Muốn nổi lên mặt nước phải có thời gian.

Guynplên bị quẳng xuống chỗ tột cùng của kinh ngạc.

Trong chốn xa lạ con người không thể đứng vững được ngay.

Trong quân đội cũng như trong lĩnh vực tư tưởng đều có cảnh tan rã; việc tập hợp không dễ thực hiện được ngay tức khắc.

Người ta tự cảm thấy như tan tác và đang chứng kiến một cảnh tiêu tán kỳ quái của bản thân.

Chúa là cánh tay, con người là hòn sỏi, tình cờ là cây súng cao su. Bạn thử cưỡng lại xem, một khi đã bị bắn đi.

Guynplên, xin bỏ qua từ ngữ này của chúng tôi, nẩy thìa lia từ ngạc nhiên này sang ngạc nhiên khác. Sau bức thư tình của người nữ công tước, đến việc phát hiện ra hầm ngầm Xaothuak.

Trong số phận, khi bắt đầu gặp một chuyện bất ngờ, bạn hãy chuẩn bị đến cảnh; dồn dập liên tiếp. Cánh cửa tàn ác ấy một khi đã mở thì những điều bất ngờ ùa ngay vào. Bức tường của bạn bị chọc thủng thì những sự kiện ồ ạt tuôn qua. Phi thường không chỉ đến một lần.

Phi thường là một cảnh tối tăm. Cảnh tối tăm ấy đang bao trùm Guynplên. Nhưng điều xảy đến hình như rất khó hiểu. Nó nhìn thấy tất cả mọi việc qua làn mây mù ấy, do một rung động sâu sắc để lại trong trí tuệ như lớp bụi của một cảnh đổ sập. Chấn động đã rung chuyển toàn bộ. Trước mắt nó chẳng có gì rõ nét. Tuy vậy cũng dần dần thấy trong suốt lại. Lớp bụi lắng xuống, ít một, ít một, ngạc nhiên bớt dần, Guynplên như người mở to mắt, và chằm chằm nhìn vào giấc mộng, cố xem có những gì trong ấy. Nó phân tích đám mây kia rồi lại tổng hợp lại. Có lúc nó hoảng hốt. Trí óc nó giao động trong bất ngờ, hết bị đẩy sang bên hiểu được lại bị kéo về bên không hiểu nổi. Ai chẳng có thứ quả lắc đó trong đầu? Tư tưởng nó cứ dần dần giãn nở ra trước bóng tối sự kiện bất ngờ, cũng như con ngươi của nó đã căng dần trong bóng tối hầm ngầm Xaothuak. Cái khó là làm sao đặt được ít nhiều quãng cách giữa bao cảm giác dồn dập. Muốn cho những ý nghĩ mờ đục đó có thể bốc cháy được tức là hiểu được, phải có không khí giữa các cảm xúc, ở đây lại thiếu không khí. Sự việc xảy ra có thể nó là rất khó thở. Lúc bước xuống hầm ngầm Xaothuak khủng khiếp, Guynplên chờ đón cái gông khổ sai; người ta lại đặt lên đầu nó vòng miện nguyên lão. Sao lại có thể như thế? Giữa điều Guynplên e sợ và điều xảy ra không có đủ quãng cách, sự việc nối tiếp nhau quá nhanh, hãi hùng của nó biến đổi quá đột ngột nên không rõ. Hai mặt tương phản liền nhau quá. Guynplên phải cố sức để rút đầu óc mình ra khỏi gọng kìm đó.

Nó vẫn im lặng. Đó là bản năng của những phút kinh ngạc cao độ thường ngả sang thế thủ hơn người ta tưởng. Kẻ nào không nói gì tức là đang đối phó với tất cả mọi thứ. Một lời nói lỡ mồm, bị guồng máy không tên tóm được, có thể cuốn cả người vào những bánh xe xa lạ.

Trẻ con thường sợ bị xéo bẹp. Quần chúng luôn luôn sợ người ta dẫm lên mình. Thế mà Guynplên từ lâu đã là quần chúng.

