–                     Bạn cần đến sân bay một cách khẩn trương nhưng ô tô của bạn lại không khởi động được.

–                     Bạn gặp người nào đó bạn thích và bạn muốn được gặp lại người đó nhưng bạn không biết làm cách nào.

–                     Mùi từ đống rác ngày càng tệ hơn.

–                     Bạn đang du lịch ở nước ngoài và bạn khát, nhưng bạn không biết liệu nước ở đó có an toàn để uống.

–                     Tại cửa hàng bạn quản lý có quá nhiều trộm.

–                     Bạn không thể tuyển được nhân viên bạn cần

–                     Đối thủ cạnh tranh của bạn đưa ra sản phẩm tốt hơn và công việc kinh doanh của bạn trở thành đình trệ.

–                     Bệnh nhân ngày càng bị nhiễm trùng nhưng cô ấy lại dị ứng với loại kháng sinh cần thiết.

–                     Bạn của bạn rất thất vọng bởi vì anh ấy đã hiểu nhầm điều gì đó bạn nói với anh ấy.

Xung quanh chúng ta luôn có những vấn đề, một số trong đó là những vấn đề lớn, số còn lại ít quan trọng hơn. Một vấn đề chính là một sự gián đoạn, vật cản hoặc trở ngại đối với sự việc suôn sẻ mà chúng ta đang làm. Có những khi chúng ta có thể rút lui hoặc từ bỏ, nhưng thường thì chúng ta phải cố gắng giải quyết vấn đề.

Thường thì chúng ta không phải đi đâu để tìm kiếm vấn đề. Vấn đề lúc nào cũng hiện hữu. Chúng ta có thể cố gắng lờ đi một vấn đề ( giống như ngửi thấy mùi từ đống rác hoặc chuyện ngồi lê đôi mách của người hàng xóm), nhưng thường thì chúng ta phải cố để giải quyết vấn đề.

–                     Tôi muốn làm điều này, nhưng tôi không thể bởi đó là một vấn đề.

–                     Ai cũng gặp phải vấn đề. Và chúng ta có động lực lớn để giải quyết vấn đề vì đó là việc chúng ta phải làm.

Nhiệm vụ là những vấn đề mà chúng ta đặt ra đối với bản thân chúng ta.

Chúng ta cần giải quyết vấn đề.

Chúng ta muốn “giải quyết”, thực hiện nhiệm vụ.

Bằng cách đặt ra một nhiệm vụ, chúng ta tự đặt ra một vấn đề đối với bản thân chúng ta. Chúng ta quyết định xem chúng ta muốn làm gì và sau đó chúng ta tìm cách để làm điều này.

–                     Một nhà kinh doanh đặt ra nhiệm vụ cho bản thân cô ta là thiết kế một loại lốp mới không thể thủng.

–                     Một người làm vườn đặt ra nhiệm vụ cho bản thân là trồng và nuôi dưỡng một loài lan dạ hương hiếm.

–                     Một nhà nghiên cứu đặt ra nhiệm vụ là tìm ra một loại văc xin phòng chống một loại virus nguy hiểm.

–                     Một cô gái đặt ra nhiệm vụ cho bản thân là tìm nhà cho bốn con mèo con. Một nhà chính trị đặt ra nhiệm vụ cho bản thân là sẽ thắng trong cuộc bầu cử.

–                     Một cậu bé đặt ra nhiệm vụ cho bản thân là sẽ tổ chức một bữa tiệc đáng nhớ.

–                     Một thám tử đặt ra nhiệm vụ cho bản thân là sẽ tìm ra kẻ giết người.

–                     Một nhà sử học đặt ra nhiệm vụ cho bản thân là học tiếng Nga để có thể đọc các tài liệu gốc.

Một trong vài ví dụ kể trên ( đối với nhà nghiên cứu, với con mèo của cô gái, nhà thám tử, nhà sử học) có một sự trùng lặp giữa vấn đề và nhiệm vụ, bởi vì những nhiệm vụ này dường như trở thành những hành động thông thường của mọi người. Câu hỏi được đặt ra là: liệu bạn phải làm điều này hoặc bạn muốn làm điều này?

Chúng ta tìm cách để giải quyết vấn đề và nhiệm vụ theo cách tương tự.

