Bây giờ chúng ta sẽ xem xét những kỹ thuật cụ thể của tư duy khác lạ. Những người tư duy khi cần thiết tạo ra một ý tưởng mới sẽ sử dụng những kỹ thuật này một cách cẩn trọng.

–                     PO : bò có thể bay.

–                     PO: những chiếc ô tô có bánh xe hình vuông.

Cả hai nhận định trên đều hoàn toàn vô lý. Chúng trái ngược với kinh nghiệm và với sự thực. Nhưng tại sao chúng ta nên đưa ra những nhận định vô lý như vậy?

Sự khiêu khích nằm ngoài những giả thuyết và suy đoán. Theo giả thuyết và theo suy đoán, chúng ta đoán điều gì đó có thể xảy ra nhưng chúng ta chưa thể chứng minh nó. Theo sự khiêu khích, không có bất cứ lý do gì rằng điều gì đó có thể thành sự thực.

Bởi vì sự khiêu khích được đưa ra không nhằm để được chứng minh là thực, nên chúng ta cần một cách ra dấu hiệu để những người nghe chúng ta nói biết được nhận định đó được đưa ra như một sự khiêu khích, bằng không người nghe có thể nghĩ rằng chúng ta bị điên.

Chúng ta cần một từ dùng làm dấu hiệu cụ thể để thể hiện sự khiêu khích. Những từ trong từ điển không bao giờ gồm một từ như vậy. Những từ như: giả sử, và cụm từ: điều gì, nếu, không đủ nghĩa để diễn tả, bởi vì chúng có thể được sử dụng để biểu hiện thành dấu hiệu của sự suy đoán những điều có thể trở thành sự thực. Vài năm trước, tôi đã phát minh ra một từ mới: PO. Nghĩa của từ này là: những gì tiếp theo sau đây được trình bày trực tiếp như là một sự khiêu khích. Chứ cái p là chữ viết tắt của từ khiêu khích và chữ cái o là chữ viết tắt của từ hành động.

Mặc dầu những ý tưởng PO dường như điên rồ và trái ngược hẳn với logic thông thường, nhưng một sự khiêu khích lại thực sự là một hành động logic trong một hệ thống khuôn mẫu.

Bởi vì hệ thống khuôn mẫu là một hệ thống bất đối xứng, cho nên chúng ta cần một phương pháp nào đó để vượt qua khỏi con đường tư duy chính để đi tới những con đường nhánh. Trong những câu chuyện cười, điểm nút của câu chuyện tạo nên sự kết nối câu chuyện. Trong tư duy khác lạ, sự kết nối này là sự khiêu khích. Chúng ta sử dụng một ý tưởng khiêu khích như một bàn đạp, như hình minh họa trong biểu đồ ở tranh bên.

Bước đầu tiên là đưa ra sự khiêu khích. Sau đó chúng ta sẽ từ đó thoát ra khỏi đường chính để nhảy vọt tới đường nhánh. Và một khi chúng ta ở đó, chúng ta có thể nhận ra rằng chúng ta đã có một ý tưởng mới hoàn toàn hợp lý. Chúng ta quên đi cách làm thế nào để chúng ta có nó.

Một giải pháp thuộc lối tư duy khác lạ không bao giờ cần chúng ta chứng minh làm thế nào chúng ta có được nó, trái với logic thông thường, nhưng giá trị của nó chính là ở chỗ chúng ta có được ý tưởng mới.

Nếu chúng ta hình thành một đường cắt ngang biểu đồ khuôn mẫu (trang bên) giữa hai điểm X và Y, chúng ta có một bức tranh trông giống như hai nhánh sông nằm sát cạnh nhau. Thật khó để thoát ra khỏi đó từ nhánh chính, bởi vì chúng ta sẽ bị kéo lại. Tương tự như vậy, thật là khó có thể thoát ra khỏi luồng tư duy chính. Chúng ta phải đi ngược lại tư duy tự nhiên và kinh nghiệm của chúng ta, đi ngược dốc để thoát ra. Đó chính là lý do tại sao sự khiêu khích là cần thiết. Khi chúng ta đang ở trên thượng nguồn của dòng chảy, chúng ta có thể tự tìm ra cách xuôi xuống một dòng chảy mới.

