Thành phố chìm dưới đáy biển

Đêm sau yên tĩnh và quang đãng. Đàn ngỗng không mất công tìm một nơi trú trong các hang đá, mà ngủ ngay trên mặt cao nguyên. Nilx nằm trên cỏ bên cạnh đàn.

Đêm trăng rất đẹp, đến nỗi Nilx khó mà ngủ được. Chú tự hỏi là đã ở với đàn ngỗng bao nhiêu lâu rồi, tính ra là từ nhà ra đi đã ba tuần rồi. Chợt chú nhớ ra ngày mai là lễ Phục Sinh.

“Chính đêm nay, các mụ phù thủy từ Blôkulla về, chú nghĩ thầm và cười; vì chú sợ ông thần sông và các gia thần một chút, nhưng chú không tin là có các mụ phù thủy chút nào cả.

Giá có các mụ ấy ngoài trời tối nay, thì người ta đã trông thấy rồi.

Tất cả không gian được chiếu sáng đến mức có thể trông thấy một chấm đen bé nhất trên bầu trời.

Trong khi hếch mũi lên không mà nghĩ thế, thì chú bỗng thấy một cái gì đó rất đẹp. Khuôn mặt trăng tròn trịa và đầy đặn đang ở rất cao trên trời, ở trước khuôn trăng đang bay một con chim lớn. Nó không vượt khỏi khuôn trăng chút nào; có thể nói là nó từ trăng bay ra. Con chim trông hoàn toàn đen trên cái nền sáng, đôi cánh dang ra từ bên này sang bên kia khuôn trăng. Nó bay thành đường thẳng tắp đến nỗi trông như nó được vẽ lên trên cái hình tròn sáng kia. Thần hình nó nhỏ, cổ dài và mảnh; đôi chân thõng xuống, cũng rất dài và rất mảnh. Đó chỉ có thể là một con sếu.

Đó là ông Ermenrich. Sếu hạ xuống cạnh Nilx và lấy mỏ đẩy chú để đánh thức chú. Nilx nhổm dậy ngay, chú nói:

– Tôi có ngủ đâu ông Ermenrich. Làm sao mà ông lại ở ngoài trời đêm hôm khuya khoắt thế này? Ở Glimminyêhux nay thế nào? Ông muốn nói chuyện với mẹ Akka chứ?

– Đêm nay sáng quá, ngủ làm sao được, sếu trả lời. Vì vậy ta đi một chuyến đến thăm cậu, bạn Tí Hon ạ. Một con chim hải âu bảo cho ta biết chỗ cậu ở. Ta chưa dọn về lại Glimminyêhux; chúng ta còn ở bên xứ Pommern

Nilx rất sung sướng được gặp lại ông Ermenrich. Họ nói chuyện với nhau như những bạn cố tri. Sau cùng ông Ermenrich đề nghị Nilx bay một chuyến chơi trong cá đẹp này.

Nilx chẳng đòi hỏi gì hơn, miễn là được trở về với đàn ngỗng vào lúc mặt trời mọc. Sếu hứa là sẽ đưa chú về kịp; họ liền khởi hành; ông Ermenrich bay thẳng về phía mặt trăng. Họ lên cao, mặt biển trông như hạ xuống; nhưng bay nhẹ lạ thường đến nỗi người ta có cảm giác đứng im mà nổi bềnh bồng trong không khí.

Đối với Nilx hình như họ chỉ mới bay có một chốc thôi, nhưng sếu đã hạ xuống đất rồi. Họ đổ bộ trên một bãi biển hoang vắng, phủ cát mịn và phẳng. Dọc bờ biển trải dài một cồn cát di động, chóp phủ những túm cỏ mạch. Cồn không cao, nhưng đã ngăn không cho Nilx nhìn thấy gì cả trong phía đất liền.

Ông Ermenrich đậu lên một ngọn cồn, co lại một chân ngả cổ ra đằng sau để đút mỏ xuống dưới cánh và bảo Tí Hon:

– Cậu có thể dạo chơi quanh đây một tí trong khi ta nghỉ, nhưng đừng đi xa quá để có thể dễ tìm lại ta

Nilx liền quyết leo lên một ngọn cồn để nhìn xem phong cảnh. Vừa đi một bước chiếc giày gỗ của chú đã chạm phải một vật cứng. Chú cúi xuống và trông thấy trong cát một đồng tiền nhỏ, bị gỉ đồng ăn mòn đến mức gần như nhìn suốt qua được. Đồng tiền xấu đến nỗi chú chẳng nghĩ cả đến việc nhặt lấy nữa, mà chú lấy ngón chân đá đi.

