Kebnêkayxê

Buổi chiều

Lao theo đàn ngỗng trời, con ngỗng đực nhà ta rất làm tự hào được cùng các bạn đi khắp đất nước, và được trêu ghẹo, giễu cợt các gia cầm khác. Nhưng dù vui sướng đến đâu, chiều đến nó cũng bắt đầu thấy mệt. Nó cố thở thật sâu và đập cánh cho mau hơn nhưng vô ích. Nó vẫn tụt lại sau mấy sải.

Khi những con ngỗng đi tập hậu trông thấy ngỗng đực không thể theo chúng được nữa, liền gọi con dẫn đầu đang bay ở mũi nhọn của đội hình: “Akka núi Kebnêkayxê! Akka núi Kebnêkayxê!”

– Gì thế?

– Bảo nó bay nhanh dễ hơn bay chậm! Akka đáp và cứ tiếp tục bay như trước.

Ngỗng đực cố theo lời khuyên ấy, bay nhanh lên, nhưng chẳng được mấy chốc đã mệt hết hơi và tụt xuống thấp, là là sát những rặng liễu bị xén ngọn ở hai bên đường và ven những cánh đồng.

– Akka, Akka, Akka núi Kebnêkayxê! Những con ngỗng tập hậu gọi lại khi trông thấy những cố gắng vất vả của ngỗng trắng.

– Lại gì nữa đấy? – Ngỗng đầu đàn hỏi giọng giận dữ.

– Con trắng rơi! Con trắng rơi!

– Bảo nó bay cao dễ hơn bay thấp! Akka đáp. Nó chẳng giảm tốc độ chút nào, vẫn bay như trước.

Ngỗng đực lại cố làm theo lời khuyên ấy, nhưng khi muốn bay cao hơn, nó lại hụt hơi, tưởng như sắp vỡ tung lồng ngực.

– Akka! Akka! Những con ngỗng bay ở hai bên lại gọi.

– Các người không thể để ta yên được sao? Một giọng bực tức hơn bao giờ hết đáp lại.

– Con đực trắng sắp chết. Con đực trắng sắp chết!

– Kẻ nào không theo nổi đàn thì quay về đi! Con ngỗng đầu đàn trả lời và không một lúc nào nó có ý bay chậm lại.

“À! Ra thế đấy!” Ngỗng đực nghĩ bụng. Nó vừa chợt hiểu là bọn ngỗng trời không bao giờ nghĩ đến việc đưa nó theo tới Lapplanđ. Chúng chỉ muốn làm cho nó rời khỏi nhà để cho vui thôi.

Ngỗng đực tức giận khi thấy sức mình phản lại mình, và không thể tỏ ra cho bọn lang thang kia thấy rằng ngỗng nhà này cũng chẳng thua kém gì chúng. Cái bực tức nhất là nó lại gặp đúng Akka ở Kebnêkayxê! Dù chỉ là một con gia cầm, không phải nó không nghe nói đến một con ngỗng đầu đàn tên Akka, đã sống trên trăm tuổi. Akka nổi tiếng đến mức những con ngỗng trời cừ nhất cũng muốn nhập vào đàn của nó. Nhưng chẳng có ai mà khinh bỉ ngỗng nhà hơn cái mẹ Akka và cả đàn của nó, vì vậy mà ngỗng đực lại càng muốn tỏ ra cho chúng biết là mình chẳng thua kém gì chúng.

Vừa nghĩ đến việc quyết định làm, ngỗng trắng vừa bay chậm lại tụt sau một chút. Bỗng cái con người bé một mẩu mà nó cõng trên lưng lên tiếng nói: “Ngỗng đực Martin thân mến à, cậu cũng thừa hiểu là chẳng bao giờ bay cả thì không thể nào theo bọn ngỗng trời đến tận Lapplanđ được. Trở về nhà ngay, đừng tự làm khổ mình có phải hơn không

Vả lại đứa con trai này, cái thằng mất dạy ấy, ngỗng đực ghét nó quá. Cho nên vừa hiểu rằng thằng bé tưởng nó không thể nào theo nổi chuyến bay đi này, nó bèn quyết định không bỏ cuộc. “Cậu nói thêm tiếng nữa là tớ quẳng hầm đá sét gặp đầu tiên đấy” – Ngỗng đực rít lên như vậy. Cơn giận đem cho nó sức mạnh, khiến nó bay ngay chẳng kém gì những con ngỗng trời kia.

