Một buổi sáng, vào lúc tinh mơ, những con ngỗng trời đang đứng trên tảng băng ở hồ Vômbsơ, thì được những tiếng kêu, giọng rất cao, từ trên trời vang xuống đánh thức dậy: “Tơrirôn! Tơrirôp! Tơrianutê, chim hạc xin chào ngỗng trời và cả đàn. Nó báo cho Akka biết rằng ngày mai là hội múa lớn của chim hạc Kullabêy”.

Akka liền vươn cổ lên đáp: “Xin chào và xin cám ơn!”

Đàn chim hạc lại bay tiếp, nhưng đàn ngỗng trời vẫn nghe tiếng chúng vẫn còn kêu gọi và báo tin trên các cánh đồng và rừng cây: “Tơrianutê loan báo rằng ngày mai là ngày hội múa chim hạc ở Kullabêy”.

Đàn ngỗng trời rất vui thích vì được tin này.

– “May cho anh, chúng bảo con ngỗng đực trắng to, anh được xem hội múa lớn của chim hạc”

– Được xem hạc múa đến thế cơ à? Ngỗng đực hỏi

– Đó là cái mà anh nằm mơ cũng chẳng thể thấy được – các con ngỗng trả lời.

– Ta phải nghĩ xem có thể làm cách nào ngày mai, để không xảy ra bất hạnh gì trong lúc chúng ta đi Kullabêy, Akka nói.

– Tí Hon sẽ ở lại một mình, ngỗng đực đáp. Nếu chim hạc không cho phép cậu ấy xem họ múa thì tôi cũng sẽ không đi nữa.

– Chưa từng có một con người nào đã được dự cuộc họp mặt của các loài vật ở Kullabêy cả, Akka nói. Và ta sẽ không dám dẫn Tí Hon đến đó. Nhưng sau ta sẽ bàn bạc lại chuyện ấy. Giờ thì phải nghĩ đến việc có cái gì ăn đã.

Akka hạ lệnh khởi hành. Lần này nữa nó dẫn đàn đi ăn rất xa, vì sợ Xmirê, con cáo; và đàn ngỗng chỉ đỗ xuống cánh đồng lầy ở phía Nam Gliminyêhux.

Suốt cả ngày, Nilx ngồi bên bờ một cái ao nhỏ, thổi ống sậy chơi. Chú cáu vì người ta không muốn đem chú đi xem hội múa chim hạc, và chú chẳng nói năng gì với ngỗng đực, cũng như với các con ngỗng kia. Chú giận vì Akka không tin chú. Khi một đứa con trai đã từ chối không trở lại làm người để cùng đi với những con ngỗng trời khốn khổ thì chúng phải hiểu rõ rằng nó không có ý muốn nào phản lại chúng chứ; khi nó đã hi sinh tất cả để đi theo chúng thì bổn phận chúng là phải cho nó xem tất cả những gì lạ lùng có thể xem được chứ. “Phải nói cho họ biết ý nghĩ của mình!”. Chú làu bàu lẩm nhẩm thế. Nhưng hàng tiếng đồng hồ trôi qua mà chú vẫn không thể nói được ý đó. Điều này có thể như là lạ lùng, song chú cũng cảm thấy một nỗi kính trọng đối với ngỗng già đầu đàn. Người ta chẳng ai chống lại ý muốn của Akka cả.

Viền một bên cánh đồng cỏ lầy, nơi đàn ngỗng đang kiếm ăn, là một bức tường đá xếp khá rộng. Thế là buổi tối, khi chú bé ngẩng đầu lên định nói với Akka thì mắt chú bỗng nhìn lên bức tường ấy. Chú thốt lên một tiếng kêu nhỏ và kinh ngạc, và tất cả các con ngỗng đều ngước mắt lên cùng nhìn về phía với chú. Thoạt đầu là người ta có thể nói là những hòn cuội màu xám dùng để dựng bức tường đều có chân và đang chạy, nhưng chẳng bao lâu chúng thấy rằng đó là những đàn chuột đang chạy trên mặt tường. Chúng phi rất nhanh, hàng ngũ chúng dày và đông đến nỗi che kín cả hốc tường một lúc lâu.

