Chúng ta không thể tự mình làm được mọi thứ trên thế giới này. Cuộc đời mỗi con người giống như một bức tranh thêu – từng sợi chỉ đơn lẻ đan lại với nhau để tạo nên một hình ảnh nào đó.

Sandra Day O’Connor, nguyên Chánh án Tòa án Tối cao nước Mỹ Hình ảnh những sợi chỉ thêu mà Chánh án O’Connor nhắc đến chính là những sợi dây liên kết trong cuộc đời bạn – những mối quan hệ mà bạn xây dựng trong quá trình sống. Rõ ràng tất cả những phụ nữ chúng tôi có dịp trò chuyện đều đồng tình rằng các mối liên hệ ấy không chỉ cần thiết cho sự thăng tiến của họ, mà còn mang đến cho họ cảm giác mãn nguyện hơn. Các số liệu cho thấy, những ai có mạng lưới các mối quan hệ vững bền và được nhiều người chỉ bảo dẫn dắt sẽ có cơ hội thăng tiến nhiều hơn, kiếm được nhiều tiền hơn, và hài lòng với công việc hơn. Nói một cách cụ thể thì những nữ lãnh đạo được hưởng lợi trong quá trình phát triển nghề nghiệp và tranh thủ sự ủng hộ trong sự nghiệp. Và khi họ lãnh đạo, nhóm của họ thường làm việc hiệu quả hơn nhờ năng lực kết nối.

Vì vậy, xây dựng các mối quan hệ là một phần trong công việc hàng ngày của bạn. Không phải chỉ vì mục đích tiến thân, mà còn nhằm duy trì cuộc sống tốt đẹp cho bạn và đội ngũ nhân viên của bạn nữa.

Khả năng kết nối chính là cốt lõi của Lãnh Đạo Cân Bằng bởi nó giải quyết nhu cầu sâu xa của con người. Một nữ lãnh đạo thân thiết với các đồng nghiệp và nhân viên sẽ có thể chia sẻ với họ về ý nghĩa trong công việc và sứ mệnh cô theo đuổi – cũng như truyền cảm hứng cho người khác để họ ngày một gắn bó với công việc hơn. Cô còn tìm thấy sự thông thái, nguồn năng lượng và niềm vui từ những người cô kết nối. CEO của Xerox, Anne Mulcahy nói với chúng tôi rằng, “Một trong những cách quan trọng nhất để tìm đến thành công chính là thiết lập một lực lượng hùng hậu những người luôn ủng hộ bạn. Có được sự ủng hộ của cấp trên, hoặc hội đồng quản trị thì quả thật rất tốt, nhưng sự ủng hộ to lớn nhất mà bạn có được là từ tập thể.”

Nền tảng khoa học của tính kết nối

Phụ nữ là những chuyên gia xây dựng mối quan hệ thiên bẩm. Các nhà khoa học nghiên cứu về quá trình tiến hóa đã quay ngược lại thời tiền sử và phát hiện ra khả năng này bắt nguồn từ vai trò của phụ nữ thời kỳ đó, nó giúp cho con cái của họ và cả bộ lạc có nhiều cơ may sống sót hơn. Vì vậy, trong khi não bộ của đàn ông không ngừng phản ứng với nỗi sợ hãi và căng thẳng bằng cách chiến đấu lại mối nguy đe dọa, bỏ chạy hoặc lẩn trốn, thì phụ nữ thời tiền sử đã học được cách hợp tác cùng nhau, giúp nhau bảo vệ các con và sống sót. Do đó, phụ nữ sớm phát triển các kích thích tố mang tính “xã hội” như oxytocin vốn có tác dụng làm dịu sự căng thẳng và kiềm hãm hoạt động của thùy não liên quan đến cảm giác sợ hãi, kích động. Đó là lý do vì sao khi có chuyện bất ổn tại nơi làm việc, nam giới có xu hướng gây sự cãi nhau, trong khi nữ giới tìm cách dung hòa những bất đồng. Đó là lúc bản năng sinh tồn từ xa xưa ra tay can thiệp.

Xét về nhiều mặt, bản năng này mang lại nhiều lợi ích cho nữ giới. Bạn hẳn giỏi hơn những người đàn ông quanh mình về khoản “chăm sóc ân cần và kết thân” – cách thể hiện mới của cơ cấu bản năng sinh tồn xa xưa; nó buộc chúng ta phải có trách nhiệm chăm lo cho tập thể. Rõ ràng, xu hướng “mình vì mọi người” có thể giúp bạn trở thành nhà lãnh đạo cực kỳ hiệu quả, có khả năng thu hút nhân tài và kêu gọi sự gắn bó.