Sự chuyển động

Khi chúng ta đưa ra ý tưởng khiêu khích, chúng ta có thể làm gì với nó? Chúng ta hướng tới một ý tưởng mới. Hành động “ chuyển động” rất khác so với hành động xét đoán. Tôi sẽ giải thích hành động “chuyển động” này ở phần sau. Sự khiêu khích và sự chuyển động luôn song hành với nhau.

Chúng ta có được điều gì từ sự khiêu khích: PO: con bò có thể bay? Trong sự tưởng tượng của chúng ta, chúng ta có thể nhìn thấy một con bò đang bay. Điều gì sẽ xảy ra. Điều gì đang xảy ra? Có lẽ chúng có thể đậu trên cành cây? Và chính tại điểm này, chúng ta có thể bắt đầu có được một ý tưởng. Một con bò đậu trên cây có thể gặm lá thay cỏ. Và có lẽ chúng ta sẽ sử dụng lá cây để nuôi bò. Cỏ phát triển theo hai chiều, trong khi đó lá cây lại phát triển theo ba chiều. Có lẽ chúng ta có thể tìm những cây tăng trưởng nhau và có nhiều lá để làm thức ăn tốt cho bò ( có thể ăn trực tiếp hoặc có thể sau sơ chế). Lá cây chứa nhiều protein. Và nếu chúng ta chỉ có một khoảng không gian giới hạn, chúng ta sẽ thu được trên mỗi hecta sản lượng cỏ-lá nhiều hơn so với cỏ trồng thực. Có thể điều này không thực hiện được, nhưng nó là một ý tưởng mới.

Chúng ta thu được gì từ sự khiêu khích: PO chiếc ô tô có bánh hình vuông? Chúng ta tưởng tượng ra chiếc xe ô tô đang lăn bánh tiến về phía trước. Chiếc bánh xe đang chuyển động tiến lên. Con đường mà chúng ta đi là một con đường gồ ghề. Nhưng chiếc xe leo lên từ từ và chúng ta biết chính xác được độ cao của chiếc xe như thế nào. Vì thế, nếu tình trạng đường như vậy trở nên ngắn hơn, xe sẽ ít tăng độ cao hơn và chúng ta có thể đang đi trên một con đường bằng phẳng. Điều này dẫn tới ý tưởng thiết kế một chiếc ô tô để đi những con đường gồ ghề. Ví dụ, một chiếc bánh xe nhỏ ở phía trước là dấu hiệu báo con đường gồ ghề. Tùy vào tình trạng đường mà người thiết kế sẽ biết phải nâng hay hạ trục xe để phù hợp với độ gồ ghề. Kết quả là khi đi trên một con đường bằng phẳng, chiếc xe đang trôi trên mặt đường chứ không phải đang “nhảy” trên mặt đường. Tôi đã gợi ý ý tưởng này từ những năm 1975. Và một vài công ty sản xuất và chế tạo ô tô hiện nay đang thiết kế những chiếc ô tô thông minh dựa trên ý tưởng như vậy.

Tạo nên sự khiêu khích

Làm thế nào để tạo nên sự khiêu khích? Làm thế nào để bạn tự mình tạo nên sự khiêu khích?

Những sự khiêu khích được thừa nhận. Bạn nghe hoặc đọc được một nhận xét thật ngớ ngẩn. Nhận xét này không chủ đích tạo nên sự khiêu khích. Nó có thể là một ý tưởng nghiêm túc hoặc chỉ là một ý tưởng ngớ ngẩn để gây cười.