Nỗi lo lắng của con người có một trạng thái đặc biệt được diễn tả bằng mấy từ: nhìn thấy đến, Guynplên đang ở trong trạng thái ấy. Trước một hoàn cảnh mới xẩy ra, người ta tự cảm thấy chưa đứng vững. Người ta theo dõi một cái gì có nối tiếp. Người ta chăm chú một cách mơ hồ. Người ta nhìn thấy. Thấy cái gì? Không biết. Thấy ai? Người ta cố mở to mắt.

Anh chàng bụng phệ nhắc lại:

– Bẩm huân tước, ngài đang ở trong dinh thự của ngài.

Guynplên tự sờ nắn mình. Trong những giây phút ngạc nhiên, người ta cố nhìn, để tin chắc rằng mọi vật đang có thật, rồi người ta tự nắn mình để tin chắc rằng bản thân mình tồn tại. Đúng là người ta đang nói với nó: nhưng bản thân nó đã đổi khác rồi. Nó không còn chiếc áo len thuỷ thủ và cái lá sen bằng da nữa. Nó đang mặc một chiếc gilê bằng dạ ngân tuyến, và một tấm áo xa – tanh thêu, sờ vào cũng biết, nó cảm thấy trong túi gilê có một túi tiền to đầy. Một cái quần nhung rộng phủ ngoài chiếc quần hề chật, bó sát người; chân nó dận giầy cao gót đỏ. Người ta đã thay đổi quần áo cho nó, cũng như đã chuyển nó đến cung điện này.

Anh chàng kia lại nói:

– Xin huân tước vui lòng nhớ rõ cho điều này; chính tôi là Backinphêđrô. Tôi là thư ký bộ hải quân! Chính tôi đã mở bầu rượu của Acquanon và đã rút số mệnh của ngài từ trong đó ra. Trong chuyện cổ tích Ả rập, một người câu cá cũng đã rút từ trong chai ra một người khổng lồ như thế.

Guynplên nhìn chằm chằm vào cái mặi nhăn nhở đang nói với mình.

Backinphêđrô tiếp:

– Bẩm huân tước, ngoài cung điện này ra ngài còn biệt thự Hâncơvin to hơn nữa. Ngài có lâu dài Clăngsacli, thái ấp của ngài, và nguyên là một pháo đài thời Êđua Lão vương. Ngài có riêng mười chín pháp quan, cùng với làng mạc và nông dân. Như vậy là dưới ngọn cờ huân tước và quí tộc của mình, ngài có quãng tám vạn bồi thần và dân đinh. Tại Clăngsali ngài là quan toà: xét xử tất cả, từ tài sản đến con người, và ngài chủ toạ triều đình nam tước của ngài. Nhà vua chỉ hơn ngài cái quyền đúc tiền. Nhà vua, mà luật pháp Normăngđi gọi là Chief-signor[87], nằm trong tay công lý, toà án và coin. Coin là tiền tệ. Trừ vấn đề đó ra, ngài là vua trong lãnh địa của mình, cũng như nhà vua trong vương quốc của vua, với tư cách nam tước ngài có quyền có một giá treo cổ bốn trụ ở nước Anh, và với tư cách hầu tước, một đài bêu tù bẩy cột ở Xixin, vì công lý một lãnh chúa đơn thuần có hai cột, công lý của thành chủ ba, và công lý của công tước tám. Ngài có tư cách hoàng thân chiếu theo các cựu hiến chương Northâmbrơ. Ngài bà con thông gia với các tử tước Valăngxya ở Iêclăng và Pasơ, và với các bá tước amfravin ở Êcôx là Anguyx. Ngài là tộc trưởng như Cămben, Acmanasơ và Măc Calâmmo. Ngài có tám thành bang là Ricânvơ, Bectân, Hen Kectờ, Hombon, Morican, Gâmđrêt, Torenvađrêt và các chỗ khác. Ngài có quyền về mỏ than Pilinmo và các mỏ bạch ngọc ở Toren; ngoài ra ngài nắm toàn bộ xứ Pennet-sêzơ và ngài có một quả núi với một thành phố nằm trên. Thành phố ấy tên là Vainocauton; ngọn núi tên là Moi-enli. Toàn bộ những thứ ấy đem lại cho ngài một khoản lợi tức bốn vạn livrơ- xteclinh, nghĩa là bốn mươi lần hai vạn rưỡi phorăng niên thu, đủ thoả mãn một người Pháp.