Lúc ngửng dậy, chú ngạc nhiên: cách chú hai bước chân dựng lên một bức thành ảm đạm có một cổng lớn giữa hai ngọn tháp.

Ở chỗ lúc nãy là biển mênh mông và phản chiếu ánh sáng long lanh thì giờ đây chạy dài một bức thành có những chỗ khuyết đặt súng, có nhiều tháp lớn, tháp nhỏ và trang trí đẹp. Và trước mặt chú, ở nơi lúc nãy chỉ có một dải mỏng rong biển, giờ mở ra một cái cổng lớn.

Nilx hiểu rằng đã có yêu thuật trong việc biến hóa này, nhưng chú chẳng chút sợ hãi. Cổng và thành đều đẹp tuyệt, khiến chú muốn xem phía bên trong có những gì.

Dưới mái vòm sâu, những vệ sĩ mặc quần áo sặc sỡ, vai và ống tay bồng lên, đang đánh xúc xắc, rìu trận dài để bên cạnh. Họ mải mê đánh và không để ý đến chú bé đang đi qua nhanh.

Bên kia cổng chú thấy một quảng trường, lát những phiến đá lớn. Khắp chung quanh mọc lên những nhà cao; giữa các nhà mở ra những đường phố hẹp và dài.

Trên quảng trường người đông như kiến. Đàn ông mặc quần áo lụa, khoác áo dài viền lông thú, đầu đ nghiêng những cái mũ cắm lông chim; ngực đeo lòng thòng những dây chuyền bằng vàng nặng. Tất cả đều đẹp như những vua chúa. Đàn bà đội những mũ rất cao và rất nhọn, hoặc những áo dài, tay hẹp. Họ ăn mặc rất đẹp, nhưng không lộng lẫy bằng đàn ông. Tất cả như hiện ra từ cuốn truyện cổ, mà trong những trường hợp rất hiếm, mẹ Nilx mới lấy ra từ cái hòm của bà ra cho con xem. Chú không thể nào tin ở mắt mình nữa.

Nhưng chính cái thành phố còn kỳ diệu hơn các cư dân nữa. Mỗi ngôi nhà đều xây để cho bức tường đầu hồi trông ra đường phố.

Mà các bức tường đều trang trí đẹp đến nỗi như ganh đua với nhau về vẻ tráng lệ. Khi mà người ta khó mà nhớ được tất cả, nhưng về sau Nilx còn nhớ là có thấy những tường đầu hồi mà đá được đúc thành hình răng, có tượng Chúa Cơ Đốc và các vị sứ đồ ở trên các bậc. Những đầu hồi khác phủ kín những tượng đặt trong những khảm đục trong tường, những đầu hồi khác nữa thì trang trí những mảnh kính nhiều mầu hay những đường kẻ ô bằng cẩm thạch trắng hay đen hợp lại.

Vừa khâm phục các thứ tốt đẹp ấy, Nilx vừa thấy lòng mình tựa hồ lo ngại. Chú nghĩ: “Chưa bao giờ mắt mình được thấy những thứ như thế này, và không bao giờ mình còn được thấy lại những thứ như thế nữa”. Rồi chú liền chạy vào phía trong thành phố, đi lên và đi xuống phố này đến phố khác.

Những phố ấy hẹp và thắt dần lại, nhưng không trống trải và buồn bã như phố xá của các thành phố mà chú đã biết. Khắp nơi đều tấp nập. Những bà già kéo sợi trên các ngưỡng cửa. Họ không cần xe quay mà chỉ dùng đơn giản có một con cúi. Những cửa hiệu và những quán hàng của người buôn bán trông ra phố như những sạp hàng ở các chợ phiên. Tất cả thợ thủ công đều làm việc ngoài trời. Chỗ này người ta ép dầu, chỗ kia thuộc da, xa một tí thấy có chỗ bện thừng. Giá như Nilx có thì giờ thì chú đã có thể học được tất cả mọi nghề. Những thợ vũ khí nện búa dát kim loại để làm những tấm che ngực mỏng ở áo giáp, những thợ kim hoàn khảm ngọc thạch vào nhẫn và vòng, những thợ giày đóng đế cho những chiếc giày mềm mại màu đỏ, những thợ kéo vàng xe dây vàng, những thợ dệt lụa, thêu những chỉ vàng vào vải. Nhưng Nilx không có thì giờ đứng lại. Chú chạy nhanh qua các phố để xem cho thật nhiều thứ trước khi tất cả biến mất.

