“Bạn kiếm sống bằng những gì nhận được từ người khác

Bạn tạo nên cuộc đời mình bằng những gì bạn cho đi.”

– Châm ngôn Ấn Độ.

“Sự nghèo đói là kẻ thù hung hãn nhất.”

– Mahatma Gandhi.

Tiền bạc không phải là phần thưởng hoàn hảo đối với một người thực hành Mặt Dày, Tâm Đen nhưng với hầu hết mọi người nó là một điều quan trọng.

Trí tuệ Trung Hoa cổ đại

Khi còn là một đứa trẻ, tôi học viết từng chữ Hoa bằng cách viết đi viết lại các nét cho đến khi chúng khắc sâu vào trí nhớ đến mức tay tôi có thể viết một cách tự động. Tôi đã học nghĩa thông dụng của các chữ nhưng không bao giờ nghĩ tới ý nghĩa sâu xa của bản thân các ký hiệu. Giờ đây, khi đã trưởng thành, tôi thường kinh ngạc bởi trí tuệ tinh tuế và nên thơ của những học giả Trung Hoa cổ đại đã tạo nên các từ bằng những ký hiệu tượng hình đại diện cho những yếu tố cơ bản trong cuộc sống của họ và của thế giới xung quanh của họ.

Chữ Tiền trong tiếng Hoa gồm ba bộ ghép lại. Một bộ là bộ “kim” (vàng). Hai bộ kia là hai bộ “qua”, tượng trưng cho những ngọn giáo. Chữ Cùng (nghèo khó) cũng gồm có ba bộ. Các bộ ký hiệu này mô tả một người dứng dưới một cái hố, còng người xuống tựa như bị đè bởi một gánh nặng khủng khiếp. Những chữ viết này không chỉ tượng trưng cho khái niệm tiền và nghèo, chúng còn biểu lộ điều gì đó chân thực và ý nghĩa về những khái niệm này.

Trong những năm học đại học ở Đài Loan, một người bạn đã rủ tôi đi cùng đến chỗ một ông thầy bói ở đó. Sau khi ông thầy đã nói về tương lai của bạn tôi, cô nhờ ông coi cho tôi. Ông thầy đưa cho tôi một mảnh giấy và một cây cọ, bảo tôi viết một chữ. Tôi đã viết chữ Thiên (trời). Ông thầy cầm mảnh giấy nghiên cứu một hồi. Ông viết bên cạnh đó chữ Tiền: bộ kim (vàng) đứng cạnh hai bộ qua (hai ngọn giáo).

“Hãy nghiên cứu thật kỹ từ này,” ông dặn. “Nó sẽ tiết lộ cho cô bí mật về đồng tiền. Vàng gắn chặt với sự tranh đấu.”

Khi tôi nhớ lại lời của ông già, tôi băn khoăn không rõ tại sao có hai ngọn giáo gắn với ý tưởng về tiền. Tôi thấy dường như người ta có ý nói để có được của cải phải có một cuộc chiến đấu. Tôi viết lại chữ tiền và nghiên cứu cẩn thận như lời ông già dặn. Và đột nhiên, tôi ngộ được bí mật của đồng tiền và bản chất hai mặt của cuộc chiến đấu đi kèm với nó.

Trận chiến bên ngoài

Ngọn giáo đầu tiên tượng trưng cho trận chiến bên ngoài để tồn tại. Mặc dù trái đất thật giàu có, nhưng những của cải của nó không được ban đều cho hàng tỉ con người chia nhau sự giàu có đấy. Từ khi bắt đầu nền văn minh đến nay, nước này đánh nhau với nước khác để chiếm đoạt của cải. Trong cuộc chiến hàng ngày giữa các cá nhân, sự đối đầu không trực tiếp và đẫm máu như giữa các quốc gia, nhưng nó thật sự cũng tàn nhẫn như thế.