Vì vậy, không quan trọng việc phân biệt giữa các cái nhìn về vấn đề, điều quan trọng là việc chúng ta nên sẵn sàng để đặt ra nhiệm vụ cho bản thân.

Những người có tham vọng luôn luôn đặt ra nhiệm vụ cho bản thân họ. Sau đó họ tiến lên và thực hiện những nhiệm vụ này. Những người lười biếng không đặt ra nhiệm vụ cho bản thân mà đơn giản họ chỉ sống ngày qua ngày và giải quyết những vấn đề nảy sinh.

Ngay cả những người đặt ra nhiệm vụ cũng thường là những người nhút nhát đối với những nhiệm vụ mà họ đặt ra. Việc đặt ra nhiệm vụ luôn luôn là việc quan trọng và cần làm, mặc dầu ban đầu điều này dường như rất khó làm. Nhưng bạn hãy bắt đầu làm điều này từ lúc này đi và dần dần bạn thấy nó hoàn toàn là điều bạn có thể làm được.

Phỏng đoán và ước chừng

Làm thế nào chúng ta có thể đi đến nơi mà chúng ta muốn, từ đây?

Có một điểm khởi đầu , có điểm đi đến đã biết, nhưng con đường đến đó thì chưa biết.

Bước đầu tiên là bước phỏng đoán hoặc ước lượng hướng và chúng ta phải đi. Sự phỏng đoán có thể rất chung chung.

Theo tôi, dường như chúng ta nên đi theo hướng bắc.

Đó là một sự khởi đầu. Tiếp theo chúng ta sẽ đi tìm một vài con đường có thể đi theo hướng Bắc. Chúng ta có thể tìm ra một vài con đường. Chúng ta kiểm tra những con đường sẽ đi trong tương lai. Khi chúng ta có một vài phương án rõ ràng, chúng ta sẽ tiến hành lựa chọn phương án.

Những nhà toán học tài ba luôn có khả năng ước lượng câu trả lời ngay cả với hiểu biết chung chung, trước khi tiến hành các tính toán cụ thể. Sự ước đoán chung chung này cung cấp cho chúng ta hướng đi và phòng ngừa lỗi lầm.

Với vấn đề và nhiệm vụ, chúng ta sử dụng một ý tưởng chung chung ( phỏng đoán hoặc ước lượng) để cho chúng ta cảm nhận về phương hướng. Một khi chúng ta có được một hoặc một vài ý tưởng chung chung, chúng ta có thể biết nên làm thế nào để cụ thể hóa ý tưởng chung đó. Chúng ta có thể dễ dàng nhưng cũng có thể gặp khó khăn khi tìm ra điều này. Như tôi đã trình bày ở phần ý tưởng khái quát và chi tiết, ý tưởng chung chung luôn là cách để tạo ra các phương án.

Phương pháp liên kết vấn đề

Đây là một phương pháp giải quyết vấn đề, và nhiệm vụ được trợ giúp bởi cấu trúc thị giác.

–                     Đây là vị trí xuất phát.

–                     Đây là tuyến đường.

–                     Đây là đích đến.

Trong hình vẽ trang 314 mô tả một điểm xuất phát, tuyến đường và đích đến tổng quát.

Đích đến là mục tiêu tư duy của chúng ta (AGO), nơi mà chúng ta muốn đến. Bước đầu tiên là “thả” những ý tưởng vào hộp đích đến này. Những ý tưởng này có thể là những tình huống cung cấp một giải pháp đối với vấn đề hoặc bán mục tiêu mà khi đến đích có thể cho phép chúng ta đi đến một giải pháp.

Lấy một ví dụ:  vấn đề nảy sinh từ việc người hàng xóm đỗ ô tô của cô a trước cửa gara nhà bạn. Hoặc chiếc ô tô gây cản trở đó là của khách của người hàng xóm nhà bạn.

Những ý tưởng mà chúng ta thả vào chiếc hộp mục tiêu có thể là:

–                     Chiếc ô tô gây cản trở kia có thể đỗ ở bất kỳ nơi nào khác.

–                     Chiếc ô tô gây cản trở kia phải được di chuyển đi.

–                     Không một chiếc ô tô nào được đỗ trước cửa gara nhà bạn.

–                     Người hàng xóm không biết ô tô được đỗ ở chỗ đó.

