Trong các tiết học ở trường, khả năng tập trung của tôi phần lớn đều tản mát bốn bề. Chỉ có hai dạng tiết học có thể khiến cho tôi muốn nghe một cách chăm chú, một là tiết quan sát dã ngoại hoặc tiết thí nghiệm của môn tự nhiên, hai là tiết thủ công. Tiết tự nhiên giảng những điều gì thì tôi không dễ lý giải, nhưng hễ thầy giáo nói đến việc nuôi tằm, nuôi cá, bắt côn trùng để quan sát là tinh thần tôi lập tức trở nên tỉnh táo và coi đó là một việc trọng đại. Cha mẹ, chị hai đều cố hết sức để giúp tôi. Đương nhiên, tôi không phải là một đứa trẻ đầy tinh thần trách nhiệm nên chỉ sau vài ngày hí hửng nhiệt tình, phần lớn các con vật đều là do mẹ nuôi. Có khi phải làm thí nghiệm vật lý, tôi lại quên bẵng mất mình phải làm những gì, nhưng vẫn rất chăm chú nghịch dây chun, cái cân, bánh xe trượt, đã thế còn cố phải làm một cách khác người. Mặc dù rất nhiều khi làm trái kỳ vọng của thầy cô, nhưng cũng nhiều lúc tôi lại bất ngờ nhận được những tràng pháo tay khen ngợi của mọi người.

Còn nhớ có lần, hôm đó học môn gì tôi cũng không nhớ lắm, chỉ nhớ thầy giáo bắt cả lớp phải chuẩn bị một quả bóng thổi đầy hơi, sau đó để quả bóng lăn từ đầu bên này sang đầu bên kia của sợi chỉ. Cả lớp được phân thành các tổ khác nhau để thi đấu xem tổ nào để bóng lăn nhanh và xa nhất. Tổ của chúng tôi nhận được vị trí thứ nhất và thứ hai, mỗi một người đều được thưởng bút chì, giấy và màu vẽ. Tôi còn nhớ sau lần đó, mãi mà tôi vẫn không dám dùng cái bút chì được thưởng vì tiếc, bởi đó là phần thưởng duy nhất của tôi trong những năm học tiểu học. Tôi luôn cất giữ trong nó hộp bút chì. Còn giấy ban đầu tôi cũng không dám dùng, nhưng sau khi cất được một thời gian thì xấp giấy đã cũ xỉn, mẹ tiện tay lấy ra đưa cho em gái tôi vẽ vời nghịch ngợm, sau khi biết tôi còn nổi giận bắt đền mẹ mãi không thôi. Nhưng mọi người không biết rằng, đối với tôi mà nói đó không phải tập giấy bình thường, mà là một phần thưởng không tên và duy nhất!

Tôi thích nhất là tiết thủ công. Khi đó thiếu thốn nên vật liệu đều chỉ là giẻ rách, cúc áo, hoặc là tôi phải tự mình vào rừng chặt ống trúc. Mỗi lần tôi có tiết thủ công thì đối với cả nhà mà nói như có một việc trọng đại, nhất là bà ngoại, bà sẽ lọ mọ khắp nơi để thay tôi thu thập đủ các nguyên vật liệu. Tôi cần một tấm vải, bà sẵn sàng lấy tấm áo mà mình vẫn đang mặc để cắt cho tôi; không tìm thấy cái cúc vừa ý, bà lại cắt cúc trên áo ra cho tôi. Tiết thủ công nọ tôi phải làm một chiếc xe có thể chạy được, bà lại chống gậy đến nhờ mấy chú kỹ sư ở công trường, dùng đất sét nặn một chiếc xe ô tô cho tôi buộc dây kéo đi. Tất nhiên, bà ngoại biết làm rất nhiều loại đồ chơi, bà có thể buộc những túm cỏ thành những con vật khác nhau, dùng lạt tre để đan rổ, dùng ống trúc để làm mắt rồng, dùng đũa để làm súng bắn chun. Dường như bà biết làm mọi thứ. Khi đó đang thịnh hành loại khăn choàng cổ nhiều lông được đan từ những sợi nhựa tổng hợp, chỉ cần bạn nào có là bà lại bắt mẹ làm cho tôi. Vậy là, cứ mỗi lần có tiết thủ công, thầy giáo có lẽ chỉ mong đợi một món đồ đơn giản nào đó mà thôi, nhưng đối với cả nhà tôi mà nói, đó là cả một chuyện đại sự, là chắc chắn sẽ phải làm rất nhiều tác phẩm cầu kỳ.