Trong thế giới công nghiệp hiện đại, cuộc chiến đấu chính yếu để tồn tại có dạng cuộc chiến để kiếm tiền. Tiền rất quan trọng để duy trì thành công của một người. Một doanh nghiệp cung cấp bởi một sản phẩm hay dịch vụ tuyệt vời vẫn có thể bị đè bẹp bởi một đối thủ cạnh tranh kém hiệu quả hơn nhưng lại nhiều vốn. Một nhà chính trị có tài và lỗi lạc sẽ không thực hiện được chương trình hành động của mình nếu thiếu tiền và thất bại trong bầu cử trước một đối thủ kém hơn. Một vở múa ba lê, được dàn dựng nếu như các tác giả không thu hút được nguồn tài trợ cần thiết. Bất cứ ai muốn thực hiện các mục tiêu của mình hay muốn chia sẻ một phần của cải của thế giới trước hết phải chuẩn bị để chiến đấu vì tiền.

Nhiều lần trong các cuộc nói chuyện của tôi, mọi người hỏi: “Nếu tôi không có tiền, làm thế nào để bắt đầu kinh doanh để kiếm tiền?” Nolan Bushnell đã thành lập công ty trò chơi điện tử Atari với chỉ năm trăm đô la. Bốn năm sau, anh bán công ty của mình cho Tập đoàn viễn thông Warner với giá hai mươi tám triệu đô la. Với hai mươi tám triệu đô la, anh bắt đầu mở rất nhiều công ty và tốn hàng triệu đô la để duy trì nhưng nhiều cái trong số đó đã phá sản. Một dự án có giá trị có thể thành công nhờ một số vốn ít ỏi khi người ta sẵn lòng chiến đấu vì cơ hội để thực hiện mong ước của mình.

Đó không bao giờ là một con đường bằng phẳng dễ đi. Nếu bạn không có một ý tưởng đáng giá và khả năng thực hiện tốt thì tiền không thôi chưa đủ. Nó chỉ giúp bạn kéo dài sự tồn tại trước khi mất hết. Vì thế trò chơi kiếm tiền không chỉ là việc tìm được tiền vốn; còn phải có một ý tưởng hay và khả năng làm cho tiền vốn sinh sôi nảy nở bằng những nỗ lực thích đáng.

Trận chiến bên trong

Ngọn giáo thứ hai diễn tả trận chiến bên trong. Trước khi một người có thể chiến đấu và giành thắng lợi trong trận chiến bên ngoài, anh ta phải thắng được trận chiến bên trong. Cái nghèo là một trạng thái tư duy nhiều hơn là một điều kiện bên ngoài. Nhiều người chiến đấu vì những phần thưởng nhỏ bé vì họ bị nhốt trong một niềm tin giả tạo rằng họ không phải là những người đáng được hưởng những thứ tốt hơn trong đời. Việc thay đổi tư duy của bạn rất quan trọng: bạn xứng đáng với bất cứ phần thưởng vật chất nào mà bạn tìm kiếm, miễn là bạn giành được nó một cách trung thực và đáng kính.

Những phần thưởng không được tìm kiếm

Người ta kể chuyện về một vị thánh nhờ đức hạnh cao cả của mình được các thiên thần đưa lên thiên đường chơi. Khi các thiên thần đưa ông thăm tòa lâu đài trên thiên đường, họ đi qua một hành lang lớn chất đầy những món quà đủ loại. Ông hỏi những người hướng dẫn tại sao những món quà lại nằm đó. Họ trả lời: “Đây là tất cả những thứ mà người ta cầu xin nhưng lại ngừng cầu nguyện ngay trước khi chúng được ban tặng.”

Tạo hóa thiêng liêng không bao giờ ngăn trở chúng ta có được những món quà quý giá. Chính việc thiếu niềm tin rằng mình xứng đáng với những món quà ấy đã ngăn trở chúng ta có chúng. Một số người từ bỏ mong muốn vì nản chí, nghĩ rằng họ sẽ chẳng bao giờ có được điều mình muốn. Với những người khác, các thứ mà họ khao khát có tính nhất thời. Lúc thì họ muốn một chiếc áo mới, hôm sau là một chiếc xe hơi mới. Khi trời trở lạnh họ lại bắt đầu ao ước một kỳ nghỉ Hawai. Những khát khao của họ không khác gì những điều mơ mộng rảnh rỗi. Nếu chúng ta kiên định trong những nỗ lực để đạt được những khát vọng xứng đáng của mình, chúng có thể đến với ta, như những giấc mơ lười biếng thì hiếm khi thành hiện thực.

