Tôi rất thích những lúc mọi thứ trở nên xáo trộn, khi không chỉ một mà rất nhiều rắc rối phát sinh. Thậm chí ngay cả khi việc giải quyết không lấy gì làm dễ dàng hay nhanh chóng, tôi vẫn thích được chứng kiến vô vàn mảnh ghép của vấn đề dần dần được ráp lại với nhau một cách hợp lý. Tôi yêu những thử thách khởi đầu đòi hỏi nhiều suy nghĩ, để rồi tôi xử lý nó cùng với những người từng tin rằng họ không thể làm được. Thật tuyệt vời khi tôi có thể giúp người khác nhận ra họ có thể làm bất cứ điều gì họ muốn – thay đổi lối tư duy của họ thành “Hầu như không có gì mà không làm được.”

Claire Babrowski, Giám đốc Toys “R” Us

Ý nghĩa bắt đầu bằng cảm giác hạnh phúc. Vậy thì điều gì khiến bạn hạnh phúc? Lúc bạn còn nhỏ, điều khiến bạn hạnh phúc thật giản đơn. Bạn có nhảy phắt ra khỏi giường mỗi sáng, hào hứng đón chào ngày mới không? Thậm chí ngay cả khi không có cảm giác đó, thì bạn vẫn nghĩ ra một điều gì đó hay hay và không ngần ngại thực hiện nó.

Thế rồi bạn bước vào đời. Bạn lớn lên, bỏ lại thời thơ ấu sau lưng, nỗ lực làm vừa lòng cha mẹ rồi đến thầy cô, có khi cả bạn bè nữa. Dần dần, bạn bắt đầu cân đo đong đếm những lựa chọn như chọn nghề, chọn ngành, bởi có người nói rằng bạn nên làm thế. Rồi bạn đến tuổi lập gia đình, bạn lại tiếp tục lo lắng làm sao để mái ấm của mình hạnh phúc. Và biết đâu bạn quên đi điều gì thật sự làm mình hạnh phúc, ngoài chuyện tìm cách làm vừa lòng người khác.

Nhưng điều gì khiến bạn hạnh phúc? Nhiều phụ nữ phải chật vật lắm mới trả lời được câu hỏi đơn giản ấy. Chúng ta thậm chí không có thời gian mà nghĩ về điều đó – cuộc sống của ta quá bận rộn và rắc rối, còn bản thân ta vội vã đến mức không thể ngừng lại mà suy nghĩ. Và ngay cả khi có dừng lại suy nghĩ đi nữa, thì ta hoàn toàn có thể biết được người khác muốn mình làm gì, nhưng lại không còn nhận ra bản thân mình muốn gì nữa.

Nếu bạn muốn biết điều gì làm mình hạnh phúc, bạn phải mở khóa cánh cửa dẫn đến khả năng tiềm tàng của mình. Điều này rất đáng để bạn nỗ lực tìm kiếm.

Một trong các ví dụ mà chúng tôi tâm đắc nhất về hành trình theo đuổi hạnh phúc là về một người đồng nghiệp cũ. Cô là một phụ nữ trẻ đã làm mọi thứ để cha mẹ tự hào. Chỉ đến khi đang bon bon trên con đường sự nghiệp kinh doanh của riêng mình thì cô mới chợt nhận ra con đường dẫn cô đến thành công không phải là con đường đưa cô đến những gì mình thật sự mong muốn.

Georgia Lee và phương trình hạnh phúc tự viết

Trên chuyến bay về New York sau cuộc gặp với khách hàng ở Paris, Georgia Lee nhớ mình đã nghĩ trong đầu, “Thật tuyệt, ở tuổi 23 mình đã làm được điều này. Thật là tuyệt quá! Đây là cuộc sống của mình!” Nhưng ánh hào quang vụt tắt. “Một cảm giác nặng nề trong lòng tôi vặc lại, ‘Sẽ thật tuyệt nếu đây là điều mày muốn. Nhưng mày có thật sự muốn thế không? Mày muốn điều gì nhất trong cuộc đời này?’ Và đó là lúc tôi bắt đầu tự mình khám phá.”

Khám phá đó đã lái cô từ con đường kinh doanh trở thành một nhà sản xuất phim. Cuối cùng, bộ phim cô thực hiện đã đoạt giải trong Liên hoan phim Tribeca & Sundance. Có vẻ như đó là một ngã rẽ bất ngờ, nhưng thật ra, đó chính là kết quả của muôn vàn quyết định và nhiều bước đi nho nhỏ. Mãi đến khi nhìn rõ trước mắt điều thật sự khiến mình hạnh phúc, Georgia mới bứt phá.