Amanda West là giám đốc sáng tạo của doanh nghiệp vừa sáp nhập, Thomson Reuters (cuộc hôn nhân giữa hai doanh nghiệp chuyên về thông tin tài chính và dịch vụ thông tin). Cô dựa vào mạng lưới quan hệ mạnh mẽ trong cũng như ngoài doanh nghiệp để thành công, đồng thời cô còn là người có tài thiết lập các mối quan hệ trong nhiều lĩnh vực.

Nghệ thuật thiết lập các mối quan hệ

Đối với Amanda, khả năng kết nối chính là cách thức sinh tồn thời thơ ấu. Những năm đầu đời, gia đình cô chuyển từ Anh đến châu Phi sinh sống, và cô đã từ một cô bé người Anh chừng mực biến thành “đứa bé châu Phi hoang dã, chân trần rong ruổi khắp miền cỏ dại,” theo cách cô nói. “Phần lớn thời gian tôi và đứa em trai cứ lang thang, chạy giỡn ở nơi xa xôi hẻo lánh đó. Từ nhỏ đến lớn, tôi rất đam mê thám hiểm.”

Quãng thời gian vui thú điền viên đó đột ngột chấm dứt sau hai năm, khi cha mẹ gửi Amanda về lại Anh để theo học trường nội trú. “Tôi vẫn còn nhớ mình đã tự nhủ rằng âu cũng là điều tốt,” cô nhớ lại. Một thân một mình, Amanda nhận ra niềm hạnh phúc và thành công của cô phụ thuộc vào khả năng thiết lập những mối quan hệ thích hợp. “Đó là cách tôi tồn tại, từ nhỏ tôi đã phải tự mình tìm kiếm các mối quan hệ. Tôi bay từ Zambia đến Anh một mình, quá cảnh qua đêm tại phi trường Heathrow rồi lại bay đến một nơi khác.” Lần quay về Anh đó không kéo dài lâu. “Nước Anh khi ấy không phù hợp với tôi – Tôi đã châu Phi hóa quá mức vào thời điểm đó. Rồi tôi xin vào học tại một ngôi trường nội trú tuyệt vời thuộc Swaziland (Nam Phi). Ngôi trường đó chính là cộng đồng của tôi. Hẳn bạn sẽ nhận ra một kỹ năng mà tất cả mọi người ở chỗ tôi đều có – cách để kết hợp thành một đội nhóm.”

Kỹ năng kết nối của Amanda đã giúp cô rất nhiều về sau này. Những ngày đầu trong sự nghiệp của mình, cô lãnh đạo một nhóm phát triển ý tưởng kinh doanh mới. Đó là một thử thách, phải quản lý một nhóm những chuyên gia tài giỏi không ai giống ai – và cũng cương quyết làm việc độc lập. Vốn đã quen với các cá nhân có cá tính riêng biệt, Amana nhớ lại cách mình đưa mọi người vào cùng một sứ mệnh và chia sẻ thành công. Cô kể: “Chúng tôi phải báo cáo cho CEO mỗi quý, điều mà cả nhóm vừa sợ vừa thích. Nếu không ưa ý tưởng bạn đang trình bày, Tom sẽ nói năng thô lỗ. Trước tiên, chỉ có mình tôi đứng trước mặt ông trình bày vấn đề, nhưng rồi từng người từng người một, cả nhóm cùng tham gia với tôi; tôi đảm bảo việc cả nhóm tìm được tiếng nói chung. Chúng tôi cho ra đời dự án trong vòng sáu tháng thay vì một năm như dự kiến bởi chúng tôi là một nhóm vô cùng gắn bó.”

Amanda nói cô chưa bao giờ mất đi cảm giác hào hứng khi thiết lập một mối quan hệ mới. Mới đây thôi, cô tìm đến giám đốc bộ phận Nghiên cứu & Phát triển của IBM, người sẽ có một buổi huấn luyện cho đội ngũ nhân viên của Amanda. “Buổi huấn luyện đó thật sự khiến tôi bồn chồn chưa từng thấy, tôi cố nghĩ xem chúng tôi sẽ trao đổi những gì trong suốt tám tiếng đồng hồ. Tôi nghĩ bụng, ‘Tại sao mình lại làm việc này chứ?’ Nhưng khi mọi người bắt đầu, thời gian trôi qua thật nhanh. Mấy nhà khoa học này thật tuyệt vời! Lúc nào tôi cũng sửng sốt trước sự thật là khi bạn đặt câu hỏi, ai cũng quay sang trả lời,” cô nói. “Nó khiến bạn nhận ra rằng không có bất kỳ giới hạn nào, chỉ có những giới hạn bạn tự đặt ra cho mình mà thôi.”

