Viên Thiệu cất quân, đi đến bến Quan Độ, Hạ Hầu Đôn đưa thư về cáo cấp. Tào Tháo khởi
bảy vạn quân ra nghênh địch, để Tuân Úc ở lại giữ Hứa Đô.
Khi quân Viên Thiệu sắp cất quân đi, Điền Phong ở trong ngục dâng thư can:
– Nay nên giữ vững để đợi thời. Không nên khinh thường cất đại binh đi, e có việc bất lợi.
Phùng Kỷ nói dèm:
– Chúa công dấy quân nhân nghĩa, sao Điền Phong lại nói lời chẳng lành?
Thiệu giận lắm muốn chém Điền Phong. Các quan cố can.
Thiệu nói:
– Để ta phá xong Tào Tháo đã, rồi sẽ trị tội nó!
Nói rồi giục quân kéo đi, tinh kỳ rợp đất, giáo mác như rừng. Đến Dương Võ, Thiệu hạ trại
đóng quân. Thư Thụ nói:
– Quân ta tuy nhiều, nhưng düng mãnh kém bên kia; quân kia tuy tinh nhuệ, nhưng lương
thảo kém ta. Bên kia không có lương, lợi ở sự đánh nhanh; bên ta có lương, nên giữ lâu, nếu
kéo dài được ngày tháng, quân địch chẳng phải đánh cüng tất thua.
Thiệu giận mắng:
– Điền Phong đã làm nản lòng quân, ta còn để tội cho đến khi về, nay sao mày cüng nói gở
nốt?
Rồi thét tả hữu đem Thư Thụ giam ở trong quân, đợi lúc về trị tội cùng Điền Phong một thể.
Rồi hạ lệnh đem bảy mươi vạn quân dàn ra bốn phía cắm trại, trại đóng liền nhau hơn chín
mươi dặm.
Quân đi dọ thám Quan Độ về báo. Quân Tào mới đến, nghe tin đều sợ hãi.
Tào Tháo cùng các mưu sĩ bàn bạc. Tuân Du nói:
Quân Thiệu tuy nhiều, nhưng không đáng sợ. Quân ta tinh nhuệ, một người có thể đánh nổi
mười người, nhưng cần đánh ngay, nếu kéo dài ngày tháng, lương thảo không đủ thì thật là
đáng lo.
Tháo nghe nói truyền lệnh cho quân tướng đánh trống reo hò tiến lên. Quân Thiệu đón
đánh. Hai bên dàn thành thế trận. Thẩm Phối đem một vạn tay nỏ, phục ở hai bên; năm
nghìn tay cung phục ở trong cửa, hẹn nghe tiếng pháo thì bắn ra. Đánh dứt ba hồi trống,
Viên Thiệu đội mü chỏm vàng, mặc áo giáp vàng, bào gấm đai ngọc, cưỡi ngựa đứng trước
trận. Đứng xếp hàng hai bên làm phản Tháo nói
. Ta phụng chiếu thiên tử ra đây đánh mi!
Thiệu đáp:
– Tao cüng phụng chiếu áo đai đánh giặc.
Tháo giận, sai ngay Trương Liêu cưỡi ngựa ra. Trương Cáp ra nghênh địch. Hai tướng đánh
nhau đến hơn năm mươi hiệp, không phân được thua.
Tào Tháo thấy vậy khen thầm là lạ, Hứa Chử múa giáo tế ngựa ra đánh giúp Trương Liêu.
Cao Lãm cầm giáo ngăn lại.
Bốn tướng đương quần nhau, Tào Tháo lại sai Hạ Hầu Đôn, Tào Hồng mỗi người dẫn ba
nghìn quân, cùng xông sang trận Viên Thiệu.
Thẩm Phối thấy quân Tào xông sang, liền sai đốt một tiếng pháo hiệu, hai bên hàng vạn cái
nỏ đều bắn ra, quân bắn cung cùng bắn ra một lượt như mưa. Viên Thiệu thúc quân vào
đánh giết. Quân Tào thua to phải lui về Quan Độ.
Viên Thiệu cüng đem quân đến gần Quan độ hạ trại.
Thẩm Phối nói:
– Nay nên sai mười vạn quân giữ ở Quan Độ, đến tận trước trại Tào Tháo, đắp ụ đất, sai
quân dòm xuống trại Tào mà bắn. Hễ ta chiếm được Quan Độ thì Hứa Xương có thể phá
được.
