phải chuẩn bị một khoản hồi môn khổng lồ khi cô gái đi lấy chồng. Việc này có thể, và thường làm lụn bại những gia đình nghèo khó.

Vì vậy, những ông bố bà mẹ tương lai đều cầu mong có con trai. Những người phụ nữ sinh ra con gái thường bị đánh đập, còn những đứa bé thì bị chính những người phụ nữ giết chết ngay sau khi vừa được sinh ra. Những người chồng thì nhục mạ vợ mình nếu sinh con gái, và còn từ phía những người phụ nữ, theo họ thì cuộc đời của một bé gái vô cùng khủng khiếp, và nó sẽ trở thành một gánh nặng tài chính cho gia đình, bởi vậy giết chúng đi lại là nhân đạo hơn. Hủ tục này không được nhắc đến công khai, nhưng nó mặc nhiên được lặng lẽ chấp thuận và tiếp tay bởi những người đàn ông cũng như phụ nữ trong làng.

Có khoảng 16 phụ nữ đã đến gặp tôi và bốn người đồng nghiệp khác. Mỗi người trong số họ đã từng tự tay giết chết ít nhất một người con gái của mình, và cũng đã từng giúp những người phụ nữ khác làm điều đáng ghê sợ đó. Trong buổi gặp gỡ nói chuyện thân mật và trong bí mật này, lần đầu tiên họ kể lại những trải nghiệm khủng khiếp khi tự tay giết những bé gái, và giãi bày khát khao tột độ muốn được chữa lành vết thương sau những chấn động tâm lý đó. Họ muốn cứu giúp những bà mẹ và những bé gái khác thoát khỏi thảm kịch này. Ở đó bên chúng tôi, những người phụ nữ đến từ bên kia thế giới, họ đã phá vỡ sự im lặng vốn kéo dài từ rất lâu. Họ đã có thể công khai khóc thương cho những đứa trẻ mà họ đã giết. Họ than khóc và rền rĩ. Chúng tôi đã phải ôm chầm lấy nhau và nức nở. Chứng kiến nỗi đau của họ là điều gần như không thể chịu đựng được với chúng tôi.

Sau đó, vừa sụt sùi họ vừa chia sẻ cho chúng tôi biết rằng họ muốn đoàn kết lại để quyết tâm đấu tranh cho giá trị của cuộc sống và của các bé gái. Họ quyết tâm tự mình chấm dứt những hủ tục kinh khủng này và trợ giúp những người phụ nữ khác làm theo. Họ nhận thấy rằng sinh mạng của một bé gái giá trị hơn nhiều so với khoản hồi môn sau này phải trả, hơn nữa những hành động đó đã khiến họ phải trả giá bằng chính sinh mạng của con gái mình và của chính mình.

Những người phụ nữ bắt đầu tự hứa rằng họ sẽ đánh dấu phút giây mà cái vòng luẩn quẩn này kết thúc. Họ sẽ tha thứ cho chính mình, và cầu xin Chúa trời cùng linh hồn những đứa con gái của họ tha thứ, và họ sẽ không bao giờ giúp một người phụ nữ nào khác giết con mình nữa. Ngoài ra, nếu họ nghe thấy có người phụ nữ nào có ý định giết con gái mình, họ sẽ làm mọi thứ để thuyết phục người phụ nữ ấy từ bỏ ý định khủng khiếp đó.

Tôi đã cảm thấy sững sờ bởi những lời thú tội của họ, đau xé lòng vì sự ân hận của họ, và rất cảm kích trước lòng can đảm của họ. Họ sẽ là thế hệ những người phụ nữ phá vỡ sự im lặng của cả vùng này, đứng lên vì giá trị của chính mình và con gái mình. Họ sẽ là thế hệ sẽ chấm dứt hủ tục chết chóc này.