Sự trao đổi công bằng

Tiền bạc và của cải có được qua hoạt động tương tác với những người khác. Bạn đổi sức lao động của bạn lấy tiền. Để sự trao đổi được công bằng, điều quan trọng là phải thuyết phục được những người bạn làm việc với họ là bạn có thể có lợi cho họ. Bạn phải tạo ra được cảm giác về giá trị của bạn. Để làm được điều này, trước hết bạn phải tự ý thức một cách mạnh mẽ về giá trị của bản thân.

Để có ý thức về giá trị bản thân trước hết bạn phải làm điều gì đó xứng đáng để bạn thấy tôn trọng chính mình. Điều này bao gồm việc lao động cật lực và sự quyết tâm cũng như lòng kiên trì. Tập trung sức lực của bạn vào những điều làm cho bạn trở nên có giá trị đối với người khác: thực hiện trung thành và hiệu quả những nhiệm vụ của bạn, coi trọng những cam kết, làm việc một cách tâm huyết và sáng tạo. Chúng ta rất thường xuyên phân tán sức lực vào việc ganh ghét với thành công của người khác và đổ lỗi cho số phận đã không cho chúng ta được giàu như mong muốn. Đây là trận chiến bên trong.

Lợi thế của cảnh nghèo

“Tiền bạc không mua được hạnh phúc, nhưng chắc chắn là nó đem lại nhiều tiện nghi.”

– Ngạn ngữ Trung Quốc.

Phần lớn mọi người nghĩ rằng mình muốn được giàu có, nhưng trong thực tế hầu hết chúng ta đều đang ở vị trí mà mình mong muốn về phương diện tài chính. Việc làm giàu không phải là chuyện sẵn lòng làm gì để có tiền, mà là chuyện sẵn lòng đánh đổi điều gì để được giàu có. Đây là nguyên tắc cực kỳ quan trọng cần ghi nhớ. Cũng giống như việc rèn luyện của một vận động viên đỉnh cao. Điều đầu tiên anh ta phải đối mặt là câu hỏi: Tôi sẵn lòng từ bỏ điều gì để trở thảnh một vận động viên lớn? Tôi có sẵn lòng hy sinh thời gian vui chơi cùng với bạn bè không? Tôi có sẵn lòng bỏ qua những buổi tiệc tùng, tụ tập vui vẻ? Tôi có sẵn lòng từ bỏ những thức ăn ngon bổ dưỡng để theo chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt? Danh sách câu hỏi vẫn còn chưa kết thúc.

Ruby là một người quản lý chung cư với một mức lương khiêm tốn. Cố gắng cải thiện thu nhập, cô làm thêm việc môi giới bất động sản, nhưng sự vất vả của cô chưa đem lại phần thưởng tài chính đáng kể.

Khi quan sát Ruby, tôi nhận thấy cô cực kỳ gắn bó với những lợi thế trong cảnh nghèo của cô. Cô rất gắn bó với những trách nhiệm và quyền lợi của việc quản lý khu chung cư. Làm người quản lý chung cư, Ruby thỏa mãn được những “nhu cầu tâm lý” của mình.

Ruby là kiểu người mà chúng ta thường gọi là “thích thể hiện quyền hành”. Vài tháng sau khi một người dọn đến ở, Ruby bắt đầu cư xử giống như một viên chỉ huy doanh trại chứ không phải một người quản lý căn hộ. Cô tận dụng quyền hạn của cô đối với những người ở chung cư, đặc biệt khi cô ở thế đúng trong những quy định của chung cư.