Viên Thiệu nghe theo, sai quân mang ngay mai cuốc quang thúng đắp ụ, gần bên trại Tào.
Tào Tháo thấy vậy, muốn ra để đánh không cho quân Viên Thiệu đắp ụ, nhưng quân cung
nỏ chặn giữ những đường sung yếu, quân Tào không tiến được.
Trong vòng mười ngày, quân Thiệu đắp được hơn năm mươi cái đồi đất, trên dựng chòi
cao, rồi quân cung nỏ đứng trên bắn xuống.
Quân Tào sợ hãi, người nào người ấy đội mộc đỡ tên. Trên đồi cứ mỗi tiếng mõ, tên bắn
xuống như mưa. Quân Tào đều nép vào mộc nằm rạp xuống đất. Quân Thiệu reo lên cười.
Tào Tháo thấy quân rối loạn, họp các mưu sĩ hỏi kế. Lưu Hoa nói:
– Nên làm xe bắn đá chống lại.
Tháo bảo Hoa vẽ kiểu xe, suốt đêm chế được vài trăm cỗ xe, đặt bên trong tường, chiếu
thẳng vào những chòi trên đồi. Đợi lúc quân cung nỏ sắp bắn, đá bay lên đánh phá lung
tung, người không chỗ nấp, quân cung nỏ chết vô số.
Quân Viên thiệu gọi xe ấy là xe sấm sét. Từ đấy quân Thiệu không dám trèo lên cao bắn vào
nữa.
Thẩm Phối lại hiến kế khác:
– Ta nên sai quân dùng thuổng cuốc lén đào đường ngầm, thẳng vào trong trại tào Tháo.
Quân ấy gọi là quân đào hầm.
Quân Tào thấy quân Viên Thiệu đào cả sau những ụ đất, vào báo với Tháo. Tháo hỏi Lưu
Hoa. Lưu Hoa nói:
– Quân Viên đánh đường hoành không được, định đánh lén, họ đào đường ngầm dưới đất
để theo đó mà tiến vào dinh ta.
Tháo hỏi:
– Vậy ta phải làm thế nào?
Hoa nói:
– Đào một cái hào chung quanh trại thì đường hầm của nó cüng thành vô dụng.
Đêm hôm ấy Tào Tháo sai đào một cái hào rõ sâu.
Quân Viên đào đến cạnh hào, không đánh vào được, mất công khó nhọc vô ích.
Tào Tháo giữ Quan Độ từ tháng Tám đến tháng Chín, quân lực kém dần, lương thảo gần
hết, ý muốn bỏ Quan Độ về Hứa Xương, nhưng ngần ngừ chưa định, bèn viết thư sai người
đem về hỏi Tuân Úc. Úc viết thư đáp lại.
Thư lại được nói:
– “Trộm nghĩ Viên Thiệu đem đại quân họp cả ở Quan Độ cùng minh công quyết một trận
được thua, minh công lấy yếu địch khỏe, nếu không chống nổi, tất bị nó đè tấn ngay: Lúc
này chính là một cơ hội lớn phải dùng mưu trí. Quân Thiệu tuy nhiều, nhưng không biết sử
dụng, minh công là bậc thần vü minh triết, xoay sở thế nào mà chẳng được. Nay quân lương
dù ít, cüng chưa đến nỗi nguy khốn như lúc Sở Hán đánh nhau ở Huỳnh Dương hay Thành
Cao. Minh công vạch đất cố giữ, chẹn cuống họng kẻ địch, không cho nó tiến, tình thế sẽ thay
đổi, thế nào cüng có biến, chính là lúc dùng mưu trí, xin công minh xét kỹ”.
Tào tháo được thư, sai tướng sĩ cố sức giữ. Sau quân Thiệu phải lui hơn ba mươi cặm. Tháo
sai tướng đi tuần tiễu, trong khi đi tuần, có bộ tướng của Từ Hoảng, tên là Sử Hoán, bắt
được một tên do thám của Viên Thiệu, giải về nộp, Từ Hoảng hỏi về việc quân bên Viên, tên
ấy thưa:
– Nay mai đại tướng là Hàn Mãnh, đem lương đến tiếp tế, sai tôi đi dò đường trước.
Từ Hoảng đi báo ngay cho Tháo biết, Tuân Du nói:
– Hàn Mãnh là một thằng vü phu. Chỉ sai một người dẫn vài nghìn khinh kỵ đón đường chẹn
đánh, cướp được lương thảo, quân Viên Thiệu phải vỡ.