Trong khi Backinphêdrô nói, Guynplên mỗi lúc một thêm kinh ngạc, nhớ lại. Ký ức là một cảnh chìm ngập mà một lời nói có thể khuấy động đến tận đáy. Tất cả những tên người được Backinphêđrô nhắc tới đó. Guynplên đều biết hết. Chúng đã được ghi trên những dòng cuối cùng của hai tấm bảng che lều, nơi nó đã trải qua thời niên thiếu, và do vô ý thức thường đưa mắt lên đó, nó đã thuộc lòng. Là đứa trẻ mồ côi bị bỏ rơi, lúc đến cái lều lưu động Uê-mơt, nó đã được thấy gia tài của nó kê khai đầy đủ đang chờ đợi nó, và sáng sáng thì thằng bé đáng thương tỉnh dậy, việc đầu tiên con mắt vô tình và lơ đãng của nó đánh vần, là lãnh địa và thái ấp của nó. Một chi tiết kỳ lạ thêm vào tất cả những chuyện bất ngờ của nó là trong mười lăm năm lang thang khắp các đầu đường xó chợ, đóng vai thằng hề trên một sân khấu nay đây mai đó, lần hồi kiếm sống từng ngày, nhặt nhạnh từng xu, sống bằng vụn bánh, nó đã ngao du với toàn bộ tài sản phô trương trên cảnh cùng khổ của nó.

Backinphêđrô chạm ngón tay trỏ vào cái két con để trên bàn.

– Bẩm huân tước, cái két này đựng hai nghìn ghi-nê mà nữ hoàng xinh đẹp gửi để ngài chi dùng bước đầu.

Guynplên phác một cử chỉ, nói:

– Cái đó sẽ dành cho bố Uyêcxuyt của tôi.

– Bẩm huân tước, vâng- Uyêcxuyt ở quán Tacaxtơ.

Viên đình lại đội mũ – người đã đưa chúng ta đến tận đây là chốc nữa lại trở về, sẽ mang đến cho cụ. Có lẽ tôi sẽ đi Luân đôn. Trường hợp đó chính tôi sẽ đảm nhiệm việc này.

– Để tôi đích thân đem số tiền đến cho bố tôi – Guynplên đáp. Backinphêđrô không nhăn nhở nữa, nói luôn:

– Không được.

Có một lối uốn giọng để nhấn mạnh. Backinphêđrô đang dùng cái giọng đó. Hắn dừng lại như để đặt một dấu chấm vào câu hắn vừa nói. Rồi hắn lại tiếp tục, với cái giọng cung kính và đặc biệt của kẻ tôi đòi tự cảm thấy mình là chủ.

– Bẩm huân tước, lúc này ngài đang ở cách Luân đôn hai mươi ba dặm, tại Corlêon-Lotgiơ, trong tư dinh của ngài ở thành nội, liền với hoàng cung tại Uynxơ, ngài ở đây nhưng không một ai hay biết. Ngài đã được đón đi trong một chiếc xe bịt kín đứng chờ ngài ở cổng nhà lao Xaothuak. Những người hộ tống ngài vào cung điện này không biết ngài là ai. Nhưng họ biết tôi, thế là đủ. Có thể là người ta đã đưa ngài đến tận phòng này, nhờ một chiếc chìa khoá bí mật mà tôi cũng có. Trong nhà có những người đang ngủ, và không phải lúc gọi mọi người dậy. Vì vậy chúng ta có đủ thì giờ để giải thích, vả lại cũng ngắn thôi. Tôi xin nói ngay để ngài rõ.

Tôi được nữ hoàng uỷ nhiệm.

Backinphêđrô vừa nói vừa bắt đầu giở mớ hồ sơ để cạnh chiếc két.