Ruby nghĩ rằng cô muốn kiếm thêm tiền bằng việc môi giới bất động sản, nhờ thế cô có thể từ bỏ khoản lương ít ỏi và những giờ dài dằng dặc làm người quản lý chung cư. Nhưng một cách vô thức, tinh thần cô có được sự thỏa mãn với quyền hành bắt bẻ người khác khi cô làm công việc hiện tại. Cô khó có thể hài lòng đổi nó lấy một công việc khác đòi hỏi cô phải chiều ý khách hàng, cho dù nó giúp cải thiện đáng kể tình hình tài chính của cô.

Trong suy nghĩ Ruby không thấy sự khác nhau nào giữa sự thỏa mãn mà tiền bạc có thể đem lại với sự thỏa mãn có được khi sống trong cảnh nghèo. Sự thực là, Ruby gắn bó một cách vô thức với lợi thế đặc biệt của cảnh nghèo nên cô có sự ngờ vực về ích lợi của việc đổi một niềm vui đã rõ (thể hiện quyền hành đối với người khác) lấy cuộc sống giàu có chưa được biết rõ.

Ivan là một doanh nhân trung niên đã thực hiện nhiều việc kinh doanh trong suốt cuộc đời. Không may là ông thường phát triển việc kinh doanh của mình đến đỉnh cao rồi lại để phá sản. Sau hai mươi năm thăng trầm, cuối cùng Ivan đã phát hiện được nguyên nhân những thất bại của ông.

Bất cứ khi nào lên đến đỉnh, ông lại sống một cuộc sống xa hoa và đôi khi thậm chí sa đọa. Tận bên trong, Ivan là một người giản dị, thuần khiết. Vì thế, những giai đoạn sa vào lối sống suy đồi đi ngược với bản chất tự nhiên của ông, với lối sống đơn giản, điều độ mà ông thực sự thích hợp. Điều này cuối cùng đã khiến Ivan phá hoại các công ty của chính ông mà không ý thức được khi ra một loạt các đánh giá kinh doanh sai lầm. Sau khi nhận thức được nguyên nhân đằng sau sự xuống dốc của mình, ông có thể giữ mình theo kỷ luật và tránh lặp lại phong cách cũ khi đạt tới đỉnh cao của thành công.

Nếu bạn giữ tiền chặt, nó sẽ chuồn khỏi tay bạn

Tiền bạc là thứ trong cuộc đời gợi lên nhiều cảm xúc nhất cho mỗi cá nhân. Nó gắn chặt với những cảm xúc đau đớn và ngây ngất. Khi có tiền, bạn không bao giờ thấy đủ. Hết tiền, bạn ước gì mình đã biết quý tiền hơn lúc bạn còn tiền.

June, một phụ nữ người Úc bốn mươi tuổi, hiện đang học văn học Anh tại trường cao đẳng Los Angeles. Bà được giới thiệu với Bob, bạn tôi, như một người có thể giúp anh biên tập loạt truyện ngắn anh đã viết. June chưa bao giờ biên tập truyện tiểu thuyết, nhưng mười lăm năm trước bà đã làm trợ lý cho một biên tập phim thời sự. Bà có cảm nhận bản năng về kịch. Trong mười lăm năm qua sống ở Mỹ, June đã gặp nhiều khó khăn. Bà thường phải làm những công việc nặng nhọc với mức lương tối thiểu. Bà đã trở nên cay đắng trong cái nhìn cuộc sống, và có thái độ tiêu cực đối với tiền bạc và con người. Sáu tháng trước, bà đã bị sa thải khỏi công việc bán xe hơi cũ. Bà lại thất nghiệp một lần nữa.

Mặc dù June không có lý lịch làm việc chứng tỏ tài năng của bà, Bob cảm nhận được khả năng thiên phú của bà. Sau khi gặp gỡ, ông quyết định để bà làm thử. Bob đồng ý trả June ba ngàn đô la để biên tập ba truyện ngắn. Sau khi làm việc với Bob hoàn tất một truyện ngắn, June bắt đầu nghĩ rằng có lẽ bà đang làm với thù lao quá rẻ. Bà nghĩ bà có thể đổi cách tính thù lao từ mức thù lao trọn gói sang tính theo giờ để được nhiều tiền hơn. Bà trình bày với Bob cách tính của mình, lý luận và khóc lóc về việc bà đang bị ông lợi dụng công lao động rẻ mạt. Bob đồng ý nếu June có thể ghi lại chính xác thời gian làm việc của bà, ông sẽ trả bà hai mươi lăm đô la một giờ. June rất vui mừng vì chưa bao giờ bà được trả cao như thế.