Tháo hỏi:
– Nên sai ai?
Du nói:
– Nên sai ngay Từ Hoảng.
Tháo bèn sai Từ Hoảng đem Sử Hoán và bản bộ của mình đi trước; lại cho Hứa Chử,
Trương Liêu đi sau tiếp ứng.
Đang đêm, Hàn Mãnh đem vài nghìn xe lương đến trại Viên Thiệu. Đi đến chỗ đầu núi, Từ
Hoảng, Sử Hoán đem quân ra chẹn đường. Mãnh tế ngựa lại đánh. Từ Hoảng đón đánh Hàn
Mãnh, Sử Hoán, đuổi tan những quân đi tải, rồi sai phóng lửa đốt xe lương thảo. Hàn Mãnh
thế địch không nổi, quay ngựa chạy về. Từ Hoảng thúc quân vào đốt sạch cả mấy nghìn cỗ
xe.
Quân Viên Thiệu trông mé tây bắc có ngọn lửa, còn đương hoảng hốt, thì có quân chạy về
báo việc Từ Hoảng cướp lương.
Thiệu sai Trương Cáp, Cao Lãm đi cứu. Vừa ra đến đường cái, thì gặp ngay Từ Hoảng, Sử
hoán đã đốt hết xe lương, kéo quân trở về. Hai bên định đánh nhau, thì Hứa Chử, Trương
Liêu vừa đến. Hai mặt giáp công, đánh tan quân Thiệu, họp binh kéo về Quan Độ. Tào Tháo
mừng lắm, trọng thưởng cho các tướng sĩ, rồi chia quân ra lập dinh ở trước trại mình để
làm thế ỷ giốc.
Hàn Mãnh thua trận trở về. Viên Thiệu giận muốn đem chém, các quan kêu mãi cho được
thoát tội. Thẩm Phối nói:
– Đem quân đi, cốt có việc lương là trọng, việc phòng giữ lương thảo không nên bất cẩn.
Lương ta nay chứa cả ở Ô Sào, thế nào cüng phải cho nhiều quân sĩ giữ gìn nơi ấy mới được.
Viên Thiệu nói:
– Việc ấy ta cüng đã tính đâu vào đấy rồi, nhưng người cüng phải về Nghiệp Quận đôn đốc,
chớ để lương thảo thiếu thốn.
Thẩm Phối vâng mệnh đi. Viên Thiệu lại sai đại tướng là Thuần Vu Quỳnh, bộ lĩnh đốc
tướng là Mục Nguyên Tiến, Hàn Cử Tử, Lã Uy Hoàng và Triệu Hiếu, dẫn hai vạn quân mã
đến giữ Ô Sào.
Thuần Vu Quỳnh vốn là người nóng tính, hay rượu, quân sĩ ai cüng sợ. Lúc đến Ô Sào,
Quỳnh cả ngày chỉ cùng các tướng họp nhau uống rượu.
Bên quân Tào, lương thảo cüng cạn Tháo sai về Hứa Xương, bảo Tuân Úc phải trú liệu cho
mau. Sứ đi chưa được ba mươi dặm, bị quân Viên Thiệu bắt được, trói đem giải vào nộp
mưu sĩ Thiệu là Hứa Du.
Hứa Du, tự là Tử Viễn, khi nhỏ vốn là bạn của Tào Tháo, bấy giờ hiện đương làm mưu sĩ cho
Viên Thiệu.
Khi bắt được sứ Tào Tháo mang thư đi giục lương, Hứa Du vào nói với Viên thiệu:
– Tào Tháo đóng quân ở Quan Độ, chống với quân ta đã lâu. Hứa Xương tất nhiên bỏ trống.
Ta nay nhiều binh, giả thử chia một nửa quân về đánh úp Hứa Xương thì dễ như chơi. Lấy
được Hứa Xương, tất rồi bắt được Tào Tháo. Nay lương thảo quân Tào vừa cạn, ta nên thừa
cơ đánh cả hai mặt.
Viên Thiệu nói:
– Tào Tháo rất nhiều quỷ kế, thư này là kế dụ địch đây.
Du đáp:
– Nay nếu không đánh ngay đi, về sau tất bị nó hại.
