Từ đó, Karr thôi hẳn không đi săn trộm nữa; vì không muốn làm phật lòng ông gác hơn là vì sợ; ông ta đã cứu sống nó, và nó quyến luyến với ông ta ngay. Nó theo ông ta khắp nơi: khi ông ta đi tuần, Karr chạy trước để trông chừng đường đi, và khi ông ta ở nhà thì Karr nằm trước cửa, thị sát tất cả những ai qua lại.

Khi mọi vật yên tĩnh, chẳng nghe một bước chân đi nào trên đường cái, và ông gác chăm sóc vườn ươm và các luống rau của ông ta thì Karr đến chơi với con nai con.

Lúc đầu, Karr chẳng muốn chăm lo săn sóc con nai con chút nào, nhưng vì nó theo chủ đi khắp nơi, nó cũng cùng đi với chủ vào cả chuồng bò, những lúc người ta mang sữa cho con nai. Karr ngồi trước cửa khoang dành cho con nai và nhìn nó uống. Ông gác đặt tên nó là Lông Màu Gio, vì không thấy nó xứng đáng với một cái tên nào đẹp hơn được, và Karr cũng hoàn toàn đồng ý như vậy. Mỗi lần trông thấy nó, Karr lại nghĩ là chưa bao giờ trông thấy một cái gì xấu hơn và cấu tạo vụng về hơn thế. Con nai có những cái cẳng dài lều nghều, dính vào thân hình nó vụng đến nỗi có thể nói là nó đi trên những đôi cà kheo. Cái đầu to tướng, già nua và nhăn nhúm, và lúc nào cũng ngoẹo sang bên này bên kia. Bộ da thì lùng nhùng quá sức, gấp thành nếp, ùn cục, như thể một cái áo khoác độn bông quá to. Lúc nào nó cũng có vẻ buồn rầu và chán nản, nhưng sự lạ là hễ trông thấy Karr là nó đứng phắt dậy, như vui mừng được gặp con chó.

Con vật bé nhỏ hình như khó ở, nó không lớn được và sức của nó mỗi ngày một tệ thêm; cuối cùng nó không dậy được nữa, dù có thấy Karr đến. Thế là con chó nhảy vào trong khoang; một tia sáng nhỏ lóe lên trong đôi mắt của con vật đáng thương. Từ đó về sau ngày nào Karr cũng đến thăm con nai; ở hàng giờ cạnh nó, liếm nó, chơi đùa với nó, dạy cho nó những gì mà một con vật ở rừng phải biết.

Thế là xảy ra cái việc lạ: con nai liền béo tốt ra và lớn lên. Nó lớn nhanh đến nỗi chỉ sau hai tuần là không thể vào được cái khoang dành cho các con bê được nữa, và người ta phải chuyển nó ra một đồng cỏ nhỏ có rào kín. Hai tháng sau, cẳng nó đã cao đến mức có thể leo qua hàng rào, chẳng khó khăn gì. Bấy giờ ông gác được phép làm cho nó một cái hàng rào gỗ cao, bao quanh một cánh rừng nhỏ; ở đấy nó sống nhiều năm và thành một con vật đẹp tuyệt. Karr vẫn thường xuyên đến chơi với nó, không phải vì thương hại mà vì tình thân ái. Con nai vẫn luôn luôn u sầu và hình như uể oải, và không còn sinh khí nữa; chỉ Karr là biết làm cho nó vui chơi mà thôi.

Lông Màu Gio đã ở được năm năm với ông gác rừng thì người chủ ấp nhận được thư của một vườn bách thú ở nước ngoài hỏi mua nó. Người gác rất khổ tâm vì việc ấy, nhưng ông ta không có quyền bày tỏ ý kiến: và việc bán con nai liền được quyết định. Karr biết ngay những gì sắp xảy đến, và chạy đến báo với bạn. Nghĩ đến việc mất bạn, con chó buồn khổ quá, nhưng con nai thì bình tĩnh cam chịu số phận, và hình như không bằng lòng mà cũng không phật lòng.

– Thế là cậu định để người ta dẫn đi, không chống cự à? Karr hỏi.

– Chống lại làm gì? Con nai đáp. Tất nhiên là tôi muốn ở lại đây hơn, nhưng nếu tôi mà bị bán thì thế nào người ta cũng dẫn tôi đi thôi

Karr nhìn con nai hồi lâu, đưa mắt ước tầm vóc của nó. Rõ ràng là nó chưa lớn hết mức: nó chưa có đôi gạc rộng, cái u cao, cũng như cái bờm dày bằng những con nai đực đã đến độ tráng niên, nhưng không phải vì thế mà nó không đủ sức để bảo vệ tự do của nó. Karr nghĩ rằng “rõ ràng là nó đã sống suốt đời trong cảnh giam cầm”, nhưng Karr chẳng nói gì hết.