Bạn có một sự lựa chọn. Bạn có thể lựa chọn vứt bỏ ý tưởng đó hoặc bạn có thể chọn nhìn nhận ý tưởng đó như một sự khiêu khích. Rada được phát minh ra theo cách này. Một vài người điên đã nói rằng một tín hiệu radio có thể được sử dụng để bắn rơi máy bay. Từ ý tưởng điên rồ này, bởi vì năng lượng của một sóng radio là rất thấp, đã gợi ý cho một ý tưởng hữu ích là sử dụng sóng radio để phát hiện ra máy bay.

Vì vậy, bạn có thể chọn cách xem xét bất kỳ ý tưởng nào bạn nhận được như một sự khiêu khích.

Sự đảo ngược. Bạn xem xét cách mà giải quyết sự việc mà mọi người thường làm, và sau đó bạn cân nhắc cẩn trọng và làm theo cách ngược lại. Chúng ta thường cố để chế tạo các bánh xe hình tròn, giờ chúng ta hãy làm một chiếc bánh xe hình dạng khác: vuông hoặc méo. Bạn thường trả tiền để mua hàng, giờ hãy để người bán hàng trả tiền cho chúng ta vì đã lấy hàng. Điều này có thể dẫn tới ý tưởng giống như tem dành cho khách hàng.

Hướng thông thường là gì? Và hướng đối nghịch với nó là gì?

Sự thoát ly: trong phương pháp này, bạn xem xét thấy một vài điểm đặc trưng mà mọi người cho là đương nhiên trong một tình huống nhất định. Nó luôn được xem là đúng, và sau đó, chúng ta bỏ lại hoặc hủy bỏ đặc trưng đó. Ví dụ, chúng ta coi đương nhiên là chó bảo vệ sẽ phải sủa.

Sau đó chúng ta bỏ lại đặc trưng đó, thoát ly khỏi nó, và chúng ta nói rằng: PO, chó bảo vệ không sủa. Điều này dẫn chúng ta tới ý tưởng về một con chó bảo vệ nhỏ rất thông minh sẽ không sủa. Thay vì đó, chúng sẽ lén đi đến một góc, nơi đặt một chiếc nút mà chúng đã được dạy ấn nút. Nút này khởi động đèn báo và hệ thống an ninh. Nó cũng có thể khởi động một đài băng trong đó ghi băng tiếng sủa đồng loạt của nhiều con chó.

Tư duy ao ước:  đây không nên là những ước muốn bình thường, kiểu như mong giảm giá một vật gì đó chỉ còn mười phần trăm. Nó nên là những ao ước kỳ quặc. Bạn có thể nó: sẽ không tốt sao nếu…., sẽ không tốt sao nếu những nhà máy gây ô nhiễm xuôi theo các dòng sông. Điều này đem đến ý tưởng thực tế về quy luật quy định nguồn nước chảy vào một dòng sông phải luôn xuôi dòng với nguồn nước ra, như vậy nhà máy đó chính là người đầu tiên phải thử nghiệm sự ô nhiễm của nó.

Sự quá mức: nó bao gồm bất kỳ ý tưởng gì mà bạn đưa ra như một sự khiêu khích. PO những chiếc ô tô được dùng làm mỳ ống; PO mọi người bỏ phiếu hàng ngày về các quyết định của chính phủ. Sự khiêu khích cuối cùng này có thể đem đến ý tưởng rằng cứ 10h tối hàng ngày, tất cả các hộ sẽ bật lò sưởi điện nếu họ không đồng ý với chính sách vừa được công bố. Sự tăng lượng tiêu thụ điện có thể được đo lường ngay lập tức tại trạm cung cấp điện, vì thế, cho ngay số phiếu tổng số, với một phiếu tán thành, bạn sẽ bật lò sưởi vào thời gian khác.