Đang nói chuyện, chợt thấy sứ ở Nghiệp Quân đến đem trình thư của Thẩm Phối trước nói
việc vận tải lương thảo, sau nói khi Hứa Du ở Ký Châu, thường hà lạm của dân nhiều, lại
dung túng con cháu quấy nhiễu dân. Trong thư lại nói: Con cháu Hứa Du, hiện đã bị bắt
giam cả rồi.
Thiệu đọc thư xong, nổi giận đùng đùng, lại nhân không muốn nghe kế Hứa Du vừa bàn,
bèn mắng:
– Tên thất phu hà lạm kia! Còn mặt müi nào bày mưu ở trước mặt ta! Mày vốn quen Tào
Tháo, chắc mày ăn đút của giặc Tào, làm do thám cho nó rồi dử tao vào cạm phải không? Tội
mày đáng chém, tao hãy gửi cái đầu ở trên cổ đó. Bước đi cho mau, từ nay không được giáp
mặt tao nữa!
Hứa Du trở ra, ngẩng mặt lên trời than:
– Lời nói phải dễ trái tai, bọn trẻ con không thể cùng bàn việc lớn! Con cháu ta nay lại bị
Thẩm Phối nó hại, ta còn mặt müi nào trông thấy người đất Ký Châu nữa!
Bèn rút gươm định tự vẫn. Người nhà giằng lấy gươm, can:
– Việc gì ông phải hoài phí cuộc đời như thế? Viên Thiệu không nghe lời nói phải, rồi nó sẽ
bị Tào Tháo bắt. Ông với Tào công là chỗ bạn cü, sao ông không bỏ chỗ tối mà đến chỗ sáng?
Mấy lời ấy làm cho Hứa Du tỉnh ngay. Du liền đi tắt đến trại Tào Tháo.
Người sau có thơ rằng:
Bản Sơ hào khí khắp Trung Hoa,
Quan Độ bất hòa uổng xót xa,
Phỏng thử biết dùng mưu Tử Viễn,
Nhà Tào đâu chiếm đươc sơn hà?
Hứa Du đến gần trại Tào Tháo, quân canh đường bắt được. Du nói:
– Ta là bạn cü của thừa tướng, vào bẩm ngay có Hứa Du ở Nam Dương lại hầu.
Quân sĩ vội vàng vào bẩm. Tào Tháo bấy giờ đã sắp đi ngủ, nghe thấy Hứa Du đến, mừng
quá không kịp đi giầy, cứ chân không chạy ra đón vào. Trông thấy Hứa Du, Tháo vỗ tay vui
cười rồi hai người dắt tay đi vào. Tháo thụp xuống đất lạy trước, Du sợ hãi vội vàng đỡ lên
nói:
– Ông là tướng nhà Hán, tôi là một người áo vải, sao lại khiêm nhường quá thế?
Tháo nói:
– Ông là bạn của Tháo, há dám lấy tước vị phân biệt người trên kẻ dưới!
Du nói:
– Tôi nay không biết chọn chủ, hạ mình đi thờ Viên Thiệu, nói nó không nghe, bày kế nó
không dùng, nay tôi bỏ nó đến gặp cố nhân, rất mong được thừa tướng thu dụng.
Tháo mừng nói:
– Tử Viễn chịu đến với ta, việc gì của ta mà chẳng xong. Xin bảo ngay cho kế phá Viên Thiệu.
Du đáp:
– Tôi đã từng khuyên Viên Thiệu nhân thừa tướng đóng cả quân ở đây nên đem quân khinh
kỵ đánh úp lấy Hứa Đô.
Tháo cả sợ, nói:
– Nếu Thiệu dùng mưu ấy, việc ta hỏng mất.
Hứa Du nói:
– Nay lương thảo của ông còn bao nhiêu?
Tháo nói:
– Có thể chi dùng một năm.
Du cười:
– Sợ rằng không thể được thế.
Tháo nói:
– Độ sáu tháng thôi!
Hứa Du rü vạt áo, đứng phắt dậy, bước ra khỏi trường nói:
– Tôi đã lấy bụng thực lại đây để giúp ông mà ông còn nói dối khá phải là điều mong thế hay
sao!
Tháo nắm áo Du kéo lại nói:
– Xin Tử Viễn đừng giận, để tôi nói thực: Lương thảo quả thực chỉ còn độ ba tháng nữa thì
hết.
Du cười nói:
– Thiên hạ thường vẫn đồn Mạnh Đức là gian hùng, quả đúng thế!