Bức lũy cao bao quanh thành phố khắp mọi phía, vây kín thành phố như một hàng rào vây kín một cánh đồng; cứ đến mỗi đầu phố lại trông thấy bức lũy có nhiều tháp và quãng trống để đặt súng. Trên mặt lũy, quân lính mặc giáp sắt bóng lộn. đội mũ sắt, đang canh gác.

Đi qua suốt thành phố, Nilx đến một cổng thứ hai. Bên kia cổng là biển và cảng. Những chiếc tàu kiểu cổ với những ghế các tay chèo ngồi, những công trình cao dựng lên ở đằng mũi và đằng lái, đang bốc hay dỡ hàng. Khắp nơi hoạt động náo nhiệt lạ thường.

Nhưng Nilx vẫn không chịu mất thì giờ dừng chân. Chú quay trở lại và chỉ một lát là đến một quảng trường lớn. Ở đây, mọc lên ngôi nhà thờ có ba ngọn tháp rất cao và những cửa vòm sâu hoắm trang trí nhiều tượng. Những người thợ đá đã trổ chạm các tường đẹp đến nỗi chỉ hơi thấy một phiến đá nào đó không được trau chuốt. Trước mặt là một ngôi nhà, trên có một ngọn tháp thanh thanh, vươn thẳng lên trời. Đó chắc là toà thị chính. Ở giữa nhà thờ với tòa thị chính, chung quanh quảng trường những nhà có tường đầu hồi đều trang trí đẹp tuyệt vời.

Nilx bắt đầu mệt và nóng vì chạy nhiều. Chú nghĩ là đã được xem những thứ đẹp nhất đời. Vì thế chú liền đi thong thả hơn, vào một đường phố; ở đây có lẽ dân thành phố đến mua những quần áo đẹp của họ, vì chú thấy rất đông tấp nập trước các quầy hàng; những người bán hàng dở ra trước mặt khách hàng những lụa thêu cành lá, dầy và cứng; những tấm hàng nặng, dệt sợ vàng, những nhung óng ánh, những the nhẹ tênh và những đăng ten thanh như tơ nhện.

Chú bé mà còn chạy nhanh qua các phố thì không ai để ý đến chú. Người ta có thể cho đó là một con chuột xám. Nhưng bây giờ chú đi thong thả, thì một người bán hàng trông thấy chú và liền ra hiệu cho chú.

Thoạt tiên chú bé sợ và muốn chạy trốn nhưng người bán hàng gọi mãi và mỉm cười không thôi, lại trải ra một tấm lụa hoa Đama tuyệt đẹp như để dử chú.

Nilx lắc đầu. Chú nghĩ: “mình thì chẳng bao giờ đủ tiền để mua lấy chỉ một mét thứ lụa ấy”

Giờ thì người ta trông thấy chú ở tất cả mọi cửa hàng trong phố ấy. Chú nhìn tới bất kỳ đâu là một người bán hàng ra hiệu gọi chú. Họ bỏ rơi những khách hàng giàu có của họ và chỉ quan tâm đến chú. Chú thấy họ chạy bổ đến những xó xỉnh sâu kín nhất trong cửa hàng của họ, và lấy ra những hàng quý nhất của họ; khi họ trải hàng ra mặt quầy thì tay họ run lên vì sốt sắng và vội vàng.

Nilx làm bộ tiếp tục đi thì một người trong bọn họ lao ra phố, chạy theo chú, đặt ngay xuống chân chú một tấm vải thêu chỉ bạc, những tấm thảm long lanh những màu rực rỡ. Nilx không thể không buồn cười. Người bán hàng lại tin rằng một kẻ nghèo rớt mồng tơi như chú lại có thể mua được những thứ như thế ư? Chú dừng lại và dang hai tay không ra, để làm cho người ta hiểu rằng chú chẳng có cả và người ta phải để cho chú yên thân.

Người bán hàng không muốn biết gì hết: ông ta giơ một ngón tay, gật đầu và đẩy về phía Nilx tất cả đống của cải ấy.

“Có thể nào họ bán tất cả những thứ ấy chỉ lấy một đồng tiền vàng?” Nilx tự hỏi.

Người bán hàng rút trong ví ra một đồng tiền nhỏ, nhỏ đến mức cuối cùng, mòn hết, chẳng chút giá trị nào, và giơ cho Nilx xem. Và vì ham bán được hàng quá, người ấy lại thêm vào đống hàng hai cái chén uống rượu to và nặng, bằng bạc.

