Kinh nghiệm là một người thầy vĩ đại. Chính nhờ kinh nghiệm mà các bạn học được chân lý của cuộc sống, và chính nhờ kinh nghiệm mà các bạn dần trưởng thành.

Tôi đã đọc một cuốn sách của chính trị gia người Anh ở thế kỷ 18, Lord Philip Chesterfield, một tập thư ông viết cho con trai mình từ Hague lúc ông là Đại sứ ở Hà Lan. Trong một bức thư, ông kể với con trai mình rằng xã hội là cuốn sách đồ sộ nhất, và ông có thể học được nhiều từ xã hội hơn là từ tất cả những cuốn sách từng được in ra. Đây là lý do tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của kinh nghiệm, bởi vì kinh nghiệm là cách học trực tiếp và hiệu quả nhất về xã hội.

Tất cả những người Anh theo chủ nghĩa kinh nghiệm, từ Francis Bacon tới John Locke và David Hume, đều cho rằng toàn bộ kiến thức của chúng ta có được nhờ kinh nghiệm. Nói cách khác, chúng ta chào đời như tờ giấy trắng, và chúng ta trở thành người như thế nào đều do kinh nghiệm của chúng ta.

Vì thế, các bạn nên cố gắng trải nghiệm càng nhiều càng tốt khi các bạn còn trẻ để phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Bằng cách đó, các bạn sẽ có thể học được những bí quyết của cuộc sống. Thậm chí, Khổng Tử cũng dạy rằng nếu ngài đi cùng hai người khác nữa thì ít nhất một trong số họ sẽ là thầy của ngài.

Tôi bắt đầu học về xã hội từ rất sớm bởi tôi phải kiếm sống nuôi gia đình khi chúng tôi tị nạn ở Daegu. Tôi có thể hiểu được tường tận các mối quan hệ của con người trong thời kỳ đó, cũng như rất nhiều điều về tiền bạc và kinh doanh, cạnh tranh và chiến thắng, và những sự thật khác của cuộc sống. Tất cả những trải nghiệm đầu đời này có ảnh hưởng lớn đến phần đời còn lại của tôi.

Tránh được những chuyện có thể bị chê trách về mặt đạo đức, sẽ chẳng có gì bạn không nên trải nghiệm cả. Nỗ lực chơi các môn thể thao, học hành chăm chỉ, kết bạn càng nhiều càng tốt, và thậm chí yêu đương. Hãy thử sử dụng xẻng, học cách lái xe, và đi leo núi. Trải nghiệm điều gì đó một lần còn tốt hơn là không trải nghiệm lần nào bởi các bạn phải trải nghiệm thì mới thật sự biết về nó. Kinh nghiệm là người thầy vĩ đại nhất bạn có.

Cho nên tôi muốn gợi ý một vài điều cho các bạn dựa trên những trải nghiệm của tôi.

Trước hết, bất cứ khi nào có thời gian, hãy đi du lịch. Du lịch mở ra những thế giới mới nếu bạn có quan điểm thích hợp. Đừng du lịch chỉ để cho vui bởi vì du lịch sẽ trở thành lãng phí thời gian nếu bạn không học được gì đó từ mỗi chuyến đi. Khi đi du lịch, luôn luôn để ý và lưu ý tới mọi thứ một cách cẩn thận. Hãy chú ý đến những điều khác biệt giữa những nơi bạn tới, và hãy học lấy những nét riêng biệt của mỗi nơi. Chỉ nhìn thôi thì chưa đủ. Bạn cần tham gia vào mọi thứ chứ không chỉ hời hợt bề ngoài, và thái độ tò mò phải là một phần quan trọng trong hành trang của bạn. Không có một nơi nào không đáng cho một chuyến đi cả, mặc dù một số nơi tới thăm thì tốt hơn hẳn – những nơi có tầm quan trọng lịch sử hoặc các trung tâm văn hóa nổi trội chẳng hạn.