Tháo cüng cười nói:
– Ông còn lạ gì, người ta đã có câu nói: “Binh bất yếm trá”. (Nghĩa là trong phép dùng binh
tha hồ nói đối).
Rồi lại ghé vào tai Hứa Du nói thầm:
– Lương ăn chỉ còn đủ tháng này thôi!
Du nói to:
– Thôi đừng nói dối nữa, lương ông hết sạch rồi!
Tháo ngạc nhiên hỏi:
– Sao biết?
Hứa Du lấy ngay lá thư bắt được, đem cho Tháo xem và hỏi:
– Ai viết thư này?
Tháo sợ hỏi:
– Bắt được ở đâu?
Du kể lại việc bắt được người đưa thư, Tháo cầm tay Du nói:
– Tử Viễn đã có lòng nhờ đến bạn cü mà lại đây, có mưu kế gì xin bảo cho biết ngay.
Du nói:
– Minh công đem quân ít chống với kẻ địch đông mà không tìm cách đánh mau cho được, ấy
là con đường bại vong. Du nay có một kế, chỉ trong ba ngày, chẳng đánh, quân trăm vạn của
Viên Thiệu cüng vỡ, Minh công có chịu dùng không?
Tháo nói:
– Xin cho biết mưu hay đó!
Du nói:
– Lương thảo của Viên Thiệu chứa cả ở Ô Sào, nay sai Thuần Vu Quỳnh coi giữ, Quỳnh chỉ
ham uống rượu, không biết phòng bị gì cả. Ông nên cho đem quân tinh binh đến Ô Sào, nói
dối là Tưởng Kỳ tướng của Viên Thiệu, lĩnh binh đến đó hộ vệ lương thảo, lừa dịp nào thuận
tiện thì đốt hết, quân Viên Thiệu chỉ trong ba ngày tất loạn ngay.
Tào Tháo mừng lắm trọng đãi Hứa Du, rồi mới lưu lại trong trại.
Hôm sau, Tháo kén năm nghìn quân mã bộ, chuẩn bị cho đi cướp lương ở Ô Sào, Trương
Liêu nói:
– Chỗ Viên Thiệu chứa lương, sao họ lại không phòng bị, thừa tướng không nên khinh
thường, lỡ mắc mưu Hứa Du.
Tháo nói:
– Không phải thế! Hứa Du về với ta, tức là trời khiến Thiệu thua. Ta thiếu lương, không thể
giữ lâu được, nếu không dùng mưu của Du là ngồi bó tay mà chịu khốn. Nếu Du định lừa ta,
sao chịu ở lại với ta? Vả ta muốn cướp trại đã lâu rồi, nay cái mưu cướp lương nhất định
phải thi hành, các người đừng nghi ngờ gì nữa.
Liêu nói:
– Đành thế, nhưng cüng nên phòng Viên Thiệu thừa cơ đến đánh úp trại ta.
Tháo nói:
– Ta đã tính kỹ rồi.
Liền sai Tuân Du, Giả Hủ, Tào Hồng cùng Hứa Du giữ trại lớn; Hạ Hầu Đôn, Hạ Hầu Uyên
lĩnh quân phục bên tả; Tào Nhân; Lý Điển, lĩnh quân phục bên hữu để phòng việc bất trắc.
Lại sai Trương Liêu, Hứa Chử đi trước, Từ Hoảng, Vu Cấm đi sau, Tháo tự dẫn các tướng đi
giữa, cả thảy năm nghìn quân mã, cầm cờ hiệu Viên Thiệu, quân sĩ mỗi người mang một bó
cỏ, đội một đội cüi; người thì ngậm tăm, ngựa thì buộc mồm, sâm sẩm tối kéo sang Ô Sào.
Đêm hôm ấy sao sáng đầy trời.
Thư Thụ, bị Viên Thiệu giam ở trong quân, đêm thấy sao sáng bảo cai ngục đưa mình ra
sân, ngắm xem thiên văn. Chợt thấy sao Thái Bạch đi ngược, xâm phạm vào phận sao Đẩu,
sao Ngưu, Thụ giật nẩy mình mà rằng:
– Vạ sắp đến nơi rồi!
Ngay đêm ấy, Thư Thụ xin vào ra mắtViênThiệu.
