Quả thật, lão hầu tước đã bước trở lại xuống mồ.

Họ điệu lão đi.

Cái hầm xây ngầm dưới tầng cuối cùng của tòa tháp Tourgue lại mở ngay ra dưới con mắt nghiêm ngặt của Cimourdain; họ đặt vào trong đó một cái đèn, một bình nước lã và một chiếc bánh mì nhà binh, vứt vào đó một bó rơm, và chưa đầy mười lăm phút, sau khi bàn tay ông thầy tu đã chộp được lão hầu tước thì cánh cửa hầm giam Lantenac đóng lại.

Xong xuôi rồi, Cimourdain đi tìm Gauvain; giữa lúc ấy, nhà thờ Parigné xa xa đánh chuông mười một giờ đêm; Cimourdain bảo Gauvain:

— Tôi sẽ triệu tập tòa án quân sự, anh sẽ không tham dự phiên tòa đó. Anh và Lantenac cùng dòng họ Gauvain. Họ hàng gần quá không ngồi xử nhau được, và tôi không tán thành cái việc Egalité xử Capet [180]. Tòa án quân sự sẽ gồm ba người, một sĩ quan, đại úy, Guéchamp, một hạ sĩ quan, đội Radoub, và tôi sẽ chủ tọa. Việc đó không quan hệ gì tới anh nữa. Chúng tôi sẽ làm đúng sắc luật của Viện Quốc ước, chỉ có việc xác nhận căn cước tên nguyên hầu tước De Lantenac. Ngày mai mở phiên tòa, ngày kia đưa hắn lên máy chém. Thế là loạn Vendée bị tiêu diệt.

Gauvain không đáp một lời nào. Còn Cimourdain bỏ đi vì đang bận một việc tối quan trọng. Ông ta còn phải sắp xếp giờ giấc, lựa chọn địa điểm. Cũng như Lequinio ở Granville, Tallien ở Bordeaux, Châlier ở Lyon, Saint-Just ở Strasbourg, Cimourdain có thói quen thân hành dự các cuộc hành hình, một thói quen được tiếng là gương tốt. Quan tòa trực tiếp xem đao phủ hành hình, đó là tục lệ mà chính quyền thời khủng bố năm 93 học theo các tòa án ngày xưa và tòa án của nhà thờ Tây Ban Nha.

Gauvain cũng rất bận tâm.

Một cơn gió lạnh thổi trong rừng. Gauvain để mặc Guéchamp điều khiển các công việc cần thiết, đi về lều của mình ở bãi cỏ ria rừng, dưới chân tháp Tourgue, vào đó lấy chiếc áo khoác có chiếc mũ chụp và mặc vào người. Áo khoác ấy đính một lon giản dị theo thời trang cộng hòa, lon tư lệnh trưởng. Anh bắt đầu đi tản bộ trên bãi cỏ đẫm máu, nơi đã mở đầu cuộc tấn công. Anh chỉ có một mình. Đám cháy còn tiếp diễn, nhưng chẳng ai để ý đến nữa; đội Radoub thì quấn quít bên lũ trẻ và người mẹ, ân cần như một người mẹ; tòa nhà xây trên cầu đang cháy nốt, công binh lợi dụng còn lửa sáng, đào hố chôn người chết, băng bó thương binh, phá hủy hầm cố thủ, dọn xác chết đầy các phòng và cầu thang, lau chùi nơi vừa chém giết, quét dọn đống rác rưởi kinh khủng, hậu quả của chiến thắng, binh sĩ thu dọn chiến trường nhanh gọn, như con nhà lính vẫn quen làm. Gauvain không chú ý tí gì đến những việc đó.

Trong lúc mơ màng chắc anh hơi liếc nhìn phía bốt canh ở chỗ tường thủng mà lực lượng đã được tăng gấp đôi theo lệnh của Cimourdain.

Trong bóng tối, anh nhận ra lỗ tường thủng đen ngòm ấy cách chỗ anh đứng như lẩn tránh trên bãi cỏ độ hai trăm bước. Đó là nơi đã mở đầu cuộc tấn công cách đây ba tiếng đồng hồ, qua đó Gauvain đã lọt vào tầng dưới của tòa tháp, nơi có hầm cố thủ và cửa hầm giam lão hầu tước. Bốt gác được đặt ở chỗ tường thủng để canh giữ hầm giam.

Cùng lúc mắt Gauvain mơ màng nhận ra lỗ tường thủng ấy, thì anh nghe lại như tiếng chuông chiêu hồn lời nói:

Ngày mai mở phiên tòa, ngày kia đưa lên máy chém.

Đám cháy mà người ta đã cách ly được và trên đó công binh trút lên tất cả khối lượng nước có thể kiếm được, vẫn chưa chịu tắt hẳn và chốc chốc lại bùng lên; thỉnh thoảng lại nghe thấy trần nhà răng rắc và các tầng gác theo nhau tụt xuống; những đám tia lửa bay lên theo hình xoắn ốc, như thoát ra từ một bó đuốc bị lắc mạnh, một luồng ánh sáng như ánh chớp làm sáng tỏ chân trời xa, và đột nhiên bóng tháp Tourgue trở nên đồ sộ kéo dài đến tận cánh rừng.

Gauvain đi đi lại lại, rải bước trong bóng tối đó, trước chỗ tường thủng. Thỉnh thoảng anh lại vòng hai tay ra sau chiếc mũ trận chụp trên đầu. Anh nghĩ ngợi.