Karr chỉ quay lại thăm con nai sau nửa đêm, cái lúc mà nó biết là Lông Màu Gio sau một giấc ngủ đẫy mắt, đang ăn bữa đầu tiên trong ngày. Nó nói: “Lông Màu Gio à, cậu để cho người ta dẫn đi cũng phải thôi. Cậu sẽ được giữ lại trong một khu vườn rộng, và cậu sẽ sống một cuộc đời chẳng phải lo nghĩ gì. Chỉ thiệt một điều là cậu đi khỏi nước này mà không được trông thấy rừng bao giờ. Cậu biết đấy, phương châm của dòng họ cậu là: “Nai xứ lạnh với rừng chỉ là một, mà cậu thì cậu chưa hề nhìn thấy rừng là gì”.

Con nai đang ăn cỏ chẽ ba, ngẩng đầu lên, nói với cái vẻ uể oải đã quen thường ngày:

– Tôi xem rừng cũng được, nhưng tôi không thể ra khỏi hàng rào.

– Quả đúng thế, cẳng người ta mà ngắn như thế thì không thể nào ra được thật, Karr nói.

Con nai cuối đầu, đưa mắt nhìn trộm nó: Karr bé tí thế mà mỗi ngày nhảy qua rào gỗ bao nhiêu lần. Lông Màu Gio đến gần hàng rào, nhảy một cái, và chẳng hiểu sự việc đã xảy ra như thế nào, nó đã được tự do rồi.

Karr và Lông Màu Gio cùng đi vào rừng. Đêm cuối hè sáng trăng đẹp, nhưng dưới tán lá rừng vẫn tối; con nai đi rất chậm.

Karr nói: “Có lẽ trở lại thì hơn, cậu không quen rừng và có thể ngã gãy cẳng”.

Con nai làm bộ không nghe tiếng, nhưng nó rảo bước và ngẩng đầu lên.

Karr dẫn con nai vào một khu trong rừng có những cây bách đại thụ mọc dày đến nỗi gió không thể nào lọt vào được.

Karr nói: – Chính ở đây những kẻ trong dòng họ cậu trú bão và tránh rét. Mùa đông họ vẫn ở ngoài trời. Còn cậu thì sẽ được chỗ ở tốt hơn. Người ta sẽ để cậu ở trong một cái chuồng như một con bò.

Lông Màu Gio chẳng đáp lại gì hết; nó đã dừng lại và khoan khoái hương nồng của nhựa ở những lá bách. Sau cùng nó nói:

– Còn có gì cho tôi xem nữa không, hay là chúng ta đã xem hết rồi?

Karr đưa nó đến một đầm lầy lớn và chỉ cho nó những mô đất và những chỗ thụt. Karr nói:

– Những khi bị săn đuổi, loài nai chạy thoát thân qua chính đầm lầy này. Mình chẳng hiểu họ làm thế nào, to lớn thế và nặng cân thế mà không lún xuống bùn. Cậu thì không thể nào bước đi trên một mảnh đất nguy hiểm như thế này được đâu, nhưng may mắn là cậu sẽ không cần phải thử, vì cậu sẽ không bao giờ bị thợ săn rượt đuổi.

Lông Màu Gio không đáp lại, nhưng nhảy một cái, nó lao ngay xuống đầm lầy. Nó sung sướng cảm thấy các mô đất rung rinh dưới chân, và nó chạy tung tăng ngang dọc khắp hướng giữa các chỗ thụt, rồi quay lại cạnh Karr, nó hỏi:

– Chúng ta đã thấy hết cả rừng chưa?

– Chưa, chưa hết, Karr trả lời.

Karr đưa con nai về phía bìa rừng, nơi mọc nhiều cây lá rộng tốt đẹp: sồi, bồ đề, hoàn diệp liễu. Karr nói:

– Chính ở đây những kẻ trong dòng họ cậu đến ăn lá và vỏ cây. Họ xem đó là bữa tiệc, nhưng mà ở nước ngoài cậu sẽ được ăn uống ngon lành hơn nhiều.

Con nai thán phục nhìn những cây cao giăng ra trên đầu nó những tán lá xanh um. Nó nếm lá sồi và vỏ những cây hoàn diệp liễu.

Nó nói:

– Ngon và đắng. Hơn cỏ chẽ ba.

– Ít nhất cậu cũng được nếm một lần, con chó nói.

Xong nó đưa con nai đến một cái hồ, nước yên lặng phản chiếu bờ, hồ phủ những màn sương mù nhẹ mờ mờ. Con nai đứng khựng lại. Nó chưa bao giờ được trông thấy cái hồ.

– Đây là một vũng nước lớn. Karr trả lời. Tộc đoàn của cậu thường quen bơi từ bờ này sang bờ kia. Cậu chắc là không biết làm thế, nhưng mà cậu có thể tắm một cái.