Có một lần, để phối hợp tổ chức hội thể dục thể thao toàn thôn, thầy giáo yêu cầu cả lớp thiết kế cúp thưởng bằng các nguyên vật liệu khác nhau, sự kiện này lại trở thành một trận “đại địa chấn” đối với nhà tôi. Đầu tiên tôi muốn làm một tác phẩm to bằng một chiếc cúp thật, bà ngoại và mẹ thì cho rằng nếu làm vậy thì sẽ rất nặng và tôi chẳng thể vác đi được, thế là cả nhà dùng cả đống lon bỏ đi, ống giấy bìa cứng, dây thép và ống tre làm đi làm lại, những vẫn chưa cảm thấy ưng ý. Cuối cùng bà ngoại quyết định “tịch thu” mớ giấy bạc trong hộp thuốc lá của cha để làm một chiếc cúp có đế cao, sau đó lại dùng một đống vỏ tre dán chồng lên nhau, chiếc cúp đẹp đẽ sáng lấp lánh, trông cực giống cúp thật. Cả nhà vì chiếc cúp này mà hì hục làm đến tận nửa đêm, nhìn tác phẩm hoàn thành, tôi mới yên tâm đi ngủ.

Sáng thức dậy, tôi nhìn thấy chiếc cúp đã được bọc bằng túi nilon, thì ra là do bà ngoại sợ mưa gió thổi hỏng mất tác phẩm mà cả nhà dày công chế tác. Vì phải kiếm đủ số giấy bạc cần có, bà ngoại đã mở tất cả các hộp thuốc mà cha vẫn chưa hút để lấy cho tôi. Cha là một người nghiện thuốc lá, dù biết rõ rằng làm như vậy sẽ khiến thuốc bị biến mùi, hút không ngon, nhưng vì là “lệnh” của bà ngoại, nên dù không cam tâm cha cũng chẳng dám trái lời. Hôm đó là một ngày mưa to gió lớn, buổi sáng cha còn phá lệ tham gia vào kế hoạch di chuyển cúp thưởng, dùng xe chuyên dụng của cha ở công trường nhờ chú lái xe đưa tôi đi một đoạn để tránh làm hỏng mất tác phẩm mà cả nhà vất vả mãi mới làm được. Tất cả đều rất thuận lợi, tôi ôm lấy tác phẩm quý giá của mình hết sức cẩn thận mang đến lớp, chầm chậm bước trên con đường cạnh sân vận động. Bỗng có hai ba anh chị học lớp trên vì vội chạy tránh mưa chẳng may va mạnh vào người tôi, mặc dù không ngã nhưng chiếc cúp trên tay tôi thì rơi xuống vỡ nát! Tôi nhìn theo bóng dáng mấy anh chị, lại cúi nhìn tác phẩm mà cả nhà vất vả cả đêm mới làm được mà đứng trong màn mưa khóc òa lên. Từng hạt nước mưa lạnh buốt hắt xối xả lên khuôn mặt, từng giọt nước mắt ấm nóng tuôn trào, cảm xúc lúc đó đến giờ tôi vẫn còn nhớ như in.