Khi còn là một chú con trai cao lớn và khỏe manh, Nilx cũng đã sợ chuột rồi. Bây giờ lại càng tệ hơn, chú bé nhỏ đến nỗi hai hay ba con chuột cống cũng đủ đánh bạt chú. Chú thấy rùng mình suốt sống lưng. Lạ thay, những con ngỗng hình như cũng sợ lũ chuột như chú. Chúng chẳng nói gì với lũ chuột và khi lũ chuột đã đi qua hết, chúng liền giũ thân hình tựa hồ lông của chúng bị lấm bùn vậy.

“Bên ngoài có biết bao nhiều là chuột xám! Uykxi ở Vaxxiaurê nói không phải là điềm tốt”

Nilx nghĩ đây là lúc thuận tiện để nói với Akka là phải để cho chú cùng đến Kullabêy với đàn ngỗng, nhưng một con chim rất to vừa bay đến làm chú không nói được.

Nhìn con chim người ta có thể nói là nó đã mượn thân hình, cái cổ và cái đầu của một con ngỗng trắng nhỏ. Nhưng thêm vào, nó lại còn kiếm được đôi cánh to màu đen, đôi chân cao màu đỏ và một chiếc mỏ dài, dày, quá to so với cái đầu nhỏ của nó; cái mỏ rất nặng này làm cho đầu nó gục về phía trước, đem đến cho nó cái vẻ tư lự và âu sầu.

Akka vội xếp lại những chiếc lông to ở đôi cánh mình, gật cổ chào nhiều lần, và tiến lên đón con sếu Akka không quá ngạc nhiên thấy sếu đã về Xkônê rồi, vì biết rằng mùa xuân đến thì những chim trống về đến nơi rất sớm; chúng về để cho chắc là chiếc tổ đã không bị quá hư hại trong mùa đông, trước khi những con mái chịu cất công vượt biển Baltika. Nhưng mà Akka ngạc nhiên vì thấy con sếu đến gặp mình, loại sếu nói chung vốn chỉ đi lại với những kẻ cũng nói giọng với chúng mà thôi.

“Mong rằng cái tổ của ông không đến nỗi hư hỏng gì, ông Hramenrich ạ”, Akka nói.

Một lần nữa, hình như người ta không nói dối khi xác nhận rằng một con sếu không thể há mỏ mà không kêu rên được. Con này hình như lại còn rên rỉ hơn nữa, vì nó thấy rất khó khăn khi phải phát ra một tiếng, nó lập cập làm cái mỏ kêu lạch cạch một lúc khá lâu, rồi mới nói được với cái giọng khàn khàn và yếu ớt. Nó than vãn đủ điều nào là cái tổ ở trên lâu đài Gliminyêhux đã bị những cơn bão mùa đông làm hỏng nhiều, nào là thời buổi này ở Xkônê chẳng còn cách nào tìm ra một thứ gì ăn được nữa. Người dân tỉnh Xkônê càng ngày càng chiếm đoạt hết các của cải của nó, họ làm khô cạn những cánh đồng cỏ thấp của nó và trồng trọt lên những đầm lầy của nó. Nó tính sẽ bỏ xứ này, đi không trở lại nữa.

Trong lúc than vãn thì Akka, ngỗng trời, dù không tìm đâu ra được nơi che chở và trú ẩn, cũng không thể nghĩ thầm: “Ông Hramenrich ạ, nếu tôi được sung sướng như ông mà còn than phiền thì tôi sẽ xấu hổ lắm. Ông vẫn là con chim trời tự do, nhưng ông lại có quan hệ tốt với giống người lắm, nên chẳng ai bắn ông một phát súng hay lấy trộm ở tổ ông một quả trứng nào”. Nhưng Akka giữ kín những ý nghĩ ấy, không nói ra, chỉ nói là không thể tin được gia đình sếu đã ở cái tổ đó từ lúc mới xây dựng, mà lại bỏ ra đi.

Đột nhiên sếu hỏi đàn ngỗng có trông thấy lũ chuột xám đang tiến đến Gliminyêhux không? Khi nghe Akka trả lời là có, ông Hramenrich bèn kể cho nghe chuyện những con chuột đen dũng cảm đã bao năm cố thủ tòa lâu đài, rồi thở dài, kết luận:

– Nhưng đêm nay Gliminyêhux sẽ vào tay lũ chuột xám thôi.

