Dinh dưỡng và thực phẩm
CHƯƠNG 37: ỚT
“Ớt nào mà ớt chẳng cay,
Gái nào là gái chẳng hay ghen chồng”.
Trên đây là hai câu lục bát mượn đặc tính cay “ghê sợ” của ớt để ví von với tính hay ghen của nhiều “bà” vợ. Nhưng mấy câu này chỉ đúng ở thời xưa, khi người ta chỉ trồng được một loại ớt cay, còn ngày nay thì ớt không chỉ cay mà còn có giống ngọt nữa.
Ớt ngọt trái lớn hơn, hình như trái chuông, khi chưa chín thì có màu xanh và khi chín mùi thì chuyển thành đỏ, vàng hay tía.
Ớt cay thường dài, trái nhỏ hơn và có vị nóng bỏng.
Trái ớt có thể mọc quay lên trời (chỉ thiên) hoặc quay xuống đất (chỉ địa).
Trong ớt có hóa chất capsaicinoid là chất làm cho ớt gây cảm giác nóng. Chất này không có mùi vị, nhưng khi ăn tạo ra một vị mạnh khi nó tác dụng vào những tế bào cho cảm giác đau ở miệng. Vì đau nên người ít chịu cay chảy nước mắt, nước mũi, toát mồ hôi hạt…
Chất capsaicin nằm trong hạt và những sợi trắng trong quả ớt. Muốn ớt không cay, chỉ việc bỏ hai bộ phận này đi hoặc ngâm ớt trong nước pha muối độ một giờ.
Ớt có một ít chất dinh dưỡng như vitamin A, C, bioflavonoid, chất xơ. Ớt càng chín đỏ càng có nhiều vitamin A.
Ớt là một món ăn phụ nhưng mang lại hương vị, màu sắc cho thực phẩm ăn cùng.
Thịt gà gọi là xào sả ớt mà không có mấy chú ớt tiêu thì hết ngon. Bát canh chua cá lóc mà các bà nội trợ quên bỏ ớt thái mỏng thì hết là canh chua. Xoài xanh dầm mắm chẳng ra gì vậy mà giã quả ớt thêm vào thì một quả xoài chứ hai quả ăn cũng hết…
Khi cắt ớt phải thận trọng kẻo nó bắn vào mắt thì mắt sưng húp lên và rát bỏng. Ngay ở tay cũng vậy, da mà tiếp cận nhiều với chất capsaicin thì da sẽ phỏng đau như phỏng lửa. Phỏng miệng, cuống họng đến chảy nước mắt, nước mũi vì ăn phải quả ớt cay là chuyện bình thường xảy ra.
Nhiều người khi ăn phải miếng ớt cay, vội vàng uống một ngụm nước lạnh cho bớt nóng rát, nhưng vô hiệu. Lý do là chất nóng capsaicin của ớt thuộc loại dầu, nước không có tác dụng gì. Uống một chút sữa hoặc nhai một ít cơm, miếng bánh, miếng chanh hay môt ít nước cà chua đều làm bớt nóng bỏng miệng.
Nói về nóng cay của ớt thì cảm giác này đã được phân ra làm ba dạng: từ cay vừa như Mexi–Bell và Anaheim tới rất cay như ớt Cayene, Tabaso. Hai loại cay nhất thế giới là Habanero và Scotch Bonnets.
Ngoài công dụng như một loại gia vị, ớt còn có chút khả năng ngăn ngừa ung thư nhờ có chất bioflavonoid, và chống đông máu nhờ có chất capsaicin.
Kinh nghiệm cho hay ăn nhiều ớt có thể làm bớt ho vì vị nóng cay làm long đờm, thông phổi, làm tăng khẩu vị, tiêu hóa dễ.
Ớt cay có tác dụng kích thích sự hưng phấn tinh thần, giảm trầm uất buồn rầu.
Nhiều người còn xát ớt bột vào khớp xương viêm để bớt đau nhức hoặc rắc trong tất, trong giày cho ấm chân.
Trái với nhận xét thông thường, ớt không gây ra viêm dạ dày, nhưng làm kích thích ngứa ngáy hậu môn khi ta bị trĩ.
Theo kinh nghiệm y học cổ truyền, ớt làm ăn ngon miệng lại dễ tiêu, lá ớt giã nhỏ đắp vào vết thương để chữa rắn cắn. Nhưng khi ăn quá nhiều ớt có tác dụng không tốt cho gan, thận.
Bạn có thể dùng phím mũi tên để lùi/sang chương. Các phím WASD cũng có chức năng tương tự như các phím mũi tên.