June bắt đầu biên tập truyện ngắn kế tiếp. Rất mau chóng bà nhận thấy sau khi trừ đi thời gian ăn trưa, thời gian hút thuốc mười lăm phút mỗi tiếng, thời gian dành cho công việc riêng của bà trong giờ làm việc, thời gian thực sự làm việc của bà rất ít. Bà chỉ dành trọn vẹn mười tiếng cho truyện ngắn kế tiếp. Số tiền thù lao tương ứng là hai trăm năm mươi đô la cho một truyện. Bà nhận thấy mình đã tự làm mình thiệt thòi. Một lần nữa bà lại muốn điều đình lại với Bob. Bà kêu rằng việc tính giờ chi li làm mất đi hứng thú trong lúc họ cùng làm việc, và bà muốn tìm lại cảm hứng. Bà muốn theo cách tính cũ. Bob trả lời: “Tôi không cảm thấy hứng thú. Tôi luôn luôn có nó trong tôi. Nếu bà đã cảm thấy mất hứng thú, tìm lại nó là việc của bà. Nói đúng hơn, tất cả mọi chuyện không phải là vấn đề cảm hứng. Đó đơn giản là chuyện tiền nong. Chuyện ở đây là bà muốn được trả tiền nhiều hơn. Bà quá chi li về tiền bạc nên nó đã tuột ra khỏi tay bà.” Sau đó Bob mời bà ta ra về.

Sự giàu có bất ngờ

Trận chiến bên trong phải được chiến thắng không chỉ nhằm khắc họa trong tư tưởng quyền được giàu có của bạn, mà còn nhằm phát triển năng lực và ý chí để đi ra thế giới và giành lấy nó.

Sự giàu có là một điều không bền vững. Mỗi ngày có rất nhiều gia tài được tạo dựng hay mất đi. Người đạt được sự giàu có nhờ chiến thắng trong cả hai trận chiến bên trong và bên ngoài sẽ không bị suy sụp bởi thảm cảnh tài chính như người giàu có nhờ thừa hưởng hay trúng số. Xui xẻo có thể tước mất của anh ta những của cải vật chất, nhưng anh vẫn còn năng lực, ý chí và lòng tin để giành lại nó.

Mẹ tôi được sinh ra trong một gia đình cực kỳ giàu có. Là con duy nhất của một người thừa kế duy nhất, bà được thừa hưởng một gia tài đã mấy đời không bị phân tán. Mặc dù bà được hưởng mọi tiện nghi và đặc quyền của sự giàu có, bà đã lớn lên trong một gia đình không êm ấm. Cha bà công khai chu cấp hoang phí cho người vợ bé và gia đình thứ hai của ông. Đây là nguyên nhân của sự gây gổ thường xuyên giữa ông bà tôi.

Khi mẹ tôi đến tuổi kết hôn, bà quyết định cách tốt nhất để tránh được sự thiếu chung thủy trong tình cảm là lấy một người đàn ông không giàu có. Bà chọn cha tôi, một người họ xa nghèo nhưng xứng đáng. Bà bước vào một cuộc sống mà bà nghĩ là sẽ yên bình và quý phái. Nhưng mọi việc không như thế.

Sau khi cha mẹ tôi kết hôn, họ chuyển đến Thiên Tân. Với lợi tức hàng tháng của mẹ tôi từ tiền địa tô ở Mãn Châu, cùng với lương của cha tôi, họ có thể sống xa hoa trong khu tô giới Anh ở thành phố. Đầu năm 1948, khi quân Cộng sản do Mao Trạch Đông lãnh đạo tiến gần đến Thiên Tân, cha mẹ tôi để lại nhà cho những người hầu trông nom và chuyển đến một biệt thự mới mua trong khu tô giới Pháp ở Thượng Hải. Một năm sau, họ bị buộc phải bỏ lại toàn bộ tài sản và chạy sang Đài Loan. Khi chúng tôi rời khỏi Thượng Hải, một lần nữa cha mẹ tôi dặn dò người hầu trông nom mọi thứ vì chúng tôi sẽ trở về sau vài tháng.