– Bẩm huân tước, đây là chiếu chỉ nguyên lão của ngài. Đây là đạo dụ về thái ấp hầu tước của ngài ở Xixin. Đây là giấy tờ và chứng chỉ về tám thái ấp nam tước với ấn tín của mười một nhà vua, từ Banđơret, vua xứ Kentơ đến Giắc đệ Lục và đệ Nhất, vua Anh quốc và xứ Êcôx. Đây là những chứng thư về quyền ngôi thứ của ngài. Đây là giấy tờ niên thu, và các chứng khoán, mục lục các phong thổ, thể tập tài sản, thuế bồi thuộc, đất cát và điền trang của ngài. Trên đầu ngài, trong các huy hiệu ở trần, là hai vòng miện của ngài: chiếc mũ xoắn nam tước nạm ngọc và vành hoa hầu tước. Tại đây, ở bên cạnh, trong phòng áo của ngài, có tấm áo nguyên lão của ngài, bằng nhung đỏ đính giải lông chồn trắng. Ngay hôm nay, cách đây vài giờ huân tước tư pháp đại thần, và vị đại diện bá tước đô đốc Anh quốc, sau khi được biết kết quả việc đối chất giữa ngài và tên Comprasicôx Acquanon, đã nhận lệnh của nữ hoàng. Nữ hoàng đã ký theo ý của Người, tức cũng như theo pháp luật. Tất cả mọi thủ tục giấy tờ đều đã hoàn tất. Ngày mai, không thể chậm hơn, ngài sẽ được nhận vào nghị viện quí tộc; tại đấy mấy hôm nay đang thảo luận về một dự án do nữ hoàng đề nghị, nội dung tăng thêm mười vạn livrơ xteclinh, tức hai triệu năm mươi vạn livrơ Pháp, tuế phí của công tước Câmbơlan, chồng của nữ hoàng; ngài có thể tham dự cuộc tranh luận.

Backinphêđrô dừng lại, thở thong thả, rồi mới tiếp:

– Tuy nhiên, chưa có gì dứt khoát cả. Người ta không thể miễn cưỡng làm nguyên lão Anh quốc được.

Mọi chuyện đều có thể hủy bỏ và biến mất, trừ phi ngài hiểu. Mọi sự kiện tan biến trước khi nảy nở, điều đó vẫn thường thấy trên sân khấu chính trị. Bẩm huân tước, giờ này việc của ngài vẫn còn ở trong vòng im lặng. Nghị viện nguyên lão ngày mai mới được thông báo. Vì lợi ích quốc gia, việc của ngài vẫn được giữ bí mật, hậu quả của nó lớn lắm nên những nhân vật quan trọng, những người chỉ lúc này mới được biết về sự tồn tại và mọi quyền lợi của ngài, sẽ quên hết ngay lập tức nếu lợi ích quốc gia lệnh cho họ phải quên. Cái gì nằm trong đêm tối có thể vẫn ở trong đêm tối. Việc xoá bỏ ngài đơn giản thôi, nó lại càng dễ đàng vì ngài có một người anh con riêng của cụ thân sinh ra ngài và của một phụ nữ. Trong thời gian cụ đi đày, bà ta là nhân tình của vua Saclơ đệ Nhị, cho nên anh ngài vẫn ở trong triều, và mặc dù là con hoang, người anh đó sẽ hưởng hết mọi quyền lợi thế tước của ngài. Ngài có muốn như thế không? Tôi nghĩ là không. Vậy mọi việc đều tuỳ thuộc ở ngài. Phải vâng theo ý nữ hoàng. Đến mai ngài mới được rời khỏi tư dinh này, trong một chiếc xe của nữ hoàng, để đến nghị viện quí tộc. Bẩm huân tước, ngài có muốn thành nguyên lão Anh quốc hay không? Nữ hoàng đã để ý đến ngài, Người muốn dành cho ngài một cuộc lương duyên gần như vương giả. Bẩm huân tước Fecmên Clăngsacli, đây là giây phút quyết định. Số phận chẳng bao giờ mở một cánh cửa này mà không đóng lại một cánh khác. Có những bước đi đã tới là không thể lùi được nữa. Kẻ nào đã thay hình đổi dạng thì sau lưng có cả một cảnh tiêu tan. Bẩm huân tước, Guynplên đã chết rồi. Ngài có hiểu không?

Guynplên run bần bật suốt từ đầu đến chân, rồi nó trấn tĩnh lại và nói:

– Có

Backinphêđrô mỉm cười, cúi chào, cầm cái két, thu vào trong áo khoác rồi đi ra.