Tôi nợ gia đình mình rất nhiều vì tôi dành khoảng nửa năm ở nước ngoài công tác, và tôi cảm thấy rất buồn bởi tôi không có thời gian để làm một người cha thường xuyên có mặt bên các con mình. Cố gắng bù đắp lại điều đó dù chỉ bằng hình thức nhỏ nhoi, tôi thỉnh thoảng đưa các con mình ra nước ngoài vào những dịp nghỉ học. Dĩ nhiên, việc này cũng vì những lý do giáo dục, bởi tôi muốn các con tôi thành những công dân quốc tế. Tuy nhiên, tôi không để chúng tham gia những chuyến đi cho vui vì như thế lãng phí thời gian và tiền bạc. Tôi bảo đảm rằng chúng du lịch không phải tới những trung tâm văn minh phương Tây hiện nay mà tới những địa danh như Ai Cập, Ấn Độ và những di tích nền văn hóa Maya để chúng có thể học được về lịch sử của nền văn minh và tri thức vĩ đại của con người.

Thứ hai, tôi gợi ý rằng các bạn nên kết bạn với đủ loại người, vì có được những người bạn tốt cũng quan trọng không kém gì du lịch. Có được nhiều bạn bè ở trường là một tài sản lớn; có nhiều mối quan hệ có thể giúp đỡ rất nhiều cho các bạn trong xã hội, và các bạn không bao giờ biết ai có thể trở thành bạn bè của mình trong tương lai. Cho nên hãy thêm bạn bớt thù càng nhiều càng tốt.

Tuy nhiên, trong quá trình này, hãy nhớ một điều: Đừng chạy theo số lượng mà hy sinh chất lượng của tình bạn. Một trăm người bạn cũng thành vô dụng nếu bạn không có lấy một người bạn thân, một người bạn thật sự thân thiết. Các mối quen biết có thể quay lưng lại với bạn khi cần, nhưng một người bạn thân thì không. Cho nên khi kết bạn nhiều, chú ý bảo đảm rằng bạn có một số người bạn thân thực sự.

Thứ ba, hãy làm mọi việc bằng sự quyết tâm. Nếu nhìn xung quanh mình, các bạn sẽ thấy rằng mọi thứ đều có thể là người thầy vĩ đại và mọi nơi đều là trường học để các bạn tiếp thu được gì đó. Chẳng hạn, các bạn có thể học được chữ Hán trên bảng hiệu khi các bạn ra phố. Ngồi lơ mơ trên xe buýt hoặc tàu điện ngầm cho thấy sự thiếu quyết tâm. Nếu có quyết tâm thật sự, các bạn có thể sáng tạo bất cứ khi nào. Hãy đọc một quyển sách hoặc lắng nghe một băng ngoại ngữ trong khi phải đi lại trong thành phố.

Thứ tư, hãy luôn có một cuốn sách trong tay, vì sách vở là những trải nghiệm gián tiếp cho bạn. Do những hạn chế về thời gian và không gian, chúng ta không thể trải nghiệm được mọi thứ một cách trực tiếp trong đời mình; nhưng chúng ta có rất nhiều điều phải học hỏi từ trải nghiệm của những người khác, những trải nghiệm mà chúng ta có thể không bao giờ được thử. Dĩ nhiên, những trải nghiệm trực tiếp của chính chúng ta sẽ mang lại cho chúng ta sự chân thật hơn rất nhiều, nhưng chúng ta bị giới hạn, cho nên chúng ta phải tin vào trải nghiệm của những người khác nữa. Và cách tốt nhất để học được nhiều từ những trải nghiệm gián tiếp chính là qua sách vở.

Đọc sách giống như kết bạn vậy – xét về quy mô. Cũng giống như việc bạn phải có được những người bạn tốt, các bạn phải lựa chọn được những cuốn sách hay. Cũng như vậy, chỉ lật giở sách thì cũng giống như có rất nhiều bạn nhưng không có bạn thân, cho nên hãy bảo đảm rằng các bạn đọc kỹ càng. Đọc từng quyển sách với thái độ giống như các bạn muốn có một người bạn tốt vậy. Chỉ đọc lướt qua hàng trăm quyển sách cũng trở thành vô nghĩa. Hãy luôn có một cuốn sách hay bên mình khi bạn có thời gian rảnh rỗi.