Vấn đề là bằng cách nào Amanda có thể thiết lập được nhiều mối quan hệ bền vững với nhiều người đàn ông và phụ nữ đến thế? “Lắng nghe, lắng nghe và lắng nghe,” cô chia sẻ với chúng tôi. “Đó là khi bạn hiểu được đâu là nguồn động lực thúc đẩy người khác. Chứ không phải động lực của bạn là gì. Phụ nữ thường bẩm sinh giỏi về khoản này, tôi nghĩ vậy. Nam giới đi săn. Chúng tôi thì không. Chúng tôi là người chăm sóc. Tôi biết cách nói này giản dị thái quá, nhưng tôi nghĩ đó là một phần quan trọng trong việc thiết lập các mối quan hệ.”

Cũng từ lâu rồi, Amanda có học về nghệ thuật “cho đi – nhận lại” – chủ động đề nghị giúp đỡ người khác nhằm bắt đầu mối quan hệ song phương. “Các mối quan hệ ngay lập tức được hình thành,” cô nói. “Một số người – vốn nhiệt tình chỉ bảo tôi và là những người tôi ngưỡng mộ – lại khá hách dịch trong việc duy trì mối quan hệ. Tôi thật sự biết ơn những người ngoài cuộc đã giúp tôi nhận ra tính hiệu quả và tầm ảnh hưởng của chính mình.”

Tại sao ta cần thiết lập mạng lưới quan hệ

Mặt tiêu cực của năng lực kết nối bẩm sinh của chúng ta nằm ở chỗ: cách ta thích tiếp cận người khác không phải lúc nào cũng là cách tối ưu cho việc thiết lập mối quan hệ trong công việc. Bởi phụ nữ cần thời gian để xây dựng mối quan hệ, nên đa số chúng ta có xu hướng duy trì một vài mối quan hệ gần gũi với những cá nhân có tính cách giống mình. Nam giới thì ngược lại, họ luôn muốn có nhiều mối quan hệ sơ giao rộng rãi; nó mang đến cho họ nhiều cơ hội nghề nghiệp hơn. Chính điều này khiến phụ nữ nơi công sở gặp nhiều bất lợi: Nhà điều hành nam giới điển hình thường có mạng lưới quan hệ rộng gấp nhiều lần nữ lãnh đạo có cấp bậc tương đương.

Vậy nên, nam giới thoải mái với các mối quan hệ vì mục đích kinh doanh, còn nữ giới đi tìm tình bằng hữu chân thành. Một số phụ nữ còn không tin vào mạng lưới quan hệ bởi chính tình thế khác nhau này. Thậm chí nếu họ tin đi nữa, đa số nữ giới cũng không có thời gian để mở rộng mạng lưới. Thường họ phải về nhà để thực hiện vai trò thứ hai của mình (làm mẹ và chăm sóc tổ ấm), trong khi nam giới không ngừng chăm chút cho mạng lưới quan hệ của mình sau giờ làm việc. Dù là lý do gì chăng nữa, nhiều phụ nữ không dành thời gian thiết lập mạng lưới quan hệ cần thiết trong công việc.

Chúng ta cần nắm rõ một điều: Bạn buộc phải thực hiện điều này. Bạn thật sự cần một mạng lưới quan hệ trong kinh doanh và kỹ năng kết nối để trở thành một nhà lãnh đạo tài giỏi. Bạn cần một mạng lưới quan hệ đông đảo và cân bằng, dù muốn hay không. Và nếu bạn thấy mình cần củng cố mối quan hệ gần gũi với những người dạn dày kinh nghiệm, hoặc nếu bạn muốn vươn xa hơn ngoài phạm vi các mối quan hệ trong công việc hàng ngày, chúng tôi muốn bạn quan tâm đến việc kết nối một cách nghiêm túc. Đây không phải là chuyện gặp gỡ những người lạ mặt trong một hoàn cảnh bạn buộc phải thế. Chúng tôi đang nói về một mạng lưới quan hệ thực thụ – thiết lập và duy trì sợi dây liên kết với đồng nghiệp, khách hàng, cấp trên, những ai ủng hộ bạn, và bạn bè – những người giúp bạn phát triển và có tác động tích cực.