– Tại sao đêm nay, ông Hramenrich à? – Akka hỏi

– Tất cả chuột đen đều đã đi Kullabêy từ chiều hôm qua, tin chắc rằng tất cả mọi giống vật đều đi cả. Nhưng các bác thấy là chuột xám đều ở nhà hết, giờ đang tập hợp để đêm nay xông vào lâu đài; chỉ còn có mấy con chuột già nua khốn khổ, không đủ sức đến nổi Kullabêy ở lại bảo vệ thôi. Lũ chuột xám sẽ làm được việc đó, nhưng tôi đã sống với lũ chuột đen bao nhiêu năm, tôi không thích sống với kẻ thù của họ.

Akka hiểu rõ là sếu tức giận về cách hành động của giống chuột xám, đã tìm đến đây để thổ lộ nỗi lòng. Nhưng làm theo thói quen của loài sếu thì chắc là đã không làm gì để chống lại tai họa cả.

– Ông đã báo tin cho chuột đen biết chưa, ông Hramenrich? – Akka hỏi

– Không, ích gì? Họ chẳng đủ thì giờ trở về trước khi lâu đài bị chiếm

– Không chắc như vậy đâu, ông Hramenrich ạ. Akka nói. Tôi biết có một ngỗng trời già chẳng mong gì hơn là ngăn chặn một việc thâm độc đến thế.

Nghe nói đến đấy, sếu ngẩng đầu lên, tròn xoe mắt nhìn Akka.

Thật vậy, ngỗng già Akka chẳng có móng, chẳng có mò có thể chiến đấu được ra, Akka là một con chim ăn ngày, trời mới tối, dù muốn hay không là đã buồn ngủ rũ ra rồi; mà loài chuột thì lại chiến đấu trong đêm tối.

Nhưng Akka đã quyết giúp loài chuột đen, nên gọi Uykxi ở Vaxxiyaurê và ra lệnh dẫn đàn ngỗng về hồ Vômbsơ; đáp lại ý kiến phản đối; Akka nói giọng quyền thế: “Ta nghĩ rằng tốt hơn hết cho tất cả chúng ta là người hãy nghe lời ta. Ta phải bay đến tận cái tòa nhà bằng đã kia kìa, và nếu cả đàn theo ta thì không thể nào người trong trại lại không trông thấy và không bắn chúng ta được. Ta sẽ chỉ mang một người Tí Hon. Cậu ấy có thể giúp ta, vì có đôi mắt tốt và có thể thức đêm được”.

Ngày hôm đó, chú bé vẫn ương ngạnh; nghe lời nói, chú ưỡn thẳng người cho cao được đến đâu hay đến đấy, và bước lên, hai tay chắp sau lưng, mũi hếch lên trời, để nói rằng chú không muốn đánh nhau với loài chuột một chút nào. Tốt hơn là Akka nên tìm một bạn chiến đấu ở nơi khác.

Nhưng chú bé vừa ló mặt ra là sếu liền linh hoạt hẳn lên. Cho đến lúc ấy sếu vẫn cuối đầu, mỏ tựa vào cổ, theo thói của sếu. Thế mà bỗng nghe phát ra một tiếng òng ọc từ tận đáy họng, tựa hồ nó cười vậy. Rồi thình lình nó chìa mỏ ra cắp lấy chú bé và tung lên cao khoảng hai ba mét. Nó làm đi làm lại bảy lần liền cái trò tung này, chẳng quan tâm gì đến tiếng kêu rú của chú bé, cũng như tiếng cà kíu ầm ĩ của đàn ngỗng: “Ông làm gì thế, ông Hramenrich? Đâu phải là con nhái. Con người đấy chứ, ông Hramenrich ạ”.

Sau cùng, sếu đặt chú bé xuống đất, bình yên vô sự. Rồi quay về phía Akka, sếu nói:

“Tôi trở về Gliminyêhux đây, mẹ Akka à. Tất cả những ai ở đó đều rất lo khi tôi chia tay với họ. Đã có thể tin chắc rằng họ rất mừng khi được biết là Akka ngỗng trời, và Tí Hon, chú nhóc, đến cứu họ”.

Nói xong, sếu vươn dài cổ, dang đôi cánh và bay vút đi như một mũi tên bật ra từ một cái cung căng hết mức. Akka thừa hiểu rằng ông Hramenrich giễu mình, nhưng không để lộ chút ý gì. Akka đợi chú bé nhặt xong đôi giày gỗ mà sếu đã làm văng đi, rồi nhắc chú bé lên lưng mình và bay theo sếu. Về phần mình, chú bé không cưỡng lại, và không nói một lời về ý định không muốn đi. Chú tức sếu quá sức, nên cứ thở phì phì, vẻ giận dữ. Cái loài cao cẳng, đỏ chân kia rõ ràng là đã tưởng rằng Nilx là đồ vô tích sự bởi vì bé nhỏ, nhưng chú sẽ tỏ ra cho nó biết rằng Nilx Hôlyerxôn ở Vaxtra Vemmenhơg có thể làm được gì.