Là con đầu lòng trong một gia đình người Mỹ gốc châu Á, Georgia từ bé đã biết rõ: “Ước mơ to lớn nhất của cha mẹ là muốn tôi trở thành dược sĩ. Vì thế tôi chăm chỉ học toán và khoa học tự nhiên,” cô kể lại. “Họ cũng khuyến khích tôi làm quen với nghệ thuật nhưng chưa bao giờ muốn tôi theo nghiệp đó – chẳng qua để hồ sơ của tôi đáp ứng yêu cầu của các trường đại học danh tiếng.”

Trong quá trình học tại Harvard, Georgia được tiếp xúc với nghệ thuật làm phim. Cô say mê các tác phẩm và tìm hiểu về tất cả các đạo diễn nổi tiếng. Một đam mê nho nhỏ nhen nhóm trong lòng cô. Nhưng cô tạm gác ước mơ làm phim sang một bên để làm tốt vai trò đứa con ngoan. Goergia khiến cha mẹ hài lòng với tấm bằng cử nhân ngành sinh hóa, và tiếp tục làm họ sửng sốt khi trở thành nhân viên của hãng tư vấn luật nổi tiếng McKinsey vì nó chẳng liên quan gì đến ngành nghiên cứu khoa học hay dược lý cả.

Đối với Georgia, công việc tư vấn thật sự rất tuyệt vời. Cô thích thú đương đầu với những thử thách trong chuyên môn cũng như cơ hội để tạo sức ảnh hưởng. “Tôi vẫn còn nhớ trường hợp đầu tiên tôi tiếp nhận. Tôi phải trình bày hai trang với khách hàng. Tôi đã rất, rất căng thẳng, vì vậy từ đêm hôm trước tôi đã tự tập dượt ở nhà. Cuối cùng, tôi nhận ra, ‘Mình đã làm được. Ông ấy là một CEO, còn mình mới 21 tuổi. Nhưng rõ ràng ông ấy đã lắng nghe mình nói và còn ngẫm nghĩ về những điều đó!’”

Georgia có những người cố vấn dạn dày kinh nghiệm, có một nhóm bạn tuyệt vời, có đủ tiền để mua những món hàng sang trọng tại cửa hiệu Barney và một con đường sáng sủa vươn đến tấm bằng Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh Đại học Harvard cùng sự nghiệp kinh doanh lẫy lừng. Nhưng ước mơ phim ảnh vẫn xâm chiếm tâm trí cô.

Sau một năm làm việc trong ngành tư vấn, Georgia bắt đầu thực hiện ước mơ cuộc đời mình. Cô sắp xếp một kỳ nghỉ ngắn để tham gia khóa học làm phim vào mùa hè của trường Đại học New York. Trong 5 tuần ấy, cuộc đời cô hoàn toàn thay đổi. “Tôi vẫn chưa hiểu mọi chuyện xảy ra như thế nào, nhưng Martin Scorsese bỗng nhiên đến trường và xem đoạn phim ngắn của tôi,” cô kể lại. “Tôi quá may mắn!” Quả thật, ông đã mời cô đến Rome xem cảnh quay bộ phim Gangs of New York (Băng Đảng New York) trong vai trò quan sát viên, khi cô vừa bước sang năm thứ hai trong ngành tư vấn luật.

Vì thế Georgia phải xin nghỉ phép một lần nữa. “Thật là một quyết định vô cùng khó khăn,” cô nói. “Đa số mọi người đều cho rằng mọi chuyện quá rõ ràng, nhưng đối với tôi thì không, bởi cái giá tôi phải trả cho cơ hội ấy quá đắt đối với sự nghiệp của mình. Tôi còn nhớ bố mẹ đã thốt lên, ‘Martin nào chứ?’ Và họ chỉ vừa mới bắt đầu cảm thấy thoải mái với sự nghiệp tư vấn luật mà tôi đang làm!”

Sau chuyến đi đến Rome, Georgia nộp đơn vào Trường Kinh doanh Harvard, một bước đi hiển nhiên. Được nhận vào, cô bỏ học chỉ sau một học kỳ. Sau đó, Georgia, người tự gọi mình là “kẻ chúa ghét rủi ro” đã nhận ra một điều, rủi ro lớn nhất chính là tiếp tục đi trên con đường không bao giờ dẫn cô đến cảm giác hài lòng trong công việc.