Sau đó họ đã nói một điều làm tôi xúc động sâu sắc, mặc dù tôi đã không nhận ra điều đó cho tới tận một vài ngày sau. Họ nói họ đã không thể tiến những bước dũng cảm này nếu không có “những đôi mắt và đôi tai ngoài cuộc” của chúng tôi. Trước đó họ đã muốn phá vỡ sự im lặng này, nhưng họ cảm thấy bất lực khi họ còn đang sinh sống trong một nền văn hóa cho rằng các bé gái cần phải bị giết chết còn những người phụ nữ cần phải giữ im lặng. Giờ đây họ tìm thấy sức mạnh quyết tâm của mình. Việc chúng tôi chứng kiến quyết tâm ấy càng làm cho nó trở nên sắt đá hơn. Họ thề là sẽ chấm dứt tục lệ hồi môn khủng khiếp, một truyền thống đã khiến cho cuộc đời người phụ nữ trở thành một món nợ kể từ khi họ được sinh ra. Họ thề sẽ bắt đầu tiến những bước mà họ cho là khó khăn nhất – nói chuyện trực tiếp với những người đàn ông.

Ngồi giữa những người phụ nữ này và lắng nghe câu chuyện của họ, tôi bắt đầu nhận thấy vì sao mà những vụ giết chóc này lại được dung thứ, thậm chí là chấp nhận. Từ trong thâm tâm, họ đã biết rằng đây là điều sai trái. Giờ đây họ đã nhận ra tác hại của tục lệ hồi môn đã bóp méo nhận thức của họ về giá trị của ngay chính cuộc sống như thế nào. Bằng cách phân tích rạch ròi truyền thống được mặc nhiên công nhận này, họ đã bắt đầu chặng đường dài giải phóng mình khỏi vòng kìm kẹp đó.

Sau một vài ngày và rất nhiều giờ trò chuyện thân mật, họ đã hỏi tôi xem liệu có điều gì trong nền văn hóa của tôi làm ngập tràn tâm trí tôi hay không. Đứng từ góc người trân trọng và suy tôn sự sống của chúng ta, tôi đã chia sẻ với họ cảm giác thật sự khó chịu với việc chủ đề bạo lực xuất hiện nhan nhản trên các phương tiện thông tin đại chúng khắp nước Mỹ, đặc biệt là trên phim ảnh và truyền hình. Tôi đã nói rằng ở Mỹ, chúng ta dường như nhắm mắt nhắm mũi tạo ra những hình ảnh bạo lực nhằm phục vụ cho những thói giải trí bẩn thỉu và vô vị nhất có thể tưởng tượng ra – tất cả đều vì tiền. Những hình ảnh và thông điệp khủng khiếp này giờ đây đã được xuất khẩu ra khắp thế giới, xuất phát từ chỉ một nhóm rất ít những người đầy quyền lực trong ngành giải trí của New York và Hollywood. Có lẽ chỉ chưa đầy một nghìn người là tác giả của các chương trình và hình ảnh bạo lực này, nhưng số lượng tiền đổ vào ngành công nghiệp này thì nhiều không kể xiết, và sự thèm khát lợi nhuận thì luôn cùng sánh bước với nhu cầu ngày một lớn của toàn xã hội muốn được xem những hình ảnh bạo lực và tàn phá.

Họ nói với tôi rằng họ hiểu điều đó, và họ sẽ đứng về phía tôi nếu tôi dám nói lên điều này trước cả đất nước và nền văn hóa của tôi. Họ đã nhìn thẳng vào mắt tôi và nói với tôi rằng hãy nhớ một điều là khi đó họ sẽ đến bên tôi, khích lệ tôi khi tôi nói lên điều đó.

Chỉ trong vòng vài giờ sau khi trở về nhà, quyết tâm của tôi đã được thử thách. Tôi đã phải vội vàng quay trở về để dự một buổi gặp gỡ – ăn tối tại một căn nhà sang trọng ở Beverly Hills. Hôm đó tôi được xếp ngồi cạnh một đạo diễn tài năng với một loạt những bộ phim nổi tiếng gắn liền với tên tuổi của ông. Chỉ ngay trước chuyến đi tới Ấn Độ, tôi cũng đã xem một đoạn phim giới thiệu về bộ phim sắp được khởi chiếu của ông, và nó thật khủng khiếp. Đó là một bộ phim vô cùng bạo lực, hoàn toàn khác so với chất lượng những bộ phim đã giúp tạo dựng nên tên tuổi cho ông. Chúng tôi trò chuyện một chút về các công việc hiện thời của mình, và cuối cùng tôi đã mạnh dạn hỏi ông ấy câu hỏi đã luôn khiến tôi phải trăn trở. Bộ phim bạo lực kia quả là một sự chệch hướng so với những tác phẩm trước đây của ông, và vì thế làm phai nhạt hình ảnh một người đạo diễn tài ba của ông. Tại sao ông đã sản xuất bộ phim này?