Nhưng dù thế nào đi nữa thì chắc là nó cũng không thể tiếp tục bay lâu được; may thay cũng chẳng cần bay làm gì nữa, mặt trời đã xuống nhanh, và vừa lặn thì đàn ngỗng liền lao thẳng xuống. Chưa kịp nghĩ gì thì ngỗng đực và chú bé đã thấy mình ở bên bờ hồ Vômbsơ.

“Chắc là chúng mình sẽ ở lại đêm nay tại đây” – chú bé vừa nghĩ vừa nhảy xuống đất!

Chú ở trên một cái dải cát hẹp, trước mặt trải ra là một cái hồ rộng, chẳng có vẻ gì làm cho người ta yên tâm cả; một lớp băng phủ kín mặt hồ, đen, lổn nhổn, đầy kẻ nứt và lỗ thủng như thường thấy trên mặt băng mùa xuân. Người ta thấy rõ băng ấy nhất định phải tan đến nơi rồi. Đã tách khỏi bờ, băng nằm giữa một dải nước rộng, đen và phẳng. Tuy vậy, nó vẫn còn đấy, và nó mà còn đấy là còn tỏa khí lành và nỗi buồn mùa đông lên tất cả cảnh vật.

Bên kia hồ hình như là một vùng quang đãng và sáng sủa, nhưng ở nơi đàn ngỗng lao xuống là một khu trồng thông rộng. Có thể nói là rừng cây có nhựa này có uy lực giữa mùa đông lại. Khắp nơi mặt đất trơ trụi, nhưng dưới những cành lá chằng chịt này, tuyết đã tan ra rồi đông lại nhiều lần, và đã rắn như băng.

Chú bé nghĩ rằng mình đã đến một hoang mạc trên xứ sở của mùa đông, và thấy lòng khắc khoải tưởng như phải kêu lên.

Chú đói, cả ngày có ăn chút gì đâu. Nhưng mà tìm ra được cái gì? Vào tháng ba, mặt đất cũng như cây cối, chẳng có cái gì ăn được cả.

Phải rồi, chú kiếm cái ăn ở đâu được? Và ai sẽ cho chú trú nhờ? Ai sẽ dọn giường trải nệm cho chú? Ai sẽ cho chú lò sưởi trước lò sưởi của họ? Ai sẽ bảo vệ chú chống lại các thú dữ?

Bây giờ mặt trời đã lặn. Khí lạnh từ hồ bốc lên. Đêm đen buông xuống, nỗi kinh hoàng trườn theo bước đi của đêm tối, và trong rừng thoáng nghe thấy những bước chân rón rén và những tiếng sột soạt. Thế là tiêu tan cái can đảm vui vẻ mà chú đã biểu lộ khi ở trên trời. Trong cơn khắc khoải chú quay về với các bạn đồng hành: chú chỉ còn chúng nữa mà thôi.

Chú thấy ngỗng đực lại còn khổ sở hơn mình. Nó ở nguyên tại chỗ, nó lao xuống, và như sắp chết. Cổ nó vươn dài ra, bất động trên mặt đất; mắt nhắm lại và hơi thở chỉ là một tiếng rít thoi thóp.

“Ngỗng Martin thân yêu này, – chú nói, – cố gắng uống lấy một ngụm. Hồ nước chỉ cách có hai bước”

Nhưng ngỗng đực không hề nhúc nhích.