Nhìn chung, có nhiều người quá nhút nhát để tạo nên sự khiêu khích. Nhưng bạn đã được bảo hộ nhờ từ PO. Một sự khiêu khích khi dùng từ này đã có dấu hiệu chứng tỏ đó là sự khiêu khích. Liệu bạn có thể sử dụng sự khiêu khích đó hay không không quan trọng. Nếu bạn đưa ra một sự khiêu khích tốt, hay từ đầu bạn đã có thể có được một nửa của ý tưởng mới chứa đựng trong đó. Khi bạn luyện thuần thục hơn với kỹ năng “chuyển động”, bạn sẽ sử dụng sự khiêu khích vẫn hàm chứa sự nhút nhát và hời hợt hiếm khi được sử dụng.

Bạn có thể nói: đây là sự khiêu khích của tôi. Sau đó hãy trình bày chúng. Sau đó bạn cố vận dụng nó. Nhưng đó là ở giai đoạn hành động thứ hai. Khi bạn nêu ra sự khiêu khích, bạn không cần nghĩ xem nó nên được sử dụng như thế nào.

Tóm tắt

Bất kỳ một hệ thống tự tổ chức nào cũng có sự cần thiết về mặt toán học và logic được hình thành bởi sự khiêu khích để đi tắt qua khỏi các khuôn mẫu, hệ thống bất đối xứng. Chúng ta sử dụng từ mới: PO để ra dấu một sự khiêu khích. Tôi đã trình bày 5 cách để nêu ra sự khiêu khích: chấp nhận sự khiêu khích, đối ngược, thoát ly, tư duy ao ước và khiêu khích. Để có được lối tư duy này, bạn không thể là một người nhút nhát: một sự khiêu khích nên thực sự mang tính khiêu khích. Khi bạn có được sự khiêu khích, bạn sử dụng kỹ năng “chuyển động” để biến sự khiêu khích trở thành một ý tưởng.

Bài tập

1-                 Những nhận xét nào dưới đây hoàn toàn là sự khiêu khích? Trước những lời nhận xét nào bạn nên đặt từ PO?

–                     Máy bay nên hạ cánh theo kiểu chổng ngược.

–                     Bánh hamburger nên có hình vuông.

–                     Ngủ 5h một ngày là đủ.

–                     Phụ nữ nên trở thành các chính trị gia.

–                     Mọi người nên trả thuế theo trọng lượng cơ thể.

2-                 Hãy nêu ra mọi sự khiêu khích kiểu thoát ly cho mỗi vật sau. Bạn hãy chọn ra vài đặc điểm mà bạn cho là đương nhiên, sau đó bỏ lại chúng.

Xe đạp, thư viện, thang máy, ngày sinh nhật, ngôi nhà, tennis.

3-                 Nêu ra một sự khiêu khích kiểu đối ngược với mỗi vật sau. Bạn hãy chọn hướng thông thường của mỗi hành động, sau đó bạn đảo ngược hướng này.

Quyên góp tiền ủng hộ từ thiện.

Chọn nghề

Quan hệ bạn bè.

Xem ti vi

Cắt cỏ.

4-                 Những ý tưởng nào sau đây đối với bạn dường như mang tính khiêu khích nhất? Hãy sắp xếp chúng theo mức độ giảm dần.

–                     PO cha mẹ nên xin phép con cái khi ra khỏi nhà.

–                     PO công nhân được quyết định làm việc bao nhiêu giờ mỗi ngày.

–                     PO giá của những đồ ăn cơ bản nên giảm.

–                     PO những người đần độn nên trả thuế ít hơn.

–                     PO ô tô nên không có bánh.

–                     PO ô tô nên có màu vàng.

5-                 Hãy nêu sự khiêu khích kiểu ao ước trong mỗi tình huống sau. Sử dụng câu: liệu có tốt hơn nếu….

Trường học; cha mẹ; quần áo; ngủ; thể thao.

6-                 Nêu ra 3 sự khiêu khích khác nhau kiểu khiêu khích cho mỗi mục sau. Sự khiêu khích phải mang tính khiêu khích cao độ.

Điện thoại, mái tóc.