Vào thời điểm chúng tôi phỏng vấn, Amanda đã đảm nhận công việc mới được 10 ngày trong doanh nghiệp vừa sáp nhập này. Cô không chắc chắn lắm – bởi mọi thứ đều mới mẻ hoặc đang thay đổi: Văn hóa doanh nghiệp, quản lý trực tiếp của cô, cả tính chất công việc nữa. Amanda không mong mọi thứ sẽ suôn sẻ một sớm một chiều. Cô không hiểu về các đồng nghiệp mới; cô cũng không biết liệu vai trò và kỹ năng của mình có được tổ chức Thomson này trân trọng hay không, khi mà truyền thống quản lý theo lối chủ nghĩa thực dụng và tất cả vì mục tiêu tài chính còn tồn tại. “Tôi nghĩ mọi thứ cần thời gian. Thomson là một doanh nghiệp khổng lồ và thành công theo cách riêng của họ,” Amanda nói. “Tôi phải bắt đầu những mối quan hệ đáng tin cậy và hữu ích, và hy vọng qua thời gian, các nhà điều hành của Thomson sẽ dần hiểu được chúng tôi đóng góp những gì.” Mạng lưới quan hệ này được lập nên bởi một người phụ nữ biết rõ mình đang làm gì.

Rõ ràng, giữ cho mạng lưới quan hệ của mình luôn tươi mới là một thế mạnh khác của Amanda, và là một trong những điểm cô yêu thích nhất về công việc của mình. “Bạn phải thật sự đầu tư cho nó. Các mối quan hệ không tự nhiên tìm đến. Trong lịch làm việc mỗi tuần, tôi luôn có một mục ghi chú ‘gọi điện thoại cho người khác.’ Tôi dành cho nó 90 phút đồng hồ. Tôi gặt hái được nhiều thành quả bằng cách này, chỉ nhờ nuôi dưỡng các mối quan hệ.” Nó mang lại cho Amanda nhiều ý tưởng mới, giúp cô hoàn thành các dự án của mình cũng như nhận được những lời tư vấn chỉ dẫn.

Yếu tố then chốt của mạng lưới quan hệ: Người đỡ đầu

Điểm cuối cùng này rất quan trọng: Amanda có được sự che chở những khi cô cần, bởi cô biết thiết lập mối quan hệ với những người đỡ đầu – những cố vấn từng trải, có thế lực để thực thi mọi việc. Dĩ nhiên bạn cũng có thể vươn lên vị trí dẫn đầu mà không cần những người như thế, nhưng cuộc hành trình của bạn sẽ dễ dàng hơn – biết đâu sẽ nhanh hơn – và chắc chắn sẽ dễ chịu hơn khi có ai đó giúp đỡ, ủng hộ bạn. Những người đỡ đầu còn hơn cả những người thầy, mặc dù bạn cần cả hai đối tượng này trong mạng lưới của mình. Phụ nữ có người chỉ dẫn gần như có được lợi thế không thua gì nam giới.

Nhưng người đỡ đầu còn giá trị hơn thế nhiều. Người ấy tin vào bạn, sẵn sàng can thiệp để tạo cho bạn cơ hội và dang tay bảo vệ bạn khi mọi thứ không suôn sẻ. Họ không giúp đỡ bạn chỉ vì đó là một phần công việc của họ. Bạn cũng góp phần vào sự thành công của người đỡ đầu cho mình, nhưng họ còn gặt hái được nhiều thứ từ mối quan hệ này. Điểm đắt giá nhất trong một mối quan hệ đỡ đầu đó là: khi đội ngũ của bạn có người che chở, bạn không bao giờ cô đơn.

Hồi tưởng về quá khứ, vị sếp đầu tiên của Amanda cũng chính là người đầu tiên đỡ đầu cho cô. Vị này nhìn thấy một điều gì đó ở Amanda và quyết định cho cô một cơ hội. “Ông chính là người thúc đẩy tôi đến mức tối đa,” cô kể. “Tôi vẫn còn nhớ có lần ông giao cho tôi quản lý một bộ phận kinh doanh. Tôi đã làm hỏng bét mọi thứ – Tôi không cố ý, nhưng mọi thứ không ra làm sao hết. Bộ phận kinh doanh này không lớn, nhưng đủ để tôi khiến chồng mình phát điên lên vì tôi gần như quẫn trí trước những chuyện xảy ra sờ sờ trước mắt.” Amanda nài nỉ sếp giao việc lại cho người khác. Ông ngạc nhiên bởi sự thoái lui của cô. Rồi ông giải thích: “Cô sẽ học hỏi được dần dần. Tôi cần cô có tinh thần học hỏi. Mọi thứ đang diễn ra tốt đẹp.”