Giống như một nhà phân tích kinh doanh mà cô từng mong muốn trở thành, Georgia thiết lập hẳn một công thức hẳn hoi để cân nhắc những phương án mà cô nhắm đến – phương trình tính toán hạnh phúc của riêng cô – trước khi quyết định rời trường Harvard. “Tôi nghiêm túc phân tích mức độ hạnh phúc hoặc hiệu quả của chính mình,” cô nhớ lại. “Tôi lập ra một bảng tính toán trên chương trình Excel – theo cách phân tích của McKinsey hẳn hoi.” Những biến số chính trong bảng tính tượng trưng cho những gì quan trọng nhất để cô có được hạnh phúc – thời gian dành cho bạn bè và gia đình, duy trì sức khỏe tốt, tìm niềm vui trong công việc, nỗ lực học tập và phát triển. “Tiếp theo tôi vẽ ra hai viễn cảnh. Kết quả tuyệt vời nhất tôi có thể đạt được nếu chấp nhận tiếp tục con đường mình đang đi, đó là theo đuổi sự nghiệp kinh doanh và trở thành một trong số 50 CEO xuất sắc do Fortune bình chọn. Viễn cảnh tồi tệ nhất chính là đi trên con đường mới và sản xuất vài bộ phim ngắn, chẳng biết khi nào mới trở nên nổi tiếng.”

Nhưng phương án trở thành nhà làm phim rõ ràng thắng thế. “Tôi khám phá ra một điều khá sửng sốt, đó là vào cuối ngày hôm ấy, viễn cảnh tồi tệ nhất nếu theo đuổi nghiệp làm phim vẫn khiến tôi thấy hạnh phúc hơn cả viễn cảnh thành công trong kinh doanh. Tôi thích được là một nhà làm phim vớ vẩn hơn là một CEO thành công. Đó là khi tôi nhận ra Trường Kinh doanh Harvard rất tuyệt, nhưng nó không dành cho tôi. Trong thâm tâm, tôi biết mình muốn trở thành một nhà làm phim. Phải ngần ấy năm tôi mới thu thập đủ số liệu để lập nên bảng tính hạnh phúc này – để nhận ra rằng dù tôi có phân tích thêm đi chăng nữa, kết quả vẫn không có gì thay đổi.”

Georgia chuyển đến Los Angeles và sống tạm với các bạn của mình trong quá trình viết kịch bản cho bộ phim đầu tay, Red Doors (Những Cánh Cửa Màu Đỏ). Kinh nghiệm trong ngành kinh doanh tỏ ra khá hiệu nghiệm trong việc giúp cô chuẩn bị bản kế hoạch chi tiết để thuyết phục các nhà đầu tư đổ tiền vào sản xuất phim.

Georgia đoạt giải thưởng ngay với bộ phim đầu tay, nhưng đó chỉ mới là bước đầu trong cuộc hành trình dài. Điều khiến chúng tôi ấn tượng hơn cả thành công của cô chính là lòng dũng cảm, khi cô dám bẻ lái sang một con đường mới, với những quy tắc rõ ràng và mục tiêu cụ thể để theo đuổi sự nghiệp đầy bấp bênh.

Là người dũng cảm khám phá con đường ấy, Georgia nhìn về phía trước chứ không ngoái lại đằng sau. “Dù sao đi nữa bạn chỉ có một cuộc đời để sống, trừ khi bạn tin vào kiếp sau. Nghe có vẻ ủy mị, nhưng tôi nghĩ ta cứ nhìn nhận thẳng thắn rằng rồi đây ai cũng phải chết. Khi bạn hiểu được cảm giác đó, bạn sẽ nhận ra mọi chuyện mình làm cũng vì muốn bản thân mình hạnh phúc. Bạn có thể chết ngay ngày mai, hoặc ba mươi, bốn mươi năm nữa. Vậy bạn muốn tận dụng quãng thời gian ấy ra sao? Tốt nhất là nên làm những gì bạn thích, cùng với những người bạn yêu quý. Đó là điều tôi tin.”

Nơi hạnh phúc bắt đầu

Bạn sẽ viết gì trong “bảng tính hạnh phúc” của chính mình? Trước tiên, hãy xem qua nguồn gốc hạnh phúc trong con mắt của Jonathan Haidt, giảng viên trường Đại học Virginia đồng thời là tác giả quyển The Happiness Hypothesis (Giả Thuyết Về Hạnh Phúc). Phương trình hạnh phúc của ông là H = N + Đ + T. Trong đó, (H) là Hạnh phúc bằng

(N) là Ngưỡng hạnh phúc (thiên hướng bạn có được từ lúc mới sinh ra) cộng với

(Đ) là Điều kiện sống (giới tính, tuổi tác, nơi sống, nghề nghiệp, các mối quan hệ) cộng với

(T) là các hoạt động Tình nguyện bạn chọn tham gia (nhằm giúp bạn mạnh mẽ hơn, hài lòng hơn).