Một lúc sau, Akka đỗ xuống cái tổ sếu lớn trên nóc lâu đài Gliminyêhux. Cái tổ tuyệt đẹp. Tổ đặt trên một cái bánh xe, và gồm nhiều lớp cành cây và cỏ khô. Cái tổ lâu đời đến nỗi rất nhiều cành cây nhỏ và cây bụi đã mọc rễ ở đấy, và khi ấp trứng trong hốc tròn ở giữa tổ thì mẹ sếu không những có thể thưởng ngoạn quang cảnh một phần tỉnh Xkônê, mà còn được ngắm ngay trước mắt những hoa tường vi dại và những dây thường xuân nữa.

Thoạt nhìn, Akka và chú bé thấy ngay rằng mọi thứ trong toàn thể tòa lâu đài đều lộn tùng phèo hết. Trên mép tổ ngồi hai con cú mèo, một con mèo xám và một tá chuột lọm khọm, vẩu răng, mắt sướt mướt lệ. Thật chẳng phải chút nào những con vật thường thấy trong các cuộc họp thanh bình.

Không một con nào trong bọn quay nhìn và chào đón Akka cả. Hoàn toàn bị hút vào mối bận tâm của mình, chúng đưa mắt nhìn theo những đường dài màu xám thấp thoáng trong những cánh đồng trơ trụi về mùa đông. Những con chuột đen, lặng như câm, đắm đuối trong một niềm tuyệt vọng cùng cực, chúng hiểu rất rõ là chúng không thể bảo vệ được tính mạng mình, cũng như tòa lâu đài. Hai con cú mèo đảo lia lịa đôi mắt tròn xoe làm thay đổi màu sắc của hai vòng lông quanh mắt, nom như hai mắt kính và nói đến sự hung tàn độc ác của loài chuột xám, giọng thê thảm và chua chát. Chúng thấy bắt buộc phải bỏ tổ mà đi vì nghe nói rằng bọn chuột xám không tha cả đến những quả trứng và những con chim non. Con mèo già lông vằn thì tin chắc rằng chuột xám sẽ giết chết mình vì chúng kéo đến đông như thế và nó cứ mãi trách móc độc ác những con chuột đen: “Sao các người lại ngu dại để cho các chiến sĩ giỏi nhất của mình đi mất cả? Sao các người lại có thể tin loài chuột xám? Thật không thể tha thứ được!”.

Mười hai con chuột đen không đáp lại một lời, nhưng nếu dù đang buồn, cũng không thể không trêu mèo một chút: “Đừng sợ Miu ạ, sếu nói. Không thấy mẹ Akka và Tí Hon đến cứu lâu đài à? Miu có thể tin chắc rằng họ sẽ thành công. Giờ thì tôi đi ngủ đây, và tôi sẽ ngủ hết sức yên tâm. Ngày mai khi chúng ta thức giấc, chắc chắn rằng sẽ không còn lấy một con chuột xám nào ở Gliminyêhux nữa”.

Chú bé nháy mắt với Akka, và ra hiệu cho biết là chú muốn chờ đến lúc sếu ngủ sau, đứng một chân ở cuối mép tổ thì đẩy cho ngã xuống đất; nhưng Akka ngăn lại. Akka chẳng có vẻ bực mình chút nào cả: “Ngần ấy tuổi đầu rồi mà không biết cách thoát khỏi những khó khăn tệ hại như thế thì thật là bất hạnh.Chỉ cần cái cặp cú mèo có thể thức suốt đêm kia, sẵn lòng mang giúp mấy lời nhắn tin của ta đi thì chắc là mọi việc sẽ ổn cả”.

Hai con cú mèo nói là sẵn sàng thi hành mệnh lệnh của Akka. Ngỗng bèn cử cú chồng đuổi theo những con chuột đen đã ra đi, và bảo chúng trở về ngay lập tức. Vợ cú thì được phái đến gặp Phlammêa, con chim lợn ở nhà thờ Luid, mang một tin tối mật mà Akka chỉ hơi dám thầm thì nói nhỏ vào tai nó thôi.