Bất kỳ tình huống nào trong những tình huống nêu trên cũng giúp ích cho chúng ta giải quyết vấn đề.

Bước tiếp theo chúng ta quay trở lại con đường ở biểu đồ thứ hai và chúng ta “thả” những ý tưởng chung chung từ con đường đó. Những ý tưởng này có thể rất chung chung hoặc có thể là những ý tưởng gần như cụ thể. Luôn có những cách để đến được đích. Đối với vấn đề đỗ xe ô tô, ý tưởng chung chung có thể là:

–                     Làm cho họ không thể đỗ xe ở đó.

–                     Cảnh báo người hàng xóm.

–                     Đặt một biển báo.

–                     Nói chuyện với người hàng xóm.

–                     Phàn nàn với người hàng xóm.

Đây không phải là một danh sách toàn diện. Trong danh sách có những ý tưởng chồng chéo nhau ( đặt biển báo, cảnh báo hàng xóm) nhưng đó không phải là vấn đề. Hãy đưa ra các ý tưởng, chúng ta sẽ lựa chọn nó ở bước sau.

Bước cuối cùng là quay trở lại điểm xuất phát. Tại điểm này, chúng ta cũng làm tương tự. Chúng ta “thả” những nét đặc trưng hoặc các yếu tố cơ bản. Bước này không đòi hỏi chúng ta phải phân tích đầy đủ tình huống, nhưng nếu muốn, ta có thể làm được. Với vấn đề đỗ xe ô tô, chúng ta có thể “thả” xuống các đặc điểm sau:

–                     Người hàng xóm.

–                     Khách của người hàng xóm.

–                     Họ có thể biết nhưng quên mất.

–                     Họ có thể nghĩ đó không phải là vấn đề.

–                     Họ có thể nghĩ người chủ gara đang đi vắng.

–                     Họ có thể biết nhưng họ không quan tâm.

Điều mà chúng ta cần làm ở bước này là chọn ra hoặc “thả xuống” những khía cạnh, đặc điểm, yếu tố của điểm xuất phát. Trước tiên, chúng ta có thể không cần tìm toàn bộ các đặc trưng này. Chúng ta có thể quay đầu lại và làm điều đó sau. Mục đích của biểu đồ hình hai là khuyến khích các ý tưởng.

Liên kết

Tại thời điểm kết thúc giai đoạn đầu tiên, chúng ta có một biểu đồ đặc trưng trông giống như một cơn mưa giông.

Nhiệm vụ của chúng ta bây giờ là tìm ra cách để đi từ điểm xuất phát tới đích bằng cách liên kết một số những mục này.

Chúng ta có thể bắt đầu từ bất cứ đâu và đi theo bất kỳ hướng nào ( theo các mục khác nhau).

Chúng ta cũng có thể xuất phát từ mục đích đến “ những chiếc ô tô đỗ ở đó nên được chuyển đi”. Điều này có thể được liên kết với mục “ thông báo” phía dưới “tuyến đường”. Điều này gợi ý rằng chúng ta đặt một biển thông báo lớn nói rằng những chiếc ô tô đậu ở đó nhưng phải để nguyên chìa khóa trên xe để khi gara cần sử dụng người ta có thể chuyển ô tô đi nơi khác. Đây dường như là một yêu cầu hợp lý. Nhưng hầu hết mọi người đều không thích mạo hiểm để chìa khóa xe lại, bởi vì họ lo sợ trộm, vì thế họ sẽ chọn đỗ xe ở bất cứ nơi nào khác. Ý tưởng “ được chuyển đi” có thể liên kết với ý tưởng “cảnh báo”. Một biển thông báo viết rằng những chiếc ô tô đỗ ở đó có thể bị kéo đi.

Mục đích đến “ đỗ ở bất cứ nơi nào khác” cũng có thể được liên kết với mục “ thông báo”. Một thông báo được dán ngoài cửa gara chỉ dẫn chi tiết những bãi đỗ xe gần đó ( dịch chuyển một cách xây dựng).

Lúc này chúng ta cố gắng tạo một vài liên kết với một vài mục phía dưới “tuyến đường”. Nếu chúng ta đã tạo phương án “ không thể đỗ xe”, điều này có thể được liên kết với mục xuất phát của người hàng xóm, người biết đây là  điều khó nhưng họ “không quan tâm”. Nó cũng có thể được liên kết với mục đích đến” không một chiếc ô tô nào có thể đỗ ở đó”. Tại điểm này, chúng ta tạo một liên kết chung, vì thế chúng ta không thể biết làm thế nào để ý tưởng chung”không thể đỗ xe” có thể được thực hiện.