Ngưỡng hạnh phúc nhìn chung là một đặc tính di truyền, nhưng bạn vẫn có thể bị hút về ngưỡng trên của đặc tính này. Hoặc nếu muốn thay đổi chúng, bạn cần được giúp đỡ. Các nhà tâm lý học sẽ hướng dẫn bạn các phương pháp chữa trị hoặc thiền, hoặc liệu pháp hành vi.

Với đa số, chỉ một số ít thay đổi trong điều kiện sống mới có thể mang lại biến đổi lâu dài. Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học theo dõi hai nhóm người gặp thay đổi bất ngờ trong cuộc sống: nhóm trúng số và nhóm bỗng dưng bị liệt hai chân. Trong vòng vài tháng, cả hai nhóm đều quay lại mức độ hạnh phúc mà họ tận hưởng trước khi biến cố to lớn ấy xảy ra. Mặc dù vậy, chắc chắn là bạn có thể và nên làm những điều giúp bạn thích ứng với hoàn cảnh một cách tốt nhất, như việc tìm ra quãng đường đi làm ngắn hơn chẳng hạn. Quan trọng hơn cả, những mối quan hệ cá nhân lâu bền và tốt đẹp có thể tác động mãnh liệt đến niềm hạnh phúc lâu dài trong bạn.

Biến số có sức ảnh hưởng lớn nhất đến phương trình hạnh phúc của bạn chính là yếu tố T – các hoạt động tình nguyện bạn chọn tham gia. Bạn có sức mạnh làm gia tăng đáng kể hạnh phúc bản thân qua những việc mình chủ động thực hiện.

Làm thế nào định vị được đâu là điểm giao nhau giữa con đường dẫn bạn đến hạnh phúc và những cơ hội nghề nghiệp thực tiễn? Bạn sẽ phải tìm tòi, khám phá, nhưng thật sự có một nơi như thế. Hãy bắt đầu bằng cách kết nối lại những điều bạn từng biết. “Khi trò chuyện với những người trẻ tuổi, tôi luôn gợi chuyện để họ kể về thời thơ ấu của mình,” Gerry Laybourne, người khai sinh ra hệ thống truyền hình cáp, chia sẻ. “Con người chúng ta chân thành lắm. Chỉ cần bạn nhắc cho họ nhớ về con người trước đây của mình, về những gì họ mê đắm, và những gì họ cảm thấy gắn bó, thường thì bạn sẽ dễ dàng dẫn dắt họ nghĩ về con người họ muốn trở thành khi lớn lên.”

Một cách khác để bắt đầu là xác định những việc làm nào mang lại cho bạn cảm giác hài lòng mãn nguyện. Hãy nhớ lại quãng thời gian vài năm về trước và những trải nghiệm đỉnh cao trong sự nghiệp. Bạn đã làm gì? Với ai? Mục tiêu ấy có điều gì khiến bạn hào hứng đến vậy? Bạn sẽ thấy dễ dàng hơn (và vui hơn) khi chia sẻ những trải nghiệm ấy với một người đồng nghiệp có thể giúp bạn tìm ra điều khiến bạn hạnh phúc.

Hãy nhớ, chúng ta đang bàn về sự tồn tại của cảm giác hạnh phúc, nó khác với niềm vui. Chúng tôi không có ý bài bác gì chuyện tận hưởng niềm vui, chúng tôi chỉ không ủng hộ chuyện “đam mê khoái lạc”, lối sống phù phiếm vốn chỉ chạy theo lạc thú nhất thời, cái bẫy mà rất nhiều người mắc phải. Theo đuổi lạc thú có những dấu hiệu rõ nét – nghiện ngập và thậm chí là những đam mê quá mức. Cũng giống như nơi công sở, bạn có thể chiến đấu hàng năm dài chỉ mong được thăng chức, tăng lương, để rồi khi niềm vui đó qua đi, bạn nhận ra cảm xúc của mình cũng không còn (thậm chí tệ hơn cả khi bạn chưa đạt được mục tiêu ấy).

Khi Georgia nhìn lại tuổi thơ của mình để tìm kiếm những manh mối mang lại hạnh phúc, cô nhớ lại mình từng thích chơi trượt băng đến mức nào. Cô nhớ cha mình suốt ngày quay lại cảnh cô và em gái trên sân băng.

Tìm lại những manh mối ấy không khó. Thật ra nếu có dịp xem bộ phim Red Doors của Georgia, bạn sẽ nhận ra Georgia có lồng ghép vài đoạn phim về bối cảnh gia đình mình vào đó – nhằm tôn vinh cội nguồn hạnh phúc thuở thiếu thời của mình.