Bấy giờ Thiệu uống rượu say, nghe thấy báo Thư Thụ có việc mật vào nói, bèn cho gọi vào
hỏi:
Thụ thưa:
– Tôi vừa xem thiên văn thấy sao Thái Bạch đi ngược đến vùng sao Liễu, sao Quy, khi ánh
sáng sang cả vùng sao Ngưu, sao Đẩu, e có việc quân địch cướp trại. Ô Sào là chỗ chứa
lương, cần phải đề phòng, xin sai mãnh tướng, tinh binh đi tuần tiễu ở những chỗ đường tắt
và chân núi để khỏi mắc mẹo Tào tháo.
Thiệu giận mắng:
– Mày là thằng có tội, sao được nói càn làm rối loạn lòng quân!
Thiệu lại mắng người coi:
– Mày giữ nó sao lại dám thả nó ra.
Bèn sai chém người coi, gọi người khác ra coi giữ Thư Thụ, Thụ trở ra, gạt nước mắt than:
– Quân ta sớm tối không biết mất lúc nào, nắm xương ta rồi không biết chôn vào đâu!
Đời sau có thơ than rằng:
Lời thẳng ngang tai lại hóa thù,
Trách vì Viên Thiệu ít cơ mưu,
Ô Sào lương cạn, cây long gốc,
Còn muốn khư khư giữ Ký Châu.
Tào Tháo đêm hôm ấy đem quân đi, qua trại quân Viên Thiệu, lính trại ra hỏi quân nào.
Tào Tháo sai người ra nói là quân Tưởng Kỳ, phụng mệnh ra Ô Sào giữ lương. Quân Viên
thấy cờ hiệu nhà mình, chẳng nghi ngờ gì, đi qua mấy chỗ đều nói dối là quân Tưởng Kỳ,
trót lọt tất cả. Khi đến Ô Sào đã hết canh tư, Tháo sai quân đem cỏ cất chung quanh đồn đốt
lửa lên, rồi các tướng nổi trống reo ầm kéo vào.
Bấy giờ Thầu Vu Quỳnh cùng các tướng vừa uống rượu say đã vào nằm trong trướng, bỗng
nghe thấy xôn xao, vội vàng trở dậy, hỏi việc gì. Quỳnh chưa nói dứt câu đã bị ngay một lưỡi
câu liêm lôi ngã xuống.
Mục Nguyên Tiến, Triệu Tuấn bấy giờ vừa tải lương về, trông thấy trên đồn có lửa cháy, vội
vàng lại cứu chữa.
Quân Tào vào báo với tào tháo có quân địch ở đằng sau, xin chia binh để dánh, Tháo quát
lên:
– Các tướng cứ đằng trước mà đánh, lúc nào quân địch đến đằng sau, bấy giờ sẽ hay.
Được một hồi, lửa cháy ngùn ngụt, khói tỏa khắp trời Mục, Triệu hai tướng đem quân đến
cứu, Tháo quay lại đánh, hai tướng không địch nổi cùng bị giết cả lương thảo cháy hết sạch.
Quỳnh bị bắt, Tháo sai cắt cả tai müi và mười ngón tay, trói vào mình ngựa rồi tha cho về
trại Viên Thiệu để làm nhục Viên Thiệu.
Viên Thiệu đang ở trong trướng, thấy báo mé chính bắc lửa sáng rực trời, biết rằng Ô Sào
có biến, vội vàng ra gọi các quan văn võ vào bàn bạc, sai quân đi cứu. Trương Cáp nói:
– Tôi cùng Cao lãm xin đi.
Quách Đồ nói:
– Không nên. Quân tào đi cướp lương ta. Tháo tất thân hành đi, trại hắn bỏ trống. Nên thả
binh vào cướp trại. Tào Tháo tất phải bỏ Ô Sào về Quan Độ. Ấy là mẹo Tôn Tẫn vây Ngụy
cứu Hán ngày xưa đó.
Trương Cáp nói:
– Tào Tháo lắm mưu, đi ra ngoài tất có phòng bị ở trong. Nay nếu sang phá trại nó không
được, lü Quỳnh bị thua, chúng ta cüng sẽ bị bắt nốt.
Quách Đồ nói:
– Tháo chỉ chú ý đi cướp lương, còn nghĩ gì đến việc để quân giữ trại.
Hai ba lần Quách Đồ xin đi cướp trại Tào. Thiệu bèn sai Trương Cáp, Cao Lãm lĩnh năm
nghìn quân sang Quan Độ phá trại Tào, rồi lại sai Tưởng Kỳ dẫn một vạn quân đi cứu Ô Sào.