Nói xong, Karr liền nhảy xuống nước và bắt đầu bơi. Con nai đứng trên bờ một lúc lâu, nhưng rồi cũng làm theo con chó. Khi nước mát đã dịu dàng phủ lấy thân hình nó thì nó cảm thấy một nỗi khoái lạc làm nó thở hổn hển; nó muốn dìm lưng xuống nước hồ, và mỗi lúc một đi ra xa bờ, nó nhận thấy là nước cứ làm cho nó nổi lên, và nó liền lao xuống bơi. Nó bơi chung quanh Karr, và thấy như đã quen với nước từ bao giờ rồi. Khi trở lên bờ thì Karr rủ nó đi về, con nai cãi lại:

– Còn lâu mới sáng. Đi thêm một vòng nữa trong rừng.

Chúng lại đi sâu vào rừng. Chỉ một lát là đến một quãng rừng thưa nhỏ, có ánh trăng chiếu sáng: cỏ và hoa lóng lánh sương móc, ở đấy mấy con vật lớn đang ăn cỏ. Một con nai đực, vài con cái, những con nai tơ và những con khác bé tí. Trông thấy chúng, con nai đứng khựng lại. Nó chỉ hơi nhìn qua mấy con cái và con con; nó dường như bị con nai già mê hoặc, con nai đầu đàn có bộ sừng tuyệt đẹp, gồm nhiều tấm gạc xòe rộng và mọc lên bao nhiêu là chạc; có một cái u cao ở giữa hai vai, một chiếc yếm phủ lông dài lủng lẳng dưới cổ.

Giọng run lên vì xúc động, con nai hỏi:

– Ai đấy thế?

– Tên là Đội-mũ-miện đấy, Karr nói, và bà con của cậu đấy. Cả cậu cũng vậy, một ngày kia rồi cậu cũng sẽ có những gạc rộng và một cái bờm như thế; và nếu cậu ở lại trong rừng thì sau này cũng có một đàn nai mà dìu dắt như thế.

– Nếu là họ hàng nhà tôi thì tôi muốn được nhìn gần hơn, con nai nói. Tôi chưa bao giờ tưởng tượng ra được một con vật tuyệt đẹp đến như thế.

Nó đến gần đàn nai, nhưng quay lại ngay với Karr đang chờ nó dưới bóng cây rừng.

Karr nói:

– Hình như người ta không tiếp cậu à?

– Tôi nói đây là lần đầu tiên tôi được trông thấy những bà con, nhưng lại đực lại đưa gạc ra dọa tôi.

– Cậu rút lui là phải, Karr nói. Còn non như cậu, mới chỉ có vài cái chạc đầu tiên, không nên đọ sức với bọn nai già là phải. Một con khác mà nhượng bộ không chống cự thì sẽ bị toàn thể cánh rừng này làm vè chế giễu, nhưng cậu thì cần gì, cậu có ở lại đây đâu, mà đi ở nước ngoài cơ mà.

Karr chưa nói hết câu thì con nai đã quay lưng và chạy trở lại phía rừng thưa. Con nai già đón đầu nó, và cuộc chiến đấu bắt đầu. Hai con châu sừng vào nhau và đem hết sức bình sinh ra đẩy nhau; Lông Màu Gio phải lùi qua suốt cả khoảng rừng thưa. Nó dường như không biết dùng sức mạnh của mình, nhưng mà đến bìa rừng thì nó ấn chân xuống đất chặt hơn, cong mình trụ lại, cố gắng hết sức, và đến lượt nó đẩy được thủ lùi lại. Nó yên lặng mà chiến đấu, còn con nai già thì thở phì phì. Chợt nghe một tiếng cắc. Một cái chạc ở sừng con nai già gãy. Nai già bỗng gỡ mình ra và chạy thoát vào rừng.

Karr chờ bạn dưới bóng cây. Khi con nai trở lại, nó nói:

– Giờ thì cậu đã thấy có những gì trong rừng rồi. Cậu có muốn trở về không?

– Vâng, trở về, đến giờ rồi, con nai đáp. Chúng lặng lẽ đi. Karr thở dài nhiều lần, tựa hồ thất vọng: con nai thì bước đi, đầu ngẩng cao, hài lòng vì cuộc phiêu lưu mình vừa trải qua. Nó đi thẳng đến tận hàng rào không do dự, nhưng đến đấy thì nó dừng lại. Nó đảo mắt nhìn khoảnh đất chật hẹp ở đó nó đã sống, thấy mặt đất bị giẫm nát, cỏ ăn úa vàng, cái chậu nhỏ nó thường uống nước, và cái lán tối om nó thường ngủ. “Nai với rừng chỉ là một”, nó kêu lên rồi ngửa đầu ra đằng sau, nó vụt chạy về phía rừng rất hoang dã.