Rất nhiều nữ lãnh đạo chúng tôi từng gặp có nhắc đến thể thao; một vài người trong số họ từng thi đấu bơi lội thời còn trẻ, ví dụ thế. Gia tài mà những lãnh đạo này có được chính là tinh thần tranh đua, khao khát chiến thắng và trên hết là tình đồng đội. Bạn đừng ngạc nhiên khi thấy họ lãnh đạo đội ngũ của mình, đặt ra những mục tiêu đầy thử thách và đi tìm niềm vui chiến thắng.

Một vài người lớn lên trên những đất nước đang phát triển đã miêu tả lại cảm giác hồi hộp khi phải chơi những trò chơi dành cho con trai. Nhìn lại, họ nhận ra điều mình thật sự yêu thích chính là sự tự do, khi họ thấy mình làm việc hăng say và độc lập. Cũng dễ hiểu khi về sau, nhiều người trong số đó trở thành những doanh nhân tiên phong.

Số khác lại nhớ về quãng thời gian phụ việc với cha mình, về cảm giác thương mến khi được lãnh phần trách nhiệm nhỏ đầu đời. Như Claire Babrowski, giờ là Giám đốc tập đoàn kinh doanh đồ chơi trẻ em Toys “R” Us nhớ lại, cô thích phụ cha dọn dẹp tiệm thuốc tây của ông. Cô thích sắp xếp mấy lọ thuốc nhỏ lên kệ. Vài thập kỷ sau, cô ngạc nhiên nhận ra tính cần cù thuở nhỏ chính là dấu hiệu ban đầu của niềm đam mê trong lĩnh vực điều hành cửa hàng mà cô theo đuổi.

Viết phương trình hạnh phúc của riêng bạn

Lập bảng tính là một cách để bạn tìm ra phương trình hạnh phúc của riêng mình. Hoặc liệt kê danh sách những thứ bạn thích làm cũng được. Ngoài ra, vẫn còn một cách khác nữa, đó là mỗi ngày một bài viết như Julia Cameron đã đề cập trong The Artist’s Way (Cách Làm Của Người Nghệ Sĩ). Cô miêu tả cách một người nghệ sĩ thả hồn cho trí tưởng tượng bay bổng, và nhận ra cách làm ấy còn giúp nhiều người giải phóng tài năng họ có sẵn bên trong. Bài tập yêu cầu mỗi buổi sáng bạn hãy viết vào một quyển sổ tay, chủ đề gì cũng được. Và nếu trong tuần bạn quá bận rộn không thể sắp xếp thời gian để viết, thì hãy làm vào cuối tuần.

Bạn chưa sẵn sàng cho công việc đòi hỏi tính kỷ luật cao này? Vậy hãy nguệch ngoạc những gì bạn còn nhớ về niềm đam mê thời thơ ấu ngoài rìa giấy ngay trên trang sách này. Chọn ra một ngày để làm bất cứ điều gì bạn yêu thích. Dành thời gian cho riêng mình sẽ giúp bạn tìm lại tiếng nói và những cảm xúc sâu lắng bên trong.

Hãy nhớ, bạn cần có thời gian để hồi tưởng. Câu trả lời đầu tiên bạn tìm được không phải lúc nào cũng lột tả chính xác suy nghĩ thầm kín trong bạn. Hãy cho phép mình có thêm thời gian. Nó tốt cho bạn và biết đâu sẽ là sự thay đổi đáng kể so với việc lúc nào cũng chăm sóc cho người khác. Bạn sẽ ngạc nhiên nhận ra mình còn nhiều năng lượng đến mức nào – đủ để bù đắp cho mớ năng lượng bạn vừa tiêu tốn cho chính mình.

Khi đã hiểu rõ điều gì khiến mình hạnh phúc, bạn sẽ tìm ra nhiều con đường mới, nhiều mục tiêu mới cùng với lòng dũng cảm để đẩy lùi nỗi sợ hãi, như Georgia đã làm. Bạn sẽ thấy mình sẵn lòng vượt qua mọi rào cản. Công việc nặng nhọc bạn làm hóa ra không quá nặng nhọc, thời gian tưởng dài hóa ra cũng chẳng là bao. Bạn sẽ sớm đứng dậy sau thất bại; chưa hết, mỗi ngày bạn lại thấy vui hơn.

Vì thế, hãy tiếp tục tìm hiểu. Bạn đang có trong tay chìa khóa đi đến hạnh phúc của riêng mình – chúng đang ngủ vùi trong mớ dữ kiện này. Những dữ kiện mà chỉ bạn mới có.