Chúng ta có thể tạo mục con đường là “  đi nói chuyện” và liên kết với mục “người hàng xóm”. Chúng ta có thể nói chuyện này với người hàng xóm một lần, hai lần, nhiều lần cho đến tận khi họ cảm thấy vô cùng phiền toái vì điều này.

Chúng ta có thể cố  và tạo liên kết với những mục từ điểm xuất phát. Ví dụ, chúng ta có thể lấy mục “quên mất” và xem xem chúng ta có thể liên kết nó với những gì. Nó có thể liên kết với mục ‘ thông báo” hoặc mục “không thể”. Mục “khách” cũng có thể được liên kết với mục “thông báo” hoặc “ cảnh báo”.

Con đường

Một khi chúng ta đã tạo đường một vài liên kết, chúng ta có thể xem xem liệu chúng ta có thể mở rộng những liên kết này để chúng ta có được một con đường hoàn chỉnh, thông qua các mục, từ điểm xuất phát tới điểm đích. Ví dụ, liên kết có thể là : khách – thông báo- đỗ ở bất cứ nơi nào khác. Nó cũng có thể là: không quan tâm, không thể, không được đỗ ở đây. Chúng ta có thể đưa ra càng nhiều liên kết càng tốt.

Chi tiết

Con đường mà lúc này chúng ta có hầu như là ở cấp độ “chung chung” của ý tưởng. Ví dụ, ý tưởng “làm cho không thể đỗ xe trước gara” là một ý tưởng rất chung chung. Chúng ta cần xem xem làm như thế nào chúng ta có thể thực hiện ý tưởng đó trên thực tế. Chúng ta có thể biểu thị chúng ngay trên đồ thị bằng cách vẽ một hình tam giác dưới mỗi ý tưởng chung chung ( biểu đồ trang bên). Điều này biểu hiện rằng ý tưởng chung chung đó có thể thực hiện được.

Sau đó chúng ta xem xét những phương án thay thế ( sử dụng công cụ APC) để khiến cho họ không thể đỗ xe ở đó. Trọng tâm này có thể trở thành điểm khởi đầu cho một quá trình tư duy mới.

–                     Chúng ta có thể đặt cột chắn mà phải có chìa khóa bạn mới mở và đi qua được.

–                     Chúng ta có thể đặt những tấm chắn cho phép lái xe vào trong ga ra nhưng không thể đỗ xe ở bên ngang lối vào.

–                     Chúng ta có thể luôn đậu một chiếc ô tô cũ của chúng ta ở vị trí dẫn đến ga ra.

Với bất cứ tuyến đường nào dẫn qua điểm “thông báo”, chúng ta cũng cần chỉ ra cụ thể chúng ta phải viết gì trên thông báo đó:

–                     Để lại chìa khóa tại ổ.

–                     Đây là những nơi bạn có thể đỗ xe ( chỉ ra các phương án thay thế).

–                     Chiếc xe ô tô của bạn có thể bị kéo đi.

Tại thời điểm cuối cùng của giai đoạn chi tiết, tất cả các ý tưởng chung chung, những bộ phận của tuyến đường, cần được nêu ra cụ thể.

Sau đó chúng ta xem xét tất cả các tuyến đường có thể, hoặc các giải pháp để giải quyết vấn đề. Đó có thể là những tuyến đường mà chúng ta đi từ vị trí hiện tại của chúng ta tới nơi là chúng ta muốn đến.

Lựa chọn các phương án

Chúng ta có thể có được các giải pháp thay thế để giải quyết vấn đề ( hoặc nhiệm vụ) thông qua việc áp dụng phương pháp liên kết vấn đề hoặc các phương pháp khác. Ví dụ chúng ta có thể sử dụng cấu trúc đơn giản TO/LOPOSO/GO.

Sau đó chúng ta sẽ xem xét các phương án bằng cách đưa ra các lựa chọn và quyết định. Tôi sẽ trình bày kỹ hơn những tình huống tư duy loại này ở phần sau. Tuy nhiên lúc này chúng ta sẽ xem xét phương pháp tổng quát để lựa chọn phương án.