Người đỡ đầu thứ ba (cũng chính là người đỡ đầu hiện tại) mà Amanda tìm được là CEO Tom Glocer, người đang kiêm nhiệm vị trí đó trong doanh nghiệp mới sáp nhập. Cô được mời lên trình bày về chủ đề cải tiến doanh nghiệp trước hội đồng quản trị. “Tôi phải nỗ lực rất nhiều để hoàn thành một bản báo cáo đầy thuyết phục,” cô nói. “Và khi đứng lên trình bày, tôi quay sang nói với Tom, ‘Chúng ta sẽ tiến hành vụ này, và anh sẽ là người lãnh đạo.’ Và tôi sẽ không bao giờ quên lúc Tom quay lại và hỏi, ‘Tại sao?’ bằng giọng khá cộc cằn. Tôi nghĩ bụng, ‘Không ổn rồi.’ Amanda ra sức giải thích lý do vì sao cô tin rằng doanh nghiệp chỉ được cách tân thành công khi có sự lãnh đạo và tham gia của CEO. “Tôi nghĩ thời điểm đó đã tạo dựng mối quan hệ giữa chúng tôi,” giờ đây cô cho biết. “Anh ấy biết tôi sẽ làm tốt hơn người bình thường. Và tôi như thế thật.”

Tom khuyến khích Amanda suy nghĩ không giới hạn, điều cô rất vui vẻ thực hiện. Amanda nói, “Rồi anh ấy cho mọi người biết đó là những gì chúng tôi đang làm, nhờ thế mà những truyền thống văn hóa cũ trong doanh nghiệp không cản trở được chúng tôi.” Thế nhưng, chính những ý tưởng táo bạo đã khiến cô suýt mất việc không chỉ một lần. Đó là lúc vai trò của người đỡ đầu phát huy hiệu quả. Chẳng hạn như cô gặp làn sóng phản đối trong nội bộ doanh nghiệp khi nhóm của cô triển khai kế hoạch kinh doanh cung cấp thông tin thời tiết địa phương và giá cả tiêu dùng cho những nông dân Ấn Độ qua điện thoại di động. Nếu kế hoạch thành công, Thomson Reu- ters sẽ nắm cả thị trường thông tin khổng lồ đầy giá trị này tại Ấn Độ và tiếp tục chinh phục các thị trường khác. Nhưng trước giờ chưa có ai tạo ra sản phẩm như thế, dành cho đối tượng như thế. “Bước đi này thật sự mạo hiểm,” Amanda nói. “Hai năm về trước, khi chúng tôi cùng ngồi lại để thảo ra bản kế hoạch đó, tôi nhận ra cơ hội to lớn này đi kèm với những rủi ro to lớn không kém. Bất kỳ ai trong doanh nghiệp phản đối dự án này đều khẳng định một điều quá rõ ràng: ‘Nếu chị đưa tiền cho tôi, ngay ngày mai tôi sẽ làm cho doanh nghiệp này giàu gấp đôi.’ Nhiều người cho rằng chúng tôi bị điên.”

Nhưng Amanda biết rằng Tom Glocer thử thách đội ngũ của cô, và đồng thời cũng ủng hộ cô. Chính điều đó tạo nên sự khác biệt. “Tôi đã phải vượt qua rất nhiều thời điểm gay go trước khi chúng tôi quyết định triển khai ý tưởng. Một nhà điều hành cấp cao từng nói với tôi, ‘Không đời nào chúng ta thực hiện kế hoạch này. Vì vậy cô nên đi ra phía sau mà ngồi.’ Và tôi cứ nghĩ, ‘Ồ được thôi.’ Họ tin chắc tôi đang làm một việc sai lầm. Nhưng tôi khá tin tưởng rằng mình làm đúng. Cuối cùng, nhờ có Tom ủng hộ mà chúng tôi có thể làm được nhiều thứ.”

Giờ đây có thể bạn sẽ nói, “Thế tôi tìm được người đỡ đầu bằng cách nào? Ai là người phù hợp cho tôi?” Ở những trang kế tiếp, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn cách xác định người phù hợp nhất cho sự phát triển của bạn, và bạn có thể làm gì để nuôi dưỡng tình cảm với người đó. Nếu sự nghiệp lãnh đạo của bạn đang rất suôn sẻ, chúng tôi sẽ giúp bạn trở thành một người đỡ đầu hiệu quả. Cảm giác của chúng tôi là bất kỳ công ty nào mong muốn phát triển các nữ lãnh đạo cũng sẽ gây dựng thành công một lực lượng các nhà đỡ đầu sẵn lòng vì tương lai thế hệ mai sau.