Chú bé trước đây vốn độc ác với mọi vật, và với cả ngỗng đực nữa. Nhưng bây giờ chú nghĩ rằng ngỗng đực là chỗ dựa độc nhất của nó, nên chú rất sợ mất nó. Chú bèn đẩy nó xuống nước. Ngỗng đực to và nặng, và chú bé phải vất vả lắm, nhưng cuối cùng cũng làm được.

Ngỗng đực rơi xuống hồ, lao đầu xuống trước. Nó nằm im lìm một lát trong bùn, nhưng chẳng bao lâu nó ngóc đầu lên, lắc cho hết nước đã làm mờ mắt nó, và thở ra. Rồi nó bắt đầu bơi, khỏe mạnh, giữa những cỏ lác và lau sậy.

Những con ngỗng trời đã lao xuống trước ngỗng đực. Chúng chẳng bận tâm đến ngỗng đực, cũng như người cưỡi trên lưng nó, mà cứ nhào hết xuống hồ. Chúng tắm táp, rửa ráy, giờ thì đang thong thả, nhai cây nhãn tử thái đã thối một nửa và cỏ chẻ ba lá dưới nước.

Ngỗng trắng may mắn trông thấy một con cá măng nhỏ, nó đớp vội lấy, bơi vào bờ và đặt nó trước mặt chú bé: “Này, để cảm ơn cậu đã đẩy mình xuống nước”, – nó nói.

Lần đầu tiên trong ngày hôm nay, chú bé được nghe một lời nói thân tình. Chú vui sướng quá, đến nỗi muốn nhảy lên ôm lấy cổ ngỗng đực, nhưng chú lại không dám. Chú hài lòng về món quà. Thoạt tiên chú cho rằng không thể nào mà ăn một con cá sống, nhưng rồi chú lại muốn thử xem sao.

Chú tự hỏi không biết mình có còn con dao nhỏ nữa không? May sao chú thấy con dao vẫn còn lủng lẳng ở thắt lưng, nhưng bé tí tẹo, không dài hơn một que diêm, tuy thế cũng đủ đánh vảy và moi ruột cá. Chẳng mấy chốc con cá măng đã bị nuốt sống.

No bụng rồi, chú thấy xấu hổ quá, vì đã ăn tươi một vật sống. “Rõ ràng mình không còn là một con người nữa, mà là một gia thần thực sự rồi”.

Trong khi chú bé ăn, ngỗng đực đứng lặng im bên cạnh; chú ăn xong miếng cuối cùng thì khẽ nói:

– Chúng ta gặp phải một đàn ngỗng trời kiêu ngạo, khinh miệt các loài gia cầm.

– Đúng! Mình cũng thấy thế. Thật là vinh dự nếu tôi có thể theo chúng đến tận Lapplanđ và tỏ cho chúng thấy rằng, một con ngỗng nhà không phải là vô tích s

– Phải đấy, – chú bé ngập ngừng đáp lại, vì không tin nổi là ngỗng đực sẽ làm nổi việc ấy, nhưng chú không muốn nói trái lời nó.

– Nhưng tôi không tin là một mình mà nó có thể vượt qua nỗi khó khăn trong một chuyến đi xa như thế này, – ngỗng đực nói. Tôi muốn hỏi xem cậu có thể cùng đi để giúp tôi được không?

Tất nhiên chú bé không có một dự định nào khác hơn là quay về nhà cho thật nhanh. Chú ngạc nhiên và chỉ biết trả lời: “Mình cứ ngỡ rằng mình với ngỗng vốn là kẻ thù kia mà”.

Nhưng hình như ngỗng đực không nhớ đến chuyện ấy nữa. Nó chỉ nhớ là chú bé vừa cứu nó thoát chết.

– Mình phải về nhà bố mẹ mình chứ! – chú bé nói

– Tôi sẽ đưa cậu về nhà trong mùa thu, – ngỗng đực nói, – tôi sẽ không bỏ cậu trước khi đặt cậu xuống ngưỡng cửa nhà cậu.