Sững sờ, Nilx liền lục lọi các túi của mình. Chú biết rất rõ là mình không có lấy một đồng tiền, nhưng chú không thể ngăn mình không xem lại có chắc thế không. Tất cả những người bán hàng khác đều nghểnh cổ ra xem kết quả của cuộc vận động ấy. Vừa trông thấy chú bé lục túi, là cả họ nữa, họ cũng lao qua các quầy hàng; tay nắm đầy đồ trang sức bằng vàng, bằng bạc, họ đưa ra biếu chú. Và tất cả, họ làm cho chú hiểu là họ chỉ xin một đồng xu nhỏ trả giá mà thôi.

Nhưng chú bé phải lộn hết túi áo, túi quần ra để cho họ thấy là mình chẳng có gì hết. Thế là tất cả các thương nhân giàu có ấy, họ đều khóc ròng ròng nước mắt vì thất vọng. Nilx xúc động vì cảnh sầu khổ và vẻ mặt khắc khoải của họ quá chừng, chú liền moi óc tìm xem có cách nào giúp họ không. Bỗng chú sực nhớ đến đống tiền bị gỉ đồng gậm mòn đi mà chú đã trông thấy trên bãi biển. Chú liền chạy đi, và cái may giúp chú. Chú tìm ra cái cổng mà chú đã đi vào. Chú ra khỏi thành phố, đến lại bãi biển và bắt đầu tìm đồng xu nhỏ bằng đồng. Quả nhiên chú tìm thấy đồng xu, nhưng khi đã nhặt lên và muốn trở vào thành phố thì chú chỉ thấy có biển cả trước mặt. Chẳng chút thành lũy nào, chẳng tí cổng thành nào, chẳng có lính canh, chẳng có phố xá, chẳng nhà cửa, chỉ có mặt biển mà thôi.

Chú bé không cầm được nước mắt.

Đúng lúc ấy, ông Ermenrich thức giấc và đến gần chú. Nilx không nghe tiếng, sếu phải lấy mỏ đẩy chú để bắt chú lưu ý. Sếu nói: “Ta tưởng cậu ngủ như ta chứ?”

– A! Ông Ermenrich! – Nilx kêu lên. Thành phố nào ở đây lúc nãy thế?

– Cậu có thấy một thành phố à? Sếu hỏi. Cậu đã ngủ và nằm mơ, đúng như ta đã nói.

– Không, tôi không nằm mơ, Nilx quả quyết như vậy, và chú kể lại những gì chú đ

Ông Ermenrich nghe chú kể lại rồi nói:

“Về phần ta, Tí Hon ạ, ta tưởng là cậu đã ngủ ở đây trên bãi biển và cậu đã nằm mơ. Nhưng ta không giấu gì cậu, Bataki, con quạ, là con chim thông thái nhất, một lần đã kể cho ta nghe rằng ngày xưa chắc là có ở bên bờ nước một thành phố tên là Vinêta. Thành phố đó giàu có và sung sướng đến mức chưa bao giờ có đô thị nào lộng lẫy bằng; không may cư dân trong thành đã lao mình vào cảnh xa hoa, kiêu bạc. Bị trừng phạt, thành phố Vinêta có lẽ đã gặp một đợt sóng thần dữ dội phủ lên và biển nhấn chìm mất. Bataki cho là như vậy. Nhưng mà cư dân của Vinêta không thể chết, và thành phố của họ cũng thể biến mãi được. Cứ một trăm năm trong một đêm thành phố từ sóng biển hiện lên một lần với tất cả vẻ huy hoàng và ở trên mặt đất một giờ.

– Đúng, tất phải là đúng, Nilx nói. Vì tôi đã trông thấy thành phố đó.

– Nhưng, một giờ qua rồi thì thành phố lại chìm xuống biển, trừ phi một người bán hàng ở Vinêta đã bán được một vật gì cho một người sống. Giá cậu có một đồng tiền mọn nào đó để trả cho các người bán hàng. Tí Hon ạ, thì Vinêta đã ở lại đây trên mặt đất và cư dân của nó đã có thể sống và chết như tất cả mọi kẻ phù sinh khác rồi.

– Ông Ermenrich ạ, Nilx nói, giờ tôi hiểu tại sao ông đã đến tìm tôi vào nửa đêm. Là vì ông nghĩ rằng tôi có thể cứu thành phố cổ ấy. Tôi rất buồn vì dự định của ông đã không thực hiện được. Ông Ermenrich ạ

Chú lấy hai tay che mặt và bật lên khóc nức nở. Người ta không thể nói là ai có vẻ sầu khổ hơn ai, chú bé hay là ông Ermenrich.