Mục tiêu.

Liệu tất cả các phương án có thỏa mãn mục tiêu (AGO)? Nếu có phương án nào không thòa mãn mục tiêu, phương án đó sẽ bị loại bỏ hoặc sửa đổi để phù hợp với mục tiêu.

Tính khả thi.

Liệu phương án này có khả thi? Nó có thể thực hiện được không? Chúng ta sẽ sử dụng mũ đen để xem xét. Đặt những bệ chắn trên đường có thể là một việc làm không được cho phép.

Ưu tiên.

Những phương án nào thỏa mãn những ưu tiên của chúng ta sẽ được xem xét trước. một trong những ưu tiên của chúng ta có thể là một mối quan hệ tốt đối với hàng xóm. Ưu tiên khác của chúng ta có thể là chi phí. Những phương án nào phù hợp nhất với những ưu tiên của chúng ta? Sự đơn giản thường là một ưu tiên cơ bản. Liệu phương án nào đơn giản nhất để thử nghiệm ( ngay cả khi nó không phải là phương án tốt nhất, liệu nó có đáng để thử đầu tiên bởi vì nó đơn giản nhất)?.

Giá trị.

Những giá trị liên quan là gì? Giá trị của những người liên quan khác ở đây là gì? Nếu người hàng xóm của bạn không còn nơi nào để đỗ xe thì điều này sẽ khác với việc người hàng xóm cố ý đỗ xe ở đó. Nếu không còn nơi nào khác để đỗ xe, người hàng xóm có thể đưa cho bạn một chiếc chìa khóa của xe để bạn có thể di chuyển xe mỗi khi bạn cần. Đây chính là giá trị của người hàng xóm trong việc đỗ xe và giá trị của bạn trong việc được giao cầm tay chiếc chìa khóa.

Xét đoán tổng quát.

Chúng ta có thể sử dụng chiếc mũ vàng hoặc C&S để xem xét. Nếu vấn đề liên quan đến nhiều người và chúng ta chưa xem xét đến quan điểm của những người này thì lúc này chúng ta sẽ thực hiện một OPV. Ví dụ, người hàng xóm có thể thất vọng khi thấy đọc được cảnh báo nghiêm trọng, trong khi bạn có thể chỉ cần dùng những lời lẽ thông thường là đủ. Cuối cùng, hãy thực hiện một PMI với mỗi phương án.

Hành động

Tại thời điểm này, chúng ta nên chọn được một phương án cụ thể. Chúng ta có thể chọn phương án đơn giản nhất để thử và sau đó chuyển sang thực hiện phương án khác nếu phương án đơn giản nhất đó không thực hiện được. Tính thực tiễn luôn luôn quan trọng. Khi có những người khác có liên quan, chúng ta cũng cần xem xét suy nghĩ, tình cảm và giá trị của  họ. Thường rất khó có thể có được một giải pháp hoàn hảo, tách biệt. Cuộc sống không bao giờ tách biệt được với những điều kiện môi trường liên quan,

Vấn đề hoặc nhiệm vụ mới

Tại bất kỳ thời điểm nào trong quá trình tư duy, chúng ta cũng cần xác định một vấn đề, nhiệm vụ, hoặc điểm bế tắc, điều sẽ trở thành trọng tâm cho một quá trình tư duy cụ thể.

Với cách làm như vậy, chúng ta có thể đưa những vấn đề nghiêm trọng trở thành những vấn đề nhỏ hơn, bán vấn đề. Với mỗi bán vấn đề đó, chúng ta sẽ chú trọng đến những điểm nhất định.

Một trong những phần quan trọng nhất của kỹ năng tư duy là khả năng xác định lại khu vụng âm và xác định những vấn đề mới.

–                     Chúng ta có thể xác định nó như một vấn đề mới.

–                     Trong cuộc họp sáng nay, chúng ta đã xác định được bốn vùng trọng tâm hoặc bốn vấn đề cần được xem xét.