Chú bé nghĩ rằng tốt nhất là nên để yên thời gian rồi hãy ra mắt bố mẹ. Dự định của ngỗng đực không phải làm cho chú không thích và chú sắp đáp lại là mình nhận lời thì bỗng nghe tiếng ồn ào sau lưng. Những con ngỗng trời đã cùng nhau ra mặt nước tất cả và đang giũ cánh. Rồi chúng xếp thành hàng dài, con đầu đàn đi trước, và tiến về phía chú bé và ngỗng đực.

Nhìn kỹ đàn ngỗng trời, ngỗng đực thấy khó chịu. Nó cứ tưởng ngỗng trời giống ngỗng nhà nhiều hơn, và thấy mình họ hàng với ngỗng trời hơn. Ra, chúng nó nhỏ hơn có nhiều, lại chẳng có con nào trắng, tất cả đều màu xám có những vạch nâu nhạt, và mắt chúng gần làm nó phát sợ. Mắt vàng và sáng rực như có lửa cháy ở đằng sau. Bấy nay, ngỗng đực vẫn được dạy dỗ rằng đi thì phải bước đi thong thả và đung đưa thân hình dưới mới là đúng mực, thế mà chúng nó thì không đi từng bước, lại cứ chạy. Nhất là nó ngài ngại khi trông thấy bàn chân của chúng. Những bàn chân to, gan bàn chân mòn và rách xơ. Rõ ràng là ngỗng trời không bao giờ quan tâm đến việc chân mình đi trên cái gì. Chúng chẳng bao giờ đi quanh, đi vòng tránh cái gì hết. Chúng ăn mặc thì đẹp và rất trau chuốt, nhưng nhìn bàn chân thì người ta thấy ngay rằng chúng là những dân nghèo sống ở hoang mạc.

Ngỗng đực chỉ kịp rỉ tai chú bé: “Cứ mạnh dạn trả lời phần cậu, nhưng đừng có xưng mình là ai”.

Chúng đã đến cả đấy. Đàn ngỗng trời gật gật cổ chào nhiều lần, và ngỗng đực chào lại đúng như vậy, nhưng lâu hơn. Chào nhau đủ rồi, ngỗng đầu đàn nói: “Chúng ta muốn biết các người là ai?”

– Về phần tôi, chẳng có gì đáng nói nhiều, ngỗng đực đáp. Tôi sinh ở Sanơr mùa xuân năm ngoái. Đến mùa thu tôi bị bán cho Hôlyer Nilxôn ở Vemmenhơg. Tôi ở nhà ông ta từ đó đến nay.

– Hình như anh chẳng có một ai nhận là gia đình cả, – ngỗng đầu đàn nói. Vậy thì cái gì khiến anh muốn đi cùng với ngỗng trời?

– Có lẽ là để tỏ cho ngỗng trời thấy rằng ngỗng nhà cũng có thể làm được cái gì đó.

– Chúng ta chẳng đòi hỏi gì hơn, – Akka nói.

– Giờ chúng ta biết là về môn bay của anh có thể làm gì rồi. Nhưng có lẽ về các môn thể thao khác anh còn giỏi hơn chăng. Chẳng hạn anh có muốn đấu với chúng ta về bơi lội không?

– Tôi không dám khoe là biết bơi, ngỗng đực đáp (nó cứ tưởng rằng Akka đã quyết đuổi nó đi và không để ý tới lời nói nữa). Tôi chưa bao giờ bơi xa quá chiều rộng của một cái ao.

– Vậy ta cho rằng anh chạy rất giỏi – Ngỗng trời nói

– Chưa bao giờ tôi thấy một con ngỗng nhà chạy cả, mà chính tôi, tôi cũng chưa bao giờ chạy thử cả. Ngỗng đực ngang nhiên đáp lại như vậy.