Còn có một câu chuyện khác, tuy rất nhỏ nhặt nhưng lại mang tới cho tôi một ấn tượng sâu sắc. Phía sau trường tiểu học Tam Dân có một khe suối nhỏ, dòng nước chảy uốn lượn quanh khuôn viên trường rồi dồn vào một hồ nước sâu hơn. Có một lần tan học, chúng tôi ban đầu định đến cơ sở bí mật ở sân tập thể dục thì bỗng nghe thấy tiếng ai đó hô lên có người sắp chết đuối, cả bọn liền lập tức chạy đến bờ suối xem sự thể ra sao. Vừa đến nơi thì thấy một bé gái đang nửa chìm nửa nổi vùng vẫy trong hồ nước, vừa kêu khóc, vừa cố ngoi đầu lên mặt nước. Mặc dù nước chỗ đó không sâu lắm, nhưng với một đứa bé thì có muốn bò lên bờ cũng rất khó. Khôn vừa nhìn thấy bèn chạy vội tới, tôi cũng chạy theo lên trước. Không biết do vấp ngã hay bị mấy đứa bạn đằng sau va phải, tôi ngã cắm đầu xuống bờ suối. Cả lũ hò nhau kéo tôi dậy, cả người ướt như chuột lột. Tôi lau nước trên mặt, đứng từ xa nhìn Khôn cùng hai bạn khác biết bơi nhảy xuống suối hợp lực kéo cô bé, lúc này đã bị dòng nước cuốn xuống vũng nước sâu. Mẹ cô bé vốn đang ngồi giặt quần áo ở phía thượng nguồn, khi chạy đến nơi thì cô bé đã được vớt lên bờ an toàn. Bác ấy liên tục cúi đầu tỏ ý cảm ơn Khôn, các thầy cô giáo và học sinh trong trường đứng trên bờ cũng tặng một tràng pháo tay cho hành động dũng cảm của cậu ấy.

Sự việc kết thúc, tôi và bốn bạn khác cả người ướt nhẹp, cô giáo bảo chúng tôi mượn tạm mấy bộ quần áo thể thao của trường rồi đem phơi quần áo bị ướt trên bãi cỏ của sân thể dục. Vì lúc xảy ra sự việc cô giáo không có ở đó, nên cô không biết rằng tôi cũng là đứa được cứu, nên vẫn làm lễ tuyên dương tôi và ba bạn khác vào tiết chào cờ của ngày hôm sau. Thầy hiệu trưởng tặng cho mỗi đứa ba quyển vở, còn không ngớt lời khen ngợi hành động cứu người anh hùng của cả bọn. Các bạn phía dưới xì xào bàn tán, dường như đang bàn tán về tôi, lúc đó tôi vẫn đang không dám ngẩng đầu lên nhìn mọi người. Tôi vừa không có dũng khí để trả lại phần thưởng trong tay, vừa không biết nên làm thế nào, đôi tay chỉ nắm chặt ba quyển vở, cúi gằm mặt đi cùng Khôn trở về chỗ trong lớp học. Sau này khi biết rõ sự thể, các bạn trong lớp thi thoảng nói kháy tôi:

“Vỹ này, cậu may thật, ngã một phát bỗng thành anh hùng! Ngưỡng mộ quá đi mất… ”

Cảm xúc của tôi khi đó vô cùng khó tả. Với trải nghiệm lên bục lĩnh thưởng trước nay chưa từng có, tôi cảm thấy một chút hưng phấn, nhưng trong thâm tâm lại thực sự cảm thấy chột dạ và hổ thẹn vì điều này. Nhìn ba quyển vở màu xanh trong tay, tôi đành cúi đầu không biết nói gì. Sau buổi hạ cờ là lúc tan trường, Khôn tự hào cầm phần thưởng thuộc về cậu ấy, tôi thì tranh thủ lúc mọi người không để ý, nhanh chóng cất sách vở vào trong cặp. Cả chặng đường, lũ bạn nghe như nuốt từng lời Khôn kể về quá trình “anh hùng cứu tiểu mỹ nhân” của mình. Sự việc lần này có thể nói là một trải nghiệm đầy vẻ vang trong đời Khôn. Trái ngược với cảm giác tự hào của Khôn, cả chặng đường về tôi chỉ im lặng. Do tôi cũng được biểu dương và lên bục nhận thưởng, vậy nên nếu tôi cũng hùa vào khen Khôn cùng mọi người thì sẽ hơi kỳ quặc. Nhưng tôi cũng không thể tự mình kể ra câu chuyện bị đẩy ngã xuống nước, thế nên ngoài việc đành miễn cưỡng góp chút tiếng cười cùng mọi người ra, tôi chẳng dám hé răng nửa lời. Thứ cảm giác này thật giống với cảm giác đặc biệt khi bị ngã xuống nước, cả người ấm nóng, nhưng quần áo thì lạnh cóng.