Tìm ra vấn đề cũng giống như việc đặt ra nhiệm vụ. Ví dụ, với nhiệm vụ của chúng ta là sự tiến triển, như nếu chúng ta hạnh phúc với những gì mọi việc đang diễn ra thì chúng ta chẳng có được sự tiến triển nào trừ khi có vấn đề nảy sinh thực sự. Với việc đặt ra nhiệm vụ, chúng ta có thể chú trọng vào điều gì đó và đặt ra nhiệm vụ cho bản thân chúng ta là tìm cách để thực hiện nó tốt hơn.

Tóm tắt

Vấn đề tự nó tồn tại. Nó là những cản trở đối với những gì chúng ta muốn làm. Chúng ta không tự tạo ra vấn đề của chúng ta. Bằng cách đặt ra nhiệm vụ, chúng ta thực hiện việc đặt ra vấn đề cho chúng ta. Chúng ta xác định chúng ta muốn đi tới đâu và sau đó cố tìm cách đi tới đó. Hầu hết mọi người đều quá nhút nhát trong việc đặt ra các nhiệm vụ. Cấu trúc chung cho việc giải quyết vấn đề là tạo ra các phương án và sau đó lựa chọn ra một phương án.

Phương pháp liên kết vấn đề được trình bày thông qua cấu trúc thị giác, cho phép chúng ta kết nối những ý tưởng ở cấp độ chung và sau đó tìm xem có những cách như thế nào để thực hiện ý tưởng này. Sự lựa chọn phương án tốt nhất tuỳ thuộc xem nó có phù hợp với mục tiêu và những ưu tiên cùng với sự cân nhắc tính khả thi và những giá trị liên quan. Trong cuộc sống hàng ngày, không có giải pháp nào tồn tại tách biệt. Luôn có rất nhiều người liên quan đến nó.

Bài tập

1-                 Hãy đưa ra 3 vấn đề lớn và 3 vấn đề nhỏ mà bạn gặp phải.

2-                 Một cô gái chuyển cùng gia đình tới một quận mới. Đặt ra 4 nhiệm vụ mà cô gái đặt ra cho bản thân.

3-                 Một vị giám đốc không thể tuyển được nhân viên phù hợp với yêu cầu. Hãy đặt ra một biểu đồ liên kết vấn đề và bỏ mỗi mục vào phần của nó.

4-                 Có rất nhiều khách đã lấy trộm đồ khi vào mua hàng ở một cửa hàng thực phẩm. Một biểu đồ được cho dưới đây gồm những mục được đặt vào mỗi phần tương ứng. Bạn có thể tạo ra những liên kết gì?

–                     Vị trí xuất phát: trưng bày thực phẩm : trộm không sợ, những người mua hàng không quan tâm, không thể theo dõi tất cả mọi người.

–                     Con đường: cảnh báo, máy theo dõi, thám tử, giải thưởng, những vụ bắt giữ được nêu ra cho tất cả mọi người đều biết.

–                     Mục tiêu: giảm trộm, tăng sự sợ hãi, giúp đỡ khách hàng.

5-                 Với nhiệm vụ thiết kế một sân chơi mới dành cho trẻ em, mọi người đã nêu ra những ý tưởng chung sau đây. Liệu bạn có thể tìm những cách cụ thể để thực hiện chúng?

–                     Một điều gì đó mới mẻ hàng ngày.

–                     Trẻ con tự xây dựng mọi thứ cho chúng.

–                     Trẻ con và cha mẹ có thể chơi cùng nhau.

6-                 Một con mèo mẹ có bốn con mèo con. Những con mèo con đang đứng trước nguy cơ bị giết. Một cô gái đặt ra nhiệm vụ tìm nhà cho bốn con mèo con. Hãy thực hiện một bài tập giải quyết nhiệm vụ hoàn chỉnh, sử dụng biểu đồ liên kết vấn đề và kết thúc vấn đề với một kế hoach hành động cụ thể.

7-                 Mùi khó chịu từ đống rác trong vùng ngày càng tăng. Giải pháp nào được coi là phù hợp nhất:

–                     Phàn nàn.

–                     Tổ chức những người hàng xóm lại để phàn nàn.

–                     Đổi nhà, chuyển tới vùng khác.

–                     Sử dụng hương liệu thơm trong nhà bạn.

8-                 Bạn của bạn thất vọng bởi vì anh ấy đã hiểu lầm những gì bạn nói với anh ấy. Liệu bạn  thất vọng vì anh ấy hiểu nhầm những gì bạn nói có phải là một giải pháp tốt?.