Giờ thì ngỗng đực chắc mẩm rằng Akka sắp bảo nó là đàn ngỗng không muốn cho nó đi theo. Vì thế nó rất ngạc nhiên khi Akka reo lên: “Anh trả lời các câu hỏi bạo dạn lắm, và ai mà dũng cảm thì có thể làm người bạn đường tốt, dù lúc đầu chẳng biết là gì đi chăng nữa. Anh nghĩ thế nào nếu chúng ta mời anh ở lại với chúng ta ít ngày, cho đến khi thấy rõ anh có thể làm được những gì?”

– Tôi muốn thế lắm, – ngỗng đực đáp, hết sức hài lòng.

Tức thì Akka đưa mỏ chỉ chú bé hỏi:

– Anh mang theo cái gì thế kia? Ta chưa bao giờ trông thấy một vật bé như kẻ ấy.

– Bạn đường tôi đấy, – ngỗng đực đáp. Cả đời cậu ấy chỉ chăn ngỗng. Tôi nghĩ là cậu ấy sẽ có thể có ích cho chúng ta.

– Có lẽ có ích cho một con ngỗng nhà thôi.

– Akka đáp. – Anh gọi cậu ta là gì?

– Cậu ta có nhiều tên. – Ngỗng đực đáp, hơi lúng túng và chỉ còn cách ứng khẩu bịa ra một cái tên (nó không muốn phản chú bé và tố giác chú có một cái tên người). Sau cùng nó nói: “Cậu ta tên là Tí Hon”.

– Cậu ta dòng họ gia thần à? – Akka lại hỏi

Ngỗng đực không trả lời, hỏi một câu khác để ngắt câu chuyện:

– Mấy giờ ngỗng trời các ngươi mới đi ngủ? Giờ này mắt tôi đã díp lại vì buồn ngủ rồi.

Con ngỗng đang nói với con ngỗng đực đã già lắm, điều này dễ thấy rõ thôi. Bộ lông nó toàn xám, một màu xám bóng không có một vạch sẫm màu nào. Đầu nó to hơn, chân khỏe hơn, bàn chân mòn nhiều hơn những con ngỗng khác. Lông nó cứng, vai nhô lên, cổ gầy. Tác động của thời gian mà. Chỉ có đôi mắt là tuổi tác không thể thắng nổi. Đôi mắt sáng lên, trong hơn và có phần nào trẻ con hơn các con khác. Nó quay lại ngỗng đực, vẻ hết sức kiêu kỳ: “Anh phải biết rằng ta là Akka ở núi Kebnêkayxê. Bay bên phải ta là Uykxi ở Vatxiyamê, bên trái ta là Kakxi ở Nuôlia. Thứ hai bên phải là Kôlmê ở Xaryêktyôkkô và thứ hai bên trái là Nelyô ở Xvappavara. Đằng sau bên phải là Viixi ở cao nguyên Ôvik và Kuuxi ở Xyanyêli. Anh phải biết rằng: tất cả chúng ta, và cả đến sáu ngỗng con bay đằng sau, ba bên phải và ba bên trái, tất cả chúng ta đều là ngỗng núi cao, và thuộc những dòng họ lớn nhất cả. Đừng lầm tưởng chúng ta là những kẻ lang thang, cứ nhận bất kỳ ai làm bạn đường, và hãy tin chắc rằng chúng ta sẽ không chia sẻ nơi trú đêm của chúng ta cho kẻ nào không muốn nói rõ họ hàng nguồn gốc của mình ra”.

Akka nói đến đây thì chú bé liền bước nhanh tới một bước. Chú rất bực thấy ngỗng đực trả lời về phần nó rất trôi chảy, mà về phần mình thì rất bâng quơ.

“Tôi là ai, tôi không giấu, – chú nói- tên tôi là Nilx Hôlyerxôn; và tôi là con trai một trại chủ nhỏ. Cho tới ngày hôm nay, tôi vẫn là một con người, nhưng sáng nay,..”