Bốn mươi ba năm sau, cha mẹ tôi vẫn ở Đài Loan. Hàng năm trời họ đã chờ đợi những sự kiện bên ngoài sẽ trả lại cho họ tài sản của họ một cách bất ngờ cũng như cách nó đã bị mất đi. Trong khi xung quanh họ ở Đài Loan thời hậu chiến phát đạt, mọi người lo làm giàu, cha tôi bằng lòng nhận một chức vụ trong chính phủ với số lương khiêm tốn. Cả ông và mẹ tôi không bao giờ thực sự cố gắng để tự mình làm giàu.

Gia tài kết sù không đem lại cho cha mẹ tôi những gì họ chờ đợi. Vì không ai trong hai người đã trải qua trận đấu bên trong và bên ngoài để trở nên giàu có, họ không thể ra ngoài xã hội khôi phục lại gia tài của họ.

Mặt khác, nếu bạn may mắn được thừa hưởng của cải và không gặp xui xẻo bị mất nó, điều đó đôi khi có thể là một bất hạnh. Trong cuốn Circus of Ambition (Đấu trường tham vọng), John Taylor mô tả cái cách mà những gia đình giàu có lâu đời như gia đình Rockefellers “cảm thấy như bị cầm tù bởi sự giàu có của họ”. Với việc tước đoạt của họ nhu cầu phải lao động, của cải thừa kế khuyến khích sự lười biếng và tạo ra cảm giác vô tích sự. Những người thừa kế những gia tài kếch sù ở Bờ Đông, Johnson, thật sự cảm thấy tiền bạc của họ làm họ thấp kém hơn. Họ đã đi đến chỗ tin rằng, sự giàu có tạo ra lòng nghi ngờ làm hủy hoại quan hệ với người khác.

Sự giàu có và tài năng

Chữ tài sản trong tiếng Hoa được ghép bởi hai bộ: một bộ biểu thị cái sỏ vò, phương tiện trao đổi thời xa xưa; bộ kia là bộ tài, biểu thị tài năng hay khả năng riêng biệt của mỗi cá nhân chúng ta.

Con đường dẫn đến sự giàu có không phải chỉ có mục đích duy nhất là để kiếm tiền, mà là để hiểu và phát triển những khuynh hướng và những tài năng xác thực của bạn. Bạn phải tìm một nghề nghiệp cho phép bạn làm điều mà bạn được dự định để làm và mang lại cho bạn niềm vui. Nếu bạn làm được, tiền bạc sẽ tự đến. Chúng ta thường hay tự tìm kiếm một công việc có đem lại lương cao bao nhiêu hay giúp bạn thấy ổn định thế nào, nó sẽ trở nên nặng nề nếu nó không phù hợp với những khả năng riêng của bạn. Điều tốt nhất bạn có thể đạt được là trở thành một người bình thường và đạt được những kết quả bình thường.

Bởi vì mỗi chúng ta có một năng lực riêng, mỗi người đều có khả năng đạt thành tựu nào đó theo cách riêng của mình không giống bất kì ai khác. Gắng sức để khám phá chỗ đứng thích hợp của chúng ta giữa biển người mênh mông này là một phần trong mục tiêu của cuộc đời mỗi người.

Trong hầu hết các trường hợp, cuộc sống không chơi trò ú tim, mà thường là do ta tối mắt. Những khả năng đặc biệt của ta thường bộc lộ trong nhiều tình huống trong cuộc đời. Vì chúng ta quá chú trọng vào việc kiếm sống, chúng ta không nhìn thấy điều gì khác. Trong trường hợp này, vì chính chúng ta mà cuộc sống đôi khi làm ta vấp ngã, để ta buộc phải nhìn xung quanh và khám phá ra những khả năng mới.