Thời tiểu học, vì thành tích kém cỏi, phản ứng lại chậm chạp, dây thần kinh vận động cũng không tốt, trải nghiệm của tôi chủ yếu cũng chỉ là sự cảm thương và thông cảm của mọi người. Tôi không thích sự đãi ngộ này chút nào và luôn mong đợi mình sẽ có cơ hội được tín nhiệm, trọng dụng hoặc có biểu hiện tốt nào đó nhưng vẫn chẳng bao giờ có được, cơ hội đầu tiên và duy nhất đến nay cũng chỉ mang tới cho tôi một cảm giác bối rối bất an. Vì trường tiểu học Tam Dân nằm ở vùng núi heo hút hiểm trở, nên một số thầy cô thường ở luôn tại trường. Chỉ một số bạn được lớp trưởng và cô chủ nhiệm tín nhiệm mới có vinh dự được quét dọn khu ký túc của thầy cô. Ngày nọ, có một bạn xin nghỉ học, cũng không biết cô giáo có dụng ý gì, bèn sai tôi tham gia công việc dọn dẹp phòng ở riêng của các thầy cô giáo. Trong lòng tôi nhen nhóm một niềm vui không nói thành lời. Mùi hương đặc biệt mà tôi ngửi được khi lần đầu tiên bước vào khu nhà ở của các thầy cô giáo, cho đến tận bây giờ tôi vẫn có thể mường tượng ra. Tôi thận trọng đi sau lớp trưởng và các bạn khác để quét dọn, lau kính, lau bàn. Có đứa tò mò lật giở bài tập về nhà và đề thi cô chuẩn bị, để xem mình thi được mấy điểm, bài tập được phê ra sao. Cả lũ tranh cãi đoán mò người đàn ông trong bức ảnh trên bàn của cô. Vì cô ở có một mình nên phòng chẳng phải quét dọn gì nhiều, nhưng vẫn còn thừa thời gian trước giờ vào lớp, nên mấy đứa ngồi lên giường và ghế của cô huyên thuyên tán dóc. Đang trò chuyện thì có bạn để ý thấy trên bàn cô có một cốc sữa mới pha không lâu. Thời đó sữa bò là một món đồ tẩm bổ quý giá, do bị bệnh nên tôi cũng thường được uống, nhưng đối với các bạn mà nói, có đứa còn chưa bao giờ được biết mùi vị thơm ngọt của ly sữa. Một đứa tò mò thò đầu xuống cạnh ly sữa hít một hơi dài:

“Thơm quá đi mất! Nếu được uống một ngụm thì sướng nhỉ?”

“Uống đi! Uống một ngụm chắc cô không biết đâu!” Có đứa nuốt nước bọt.

“Đúng rồi! Uống một ngụm rồi pha thêm nước vào, cũng màu trắng, chắc cô không phát hiện ra đâu!”

Tôi không dám hé răng nói gì, cô giáo đã cho tôi vinh dự được quét dọn phòng ở, cả đời chắc chỉ có một lần, tôi nào dám manh động.

Có lẽ vì mùi sữa quá hấp dẫn, có bạn không kiềm chế nổi, bèn cầm cốc lên nhấp một chút.

“Ui, ngon thật đấy!”

Cậu này đưa cốc sữa cho người tiếp theo, cậu ấy cũng nhấp một chút rồi đưa cho lớp trưởng. Lớp trưởng do dự một lúc, hai bạn vừa uống thấy cậu ấy không dám bèn chê cười trêu chọc, thế là lớp trưởng cũng cầm lấy rồi từ từ uống một hớp nhỏ, sau đó nhắm mắt lại. Mặc dù không nói gì, nhưng vẻ mặt thỏa mãn kia cũng đã nói thay cảm giác của cậu ấy.

Cuối cùng cũng đến lượt tôi, kỳ thực chẳng phải tôi thèm khát sữa bò, nhưng dưới ánh nhìn chằm chằm của ba đôi mắt bên cạnh, tôi cũng không dám từ chối, bèn đưa lên miệng tu lấy một ngụm. Ai dè cả ba đứa đột nhiên quát lớn:

“Lư Tô Vỹ! Cậu muốn chết à! Uống ngụm to thế cô giáo biết thì làm sao!”