Ông đã trả lời, lý do là có thể dễ dàng thu được nhiều tiền từ bộ phim này. Ông không lấy làm tự hào vì bộ phim này, nhưng bộ phim mang lại một số tiền nhiều không thể tưởng tượng nổi trong khi ông chỉ phải đầu tư một chút thời gian và tài năng mà thôi. Đó quả là một lời mời hấp dẫn khó mà từ chối. Lý do này không phải là một điều gì đó tội lỗi hay đáng bất ngờ, đặc biệt là trong nền văn hóa của Hollywood. Trên thực tế, trong nền văn hóa Hollywood, đó là điều được mặc nhiên công nhận. Vấn đề về nội dung vô trách nhiệm, không lành mạnh và thậm chí là suy đồi, và những ảnh hưởng của nó lên toàn thế giới không phải là chủ đề được bàn tới trong nền công nghiệp phim ảnh giải trí này. Tiền bạc đóng vị trí tối cao ở nơi đây, đến nỗi nó trở thành lý do lý giải được động cơ của tất cả mọi người khi họ cần làm bất cứ điều gì đó, thậm chí là những điều đi ngược lại với lương tâm của họ.

Tôi vẫn nghĩ về những người phụ nữ Ấn Độ mà tôi đã chia tay mới chỉ 48 giờ trước đó, và về lời nhận xét của họ rằng cuộc trò chuyện của chúng tôi – “những đôi mắt và đôi tai ngoài cuộc” của chúng tôi – đã giúp họ tìm lại được lương tâm mình và lòng can đảm để sống thật với những giá trị thầm kín nhất của mình. Giờ đây, khi đã quay trở về nhà, đang ngồi đây trong một bữa tối thịnh soạn và đàm đạo về những bộ phim dở tệ mà lại được trả nhiều tiền, tôi đã phải đối mặt với sức mạnh của nền văn hóa trọng tiền bạc của chúng ta trong việc làm chúng ta mờ mắt và lương tâm chúng ta phải nhượng bộ theo yêu cầu của nó.

Để khách quan nhận ra sự điên rồ của một nền văn hóa khác là điều dễ dàng. Nhưng không dễ dàng gì để có thể nhìn nhận nền văn hóa của chính chúng ta – nền văn hóa trọng tiền bạc – và những hành vi của chúng ta trước tiền bạc cũng khách quan như vậy. Chúng ta bị nền văn hóa này vây quanh, giăng bẫy, cũng giống như những người phụ nữ Ấn Độ trong nền văn hóa của họ. Trong môi trường và bối cảnh của họ, họ không bị coi là điên rồ khi giết những đứa con của mình. Họ hoàn toàn làm theo những giá trị văn hóa bao bọc quanh mình, cũng giống như vị đạo diễn tài ba này hoàn toàn đồng bộ với những giá trị văn hóa xung quanh ông, với tư cách là một đạo diễn nổi tiếng, người có thể kiếm được hàng triệu đô-la chỉ trong vòng vài tuần bỏ ra thực hiện một bộ phim bạo lực và rác rưởi.

Trong khi nói chuyện, tôi kể cho ông nghe câu chuyện về những người phụ nữ Ấn Độ, và khuyến khích ông nhận ra được nét tương đồng. Tôi đã chia sẻ với ông quyết tâm đã được đánh thức trong việc chất vấn những suy nghĩ và thái độ đã được mặc nhiên công nhận về tiền bạc trong nền văn hóa của chúng ta, mà chúng có thể dẫn đến những hành động hạ thấp và hủy hoại giá trị của sự sống. Tôi khích lệ ông cùng làm như vậy. Chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện sâu sắc về vấn đề này. Đó là bước khởi đầu.

Tôi không thể biết được cuộc đối thoại này có ý nghĩa như thế nào đối với ông nhưng đối với tôi nó là phút giây khi mà sự im lặng tuyệt đối xung quanh nền văn hóa trọng tiền bạc độc hại của chúng ta trở nên đột ngột rõ ràng và đau đớn. Tôi đã biết việc mình phá vỡ sự im lặng đó là bước đầu tiên của việc phá bỏ sự kìm kẹp của nó lên cuộc đời tôi, và có lẽ là của những người khác nữa.