Tào Tháo đánh tan quân Thuần Vu Quỳnh, cướp hết được cả áo giáp, cờ xí, lại giả làm quân
Thuần Vu Quỳnh thua chạy về trại Viên Thiệu. Đi đến một con đường nhỏ trong khe núi,
vừa gặp cánh quân của Tưởng Kỳ. Quân Kỳ hỏi xong cho là quân mình vừa thua ở Ô Sào
chạy về, không nghi gì, cứ giục ngựa tiến lên. Chợt thấy Trương Liêu, Hứa Chử thét lớn:
“Tưởng Kỳ, đừng chạy!”. Kỳ không kịp trở tay, bị Trương Liêu chém chết.
Liêu giết sạch quân Tưởng Kỳ, rồi lại cho người về báo Viên Thiệu: Tưởng Kỳ đã đánh tan
quân Tào ở Ô Sào rồi.
Viên Thiệu được tin ấy, không sai quân cứu Ô Sào nữa chỉ sai đem thêm quân sang Quan
Độ.
Đây nói Trương Cáp, Cao Lãm đánh trại Tào Tháo. Bên tả Hạ Hầu Đôn, bên hữu Tào Nhân, ở
giữa Tào Hồng kéo ùa cả ra, ba mặt đánh ập lại. Quân Viên Thiệu thua to. Khi quân tiếp ứng
đến thì Tào Tháo ở Ô Sào về, bốn mặt vây kín chặn đánh.
Trương Cáp, Cao Lãm cướp đường chạy thoát. Viên Thiệu thu nhặt tàn quân ở Ô Sào về trại,
thấy Thuần Vu Quỳnh mất cả tai, müi, ngón tay. Thiệu hỏi:
– Làm sao để mất Ô Sào?
Quân thưa:
– Quỳnh say rượu nên không chống được quân địch.
Thiệu lập tức sai đem chém Thuần Vu Quỳnh. Quách Đồ sợ Trương Cáp, Cao Lãm thua về,
đổ lỗi tại mình bèn nói dèm trước:
– Trương Cáp, Cao Lãm thấy chúa công thua trận này trong lòng rất mừng.
Thiệu hỏi:
– Sao lại nói thế?
Quách Đồ thưa:
– Hai người vẫn có ý hàng Tào đã lâu, nay sai đi phá trại, không có sức đánh đến nỗi làm
thiệt mất nhiều quân.
Thiệu giận lắm, cho đòi hai người vào hỏi tội. Quách Đồ lại cho người ra bảo trước với hai
người:
– Chúa công định giết các ông đấy.
Lúc sứ giả đến, Cao Lãm hỏi:
– Chúa công gọi chúng tôi có việc gì?
Sứ giả nói:
– Không biết việc gì.
Lãm rút ngay gươm giết sứ giả, Cáp cả sợ, Lãm bảo Trương Cáp:
– Viên Thiệu hay nghe lời sàm nịnh, tất rồi cüng bị Tào Tháo bắt được. Chúng ta há cứ chịu
ngồi mà đợi chết? Chi bằng ta sang hàng Tào Tháo có hơm không?
Cáp nói:
– Tôi có bụng ấy đã lâu.
Hai người bèn đem quân mã bản bộ sang trại Tào đầu hàng.
Hạ Hầu Đôn nói:
– Cao, Trương đến hàng, chưa biết thực hư thế nào?
Tháo nói:
– Ta đối đãi với người thực hậu, dù họ có bụng khác, sau cüng phải thay đổi.
Nói rồi sai mở cửa dinh cho hai người vào. Trương Cao cởi áo giáp, vầm ngược giáo, lạy
phục xuống đất. Tháo nói:
– Nếu Viên Thiệu chịu nghe lời hai ông thì đâu đến nỗi thua. Nay hai ông lại đây, khác nào Vi
Tử bỏ nhà Ân, Hàn Tín về với nhà hán khi xưa.
Tháo phong Trương Cáp làm thiên tướng quân, Đô đình hầu; Cao Lãm làm thiên tướng
quân, Đông lai hầu.
Hai người mừng lắm.
Viên Thiệu đã mất Hứa Du, lại mất Trương Cáp, Cao Lãm; lương thảo tích ở Ô Sào cüng bị
Tào Tháo đốt cướp mất cả, lòng quân rối loạn.