Tôi cũng giật mình. Trên lớp nếu có ai dám ngồi lên ghế của cô, thì sẽ bị đánh năm roi thật nặng, còn nếu bị phát hiện uống mất sữa bò của cô giáo thì… Tôi sợ tới mức suýt chút nữa định phun lại chỗ sữa vừa uống vào cốc. Lúc này, trong ba đứa bạn, đứa đầu tiên uống sữa nhanh chóng lấy ấm đun nước trên bàn đổ một chút vào cốc sữa, thế là cốc sữa vốn chỉ còn hai phần ba so với lúc đầu lại đầy nguyên như cũ. Sau đó cậu ấy đặt lại cốc sữa lên trên bàn. Đột nhiên bên ngoài cửa mở đánh “cạch” một cái, tiếng cô giáo cất lên:

“Đã quét dọn xong chưa?”

“Quét xong rồi ạ!” Lúc đồng thanh trả lời cô, ánh mắt cả bọn liếc vội về phía ly sữa. Cũng may cô giáo không buồn chú ý đến nét mặt của chúng tôi, chỉ bước vào mở ngăn kéo tìm thứ gì đó, rồi sau đó thuận tay cầm cốc sữa lên uống một ngụm. Dường như đã phát hiện ra sữa có vẻ nhạt hơn, cô bèn đưa mắt nhìn chúng tôi một cái, rồi lại nhìn cốc sữa trên tay. Bốn đứa đứng đờ người chờ bị ăn mắng, không ngờ cô giáo dừng lại một chút, rồi lại tiếp tục uống cạn luôn cốc sữa.

“Trở về lớp! Chuẩn bị học tiếp nào!”

Bốn đứa rời khỏi ký túc của cô, đóng cửa cẩn thận, ai nấy thở phào nhẹ nhõm: “Suýt nữa thì chết!”

Chúng tôi sợ đến nỗi chẳng dám ho he trò chuyện gì nữa, cầm dụng cụ quét dọn rảo bước qua sân tập rồi trở về lớp học, sau này cũng chẳng đứa nào dám kể lại chuyện này. Ba mươi năm sau đó, cảm giác run sợ trong khoảnh khắc cô giáo uống sữa, trừng mắt nhìn chúng tôi vẫn còn hiển hiện rõ rệt trong đầu tôi!

Nhìn thấy chính mình:

Đối với rất nhiều người, trên hành trình của cuộc sống, họ đều chỉ là một khán giả bình thường, thi thoảng sẽ có cơ hội nhận phần thưởng hoặc có những trải nghiệm thành công nào đó, đó đều là những niềm tự hào khó có thể phai nhạt trong cả cuộc đời. Nhưng dù chúng ta đã từng huy hoàng như thế nào, đó cũng chỉ là một trong những khung cảnh khác nhau trong cuộc sống mà thôi!

Có người lúc nào cũng nhớ về những vinh quang xưa cũ, cũng có người chỉ muốn ước vọng về tương lai, nhưng tại sao chúng ta không tận hưởng tất cả những gì thuộc về bản thân ở hiện tại. Có lẽ bạn sẽ chẳng có chức vụ hoặc danh hiệu nào đáng để tự hào, cũng chẳng phải là nhân vật quan trọng nào đó khiến người người ngưỡng mộ, nhưng tất cả những điều này chẳng có gì quan trọng. Bởi vì nhờ sự tồn tại của bạn bây giờ, thế giới này mới trở nên có ý nghĩa! Nếu như bạn không còn tồn tại nữa, thế giới này vẫn sẽ tiếp tục quay, nhưng điều đó liệu có còn nghĩa lý gì với bạn không?

Vì bạn có tồn tại trong thời khắc này, thế giới mới có ý nghĩa! Sao phải quá bận tâm đến việc ta đã từng trải qua những gì! Đó đều sẽ trở thành những thời khắc của quá khứ, hãy trân trọng thời khắc hiện tại – thời khắc mà bạn vẫn đang được hít thở, vẫn được tồn tại!