Chú không có thì giờ nói thêm nữa. Chú vừa mới nói ra cái tiếng “người” thì ngỗng đầu đàn liền lùi lại ba bước, những con ngỗng khác còn lùi xa hơn nữa. Và cả đàn ngỗng đều vươn dài cổ và rít lên, tức giận.

“Đúng như ta đã nghi ngờ khi vừa trông thấy mày trên bờ, Akka nói. – Và giờ thì cút đi! Chúng ta không chịu được cái giống người ở với chúng ta”.

Nhưng mà, ngỗng đực liền can thiệp: “Có thể nào các vị ngỗng trời lại đi sợ một sinh linh bé nhỏ như thế. Ngày mai chắc chắn cậu ấy sẽ trở về nhà. Nhưng mà đêm nay các vị có thể để cậu ấy ở lại với chúng ta. Làm sao mà chúng ta có thể để mặc kẻ bé nhỏ đáng thương này một mình chống chọi với những con cáo, con cầy được?”

Ngỗng đầu đàn lại gần, nhưng ngó có vẻ nghi ngờ ra mặt. Akka nói: “Tôi đã hiểu được là phải ghê sợ tất cả cái gì thuộc về loài người, dù lớn dù bé. Nhưng nếu anh bảo đảm cho nó, ngỗng đực à, thì nó có thể ở lại đây. Vả lại chẳng lấy gì làm chắc là nơi trú đêm nay của chúng ta thích hợp với anh và với nó, vì chúng ta sẽ ngủ giữa tảng băng trôi trên mặt hồ”.

Hẳn là ngỗng đầu đàn nghĩ rằng ngỗng đực sẽ do dự, ngại đi theo đàn của nó ra đấy. Nhưng mà ngỗng đực chỉ nói: “Các vị chọn nơi trú đêm chắc chắn như thế là khôn ngoan lắm”.

Akka hỏi thêm: “Nhưng anh hứa là ngày mai nó sẽ trở về nhà nó đấy chứ?”

– Thế thì tôi cũng sẽ từ biệt các vị, vì tôi đã hứa không bỏ rơi cậu ấy. – Ngỗng đực nói

– Anh tự do, có thể đi đâu tuỳ anh. – Ngỗng trời đáp lại.

Nói xong, ngỗng cất cánh bay ra tảng băng; những ngỗng khác, con trước con sau, lần lượt bay theo.

Chú bé ngao ngán quá vì thấy mơ ước đi đến Lapplanđ của mình thế là không thành; thêm nữa chú lại sợ đêm tối. Chú nói: “Mỗi lúc lại một xấu thêm, ngỗng đực ạ. Chúng ta chết rét trên tảng băng mất thôi”.

Nhưng ngỗng đực vẫn can đảm, nó nói: “Chẳng có gì nguy hiểm cả. Nhờ cậu nhanh tay nhặt thật nhiều cỏ và rạ. Mang ra được bao nhiêu nhặt hết lấy bấy nhiêu”.

Khi chú bé đã nhặt được một ôm cỏ khô, ngỗng đực liền cắp lấy cổ áo sơ mi của chú, nhấc bỗng chú bay lên và bay về phía tảng băng; ở đấy những con ngỗng trời đã ngủ, con nọ đứng cạnh con kia, mỏ rúc vào dưới cánh.

“Giờ cậu trải cỏ ra cho tôi để chân lên, khỏi dính vào băng. Cậu giúp tôi và tôi giúp lại cậu”, ngỗng đực nói.

Chú bé làm theo lời nó và làm xong thì ngỗng đực cắp lấy cổ áo sơ mi của chú và vùi chú vào dưới cánh nó. “Tôi tin là ở đó cậu sẽ ấm lắm”, ngỗng đực vừa nói vừa khép cánh lại.

Chú bé được vùi kín trong lớp lông tơ đến nỗi không trả lời được; đúng vậy, chú được ấm thật, và vì mệt quá, chẳng bao lâu chú đã ngủ thiếp đi.