Hứa Du lại khuyên Tào Tháo tiến binh đánh mau Trương Cáp, Cao Lãm xin đi tiên phong.
Tháo sai Trương Cáp, Cao Lãm đem quân đi cướp trại Thiệu. Đêm hôm ấy, quân Tào ba
đường đến phá trại Viên Thiệu. Hai bên đánh nhau đến sáng, quân Thiệu chết mất quá nửa.
Tuân Du lại hiến kế:
– Nay nên nói phao lên rằng; ta đang đang điều quân, một mặt đi lấy Toan Tảo, đánh Nghiệp
Quận; một mặt đi lấy Lê Dương để chặn đường về của Viên Thiệu. Viên Thiệu nghe tin, tất
nhiên sợ hãi, chia quân đi chống hai nơi, ta nhân dịp đánh ngay, có thể phá được.
Tháo nghe theo, sai các quân sĩ phao tin như thế.
Quân Thiệu được tin, về trại báo: Tào Tháo chia quân hai đường, một đường đánh Nghiệp
Quận, một đường đánh Lê Dương, đương đêm đi ngay.
Tào Tháo biết Viên Thiệu đanh động binh liền chia quân tám mặt vào phá trại Viên Thiệu,
quân Viên nản lòng, bốn mặt tan vỡ.
Viên Thiệu không kịp mặc áo giáp, chỉ khoác được cái áo đơn, quấn khăn lên ngựa, con út là
Viên Thượng đi theo.
Trương Liêu, Hứa Chử, Từ Hoảng, Vu Cấm, bốn tướng dẫn quân đuổi. Thiệu vội sang sông,
bỏ hết cả sổ sách, xa trượng, vàng bạc. Sang qua sông Thiệu chỉ còn có tám trăm quân kỵ mã
đi theo.
Quân Tháo đuổi không kịp, nhưng bắt được cả những đồ vật bỏ lại. Hơn tám vạn người bị
giết, máu chảy đầy sông. Quân sa xuống sông chết đuối, không biết bao nhiêu mà kể.
Tháo được to, đem vàng bạc vóc nhiễu bắt được thưởng cho quân sĩ.
Trong tập sổ sách Tháo bắt được một bó toàn là thư của những ngưòi ở Hứa Đô và tướng sĩ
thông với Viên Thiệu.
Tả hữu nói:
– Nên đối chiếu từng tên một, bắt mà giết đi.
Tháo nói:
– Đang lúc Thiệu mạnh, chính ta cüng chưa chắc đã giữ nổi thân mình, huống hồ người
khác.
Bèn sai đốt hết, không nhắc lại việc ấy nữa.
Quân Viên Thiệu bấy giờ thua chạy tán loạn cả, duy có Thư Thụ bị giam, không chạy được,
bị quân Tào bắt được đem nộp Tào tháo.
Tháo vốn trước có quen Thư Thụ.
Thụ trông thấy Tháo, giơ tay xua đi và kêu to:
– Thụ không hàng đâu!
Tào Tháo nói:
– Bản Sơ vô mưu, không dùng lời ngươi, sao ngươi còn chấp nê thế? Nếu ta được ngươi
sớm, việc thiên hạ còn gì đáng lo.
Tháo đãi tử tế, lưu ở trong quân.
Một đêm, Thụ ăn trộm ngựa, định trốn về với Viên Thiệu. Tháo giận, sai đem chém đi. Thụ
đến chết, thần sắc không đổi. Tháo than rằng:
– Ta trót giết lầm người trung nghĩa!
Rồi sai làm lễ hậu, chôn ở cửa sông Hoàng Hà, đề vào mộ sáu chữ: “Trung liệt Thư quân chi
mộ”.
Đời sau có thơ than Thư Thục rằng:
Hà Bắc nhiều danh sĩ,
Trung trinh có Thư quân,
Mắt trông hiểu trận pháp,
Mặt ngẩng biết thiên văn,
Đến chết lòng son sắt,
Lâm nguy chí tựa vân,
Tào công trọng vì nghĩa,
Bia cao dựng trước phần.
Tào Tháo giết Thư Thụ rồi, hạ lệnh sang đánh Ký Châu. Thế rõ thực:
Thế yếu chỉ vì nhiều mẹo được,
Binh cường nhưng bởi ít mưu thua.
Chưa biết quân Tào phen này sang Ký Châu thế nào, xem hồi sau mới rõ.